Sie sind auf Seite 1von 116

£>.

&r-
Digitized by Google
Digitized by Google
* r

1DD
n np •?

«nn omni una op

neu fibcrfttftt

mit fiitm tyrirfftabfit (Commentar.

öteSlau 183T.
©ebrucft bti #ft(c| ©11156«$.

3'
Digitized by Google
-

'*
r

4 »

Digitized by Google
ß.rr. /ff! *

»<» tt c l < t f e g e t «

Uec 4

> a 0 fJ ti d> | o I, * l * t

eine ©nldtutig jum Gommeiitar,

Digitized by Google
Digitized by Google
war.
Staü^.Sib'Mv.liok
München

SD.q* f
anfiegenbe SRanufcript wirb ©ic f>offenttid> überzeugen, wie
Ö«nt t<$ bemühet tvar, Syrern 5Sunfd)e ju genügen, ob td) gleid)

jmeifle, (Sie ganj befriebigr $u haben. Aufgabe/ alö td)


3l)re
<&ti am legten ßaubt)ütten '» gefte fcefudjte unb mit bem Üefen be$
23ud)e$ äobeletl) befd)dfttgt fanb,*) tvar namlid) biefe: bajj td) bie

2Cnf;d)t burcr/$ ganje $öerf ict> ©ie


aufführen modjte, von ber
burd) bie <5rflärung emittier ©teilen gu {«bezeugen fud)te. ©ie
Ratten bamalä mehrere Kommentare vor ftd) liegen unb ben um
fered tveifen 5D?enbel$fof)n in ber -Spanb, unb fagten mir bertnod)
feufjenb: welche unbanfbare, frud)tlofe 3hiftrengung , au* btefen
veralteten föruchjtücren , beren äufjere ©djonbett — ba$ 5Kr>etort*

ferje — aud) fdjon vom Stoff ber 3eit verbunfelt <fr, nod) S3e*
ler)renbe$, bem ©efdmiacfe unferer /läge Crntfaredjenbe* auffmben
ju motten!
©ie »erben bodf) nfrf>t jurnen, wenn td) Shn««/ Hefter greunb,
jefct fdjriftlid) n>ieberf)ole, tva$ id) Shnen bamald münblid) entgeg*
netfc bajj biefe SSemerfung nid)t Syrern fo gebtlbeten, helfferjenben
©eiffe entfprang, fonbern bajj ©te flcf> bieämal von S3orurrr)eilen
verleiten liefen. £ann tvof)l tvafjre $öet$heit, ober richtiger:
SBafjrbcit, veralten? üttag aud) U)r äufereS täeivanb ettvaS abge*
tragen fein, (te wirb bennod) immer in jugenblidjer ©dionheit an$
jeber ipüITe hervorleuchten» $Öenn biefe* ,für ©te bei unferem
SÖucbe Äoheletf) ntcr)t ber gall i|f, fo liegt bie ©djulb nur an
Sfcneh; tnbem ©te enttveber ftd) nid)t getrauen, ba* barin jti.
fud)en, ©ie ju ftnben tvunfcfyen, ober bem alten S&rfaffer
tva$
ba$ nid)t jutrauen, tva$ ©ie gewohnt ftnb nur immer von ben

•) @ö tft ein alter GJebraud) unter ben Sfraeltten, an einem ber re$*
ten 2au&bütten*Sefttaae baß aSudfc tfofcetetb *u leren , tt>abrfd?etnltd)
um nadj fo vielen geftlicfcfcitcn |t$ p^ilofc^^ifc^ *u refiaurtren unb
fldj gletajfam mit 2Äutf) auf bie fttrannaijcnbea trüben ättuuertage
iu fürten.

Digitized by Google
4
Steuern gu ^5t«i. 34) &t*f>e Commentatoren gu fltatfc,
i« aber bie
entgegneten @te mit bamal* unwillig; fottten mir biefe nidjt gei*
gen, wa* id) nad) meiner eignen 2Cnfid>t gu fmben mir ntdjt ges
traue? Sa*
iß e* ja eben, wa* id) fage, erwieberte id) Sbnen*
2)erßommentar muß un* nur bann gum Seitfaben bienen, wenn
wir un* mit eigener Äraft nid)t bie SSabn brechen fonnen; if)ro
aber blinbltng* folgen, ^eijjt ftd) felbft blenben, unb wir verlieren
fogar ba* ©d)5ne, worauf er un* aufmer? fam mad)t. ©ie muffen
feiber ftd) baljm arbeiten, wobin S^re SBorganger, bie 2(u*leger,
©ie fübren wollen, unb ©ie wtren bann mit eigenen 2Cugett
fold^e ©cbinfyeiten feben, wie fte 3b"en fein tfnberer im ®ebiete
ber SBa^r^eit unb 3Öei$f)eit geigen fann; benn bie SBabrbeit tfl

«acft unb jebe* ©ewanb gieb.t tyr eine anbere ©eftaltungj fte tfl

ein göttlicher gunfe, btt, &erfinnlid)t, fid> wie ber Diamant bunty
ba* ©d)leifen in t>erfd>tebene ©trafen btityu ,

Sei einer fo alten ©djrifr, wie unfer Äo&elety, bftrfte ftd)

au* lelcbt bie 9Äübe ber €elbflforfd)ung mit einem Sttebreren


nod), al* mit bem eigenen tfuffmben ber ©djonbeiten,. lobnen.
©ie finnten t>tellefd)t bie Sbee be* fangen richtiger unb beffer
auffaffen, unb e* bürfte Sbnen bann *ielleid)t Hiebt mebr al* ein
planlofe*, au* S3rud)fiäcfen gufammengefliefte* SBetf erfd)einetu
SWir wenigfien* erfdjten e* niemal* fo; je mebr unb je 6fter id>
unfern alten 9>bitof&pben la*, beffo mebr würbe mir flar, baf
biefe ebrwürbige ©d)rift na<b einem bestimmten *Plane angelegt
tfl, unb baß e* fid) ber fomglicbe SBerfaffcc gur Aufgabe machte/
über bie SSeftimmung unb ba* SBobt be* 3)?enfd/en bienieben Unter«
fuefeungen anguflellenj miglicbflgu erforfcfyen, wa* wobl ber©d)6pfer
mit bem £afein be* 9ßenf<ben, eine* ©emtfd)e* t>on Sorbett unb
5Bei*beit, begweefen will, unb fo gu einer fiebern, au*reia>nben
8eben*pbWofopb»e gu gelangen, woburd) ftd) ba* wabre #eil be*
SBenfdjen bienieben feftfcellen liefe, greilid) fommt ei immer
wieber batyn guruef, baß biefe* niebt gu ergrunben fei, unb enb*
(id) aud) auf ben ©d)luß: baf jeber SRenfd) mit feinem ©ebief*
fale gufdeben fein, unb ftd) fo Diel a(* mäglid) be* ßeben*, ba*
bei jjufriebenbeit für jeoen ©tanb unb Slang fo reid) an ©enäßen

ift, erfreuen mfiffe. 2(ber aud) biefer ©d)lußfafc enthält eine got«
bene 9Babrf)eit, eine Sebre, bie oft nur burd) treuere (Srfa&run*
gen etfauft wirb*
£aber bebaupte td) aflerbing*, baf unfet £hd) äobeferf) nod)
eine große Xufmerffamfeit t>erDient. (5* banbeit über ein fo wia>
tige* Ztyma, ba* gewiß jeben benfenbeu SRenfdjen angießet, unb
i

Digitized by Google
1

5
jtear !>anbeft Ii fo weife unb umfaflenb bflruber, baß et wo()l
ftywerlid) Semanben imbefriebigt (äffen wirb/ übet er mftfte oIT*

|
§ufer)t t>on $Borurtl)eiIen gegen ben fBerfaffer unb bat 2flter be«
Sudye* befangen fein. 3d) bitte ©ie, treuerer greunb, preifen
©ie alle 93orurtl)eile ab; (äffen ©ie Pdj weber r>on bem fd)roffen
£rop eine« IRabbi, bet überall religiife ^eiligfeit fielet, fctjrecfen,

nod> per) von ben Saunen eine* feilten Krittler« , ber Btfe« pro*
fanfct unb jur 3te(fd>ei6e feines 5öifce$ mad)t, 3!>re 9»6r>e Derlei»
bem fcrauen ©ie aud) einem Hlten, befonber* unferm ©alomo,
bet fd)on §a feiner 3eit ftd> ben Warnen be$ SBetfen erworben
unb bi$ auf bie heutige pd) it)n erhalten l)at, trauen ©ie auefy
einem foldjen SRanne richtigen SBerpanb unb logifcfye« Urtf)ei( &u.

Safjtn ©ie pd) nicfyt uon bem ©afjne vieler C5r>rift(id>en Ztyolo*
gen täufdjen, auf bie ftd> burd) eingewurzelte £Religion6partei(id)*
fett unb ÄuttewSelefjrfamfeit bie 3bee vererbte/ baf unfere fyebrät*

fcfyen SBücfyer weiter nfcfyt* al« ^topfyejelfjung, trotfene ©erttenjen,


trubpnnige Floxal, fmPern fDtyjtictSmu« unb bem Bebnltdje« ent«
hielten, *) unb bie un* fo ade l)M)ere S3i(bung unb jeben bef ent
©efetynatf bat ©d)6ne unb Söiffenfdjaftlidje abfpred)em ©ie
fftr

glauben foldje* nur in ben SBüdjem ber ^idtfuben, t>or&irgltd>


ber ©rieben unb SWmer, ju pnben; wcäfjalb pe au* auf tyren
<&d)Utm bie #ebrte wenig ober gar nidjt (efen, obfdjon pe ber '

Religion Tiegen tynen eben fo werty fein follten, al6 un«; pe


wollen riityt bie fc^lidjten, gemfitblte^en gelungen eine« 2Rofe«,
©amuet u* f. w., wie bie ©ebidjte be« Horner, mit bem $itel:
9ßo<*#ibe, 2(brat)amibe, Sofeptybe, ©ibeon«3erubaelibe ?e., unb nid)t
bie triftigen, f)errtid>en Sieben eine« Sefaia unb £efefiel gleich be*
nen DemoP^enei unb dicero mit &ratione$ übertreiben*
eine«

3* 3hntn, greunb, (äffen ©ie pd) nid)t irre leiten;


folgen ©ie 3ftrer eigenen, gefunben ©npc^tjj nehmen ©ie ba* S3ud)
eine« ©alomo, eine« £a\>lb, wie ba* eine« Üefpng, aRenbefcfo^n,
Safobi, «atmter unb SBtetanb $ur $anb; ade SRenfdjen pnb fett
»barn« ©eburt von einem unb bemfe(ben #aud>e ©orte« befeelt;
t>aud)en ©ie ben tobten Sucftfaben eine« Sofceletf), 3*)"« eigenen,
lebenbtgen ©eip ein, unb ©ie werben bie alte unb ne<& je$t be«
Pe&enbe ©d)6pfung ber Sbeenwelt pnbem

•) ©tetje ©oberrein« SBorrebe §u feiner fo »ortrejflfdj äelunaenen


Ucberfe^un« beß $ebenltebc«. '
©iefe« tft a;tc$ ber @.nn bei fprÄ$w6rtfic$en Lebensart: fallSc
OWK'-'-ci, tiefe wie ienr ftnb ©orte bei tebenötgen «oaef.

Digitized by Google
madrnt mit/ toetttjer greunb, nocf) fmmer efnt SebenCU.
Hcfje SDftene.3d) fet>e fdjon, €>ie würben mir efter beijrinimen,
fönnten. €ne fid) nur trgenb mef)r tion ber Autorität ber alten
Kommentatoren lodfagen. 3d) tx>tiT Sftnen aber bad felbfl gefie«
J)en, »ad @ie mir fagen wollen* Der 2(ben»(5fra/ SRenbeldfobn
tmb a(Ie tiefe berühmten Audleger waren bei Söeitem gelehrter ald
id); id) mü&te rt)6rid)t fein, noollte id) mid) jnit tynen mejfetu
'
Aber eben bicfe Sflänner, unb befonberd Sttaimonibed lehrten und,
Wie man fiel) Don ber Autorität ber Alten lodfagen folf* 5Bir
Suben follten ed am beften beurteilen fonnen, wad bad t>et§(

Autorität ber Auslegung •>


fie wirb enblid) eine münblidje £rabi*
tion, eine com £erte ganj fcerfdjiebene @age, ein befonbered
(Btubiunt/ bad bann ben (£rfiern gan$ in ben ^pintergruno
frellt, ja fogar bei SD?and)em leiber ganj in SBergeffenbeit
bringt* £)iefed lag freilid) nid)t in ber Abfidjt fo mand)ed
weifen unb frommen Audleqerd, unb befonberd in ber un*
ferer Safmubifien. £iefe fagen felber: >tö wn* *npon p«
Itm'D, Söortfmn bleibt
(ber einfache immer ber wal)re) unb feftr
oft bemerfen Auflegungen, Erweiterungen unb mota*
fie bei ibren

lifdjen £enten$en, baf fie foldjen nur einen S&rt unterlegen, um


ber <2ad)e mct)r ©ewid)t ju geben unb fie beffer im Anbeuten
*u erhalten. 3n bem fpätern, immer getigerten Drucf unfered
6pild aber rauften und biefe Srabitionen Alled werben, weil nur
fie un$ &eifgemäf waren; nur fie und Nationalität unb (Jinbeit
gaben/ weldje Severe und aud mancher ©efaftr rettete« £>ie du«
fere §orm mufte und Alled fein, bamtt wir und fietd einanöer
im Auge befreiten, unb nidjt wreinjelt, ein jeber allein, bem fßer*
berben'^reid gegeben würben,
5Benn nun fo aud bem tiefen/ gefd)id)tlid)en S5licP eined Sfr*

faiad bie 5Beifjagung eined finnlid)en Sföefßad, aud ber morali*


fdjen Auferfiebung eined SSolfed, bie Jpefefiel fo poetifd) in ber
Söieberaufbelebung einzelner, Derborrter ©ebeine fdjilbert, eine

fifdje ber lobten;


Auferflebung aud einem SOßollufi atbmenben,
tyrifdjen ©efange eined ©alomo ein l)or;ed Sieb, ein SSettgefana,
iwtfdjen ©ott unb feinem fBolfe werbnt mufte; wenn nun fo
AUed ganj anbern @inn unb anbere Deutung be!am: fo lag e$
nur im 3ettgeijl, ober im 3eit*£rforbernif ber £ert aber blieb
unbefdjäbigt in feiner 9teinf>eit, für beffere Jetten aufbewahrt, in
benen wir jefct leben» VJlit ber junebmenben Aufflärung ber 9£e*
genten unb 835lfcr barf nun aud) unfer 93olt wieber fein £aupt
traben unb freier um fi$ unb in fity blitfetu SBir fmben un*

Digitized by Google
»Hebet, ffttft im* »lebet gegeben unb tonnen nun laut aufrufen:
dud) Sfwet war ein 85olf! l)otte feine ÜKänner, feine 5öeifen,
feine ©efefcgeber, feine SRebner unb feine länger! 5öir trollen
fte wteber fennen lernen unb fo lefen, wie wie fte jefct bei bem
freiem 2Tuffchwung unfered ©etflc^ verfleben bürfen* 6$ bleibt
mir gewiß, bag bad alte fcejiament bie Urquelle alieS teliriofen
SMffend iff» 3e flarer unb beutlicher biefed und wirb, bejlo fla*
rrr uttb beutlicher werben und unfere 9f eligionöbegriffe •> ober aud)
umgefehrt: je geller unfe* Slicf tnd grofe 33ud) ber SBelt wirb,
befco fetter werben und aud) bie £ef)rcn biefer gottlidjen SDMnner
bed 2fltertbumd, bie nur aud biefem großen S5ud)e (ich belehrten,
benen jebed anbere ©pfrem fremb war» fflur aud bem vor ihnen
aufgerollten 33ud)e ber gefdjaffenen unb fchaffenben 9Belt fdjopften
fte tr)re SBeidbeit, ihre Behren über weltliche unb gottliche ©inge/

bie fte aud) In biefem ©et|t ber Offenbarung weiter lehrten, €>ie
wlfjen, -wie ber SRambam ober fJÄaimonibed bie ©teile im Gro*
tut, Gap, 33, *» 17—23., erftdrt. SKofe« nämlich erbittet ftd)
von ©ort bie reitrfle unb fpecielljte Offenbarung, bie ihm aber nur
in fofern gewährt wirb, bafl üm ©ott mit fd)üfcenber, fd>6pferi«
fdjer #anb bad feben Iagf, wad bem SRenfdjen möglich ift, näm*
lid) tr)m l)intennad) §u fetjen, ober bie Solgen feiner SßJecfe ju

beurteilen»
2W6ge und btefed jum Seltfaben bienen, wie wir bad 33ud)
ber £3üd)er (SSiblia) lefen follen» Söenn wit ed rein mcnvijlKtv
mit bem von ©ort "verliehenen, natürlichen Söerfknb auffaffen, fo
wirb *d unfer #er$ beliebigen unb und manche weife Ecfyre aud
f[d> fd)6pfen (äffen. €>mb @ie nun, werter Swunb, mit mit
etnverfranben, bann wollen wir aud) fo unferen Äobetett) burdmeb*
menj aber juvärberft mujj id) 3hwn nod) einige* über ben 2fu*
tot unb ©tpl fagen»
beffen»
Unfer 5Wnig ©alomon fyattt bie #erjendgute unb fromme
2Beid)mutl)rgfeit, aber nid)t bie Sapferfeit unb praftifche Äraft feine*
53aterd Davtb» ße^tcrer war in ber ©d)ule ber £ulbung unb £ei*
ben erwad)fen; öfterer aber an einem ftattlid)en £cfe in Ueber«
fluß unb Ueppigfeit erlogen worben, wie er aud) fctbft von ftd)
in feinen Sprüchen, Gap. 4, v» 3. fagt: T> WH p o
*£N ^sh TW »

2>avib bereuet feine @d)wdd)cn, ©alomon
bekrittelt nur bie feinigen; Davib fud>t mit männlicher Äraft feine
gef)let »teber gut ju machen, ©alomon hingegen fann nur in vec»
Eingebung über fte philofophiren»
wetc^(id)ter Bavib bat um
Äcaft unb etdrfe, Solomon um Bei^eit. 3n bem Mu r m

Digitized by Google
8
welchem ;Dat>ib Jtriege führte unb 5ob* unb Siegel 5 lieber an*
fhmmte, fang <Salomon feinen ippmen $pmenäuö fetner ©etteb;
ten; in bem Älter/ in weld)em J> at>ib ^eilige £)ben unb CtyorAle
v

,jum ©otteäbtenjr bietete, lehrte Salomen fein SBolf weife Spruche,


unb in bem Älter enblich, in welchem 2>avib burch einen grcjjar*
tigen Sempelbau bie Religion verherrlichen unb befejtigen wollte,
prebigte ©alomon bie Schwachen unb Ztyttyittn ber SWenftym
unb bauete fo ben Tempel ber 2öei$l)ctt. gr fdjrieb ndmlid) fein
Sud) Jtoheleth, welche* ©ort, nad) 9?äfd>t: $>hilofophie bebeutet,
unb fpridjt bann, in jwei Äb^anblun^en vom Skrhältnifje be$
Sfcenfdjen ju ftd) felbjt, unb vom Sßerh&tnijie be$ SRenfchen jur
ntenfd) lieben ©efeUfdjafr*
£er SBerfaffer get>t n&mlid) von ber ©runbtbee au$: bafi
3flle$ in ber 97atur Dorn weifen €>d)6pfer ftu einem gewrffen,
uns unbefannten 3wecfe georbnet i|r, welchen alle« ©efchaffene
nad) ben fortwitfenben Äräften unb SJMchten ber ©Ortzeit oerfoh
gen muf , unb ba biefem Sfatturgefefce aud) ber ÜÄenfd) — ob*
fd)on er inbioibuell ein freie« ©olleh hat — jebod) im S&erhdtt*
ntfe jum ©an^en, mit allem feinen Zfyuxi unb Wolfen untergeorbs
net ijt, fo baf er, wie alle* übrige ©efchaffene, ber ©ewatt be*
©an&en, ober bem grojjen Stvccfe be$ ©ebopfer* nid)t wiberflre*
ben tann unb barf: fo fann ber SRenfd) aud) nicht mit &e*
ftimmthett ben Srfolg feiner $anblungen, ober bat ©einigen feine*
©ollens unb Streben« im vorau* beregnen. ©enn nun alfo bem
mußten fie mit betfXb*
Sftenfcfyen feine 2(bftd)ten gelingen follten, fo
ftd)t bei ©anjen ober©otte$ uberetnftimmen, unb ba nun bie 3Cbjfd)t

©otteS bem SWenfcben unbefannt, ja fogar unbegreiflich ift, fo fann


eine Ueberemjlimmung unb ein richtige« 4>anbeln ÄbfWjt
©otteS leiten« bei Ütöenfchen nur rein gufäUig fein« ©elungene
Unternehmungen ftnb nun weiter nicht*, al* jufällig richtige unb.
yaffenbe ©ngriffe in bie 2Cbftd>t (©iUen) ©orte«, inbem fie fo
gleidtfam bem 3»ecfe b** ©anjen al* Littel gebient -haben.
2>a* fdjaffenbe ©ollen ber göttlichen aRdcbte, ovfoe, — —
g(eid)bebeutenb mit bem ©orte: Statur, bie erjeugenbe Äraft
bie in bem einen unb einigen ©efen — HVP — vereinigt ftnb,

arbeitet ohne Unterlaß in foldjer Sßarietätrfort, bafj bie ©eelenf raft


be* fWenfchen mitbewegt aud) nur immer ein fubjeftive*, vom 2Cu*
genblii ab^dngige« ScurtheUung*verm6gen befujt, ©ie iebe*
2>tng tf>r — ber €>eele — augenblidlicb von ber ©innenweit
vorgeführt wirb/ fann fte e* auch nur erfaffen unb nehmen» 5Öon
biefem &uf cren, augenblttf liefen, ja fogar jitfalitgen einbtutf h&«$*

Digitized by Google
-9
k

äffe« afc. €elbfl 3Bollen unb OTidjtwolfen, ober Beten imb SBewfo
freuen liegen nid)t m bem pofttiven Den!oerm6gen bei SRenftyen,
fonbern in bet poftttoen £arfießung ber ®aa>, worauf aber geiC
unb 9Kaum, von benen ber SRenfd) befcerrfd)t wirb, etnett

bebeutenben ©nflujj üben, unb fo fann ein unb biefelbe €a$e,


bie jefct ba« S3ejal)enbe für ftcfy l)at, ba(b ba« SSenteinenbe fit
v

(tdj l)aben. -

©et SJlenfd) f)at jwat ba« SBermfyen, ben vortyanbenen JDin*


gen etwa« ab * ober §u*jufpred)en, ober ju Raffen unb ju lieben, abee

immer nur ein t>on 3eit unb Umjldnben befd)tänfte«$ namlid) in


ber Sage, wie bie 2Mnge.t>or tym — wsh* — ) in ber äujjero
Sinnenwett, ftd> befmben jDatyer aud) be« SRenfdjen ©djicffal

fel>r oft nur von einer einigen, jufälligen SSeurt&eilung abgingt,

unb bie klänget/ bte er fielet, nid)t objefcto fonbern fubjeftit) fmb.
<S« fann jum 93eif»tcl ber moraltfcfyjle, gered)te(te, frftmmfie unb
weifeße fDfcnfd) burd) fein gan$e« Beben für einen einigen §ef)l*
griff leiben, weil er nämlid) eine ®ad)e ba —otf ** —
), wie
fte bamal« fid) m Bcit unb SRaum befanb, nidjt richtig aufgefaft

unb unb bie unaufhaltsame Solgt, bie immer nuc


beurtefyttt l)at,

bem 3wede in #infid)t auf ba« ©aiije gemdf iß, feine


gättlidjen .

bamalige $anblung jur ge^l* ober 2Rif * Ztyxt fiemptuV

£>b biefe 3been ridjtfg unb mit bet neuern tyl)ilofoj>l)ie übet»
emfitmmenb finb, fann iö) au« Langel an €>ad)fenntnig nidjt
beurteilen* Snbeffen follte, nad) ben auf Erfahrungen berufen»
ben ©runbfäfcen unfere« Söerfaffer«, ber SRenfd) ^ienieben ftcf> fel)r

wenig auf feinen inteüeftueüen Sti>eU ju gut tljun, unb vielmehr


balb jur triflenben Sinftdjt gelangen, baf bte S&rbe unfere« gilt*
lidjfn $r)etl« in feiner Sortbauer, in ber Aufbewahrung $n einem
-
teinerh unb fd)6nern geben be|iet)e. Unfer Autor fpttd>t aber in
feinem SBerfe nur von btefem Beben tyenieben, wo alle« 3fbif<fye
von einer phpftfdjen ©onne erwärmt unb belebt wirb, unb nid)t
von jenem Beben, in weitem eine t)6t)ere Sonne, ein reine« See»
lenüd)t, un« aufgebet unb burd)glut)t. 3*bod) nur mit $infd>auung
auf jene« fyöfyere Beben fonnte er Mefe« irbtfdp fo titritylid) fin«
benr benn l)itte er an feine ttnjlerblidjfeit ber Seele geglaubt,
wäre ü)m biefe« Beben Alle«, ja Anfang' unb gnbe, Urfadje unb

Digitized by Google
<

10

sjwei bei ©afernS gwefett, fo würbe et nfd)f Aber bat Wange!*


hafte unb ßwecflofe bet menfchlichen SSejlrebent unb 2Birfent fo
tüflete SSetrachtungen angcfiellt fyabetu SDiefet 2eben tf)6rid)t unb

eitel ftnben fann nut ber


jenige, bet ein bejferet füf)lt unb fennf,

unb baj tiefet bet Sali war bei unferem €>alomo, erfahren wie

ton ihm felbft im Gap. wo er fagt, .baß et ftd> feinen fei»

mr 5Bünfd)e toerfagen burfte, aber fein #erj bennod) nie fror)


würbe, weil et alle ©enüjfe alt oergänglid) unb nicht alt wahren
$m& bet Safeint etfannte.
5öenn er aber bennod) gar nid) tt wnber Unflerbltcr)f eit bec (Seele

erwähnt,*) fo fann if)m biefet eben fo wenig, wie unferem SDto*

fet, $um Vorwurfe gemacht werben; benn in ben €d)riften beiber


fpridjt ftd) biefe ßefyre ju beutlich aut, nur lag et nicht in ihrem
$Man pd) hierüber fpecteller unb Gin ©traf»
autführlicher ju äufjern.

gefefcbud) würbe bamalt, wie fyeute,


für jene SBelt ju fchreiben,
ttmt ganj abgefd)macftet gewefen fein, unb alt einen 9feltgiont*
begriff fann wohl 9ttemanb einfacher unb überzeugen bet bie Un»
fterblid)feit ber ©eele lehren, alt SD?ofeö. Gr jlellt nur jwei Set>c-

fäfce auf, ndmH^:


„2Me<5eele fft ein £t)etl®ottet, (Senef. Gap. 2, \>. 7.) unb
,,©ott i(t ein ewiget SBefen, (Grob. Gap. 3, t>. 14.)
woraut bann folgt: £>ie Seele ift ein ewiget SBefen.
5Bat aut ihr nach bem ©Reiben aut ihrem 5Wrper wirb?
welche gunetionen U)t ba — eigentlich gar fein tfutbruef für ein
SBefen, benu et fann nur ein forperlidjet, in 3eit unb
geijriget
«Kaum begrenztet Da
gebad)t werben übertragen flnb; Welche —
iKedjenfcbaft fle £anblungen r>tenieben bort &u geben,
für ihre .

unb welche SBejfrafungen unb Belohnungen fte ju erwarten ^at;


foldje #uffd)lüjie, foldje ©djilberungen einet *Parabtefet unb fybl*
lenpfut)lt waren nicht in bem SSeretdje einet fo weifen unb ebr«
liefen Mannet, einet fo uneigennüfctgen dienert ©ottet unb £el)«

*) 3»ar fehltest er feine ©4rtft mit ben SBottenr unb ber ©ctjf fer>
xtt juract gu (Sott # ber ifjn gab: (dap. 12. ». 7.). Unter btefim
äurntffebren —
ju fetner fratjern SBefa^affenbett ift aber noch —
immer ni<$t eine Unterblieb fett ber Seele in ber 2Crt, tote wir fte
glauben, §u »erfreuen, nämlich eine gortbauer ber B.tk, welche bie
feintrtrfunqen biefet (Subenleben* in bat streite, (jobeie mit hinübte
nimmt, —
nämlich : ein geifttge* gort*
(gute foldje Unfter&iidjf eit
bauern — wie oben gefagt, beutlicher- in feine« 2)en«
fpriebt, f«h ,

fu»fl<weife üper biefet fceben au*»

Digitized by Google
11

ttr« feine« ©olfe*, »!e unfer SRoftf • *)


.
Cr fdjflbert mit $fm* ,

mel unb Qbllt auf <5rben, wie fte ftd> ber SHenfdj in golge fei*
net £anblungen fd)affen famu**) 8öie etnfad) fd)6n unb einbrin*
genb ermahnt er fein tßolf jur Siebe unb ^Beobachtung bet ©e*
fefce ©orte«; et fagt (beuten Gap. IL): tyt bebürfet mef>r, als
bte eud) befannten (Sgopter bet £>bf>ut unb Söorfeijung ®otte«$
benn beren Sanb ifl ein (Bartenlanb, ein pon Statut frudjtbaret
S3oben unb lekfyt $u betraffern 5 ba« Sanb hingegen/ welche« tyt
in 83eft& nehmen follt, ijl polfet 33erge unb Stadler, Ufd)t feinen
Dürft nur burd) ben milben (Hegen be« Gimmel«. 9hm läfjt et
(Bert felbft fprecfyen, ber ifynen einen gebeif)lid)en (Hegen ju redetet
3eit unb eine gefegnere (Srnbte perfyeipt, wenn fte mit wahret
Siebe unb (Ergebenheit ihm anfangen »erben.
Huti) benimmt 5D?ofe6 fef)r oft bei groben/ ftnnltdjen SSets
gelungen/ bie gleidjfam oon einer §ßerberbtf)eit bet (Seele jeugen,
al$ be$ »Iure* unb lebenbiger Spiere, bei »er*
beim ©enufe
unb Verunreinigungen bc$ Äörper«, beim SSereijret»
tpafjrlofungen
unb SSeadjten ber Teufel, 3etd)enbeutet unb efcfjtparjfihtfller, bei
<5nttt>eil)ung be* bem gan.jen föolfe geheiligten SBerf6f)nungS*3:age*,

bei ber SSlutfdjanbe unb bergletdjen Piefjtfcfycn Saftern, ba befltmmt


unb fugt er ber förperlidjen 3üd)tigung noc& eme'moralifdje 83e*
fttafung fyinau, M (ine fofdje, bte pon felbjl erfolgen merbe, unb
jwar bie SBernidjtung ober bet tf)ierifd)e SSerfatt bet/ @eelc»
hytro *?rsm /tewa ran n-D trw — ***)•

jwJ ttf> )f>3>P> tt oio tffrw $3 pm* vf) f>3f> » W"n»f> pfn Sri (*
• '01 ip5« on?if> :>pfn f>5 pp too oitp3 isf) PW?
Ott 1V>Pf> P'3 p"»I> pS'PP3 P*3P ?"3P V»D3 'W *>*>DP3 31D4M1 (
f*

« P»P3P D?>5P Witt WJP1 PtiP WP TDP O /ffnpO P713P *P3 3*?

•••) S5efannt;tcb ifl bte 9ctp$al*?jorm au<$ reetprofer Sebeutung, befon«


berß teenn ba$ SSectprortim ober bt*e^itt)paelsgotm 'gQnB feblt* wie cd
,

beim SBerbum nra bec gall ifl. SBenn eä olfo befft «?D:rinni2i1
fo ift barunter Der|te^en: bte ©cele n>trb jtöj felbft oerntebten»
eben beitjalb ifl auefc baS Xcttoum in bet ^tpbel^orm, weil ©ort
«ic^t ber SSerntdjtenbe rniC, fonbern ber, bura> bte in bte ©a;6pfung
einmal gelegten ftattirgefefce, SBeranlaffenbe nnriO 2ß tn «
nan aber ©aa^e ntdjt buraj i^t eigene« SBetfcJuiben ftaj felbft
eine
»erniefatet/fonbern »irfltaj oon einer anbern oecntdjtet »ttbf bann
ifl bte $afftt>form r\"\2n, fieb* Soel öap. 1/ 9. fo »ie au« »
ba« reine Kctioum, ober unmittelbare »emia^ten, 2Cbf(fcnetben, in
ber erften Äctioform Äa4 n*0 Qufycbrüctt »itb# HP« i^ns IW3

Digitized by Google
12

SBofel formte olfo all re*tli*et SRann feint ftedelfe S5e«


filmmungen üfcec ba$ Settfei« angeben / unb eben fo toottte Äo«
$elefy nur bal bieSfeitige £afem befprec^en.
(*t teilte fein 23u* in jttei Steife unb {eben 2hei( in

fttei 2Tbf*mtte, toot>on immer ber etfie, bet unterfu*enbe (philo*


'

fop#f*e) unb ber jroeire, bet nufcanroenbenbe (praftif*e) ifh ©et


erfle 2Tbfc^nttt bei erffen S^eil« banbclt über ba* SBerhaltntg be*
-
2Renf*en $u tf* felbft mit 9lucffid)C auf bie aüroaltenbe £>rbnung
©orte* fcienieben. 3n biefe fann ber 2Henf* ni*t eingreifen um
etwa« su anbern ober na* feinem SBunf*e ein neue* 85c(let)en»
bM }u begrunben, unb fonad) fann et au* ni*t au* ft* felbft,
tteber but* feine pfcpfTf*e no* bur* feine moralif*e ärafr, fein
6rben(eU fdjaffen. liefet 2(bf*nitt f*lieft mit ber barau* ge*
folgerten £et>rc : bafj, ba bet SRenf* eben fo twtgdngli* unb ni**
tig rote alle anbere @ef*6pfe ifl, fid) au* faum mit" ©ewifbeit
teflimmen 14fr, ob be6 3J?enf*en St^tgfeiten unb triebe als bie
f)6f)eren im mit benen ber ältere gu betrachten fmb;
Söerglei*
inbem bocf? ber SRenf* unb baö 2&ter,
beibe nur bie »illenlofen
SDerfieuge bet $Borfer)ung fmb, 2)emna* märe ba* ganje Gebert«
|tU be* Sßenf*en: ft* bei ergebener <Pfli*tcrfullung, feine« <5*i<f*
fall unb bet ©egenwart $u erfreuen, »eil ft* ihm bie äufunft
in £unfel &üllr, $ietanf folgt ber )tt>etfe 2fbfd>nitt, al* ber mtfc#
cnwenbenbe, m
n>efd)em bet SSerfaffer bie gröbjlen üKdnget unb
C*»a*en bei 2Renf*en, bie i|ft fid> felbft anfeinben unb tym ben
©enuf bet 3ufriebenbeit rauben, al*: ©ei$, .«Weib u. f. »• auf*
beef t, um fo ba* Uebel ju feilem
3m gweiten Sbeite hanbeft ber SBerfaffer r-on bem SBerhdlt«
ntffe bei 3ffenf*en &um 9J?enf*en ober gut menf*lt*en ©efeff*
f*aft, unb tmterfu*t im erflen 2fbf*nitte, ob unb rote bet SRenf*
ba fein $eil ffnben fjnne? €>ein etiler SSltcf in bal gefetlige 2e»
Un abet trifft auf ba* 903 ei b, bie natutli*e, ungertretmli*e ©e*
fellf*afrerm bei Harnte**, bie froren* unb täbtenb ba* ©*i(f* m
fal be* 2Kenf*en eingreift, fcr wirb gfei*fam *on tyr na*
Sufen $ingebrAngt, hinau* in ben glitterglang ber 5Belt, in bie
ttoifeiten bet 9fubm*, #ab* unb ef)r*fu*t$ »a* er abet. unter
tiefen UmfMnben rounf*t, fann er, felbji bei angebotenen gd*
Sigfeiten, ni*e &erbeif*affen, nenn tyn ni*t befonbete Sufätte
begunfiigeit.
#ier geigf ttm) ber »erfafier, trie im erfreu SEfteHe, bie 9K*#
Ägfett bei menf*ti*en ettthM unb fcretbe«*, unb f*liegt au*^
*ie bau mit ber 2e$re: bap bet SRenf*, bd tr feine ^infäUigfctf

Digitized by Google
13

fennf, auch feine« ?eben« mit ber grau, bie et Hebt, genießen,
unb überhaupt fo Diel ©enug, al« möglich, au* aUen feinen SRüh«
feltgfetten fid> gu wrfchaffen fudjen füllte» hierauf folgt nun
»ieber ein gweiter, nufcanwenbenber Äbfdjnitt, in welkem ber SBer*
faffer bem in.'« gefeUige Seben eintretenben SRenfchen bie t>orgüg*
li<h(ten Sebenfc&egein , al«: ©ememfmn, Unerfchrocfenhefc, Söot*
(i<ht, S**iß unb S3crfc^»tegen^ctt anempfiehlt, unb mit ber SRal) 0
nung fcfyließt: be« bebend gu genießen, bet>or bie ^infaHigfetten
bei tfltcr«, bie et fo fd)6n unb treu fchttbert, eintreten unb emV
lieh ber SEob biefe« £>afem beenbet.
Um €>d)luße biefer ©chrift ftnb noch einige SSerfc anfingt/
»eiche fummarifche Ueberftcht be« gangen SBerte« enthalten,
eine
nämlich: baß ber SBerfaffer etwa« SReue« auffmben wollte unb jlatt
befftn bie alte 3Bar>rt>ett nieberfd>reiben mußte; baß alle. Söorte
ber ©eifen auf <5m« hinauslaufen ; baß fonach alle« Suchet«
fdjreiben ttnb ©rübeln Überfluß wäre, unb baß man lebiglicfc
©ott gu furzten unb beffen ®efe$e gu beobachten habe, »«1 nur-
in SWcfficht auf biefe ba« (gute unb »ofe einer jeben ^anblung

beurteilt »erbe.
%
£iefe Ömtheitung \)M ber 93erfaf[er giemltch genau unb beut*
lid> marfirt; wir bürfen nur emigermaaßen mit 2fufmerffamfeit
bie ihm eigenen tfuSbrucfe, beren er ftch gewohnitch al« Singang
ober @r6ffnung feiner €?ifee bebient, unb ben beinah- jebe«mal,
am 6nbe eine« SEh*il« angebrachten Refrain betrauten, unb e«
wirb ütt« flar werben/ baß ftd) ht*c $lan unb Crintheilung an*
geigt, ©o war e« mir gum Seifpiel auffallend, baf bie ben m
ecflen brei (Satteln fo oft n>ieberholten ®efpräd)t mit feinem 3n*
nern, ober geifhgen 3cr^ «w e« immer heißt: ,w rw VW ,woi
/sf? ,^3 woie ,^3 wm ,w» , wao — ledert
beiben 2(u«brucf e befonber« fehr richtig bai Söenben unb Äreifen be«
(Seifte« in ben (Spekulationen bezeichnen* — baf biefe 2Cu«bruc?e
w
bom Anfange be« Gapitel« 4 bi« äStr« 25 be« Renten Gapitel«,
alfo burch brei dapitel beinah ganglich fehlen, unb erß t>on ba
ab bi« gum SBer« IL (5ap. 9. wieber. oßer gebraucht werben)
ton an aber bt« gum Snbc gar nicht mehr fcorfommem
f>ter

$ierburch würbe ich auf bie (Eingänge ober (£röffnuna,$cebett:


'

cmfmerffam unb fanb, baß ber Sf>e|t r in welchem bie ®efprdche


mit feinem 3nnern —^—
t>c*fommen, jebe«mal mit einem
*map, h^gegen ber Hnbere, wo biefe fehlen/ mit einem be* vw
geichnet tjl. S)iefe« ©ort ifi nicht fpnonim mit *noc / wie e#
bi* «Bittet vnn unb fimv beim ^teft bleuten: ein

Digitized by Google
14

Jben, ein flflngen nad) cfnem 3lete, bal vor hingegen: ein 3u»
tueff ehren, ehr Äbjlehen t>om Verfolgen bei 3te(e^ alfo audj: ein
föeruhigen, wie TB« IW» DW> womit alfo unfer 5öerfn'j^cr fo
Diel fagen "bill, all; ba feine $()i(ofop^te nicht weiter aulreichte,

fo fei et jur SBirflichfeir, jum naturlichen Suflanb , bec Dinge ju«


ruefgefehrt. / <#

Sie werben hoffentlich aul bem ©angen unb aul meinem


Gommenrar bie 0?id)tigfeit biefer (Sintheilung erfehen, bte id) auch
mit ber Unternien fann.
SJtoffora ZMefe bemerft: nynx row
«— bie Drbnungen ober Bbfdmitte biefel SSuchel fmb Diere —
9hm noch einige«, werbet greunb, über ben Styl unfetel
RotyUtf). £>iefer ifl burchweg bie reinfte 9>rofa, außer bei eini*
gen gnomenartigen Sdjen unb bei einigen orientalifchen Schil»
berungen, wo wir ihn ganj fo wie in ben Sprüchen beffelben
83erfajjerl fmben* 3m erjten tfugenblicf fd>einc unl bie Spraye
tiefei $Bud)e* etwa! |u fdjwerfdllig, ju febr mit 9>artifeln über*
laben i wir fmben aber balb, baf el bem SBcrfaffec bei einer pht*
(ofopbifchen tfbhanblung nicht um ßleganj bei Stotel, fonbern
um Klarheit, um fafliche 9flitrt)eifung ju thun fein mu|i, wal
am beflen bei einer fo freien Gonfrruftion, wie bie
ffch ber hebrdi*
fchen Sprache, burch 9)artffeln erreichen Idft* Sebe berfelben f)at
jwar mannigfaltigen 33ebeutungen;
bie biefer Umffanb macht
aber nur unl, benen bie Sprache tobt iff, Schwierigfeiten $ eirfec
lebenben Sprache hingegen geben fte Äraft unb Sttachbrucf, un&
el fcheint mir, baf el ffch mit ben 9artife(n W ie mit ben 2Jtol«
fein »erhdlf, bie im Sebrn mehr Sdmellfraft unb im Stöbe mef)t
?dhmung geben» So ging el mir mit bem in biefem SBerfe fo
häufig Dorfoinmenben SBorte: *3, welchel fo vielfache, t>erfd)iebene
Söebeutungen hat,, all: benn, weil, nur, fonbern, wenn, t>ieu*eid>r/
fo, obfehon, Ott» —
JMefe SBannigfaltigfett machte mir wirf (ich
mitunter Diele Schwierigfeiten um ben Sinn außufmben; fyattt ich

ihn aber, war ich m ben ®eijl bei Safcel eingebrungen, bann
war el bal mir ihn lebenbig machte»
auch gerabe biefel SBort,
3Benn mir nun auch fchon ber Styl überall flar, rein unb
garoj berSprache unb bem ©eijie unferel Salomonl gemdf fcheint,
fo fmb noch jwei Umjldnbe einer um fo genauem Prüfung
bo<h
werth/ ba beren Unterfuchung unl fer)c leicht mehr £tdr>t unb tfuf»
fchluf fibec biefel S5ud> geben finnte*
3m>6rberfl »erbient untetfucht ju werben, warum In unferew
lohelith nie Me öeneiwuna ©ottel; nw fcotfornrnt/ feie bal i»

Digitized by Google
15

ben ©prudjen fo häufig ber gatt iß, fonbetn frmnet mtt Me fih*
nennung: o^hSn, unb jwar meifient^eil« mit bem beftimmenben
Artifel, ober nynn 'n? , — ©oßfte fld> titcf>t hierin fcfyon bi e 2Cr«
ftd>t be« 2(utorS geigen, baß er in fetner frtrtfd>^pf>Uofopf>tfd)?n
I

Ab&ariblung übet bie SJeflimmung be« fWenfdjen fcienieben, aucf)


nur t>on ©ott, infofern er ftd> unl ^tenteben ht bem ^Balten
ber großen *ttatur offenbart, fpredjen wollte, nid)t ober infofern
er im« ba« metapf)9|ifcMHffc/ unenblidje, unerfotfd)lid>e 2Befen,
ber (Sott ber Religion tjt, ber un« gu feiner Anbetung ruft?
Sftofc« getdjnet biefen n)n» fel>r Ijerrlid) in feinem Siebe, 6rob.
Gap* 10, 11. mrp 0**783 Tiö3 *o „SBeldjc SWadjt gleist

t>.

btr" b. t). weldje Äraft ober 9Had)t in ber 9?atur entfprtd)t


betner ©rofje — „o Seiger! ®er ijl wie bu in bem unantaft*
baren -£eiligtf)um t>erf)ullec, *) furchtbar gur Anbetung, wunberbar
an 2f)aten!" Aebntidje« fagt Ifcwib, 9>falm 89, t>. 7» 'ö »3
d^n >:33 nrrt nov nw? TW
pn»3, unb frdf tig unb fdjcn fagt
£ebafuf t)pn if)m, ßap. 3, t>* 4» „Unb e« wirb wie ©onnen*
©lang, ©trafen au« feiner Sttttte werfenb
— unb ba »erbittet —
fiel) feine SRajeftdt!"
Die $ebrÄer ^aben für ©ort, auger ben Attributen, t>ier

Benennungen, al«: L 7t> ,mn* unb in ber 3ufammen#


fegung mit nwsv nvs33t : ni.T ,nuc» vhn.
1
— ©iefe wollen wit
nun tyrer Analogie nad) fennen lernen.
otiSn, abgeleitet oon S«, Sw,
r::
nw *mVne, $ei5t:
SJfadjt, <Stär!c-, bafjer auefy auf ÜRenfcben anwenbbar, wie:
3?no bie 2JMd)tigen SWoab«. ©enug, ba« SBort : hn ober bu
beutet irgenb eine pr)pfifd>e ober moralifdje Ueberlegenbeit, ober
SJcadjtöoUfommenbett, wo&on ber Plural c^V mehrere SRadjttolU
!ommmf)etten, ober mehrere 2J?acf)tmtyaber bebeutet, namtid): mety*
rere ^perfonen, beren je,be irgenb eine SftacfytooHfommenbeit befifct.

hingegen wirb Bereinigung mebrer fötaler SÄadjrooUfommenbeiten


bie

in Crinem 5öefen, ober aud) mehrere fold)e tjollfornmene SBefen, mit


ber ^luralsgorm ovtffc au^gebrüeff, bafjer bei mehreren 9>erfonen
bie ^Muralform o>S*k, im ©enitfo: rtSu -ftin rwn ty* rvo ifl; bei
einem Snbtoibuum .aber, ba« mehrere ober alle ÜJtodjtoollfommenfceiten
beftfct, bie ^luralform arbn gebraust wirb. ©elbfi ein gurjl
ober 9ftd)ter fann cmSk genannt werben, weit auf tyn, t>erm6<je
feiner ©tellung gum SBolfe,mehrere 5trdfte fibertra^en ftnb» ©d>on
bie ^Pturalform geigt, baf ba« SBort ov/?K fein Women proprium

•) nno ttnbtrlBcbfutungt W tm«t V» rvnN 5Raiite!# *Mf.

i
i

Digitized by Google
fll,wedjatb tym au<| bie rtf*m 'n, «ber be? tfrtttel aorgefefct
»erben famt/ wo e« bann f>eif e bie un« befannten> in Einern
:

SBcfen Bereinigten, er$eugenben imb fdjaffenben Jträft«. ©o ler«


mn wir biefe« 5Bort juerfl *et ber <Sd)6pfung fennen, imb fo
mag woty aud) bet erflt SSegriff ber 2Jfenfd)en t>on einet ©Ott*
gewefen fein,
Ijeit Die 9latut war ifjnen ©ort, ober ©ott bie
^atur, beibe unjertrennlid) 6in«, fo bag ba« Sine mit bem Tin*
bem anfangen unb enben muffe, imb nad) biefem SSegriff fonnte
aud) ©Ott in ber 9tatur ntd)t« änbern, auger er müfjre ftd) felbfl
inbenu €>o tuwoüfommen backte (Td) aber fdjon 2fbrar)'am nid)t
mer)r ba« i>6d>fle 5Befen, ir)m wurb e« fdjon mit bem tarnen ntrr
befannt* ©iefje £rob. Gap. 6, 93. 3,
%
25a« SBort *w ifl ab#
geleitet \>on twj ,TOiyo tiVö, einer ber ba orbnet, ober ein
5D?ad)rt)aber ber in ber Sßatur georbneten 2)mge ifl, ber fie nad)
2Bof)lgefallen regiert unb alfo aümädjttg tfh Der Unterfdjieb
jwifcrjen cnta »nb nw wäre bemnad) biefer. <£rjlere« ifl bie
Bereinigung metjrer ober aller 2Kad)tt>oü"fomment)eiten in ßinem
8Befen$ 2e$tere« aber bie Bereinigung mefjrer ober alfer 2Rad)t*
Doüfommenbeiten in SinerSJfl ad)l. nv bejeidjnet fonad)nid)tme^
wie crnSx , einen t)injutr)uenben, afftrmattoen Begriff, fonbern eine/
ba« SBefen felbfl au«mad)enbe (£tgenf)eit, bie mir nur negatio, im
unb Begrenzungen erf ennen , unb iß
2(bfpred)en aßer (5tn$elnt)citen
nur al« dornen proprium gebad)t werben fann
'alfo ein Segriff, ber
unb be«balb aud) wcber eine« *J>lural« nod) eine« Vrttfef«, 'n / fafyig
ifl» JDal)«r fmbet man e« ba« *iü —in ber 3ufammefe$ung—
aud) nur mit hn, wd)t tHh, wie rroe* vftte, weil foldje« im
3Biberfpru<fce mit fid) felbfl fttnbe, benn nv *nS« würbe feigen:
bie in (Sinem 5öefen oereinigten 2J?dd)te ber 2(ümad)t} e« mufjten
ftlfo mehrere Mma&jUn wieberum in <£iner 2Rad)t uereint fein, wa«
aber Win unmogfid) ifl, ober e« gäbe feine 2Tl(mad)f, fo wie id) mir
unter bem tarnen ©otte« feine «wei <tynlid)e Söefen benfen fann,
weil darunter nur ba« au«fd)ltefjlid) einige aetflanben wirb, unb wir
aud) nidjt fagen fonnen nw Wn, fo t>erf)<Ut e« ftd) aud* mit bem
tarnen itr. 2(1« bem Xbrarjam tiefet r)of)e Segriff offenbart wur*
be, fagte ©ort &u fl)m *vo hn *sh ,(©enefi« dap. 17» t>. 1.) „ic^
bm bie 3Kftd)t ber TCUmac^t, ober: icf) bin bie allmädjtigeSRadjt," —
Wac^t^ollfommen^eit —
auf er mir gUbt e« feine»
W
-
bie b^d)fle
unb ^u ferne ju fürd^en, wanbele alfo nur t>or mir unb fei un#
gett)eilten ^erjen«.
hiermit ifl nun bie Befötiut tbeit 1&*tM in betWatut f>mfid)N
lid) ber äRacfyt uab bc« Saume« gehoben, tnbem but^ feint

Digitized by Google
17

wirb ; aber $mftd)ttid) be r 3eit bliebe bem fdjwadjen SRenfdjen no$


«ine Doppelfrage* <5r|fer«/ war er früher, ober fyat et erfl mit fctfc

9iatur ber (Td)tbaten Singe atigefangen? jänmten«, frdnbe e« aber


aud) [fdjon burd) bcn ^Begriff : TLttmatyt (eine 2ttad)t auf er ben na*
turlidjen Dingen) fejl, ba§ er biefe gefdjaffen r)abe unb alfo aud)
früher ba gewefen fehl muffe; fo fragt e« fid) bennod), ob et not()*
wenbig ewig fein mujj, ober ob nia)t ba« SBerf ben SKeijler über«
(eben finne?
C&fet aber biefe Doppelfrage fe$r einfach
fWofe« Cr fanb
n&mlid), baf nid)t nur bie ffißelt, fonbem aud> bie ßett> ober ei#
gentlid) ba« geitmaag eine @d)6pfung ifi, unb §war, wie er ©eneft«
Gap. 1, 14. b&auf fcinbeutet, baf butd) bie Planeten
febr weife
erfl eine 3*it würbe. Da« ©efdjaffene fann fty nid)t
gaffen
an ©ott befinben, fo wenig wie (Sott ba« ©efdjaffene fein tarnt»
2(n ©ott iß alfo feine 3eit benfbar/ an ibm flieft, wo« un« al«
Vergangenheit / ©egenwart unb 3ufunft erfdjeint, in eine Unenb*
!id)feit pe) ober (5ratgfeit jufammen, unb fo entftanben bie
(*y©
beiben begriffe: n* unb ron\ <$rftere« ijl bie tfbfurjung t>on

ron, er war; £e|tere$ ifl bie ©erfc^meljung von mn unb mp,


ein 3mm et s gegenwartig * fein * werbenber»
Der war fdjon mit bem SBegriff nv ba; ber
33egriff n*
SSegriff nw fid) erfl bem SRofe«, Spob. 6ap. 3/
aber offenbarte
*. 14* mit ben Söorten n\n* HPK rHW/ unb ba ber ^ebritc
fein eigentliche« trafen« $at unb fein mn nur ein 9>artieipium
ijl, fo brütft er oft bie ©egenwatt burd) ba« guturum au«, unb

fonad) wäre ba« erjie nw


aud) nur ein $tAfen«/ unb ber bur$
bie angeführten brei Sorte au«gebrudte Warne würbe Reifen: id>
bin gegenwärtig ber, ber id) immer fein werbe/ ober mn nW/ be*
©einwerbenbe, De«^alb fann aud) nie^t nv wie nw, mit nwa*
in Sferbinbung fommen, benn hü ijl von
eine SBerfdjmeljung
>ci mci> / *) Un Plural rojai nuw: au«« unb em*jier;enb,
wanbelnb/ bavon aud): wanbelbac unb jettltd), unb wirb fonad)
gebraust in ber Bebeutung von bte Planeten unb ben ©eflirnen
be«$imme(« onawn x&, von ben Äriege«fd)aaren nonSö kbx,
unb von ber ©anbelbarfeit (£iob Gap» 10, *. 17.) K3* rwSft W
b. ff«^» Söedjfel unb ©anbei unterworfen fein. Dernnatfr
würbe ro*a* rv bebeuten; ber vor bem SEßanbetbaren ©ewefene,

*) Äonfoe lfU4 S3u4 G*P. 3* P. 7* HD1 r»t VTH

Digitized by Google
,18
^tfo getabe ba«'€tttgegengefe$te t>on bem, mi
»fr ton ber Sott«
}ett fagen »ollen / ndmli*: bai Smmerfeienbe im SBanbelbaren,
ober ba* alle SÖergdngltc^Feit Ueberbauembe, treibe« richtig mif
ntOX a*«gebrucft wirb» hingegen »irb m fef)r richtig, »it
bn, ©uffipum gebraust, um eine <£a*e im fcodtfen ©rabi
al*
if>tec ©tarfe unb Söollfommenbeit ju cejetdjnen, »ie: nniö
/n'önD* ,rrvWP ,rp*n3rr?tf; »eil nur mitrp bie in ber ©ottbeit
aUe 2$ott!ommenfyeiten uberffrablenbe Urfraft angebeutet »irb. 2BU
paffenb nannte nid)t alfo Sftofc* ben 2fltar, ben er nad) bem
©iege über bie gtaufamen 2f malefiter erbauete: *D3 mn*, „bet
Smmerfeienbe mein panier, b. b» mein ^t'nblicf jur jpulfe in bee
Öiotb: „benn, ftta* er fetner, bie ÜÄacfyt tft am Äbrone bet

tlrfraft n* DD V *3 — unb ber Smmerfeienbe »irb von
©efd)led)t §u ©efd)led;t Ätieg mit tfmatef fübren — nenSo
rrm — s »eldje* fagen tritt: baf ber 6»ige jlet* tiefen greoel
OttBmalel afjnbcn wirb»
Söenn nun na* biefer Definition bie biet b*bräif*en 85e#
nenmmgen ©orte« folgenbe Sebeurungen baben, alt: bie BW
unabdnberlid) »altenbe Äraft in —
ber Statur gleid)fam au*:
bie öorfebung/ bie ri*tenbe, bie einen ge»if« pm mö,
fen un$ unbegreifli*en 3»ecf t>or tfugen f)at $ bie — M*
ma*t, ober ^öd)(ie 9Ka*tooHfommenbett (unbef*ränft in
5traft)-> TV, bieUrfraft(unbefcbranrt in 9Raum) j nw, ba*
T
£»igt, Anfang unb (Snbe ßetenbe, (unbefcbrdnft in
ot)ne

3eit), ba$ etnjige unenWi*e SOßefen t>on bem au* nur —


©nabe unb 9?armberjtgfeit ausgeben fann o>omn j bann mo —
ttitb eS unö einleu*tenb, warum Salomen im Äofjcletf) nur im«
nter mit bem tarnen: a*rbx t>on ©Ott fpri*t, unb fo »erben
(Sie, greuub, au* boffentlt* meine Srflärungen oon 83er* 16/
€ap> 3, ab, billigen* )

W
.

•) TCud) ber 2fben«(gfra ftellt in feinet ©<$rift Tirm biefelbe gfra«


ac auf unb beantwortet ft e mit feinet cjetro^n liefen Jüirge aan. fo
wie i*i wn 5 ,ninp jem xnvr) dwh m «ron n? p.ty Yrt
— rwD2 -ravn *d , i2T\ 12^0 nsm dwkh norn 7? -n-t
©ben fo ber gelehrte $err 3of. Xlbu in feinen rn&mttcbH
erflart
befannten anpy
ba{j ba« erfte ©apitel im etilen S5ua) SRofel,
,

. worin bie ®$öpfung, ober bie ferjaffenbe Jtroft ©orte« gelehrt rcirb,
bie Benennung ©otte« nur immer mit OVnH tjati baf jmeite (5a<
pitel 00m 4t n SQetel an bis Sapitel 4L, mel$e* uns bie ^ulb ©ot*
te* unb feine befonbete SBefcbafttgung mit bem SRenföen leijtt, nennt
Ifen immer £ WH* mn\ »eil ni(bt bie Statur! rdfte , fonbetfl
bae liiere geilte« ©efe«, ba« ff* in ibnen offenbart , uni belehrt

Digitized by Google
19

JDer jwefte ttmflanb, ben ich oben all |rcfi(Ungitvcrtf) etach»


Wf/ ift folgenber. 06 muf auffallen, baf tee SJetfaffer* bet tft

feinen Sprüchen an Benennungen ffe Iw» «Seifen ifl,


fo reich
unb ihn abwecbfelnb mit COT/ p», paö un*
hier in biefer €5d)rift nur tarntet ba« ©ort:
tyeichnefr
brauet, unh cm
W
nur @in 5)tal im Gap, 9/ v. 11. ihn pa3 unb nennt* eben )W
fo f)at et für ben Styoren ^iet nur bie Sine Benennung Sx>3
ober ba« umgef ehrte hvo, wogegen er ftd) feinen Sprächen m
ber fo verriebenen Bezeichnungen bei 3$oren, all: Sw, Sn»,
/ns ,im unb V4? bebient. ©iefe« erfldrt fWh böburch/ baß
Solomon im Äobeletb nur Sin X^ema unb Gine SWaterie be*
hanbelt, unb alfo nicht, wie in feinen moralifchen Sprüchen, balb
von einem Unerfahrenen balb von einem Dummen, Uot^tc«
nünftigen ura, balb t>on einem herleiteten ^ Keicbtgldubigen V1D,
halb von einem ffltcbtswurbfgen , balb von einem #u«gelajfe*
1
nen, 2RuthwiUiaen 1? ober V ? fpricht; fonbern immer nut von
einet gewiffen klaffe Sboren, bie swarSBcrftanb haben, nur ihn nicht,
brauchen wellen. —
«Spruche Gap. 1, v. 22. njn wsv* d^d:h—
G« finb eigentlich bie red)t prafttfchen 2Benfcben, bie betrieh*
fam unb t^&tig ohne fRücfftdjt auf Anbete nur ihr eigene« 3n»
tereffe wahrnehmen, unb übrigen! fo in ben Sag hmetn [eben>
ahne fleh weitet viel barum §u fummern, ob auch btefe« £ebet|.
3fü*e«, ober ob nid)t noch etwa« -Späh**** biefem Seben jum 3tefe
gejiecft fei. €5ie ftnb gerabe nicht fehlest, nicht unreltgiöl — fo
lange et nur ihre 2fbftchten erlauben — wollen auch nicht bääar«
Cig 2lnbern ©chaben ftufugen/ fonbern nur {Ich nugen, unb alle«,
tva« ihnen ©enuf
bietet, mitnehmen. G« finb, furj gefagt/ bie
fo recht ffnnlichen fcebemenfchett/ bie nicht €>crupul6fen, bie ohne
©eitere« hobeln unb geniegen. Siefe tyifyn: 0^>03, von
nSps inSo *Sm *d —
benn meine Äenben, faqt Davib in
feinem SSufpfalm 38, V. 8., „finb voller 2etd>tfttm, barum ifi
nicht« ®efunbe« an meinem 8eibe" —
, wie er in bemfelben Ga«

pttel v. &auch fogt: meinet Xtyfytlttn wegen eitern meine

unb väterlich leitet) b«e »fette GapfteT, ba« un« mit bcm Oott bei
Religion bffannt macht, nennt ü)n mrP, 6er bie Anbetung unb ba«
Opfer be« SKcnfc^en annimmt, ber ben netbifd&cn S3rufcermörb«i
vermahnt —
fein ©cwiifen aufregt —
unb u>n ffrafenb belebrf/
fein rcufafö ©emütb woblgefdUig w?tcbcf aufnimmt unb «bormuiio*»

Digitized by Google
so
m i

Betften''» ©o t)eift aucfy blinbe« SJertrouen ; 7^703, /trit fall $iob


Gap. 31/ t>. 24. TOD »TT TOP DK — „fabe id) Hl ba« ©olb
»ein Vertrauen gefegt?'' — Dalmer fagt aud) Jtor)e(et!) t>on einem
feldjen^/ 6ap* 10, 2. Äd)t fatprifdj unb treffend 4*03 afr
i*?nö»*? —
„ be« Sporen #er& bleibt immer ju feinet Einfen (in
feiner natürlichen Sage)/ be« Reifen £er$ hingegen neigt ftcf> &ur
(Redeten" (erwägt alle« genau, wirb barjer bebenflid) unb juweilen
gar furdjtfam). 3m
©egenfafce ju biefem V&3, bem leid^tfmnicj
#inlebenben, fter)t ber 03n, ber alle« Grwägenbe* »ieOetyt —
'eine 3ufammenfe|ung t>on no*ron, bafjer ba« e>ubjranth>um
Höon, unb ba ba« n ©orte« nld>t al«
in ber Wirte"" be« TO mw
.
(n &uie«ten«) würben bie a&ofale gednberr, ran
bleiben tonnte,
$eift: hoffen, erwarten unb no ron, einen Grfolg vorder berede
nen, erwägen unb prüfen» 3« biefem ®imu tft aud) bie ßrfid*
tung be« Salmubiflen: nfnnrutntirin 03n nrot, „wer ifl weife?
ber bie golgen im SöorauS ff ei) et"; unb fo fagt aucr) ©alomon,
Storniert) Gap. 2/ 14., „ber SBeife f>at feine Äugen im Äopfe,"
weif ftd) beren ju bebienen — //ber $f)or aber gefyet im gm»
fmf* — ot)ne borijer ju prüfen — . öon biefen beiben, im tljd«
trgen geben fontrajlirenben 3Renfd)en fpridjt unfer Äofyeletr; rjier,

fo wie and) t>on beren ^cremen, y n unb pmc j benn fer>r leicht

fielet ber 7»D3 m einen r«n über. — öieileicrjt eine 3ufammen#


fe&ung t>cn www% ober wfcnfcv» (im ©egenfafc t>on Vran wn)
Giner ber nur nad) bem 3eitlicr)en ftrebt, ober, Giner ber nur ben Hv»
genbiitf — bie ©egenwart — wahrnimmt mit Ueberfefjung aller
golgen, unb ber alfo aucr) per) unb Rubere fre«
teid)t gegen
*elt. (Sben fo aud) f jt e«
fef>r

nur ein @<r)ritt bon con jum pn* —


»ietfeicr)t eine 3ufammenfe$ung t>on pn*ut ober pi»i* ber jebt —
feiner #anblungen genau *on allen (Seiten itnterfudjr, ob er aud>
Hidjt bamit gegen (Sott unb feinen (Rebenmenfdjen oerfrofe. £)af)et
<md) Äoljeletr) (Gap. 7, t>. 16.) fagt: fei nitr)t gu fromm — ni<#
gts bebenflief) — warum bid> teräben? — b. unzugänglich

f)>

tmpraftifabel werben unb fvcf> baburd) ba« teben 6be machen


,/fei nid)t ju fre&elnb — nidjt ju leicr/tftnnia, — warum biet) frur)*
leitig tÄbten?^ — n4mlid> burd) freoelnben Seic^tftnn biet) in'*
©erberben jturjen — ,/^alte e« alfo mitSöeiben'' — b. mU
fage nhi)e mit aßaudngffli(r;er ©ewtjfen^aftigfeit jebem ©cnuffe,
fiieb bid) i^m aber auc^ nicr)tmitaaiugewiffenlofem2eid)t(tnn &in — |
„Unn ber ©otteSfürdjtige gc^et in ber Witte betber (Jrtreme^—
er richtet fia^ nad) ben ^taturgefegett/ bie it)n ba« ©cf>dWtc^t unb
Unerlaubte meiben unb ba« ©Ute unb (Erlaubte gentef en lehren.

Digitized by Google
<5!t feiert,twttf)« gteunb/ In »rt^cm ©elfte 14 tmfetm^
Äofjeletl) Mfg«faft l)abe, unb um S^nen §u jeigen, baf id) U)m
nidjt etwa ©ebanfen unterlegen wollte/ bie et t>ieUeid>t ju feinte,
Seit nid>t f)aben modjte ober fonnte, fud)te id), fo Diel ati mög-
lich,meine Auflegungen mit 23eifpielen au6 bem alten Sfceftament
tmb befonber« au* ben ©prudjen be* Autor« felbft ju unterftübett/
wie ©ie aud) im CSomftienfjr ftnben werbet}. SBenn id) mir nun gleich
bei ädern bem/ wie id) fdjon anfang* fagte, nod) nid)t einbilbe,
3ferer erwartung ganj ju entfpredjen fo f>offe id) bod) minbet
ftmtß meinen auten ^Billen nicht üerfannt au feben unb meine
Aufmunterung jum Äefen unfern Alten riefet ^an| ofenc Anflana
§u finbett/ »eichet grfolg fdjon jut ©enuge belohnt» unb erfreue«
wu*wc /.

öttuno
I

€5. Auerbach

»-!•-•
^ ' ' ' « »
....
... „ ,
I

— t
^

»
*
.
t

^ • * * k m

» L

Digitized by Google
w
i

D npft pnafta pnpS pm»&6:> jkä orti ">cft # jnÄ %Sw5i


3p dj)) rpiptom of? tod? prcro pip J» 'pjito
;»pnr>6 fW pttt ,op % pp:>J 0^37? *Jp npft? wnft o5D

- ITOnDTt ITDTpTD
J"iH1Vl 137* 13 TT* ^ ,
TT7I fTKJ '»W 1 ]> i nTN nT^Ji FJ ITTipr© f

jcrm *3 : TOM poipn npnon *a • rovn ftnn dtoo oroto n»oH ouei 0

ppvh i)9 (11103m nS*o / enStn na ,


ij«n *aai tSv StwS 0
,no jihy9\ Vfli3 iw* oiKn /in nvp w^jkh wn* *s vmi Sopo nSpoS 0
mn nw
« Vs&dS nipoS o"n 1
f *a Spdo vi ?* pSn 0
naw aa* A^S if *m ova 01 ir* ,no3nn nSnpna »ma» •
BTjcnb jtw 'W iai ihm Sa •fia* \a "ivw /TYtn iwbi njn*J /nun wn 0
1 |fo* fivra wa omn : *aSa w>n / rovn «vi 0
tiwn ar to mw ,ifj w |w mx w , ruivion 0
« nwi RTDi pin aniH htk
— / wnr dk / rwwn 0

inn* Ä Hl* warn wma om «— iipnS «aS 303 nS* 'nw in* Saa 0

mm pan um— <bm ncc aS A mn* rwa r»n * 0« mn 0

ncr» nwyon Ssa ^* "waa p* ? on^SyaS pura ona "w* rwon #

•»s^yi "wa mn oho /tan t\'htrh DiKn kwS *3 vi^ki vom nni% #
^> tiffi #
1^ftSo om ^a vo'a nvw wv* nnaw D3) nsnn tu *a / b "iw 0
cro^ onam Va oa im , / wm nnn msennoi niaSnncn mia^pea t

yit tprhk \r& $3 '5 wö oiiwti io^)> f*^ öflp (Wl fiW^ 0

Digitized by Google
«r» w cm ,fen S3S njrna cv nrvon Sa Sv avm *«m p*m /f*n #

vwo v^m pa* om /tPKn Sf /vSf im wo nata w vS* d*iSk jn* #

r^n pia* # vow W wo *** * oJ'w ona *wu / nyro jotnH *

pH liooi «pomS vSn / ipo w wpo nwr ngyon S /O^nSan p

onS nbn nona on»-om«i ^ nw Sf *Sa vhok (• • mS »


nvrr no w» utk *a vS* nan o*wn ,oSia mp* inn irpoat #

can aS iwm # V3äSo rw DMiSitni /iS n: nw iw»ai $

trmoy cwS* nx pow San W ipot , W rn> bm»i rw *

hm , rovn nnn ninm w VW p V* :m» o"n man nmai


: fwm *

ipSna nwSvato aSa ronwSi SvwS dk <a btkS jw pro San *

nvpnna oaS wo w vjpS w *y> nwo nm dviSw * /O^na


t nipna wa u nwn nSnpn *

-nto W3 ny? Fn* P*op 1555 prrppD n»u> ppp pfi %to myn (*
oto) qpi> w
, #

pcp "*p
t»aaia
OWM ptip Vtfna
*
srro 5p fnip? mrf> pirnan
tose* ippi> ovwpv».
3iP3:»
/ 13 / >T>>ir»a

5mwk>t»p'w p»d '»arp'np p>>ca $ nwis »nvwpi )y3p


ip "rtp ow)» :3P5 «SiP9? 5p
»jt^ : ^3 öj*5R» 5p i^5c "lwfa / *pwr 5fr •n'a iwf> pa Icp
5apjw>i >ptc»5 pTjc lacpo paph) 5p pp6 )0)>o *cp»i on>P9

)W5ap5 lrbp w>o i>*p
io^a ipip i«5 r w»p
^
a"3P : P^ 1 v>ppp3 wij'^pc ppp> p&fta OD^^cppa w^ao otcpc
^5)P
/
ppf^ /im5»y>i
/
w
mm rro
pppo
«p5i

pi»? "ittei • 1J ^W Pv»K>5 PCP3 w'cp» 5p


5p in3tfl3 w3ip» tiDb 5ai> 13 / 13M» >crp 5p icto 5^cp?>
xf> wrtn p>5jp5 w>r»5 '9 5ra 5ac wo» n).P«te o # i>vm 5a
*|T73 Wli»

bf> p 5p
f5*^ tl ^Pl • <|10 *IP) tPTP picp5 d*qM> ptj

• p^i o>pn '»r» fw o»r>5ta> i3

^5530 p»5ap5
icp o/
,iw»5 o*>»api >'»> o»)in
p w
W 1W)
unf»

ipip
TOiy tf>

P3l) /»'5p )P7)3 Pftl31 ,pw?p P»5ap5

D?>tpp '*p P^5 onc^p 'onippa nrs^c pnjw


OTW
>*p ippS
p5w
PÖWWO 1W / (0P31P1 OPl5c5 OO'SP OP'fP» )3))3> thi
#
Db*P3
oi5p t5 dc»> I^p w frt 1 : ow pswi 9 ump3 »5
w p*ü3?o
Up '? mtp? "wp pi Y*w> pp5k>5 P3P t^p
• P")f>r>?3

dxpp pipbc? »*p # p5p np rfo / oi5d3 ipp pp IP* 1

/V317 &39 P355) W)b rte^ TOpiPi iwtifl Unptp pnptpj


5";p np^o u>3 # o>>u>pp?> ow5p8» ow5cp of>c oi5cr>3 >ymi> p
?*3P? ?fn Dnpb ?t» ?5pc3 : (ow paia 5p wppo 5pa p*) ir^wa
*w / o1n3x> p3 j>m*5wi pntpw? 5'^ /DjwW oto wipl :

Digitized by Google
: 4*o mvhon $ tyVAtS wrh ih *mn ,w trm nanw nmaa. .ft. i

n*-r» nn park •AiKipnnS kSi : wn nnn iwi mptren *an V» •

: Vff&y mo*Si : mupia w •wrfji : v?M lonSi ^yiy nvnS kSi 4

Hyn v ort : »Hi nwyi pn nmn> »S :San Sy pSnno jitS^hSi *

aie bwn i*» nsw wti yuoS K*n rm* vSyaS nrwn mowS nSn •
:

taw nupHi : rfijn maifrnn nwwa »Si ow nx">02 waSi :uoo # per»

pmn kSi :owaS nnSnaa nvnS »Si :Vw nrrSfao ywS kSi :a» .

wvi nSro dp noan nauh :nono> nyoS f> 'to noanro mann uSi #

*ewn «S oai : writm nnn wpja onS iSw ">nt Oranna o^novn , row *kWi *

ny Saa Sa» :nYtnt*m ntmsa w 'a /ormn* i?S wonS onam SaS *
:ioo pwi pvn noanm njno myaa n«w nyS »anw* yrca r w :

# wicn ninam n^an niröh nat /twa mana onn nman roviaa 3 #

vniaja nwaS kSi : anw ivh *wtn oy m»nS : *ioio wj *

jtfVrun vvYob wrpwr onarm ^ o^ca npyta penS »Si : invyi i

*vs* , vno» o» dj ina rra »S wn Sn : o'yow nroa o^oan nn *a *

fcovn nnn own cwn niaunn Sy nenn :nw wo o-w #


: tDc rrnami nar tvon nr» Y> jnv n«rwi ^ioo
1 *a / nuawa nman #

vw PW ^3 mannS M*n noana nwyS #

:
faa *n*o*

f?o SVpSo w*Si r» nwSi :


Y* 5* 5

w «Si rniaja , onm #

/nwnanai nn raa mewHi : ny Saa yr»4i


*
niayS i ppS nyi n»S nyi #

aw Ena f£n p» nonn nm # nr»n ^o^ ^a yvn kS ^a #

: B^nSxn S» atvn nvm> fT»n S» *»yn #

no-pnn •
»TT! ^3
nnjn

fc-W? P53 pf)C 3tP f»1D '3 # Ul5 OlbC. f5>3W W?1 0133 TT)f> OTT?)
^a / w<03 53w /ii 3tr» ?*3pw /'n ^p» otoS
i5 't> oipj)
^395?3Cpw rirprintf» ^npi»>t?S nvtb \bw o^fna>? >a
pfr 'o P^3"» pa t>> J*u» pppi ?W> To
Dwf) pi ii pniDD? rni) iwcpS' t>3t> y
'ia) top ai) o'*fr
pa» ?brt)iv 5i3> ?5rp^ fnorc Pin /Pfnr» i5 Piaw»?

7)P^D 0C3 ^3 VW3C mi / 0>31PPPI 0WW3 013C CWP! P309


Po?» / idp yn ^n»3OTp)rw?> <|P i^fw #o^f> "p» oca
>»pm /WpVnt) wa i?cp» p»a w tpI> p*p /WPba

Digitized by Google
J

->ddd npJpfl sfopt


,njmN widi
-ppS *>p6 Pft pa> p ,foip *3iDft
tuo'oi : dudpd Jp3 *m)6p wd /DP3*)6
*P)5fcD p*>3P3 06) TJ3 06 /Oifo P>W3 o ^ 0716 03 K'a'K
OD OA
•ipjp) 0*PPi OW» onDWDI OW DP PKPptft
vnD'tan /vnao pJns iwpm ppd i&ft pwpro on ">3ppd oji ,

ite 331D 3310 /JpiP3 03PD01 P33 ft*D D3<30D »5 #W pJl)*


»ro pft 07ftD p*5j* 13 ->pft
jDW3i:DP»3PiPP}DPp3 "JPftPft ftJPfti ipftSI
jppd ?ipp ftJni topi ww
/DW
ptep
tft) PDP
oft C7ft?!> i5 pfti pn pjmt S3D Jpdp wdp vrp DßnnS dw
P^DP PPD3 pftfl / PPP1 310 3*3 PJPPil 5)3ftJ) 0"D3 lplf>3 PinpS
1170315 0V1
/DDP331 PpPD3 PPH D31P3 PPIdI P13*DDD
'03 07ftD b
/Dipfti ftip p ip 03J pnnw D»n o^ifto fftt
pJdpd ")dd?3 ft>

tp^3ft3 o^ftiiopD o^Jpddi vnfr pi3Jp3D> pims pr^ppDPiTW


. 0<P3ft) O^ift ^P3 31D 53P) |T) Mm ,TBD3 PV
763PD) p^PPPO 7*3
* TH«mt joS? nofo? 'pp *

Ssp ncf> /Ii» fw>


pwtjd *3 /ppc DT)» iDr» u&fai
ppcm ojpp f>3 uf> / »wo oji / »ibsra te» fw iprS D7fo
cc»*
T **
cw»
tobst) /*ib3c>3
ocr»
rapimtom
wpw
o»ut9? 0*737? o>to)f>p *3 /cnw>r»i?
/-jp^pi /?p>» tt-cp o , 55) 33» nur»
•'»:» 0^3 5» *V7ipD» )»p
f>5

7cf>
w
/PDf> d» /»3P?s
$3) 7»f»C 03)M 0*37» 0*»3P m)bj) : P7)7T> W))3 P DJ
*7)»*3 >3,V513 töf> T» ^P» #T» Ol50 3*1) 'D»71»3 T»
31 013P p5 /P3»P» U3)f> 01 »13» CD^»W 05l»3 0^130 OD OW
1*3) K>W
^37 7» W»P p )»3) • >)t3T) )»3 pf>! TP7)P '3Wfr>
/i)>p5»9 D^cr» 33 oj ^3 »5 oibc pi5pp 'd t n»^> (3"*
p^3pS p5rp mb r*DD 33 7tf>3 5*5S /iwbuJmvn
TPW^iC) 1Pt7 p^) (p^ DJ) P)9& |)C5»)P)PP 3*» )>*P)3)1>
V»>3 P)»1»? '3 TPlWb 0*07?) 0**»)3»a 0»PP»D 7P3) 1»»5
J D'3)J)3D )»J71P>I • pj> (P33 >77fr>D) —
Sefqfa Gap* 26» 12. €n>tger , fö&tte tdnm gtttbett fi6«
utt6 ou^/ tenn ouc^ aU ttnfet S^un ^afl tu un^ bet
ttitet» (b. I): fo migen wir alfo bur^ beinen SöiCen

ttur ^anbeln unb glüdlic^ fein«)


$falm Cap. 90. t>. 17. Unb et f«run« Ijolb/ bet ^)etr unfer ©ott,
et begrünbe unfet i&dnbewetf %\x uitferm grommen,
unb fo fei ftud) unfet $6nbe»erf fl)m f6tbet«d).
(b. t). tiad) feinet weifen ^bfid)^ benn tra* un< prom*
tnen fott muf aud) mit bet göttlichen 3Cbftct>t toetein*
fiitnmen.)
lArp / W S3i 0>3)P5D t)7'P3 W3D3 (>7)pD ^P)V»D pfrtD tn»T»3)
•l'i piw op rtn)D 53 >n /'i

Digitized by Google
»

Digitized by Google
DAS BUCH KOHEXiBYB,

Digitized by Google
\\wmpbrm.
-
... JWKTfl, 1K3 ...

Gap» 1*

tpk q^an "?q* : o^r? tto imj rftfp nal*

.1 IpD

P3 Pf> DTf>5) /OPPVP J»>3P Mj>» M>$3 OJBip 3»


Clfs95 Ä |W> W> 13 Of) / DD) WUJ lf> qwi

lait^tfnrrin :möp p Y
!rn. «^"mi ?fcn*
cnr^ ?j?in Von mit t^'toi'po
:"fcjj^ «tejjfs*
3t? wtopty» nnn ij?in arä »331d jisx'^K £idj
nnn

•nto
«mS
:
mm
ipnon oamS
fi^npi ,w
owr impv
pfe wt
103» •
nVnpS -pcu m TO #rAnp
nain mosn nSrpn nSsron vu
rm*

movon Sxi %Vi m -p ratf T»S {vaVi .fiiearct

Digitized by
«rat er «fjr.it.
liebet ba« »erWitnif be* SKenföen ja f?d> felSff^

Sann n>o$t bet SBenfö fty felbjt fein fcMföe* $eil begrinben?

Gap. 1.
1. 9>#tofoj>$tfd)e Xbtyanblung be$ ©ofjne* £at>ib, Äonig« \r\

2. Serufalem. — JMefer p&ilofopbifdK Jfoffab fjanbelt übet bic


eiterte* bet Zitaten, wie 2ÜIe* Rieben eitel ifc

xJft soerfaDet Dement juüoroeqt im Au(\?memen>


ba$ fd>on beöbalb ber SÄenfd) nityß J8eftef)enbe$
bewirfen ©bet f&rbern Wnne, »eil 2ftle3 auf (Sr*
ben in einem ttnttntetbrocfyenen Äretelaufj; fäfy fort»
bewege unb ben unabdnberltcben 9?aturj'efegen uns
; terworfen fek
3* SBetdjen SSortbeil foHte wofcl betSRenfcfy wn atf fetner SDföty*

4« fetigfeit fyfenieben wenn ©efefeteefoter ent«


erringen f innen/
flehen nnb vergeben/ bie Srbe aber immer biefefti bleibt?
5. Die Sonne fdjeint unb gebet unter unb ftrebt um auf ir)vec
6. erjtett ©teUe wiebet jit erfc&einen*. 2>er 2Binb gebet nad)
. @uben

TJK3
f fl^np) 5 Vit 5 IWiM TTIkV 0*13 YY3/\ VBp'ho / f&np h*?0 1H3W
i03nn *?3 "\viw np^ |a ij» ito np aipoa p* , nsm niosn ^n^p»
mson nSsson wm
mon* noann rwiap nnom , nbnp mon ;7Wpni
«ipn Sy 3Mo pwSa mow mnwai /tnn nap> p«H nbnp •noanr»'
ist
>S pSi —
^Vi i*3* »noann rmap iav v
*nSnpn ton ; noS» mni
• nwnS h^shtkVwi ir»n anwS nSnpn *mn

Dm «vom nn* San^n* nunnS wn


pm rw ^o^an ^3nt»
5 / lanono am owmKn rostrn» D^iwnn o^svon '2v "isixn
WViiao rirft wnb jna kiw n§>on ut owwno "in* nt

Digitized by Google
so
r

-75 rna? ? Mtf


1
ort Dts* owt DTrantf oipa
1

niK-) ? oft *SJ?

: Btejjin nnn fchrr^a («) nte^n? «n n^.^ 10 *

i^k owp? rrn -jaa nfi tfnn nnw-) -ibtttf -m

n.
»>3 *CW) D^P W WTpp» WFTK» to

nnn ntpp;_ Sy. noana -flnS «nrp


1

ntig. ? dtjct »J3^ ffn>K fru "pn jgj i tnn öWr?


nan? «fewft nnn fc'Sä«' D^n-Va-n« wtn ä «•* :

pto kr* ^^'m n,jn?

f5 if> inj 310 n PKR* Sdi> fa mm 553 Oi

• 3)f>3» <|>D1P) »U7Ö pD f>5 W)3P0 03

psDim tfopn tm w ^iotn »3^0? «jn »man*


v

*->a* t mn «in »a ror? :


naTi "»k* Trop«*1 iv»tro #tüin*
dvjW? las ivjuna
w c»i<v

W nSvm nran vya pw 'to -ron /nann ? 1


ovwm um*
-wh Sa bv noan vwoini :*an epsan
ro6o w va« rnaSo w v»S
'in rjvoa nowar loa
c^oan dj nnvi nw* / ü^rnw Sf »jbS
•pa Sa |nn o« ,3wn ,«00^ ja w ^ai ">oko3 WW /onatoi
nw ^> 3» ; hm* ^ m im» tea # mv> oyo. icSm m »jv arm

Digitized by Google
M)Wt Ȇbet ou$ bera Werben, {mb madjet
7 ©uten txnb
»fe Strome etgiegm ftd> in bat
tonn benfeiben UmfteW. ;

»eil biefe* tyre Quellen


g^eer, ba« bat>on nid>t fiberprimt,
©o unetmübet ftteben alle »mg* i
8 ium neuen Saufe füllet,
nid>t auSbrücfen, ni$t fattfam be*
t« lifit pch mit Söorten
9 trachten, genug andren. 2Ba* ba »ar, wirb fein,
ntd)t

loa« ba gefd^et, »ttb


gefc^en* eS tft nid)« fHeue« untet
©ollte pd> bic <5twa* ereigenen , ba*
aM
10. ber €5onne.
glaube nur: e« »at em 3Ce*nU*«« f«on
neu auftrage-, fo
OTan benft «ut bet f^ern Ott«,
11. in ben frübern 3eitem
au* bet iebigen bei ben feAtero m#t
ntf e nid>t, fo wie man
«lebt beuten witb. ,

n.
©et 3»etf be« menfd)lld>m 5Errf6cn0 Uff ftd>

butd) alle SBet^eit nidjt trgrimben.

12. 3*/ *« »ar «8mg Wer Sftael ht S«tufatem.


qtyilofopl),
Sd> qab mid) ganj, ben weifen gorfd)un 9 en unb Untetfu*un.
13.
am übet alle« ba«, mt
blieben gefd^t, bin-, rtip SM
traurige 33efd)afrtgung , bie ©ort in ben 3Renfd)m
nur eine
legte, um
burd) pe ju »trfem 3* betrachtete aU ba* mem>
14
b»enieben, n>eld)c* nichtige, leere treiben!
£>a$ 25er*
15* liebe £bun ,

ern, ba« SWanse^afte nity ergaben.


berbtt tonn et ni*t wtbef

m.

J(aum tift ®
et^eit t)on S^eit unttrf^eibm
un*
unb beren S3orjug erfennen, »eil aud)
jene

Seiben bereiten fann.

16. 3* Nte mit: pet>e, bie gB eföfreit frabe td> mef?t bemt w c

mmwmmmm mm—mmmmmtmmmmt

TiK3
w? Äaw* ™ «.BW««* ,nn«y"jp y -n^na-nnS,«»
— nw
«« JmrtV . " bw 'i twr» W2 1«» »a va»
1
DflS* »na •»« >«»

w
1

^ W' •*£ w nrrt , nWni.nm


w«t n»e* twSa onw *w"n . p*w tm^ar»

so»
)
npv o'Voa

T
.
Pi» "i n«n» r» > nn p'jn • - '
>«.

nn ^ O» V /UM rtoS n»sm nsw WTO Vf» Wl

Digitized by Google
1

nuri !
npan njn ? »s? njrw : np.ni npan nsnn «*«
313 's :rjf) 'ftp wn •vpAFwt nTO&'nv?^««-

IV. 6<H>.t

tCM Jipj) COOW) /Tp Cfcll Dito, 55b *

A*
nnntr1>i
t •j ;
**• t**i
rfm »rhes p
t : • »• t
T {

1
w
— ™*

t
•?
r


:
xJ
jsn
•••

v|t
nm».....
nsni
j • •
— ' fi*

: nfcty rtmg
npsra 3rt3 «to »rnn *
»sS nte>3"nK sptfpS
Bwi
ttt 'J3
" v
1
? 31D nrVntnt«
i * v ;v v * nteoa
iy
T
int^i
v:v: ••
i
• :
1

'rtofi icn^n <©j "ispp pjcyn nnn

iTpafg cna'^wi mt^J


'

Diwans

*?ap rvn ngno ipa njp p tu rrn ngroi i

n^jpi arm *)WT>j P'npja '^.^n'a'vpS vrw««


rtijpp» rtT^ d»t^ 'vnVv/nünßnjo'&b
»jg? nw 'jap papln/ : ntjpj rrj0 D^«n
wi| ?3j n'npy, »opan *j« DStwa«-
vb

UN 3
Gap. 2.

,wio n» ,b-io errjM -p« Ha :Swat ,<runr\


— «»tn aicno nw-iS nnow» iaS nn mar»«
aV /S'rSi wttM viSun Swine v)v dp* vnoim tSu!»*
los
nSvuS >n»(3 >an-* w:a r-wina viSm no vaain
:")«skS
. 'w» '»S 'tw Ssb ntw» ip' T 'nievii

Digitized by Google
33

mir in 3*nifafcm groben unb wein fyt$ fyit pdf


t>ermef)rt/

17. tt)t unb unb nun m5d)te td) tt>of)l


bet ©elefjrfamfeit befliflfen;
erf ernten, toe(d>ed ift »af)re SBeitfjett/ unb t»eld)e$ tft 58ar)tt
unb 3typrf)eit nur? Xber nur gu balb erfuhr td)/ »tenidjtig
18» tiefe Unterfudjung ißj benn mit niedrer SBeiäfyeit ftob audj
ber Ärdnfungen me^r, unb mit äenntnifen fcäuft man nur
Reiben fld)»

IV. 6a|)t %
Sie ftnnticfyen SBergnftgungen finnen un$ at£
3»ecf unfereä Däfern* ni<^t genügen/ »eil flenn*
nur Ueberbrug get*4f)retu
1. Söotyan/ bad)te td), im SRaufdje ber greuben »td mefff
2. trbtfd>e« ^ett «uffinben! 2C6ec fie^e, wetd>e ®tclfeit! Xlf&ubalb
fpradj id) bem ©djerje #o$n, unb bergreube tyrt Söirfung ab.
3. 3d) fpäbete nJmlid) folgenbermafen ftt meinem Snnerni
meinen Äörper lefcte id) am SBeine unb mein £erj foilte
t>on SBefebeit geleitet aud) ben ©innenraufd) fehalten/ ba*
mit td) erfenne, n>eld)e £anblung6n>eife bem SHenfdjen $ie*

nieben wäfjrenb ber furjen 2Dauer feine« 8eben$ am meinen


4» fromme» 34) vergrößerte alfo meine Unternehmungen/ ticj*
5. mir $altäjie bauen/ SBeinberge pflanjen* (iefj mir ©arten
6. unb 9>arfe anlegen, in benen alle SrudjtbÄume gepflanzt
7* tourben; lief £eid>e graben f »eldje ganje SBälber Offerten $

lauftemir Änedjte unb SBdgbe nnb $atte einen $au*|ianb,


aud) 5Bief>* unb ®d)af* gerben / wie fte wotyl Wiemanb t>oc
8. mir in Serufalem in fold)er SRenge befaß; fammelte aud)
©o(b unb Silber unb Seltenheiten ber Surften unb SWnber,
unb fd)affte mir aud) alle«, mi an ©efang unb 50tof#
9» ben SRenfdjen nur ergoßen famu ©enug/ l<& erlangte eine
©rife/ f)dufte einen Ueberfluf, tote beren nie vor mir in
Serufalem waren , au$ trug meine 9Betgr/eit t>iel ba|u bei»
10. deinen Äugen uerfagte i$ feinen SBunfdj), meinem #erjen
feine
»

lMm s
#
3 / V>n *r» wi
rm tos , *pSn «n / ikvi , rw »3 io*
(3nbtcotto) nsSinn yno vh\ ((Soniunctio) nrpsm vjwi -pno n»
/ um tt» n 'W)
C «vwen Ssa o"Sm 'n nnpS v
; wsan na pS / o^ss /n o^«m 3Hw io>S Ssn vkv
'* jiru an ö" ?»1
nnpS naS Ssa ^ nsv nx^ nM2» ntfto

Digitized by Google
rrärn
*
nlte^* »inSov^ *ff**T, '^tf «"»a
*
:twn nnn ni* |*n pn <gj bhn
V.
pte ip* 1p*' bb\ r»DP» f>S«r» W pwti piiwp
oaoai J'wi cnpa ddco ppp» toa? 3»

m
• int) *a , tri

n» i
v> rt^pp) rttfMi} n»pn y? ms wjm ««•

:vwp nirnwt Vir Tten nnktüns* Disn»-


iwn jnn'3 ntorq» -neaiji? pnn> »jk

j«"D? 'nyri ijjfli tj^ra ^pani Wtfia v:;y bann


nnpos 'a^a' w »jtwki : D^a"n« n v nnx rr-p&tt 15«
»j-na-n -p» m TOn nbVi wp; »>na ^oan
owy? ^pan-oy d jrf? finai p« ? : ^a'i nro»* 'aSa
tspfi h^tpw ni^j ^n bvan'own Taawa
nfc^an *?y yn *a o^nn-r« 'nwtpi : Tm-roy
t

TKJfeh zmlWr» "?3n ?än »a Btottfi nnn nbyatf »*-

. —

tentt fle %httt flcm — :onwi a;w nS man p»V ,n> n*by -naan1*
•nwiai 5 fo gtof wat ifcre Sleue — btc jtmefadj>e ©träfe angenommen»
/#ib p loai /tohoH ronao uat* a'y (SRobi) doith *>ayS jw
,pirom '•win p»Vo nj» vwam • ^oy Sao pw
vwpar ^pSn 'vi nn
• mim n p n mpwwnn *?a ^
loa vntwpo f?en noS» wo oa /^on Na^» oiwi no
"»inK »312*
*inM Ka >3K Toni ^wj na» , otkh no : towi , nwy*? 'rnar
ta» Sa« , majori -»porai ^ya cp^JiS t^*a ihw ti^er« .

p / oiK n*a mft waoa now «in tk -|Son n» nrn rpoyo nja
vtm •ffinnS pnn>m v»sn awn no jvianSi 111*7301 man nimS v» w

oann

Digitized by Google
35
*
.... •

feine greube, betm ein frofje« Jpet| wollte fd> }a mit wn


1 1* biefer, meiner ganzen SJtöbfeligfeit erbeten» 2Cl« mid>
nun cber in alle» tiefen ©djöpfungen meiner #anbe, in
allen biefen muffeligen Äunjiwerfen umfdjauete, ftetye, ba
war alle« leer unb eitel unb nid)t« bleibenb unb beftie*
bigenb ^teniebenl

2(ud) bte SBerttoHfommmmg bei innem SWenftfjm,


burdj 2Sei«f)eit unb ©eletyrfamfeit/ gewdfyrt l)\t*
Hieben feinen wefentlicfyen SBortfjeil/ »eil ein unb
bajjelbe ©djicffal über ben Seifen unb Sporen

. . I m waltet*

12. 9?un meine 2fufmer!famfetf wieber auf SBefS^eff,


richtete td)

SBatyn unb S^orbeit, benn wa« ifl ber SRenfdj, ber ba bleibt,
nadjbem er ben Äonig gemacht (nadjbem et bie fcntg*
13. lid>e Söürbe abgelegt $at) ? Unb wabrlid), id) fat> >- baff
bte 3Bettf)eit tor ber SEborfyett einen foldjen ©orjug ^at, wie
14. ba3 2id)t *or ber ginflernig, inbem ber Sßeife mit Umfielt
unb ber &t)or im ?injlern wanbelt (unb alfo jener me^t
2Cnnei)mtid)fetten getrieft) 5 abe rjugleid) gewahrte id> aud), wie
15. SSeibe ein gleiche« ©djicffal trifft. 3d) mufte mir fetbft ge*
peben, bajj aud) mid> ba« £oe« be« *lt)otert treffen wirb,
unb warum benn weifer fein? Unb fo tyäbe id) in meinem
Snrtern gefd)loffen: baß aud) biefe« eitel iji (unb alfo feinen
16. wefentlidjen 35 ortbeit bietet). 2)enn be« 8öeifen 2fnbenfen
etlifd)t eben fo fd)nell al« ba« be« Sporen, beibe fmb mit
ben nÄd)fifommenben Sagen r-ergeffen, unb ad?, wie fUrbt fo
17. ber SBeife mit bem Sporen babin! 2)a würbe mir bei bie«

fen mif lieben 33erf)ältnijfen fyenteben ba« Sieben t>err)dßt/ baff


18. fo alle« eitel unb nichtig feil 2)a würben mir meine tr&b*
-
feiigen *

i- -
Y1K3
,ws»H oi?» |^ -jmn imno Anr vthtw DSTinw wa
mpo on^wS wo« ntm
ncrDii -jsrjna -j^nn Swi' Sa*
Sd3
;oww nSiu rpa* mnoai /aanar in* nw
ivk ,nion nn /in* w
Sy nan nvör** 'mm
>moK> fmSaon jo noann no a*yii* pw
f»D»to / mHM* -wj min *a , n»p iiaini , S* hm naenon Smt wS
*o **ro
»Vi n»i wn
loa #pS»mniH ipth
«öl «

Digitized by Google
OD -

«wwsf nnn -a^ 'jwf »'xa


«totpi
nvr rann jrri' :nn«
^ynH »ik
dik ?.»-
1

IM nnn 'npantf] 'n^tf ^oa o?t^i

-
^o^ppSSw iprvM h *hw tnfo rrn icte
J>P Cfr»» /PWP?! W331WD 1» P3CP tt OJl
?5pp C5331 33 3M33 PPCM 33P>1 phpiw 1» »33
p>pp t>
ff
3 / nb ptfowi OTP33 w* PPt oj 33t>
- •
• 31P5 Olfrb f»n D^P

,
]Wdm nycn niMro ns$# D"}» B>pa
: na-> njr» *?an nt oa ip?n uii* tof üjfa

fMa-oa isjjj Dy?vD»aiJop kpa »a Btotfn nnn». :

*7jÜ^ Di«a' 31078 : «in "?an nroa 157 satftf?»-


a »jx^nw rtraa r»sn aie «tea. ns rwrn nntfi
: »aap pn «*r »»1 ^ä^*' *a tfn urpw) T*e ' •

HwnVi nnoten njrn npan fnj vjb ? aiDtf üito 's**


1

nroa t^mTsh Bü??? *B£ RR PI -

'

„ ' 1 KFW ».
m«a
,vnnp ,b%># is»Si aro BS*r>t oSwn rn* toii».
v>w;n na* 0^19 p"jfrv thv** Sav dk # ^Soy Saa B*wn jrv
• v*»in nai • ,
wun «war ,nionpm n:n \nsS iahen r*n *w» "xih />JYQDl2o»
k*? nm oSwa
f-yinionp nSi ea^oun nvvnono kS üb
# h«win K*n jmvpnn rna^ooa nn acnS Snn ,ta"3nm
bt w b2* ,r\m ühMt ^aiao nvnSi iSdjhj wß) a^*nS o-»kS
w
• T3BH ">OKOD JWNT •J'PO
fiwbö open navü an^a» on rnnw Kanal ntn piosa r> nVo iotitw *3«u
1

m Q3 • nr» |wSo kvt o*atK3B vo'bs ^a atnana ^rSm ^am , Km


(cbS Km o'opi BVvnn # 'an awana kvi San wi $ nan nirn San m

Digitized by Google
37

fe(i$m $3ejirehm$rtt fyfenieben juwfoet,- baf id) ffe meinem


19» 9?ad)folger fyinterlaffen follte* Unb wer weiß nod), ob biefet
ein Sßeifer ober ein SEfjor fein wirb 5 ob tiefet <md) ba*,
wa* icfymüfyfam mit SBerjtanb unb Arbeit f>!ct erworben
fo
$abe, »irb ju verwalten wiffen? Sßieberum eine <5itelfeit!

VI.
©et SRenfd) ba er ba* 2ruglid>e ber jett*
follte,

lidjen @üter unb ba* <3d)tner$Hd)e ber geifligen


fßeftrebungen fennen gelernt r>at, in j3ufriebenf)eit
be* £eben$ genießen; aber aueb tiefe liegt nfd)t in
tmfecem SBillen, fonbern iji eine ©abe ©orte*.

20» ©oWt.ffcfc mem^erj nun nid)tS*H* bewogen fielen/


21. d>en SSeftrebungen ju entfagen ? £ennwoiu wie fo man* —
4)« t\)\xt —
busd) Sieig unb ©efd)tc!lid^eit erwerben, um
eS einem Zubern , ber fYcl> nidjt barum bemühet, ju übet«
laffen? —
©efdje fcitelfeft unb weld> große* Uebel!
22, 23. Unb tft ftete ©rubele! —
benn wa* gew^rt jte bem
9Äenfd>en fytemeben mefyr, al* leiben&olle 5£age, gr&mfid)*
unb fogar be* 9flad)t* ein aufgeregte* ©e»
S3efd)aftigung
24. mutt)? —
ntd)t eben fo nur eine traurige Gitelfeit» ©ona(fy
mußte be* 9J?enfd)en $e1l barin befielen, baß et effe unb
trinfe unb feine* Grwerb* fid> erfreue; aber aud) biefe* faf>
25. id) an mir, —
benn wer tonnte leistet unb befjer be* 2e*
26. ben* genießen, al* id)?. —
baß e* nur eine ©abe ©orte*,
unb baß e* nur bem ©ottgefAlligen belieben tft 5 biefem
Derlief) er 5öei$f>eit, SSerfranb unb Jreubey bem ©ünber aber

gab er ben £rieb $u fammeln unb ju stufen, bamit er e$


bem, bet ©ott gefallig uberlafie. Hbermal* em eitele«,
winbige* Streben l Da

Dil in* oi kS Tfy ei ^ w , w nt v«T3 ruSn ,Ma-»nnn


r-nS ipSro Soli» du* «ro , mni bzn ro 102» , anztn mrsvoi
r,m wo not , nm
naan ijwiHi 12b p^jna rrnnV *?2nn ri33 , -wue?
— DP3 31 ."Ö3n 2112 SvS TDK» 133 , 0*31 2W3Ö K*3 V}
eS*33 'jroos npmn k'ti pw "»121-3 niicp n**2n ,01x2 3io*|*ICS^
Wien pon r*vi y)^n mien /orrnuuns n Plnn c^o'^wan
vrn *3oto fv> Ssh* >o : r'?nrni , nSxr *p-3 K2 nowon S31 — • ^33
— nw v ruo nnerSt iWj 1011123 *3 ,moiy tennxtst jnnranSir
>-iu>*o BW2n Q , s , yo3 w nnvt ,mvi s\-nSim "ro nt 01» nmi 3*y
38

VII. Gap. 3.

www mft ton* oifoi roroS 5rp fcc :vaj


'•pp i»P3 ii»p ppm n:>c fc> ; '? p&p x>b PMTOD
— • 3il>D PlGPal rwPM P)»M

nsv^n? fl? jpjm npj w?np, r


wob«.
jtttp? ri£j
5
nfaa ? nj£ : nüaS n$ j>ri&S npf ws^*
du? npj o\»n n?. :ni|3n rigi tisd ngs.

Gay. 3»
jfcnS kSi Sa?1? w»i ^ot nun twWw ,-|S ts*
wp ^Sf* naan nnpptan pwana r**"Hp ;a« am
Sa omp
nn ^SSan
joi w W? *•

— eav —
pSn -pi Sp kSi Sa -pi Sp Sa rwn* San noKa :nSa
tavao' ji-oS ipotpri wvn nai SaS rrmvo ny noH«f nwi oa Sa»
O'&ijoi awioi pnp anann dk smpK nKta> • "»SSan mp^S Swi
D"m» w f rnönan nruamn i*n wmanH rwta ana -iwKa p"k am Hjr
nvno ann -pK n*a«r» ioan iS /awlwi Sp : mn mro nm*
n
Spu t ,onßn nnasmno jvsnn rnaspnoi mvn ^fiS ^a / mYiani npnm
pun Sp Sis> kS aiam / tkSo wo vpra ip»> np?p Sa wn
/HTnanvS nnS Km nw>K mSa ,moS w o"nS oh 'n i^Sp tnp mSa
onwS rrm »war ipun am np^S SaK • minri hnK kvi oj na?« nw
/-»onen iipm K'a rv»*ifin,nnaa»nn anan rsS nSan -np>m • p*a —
es :« .
1
mv^am tS iKaKi • —
"»SSana raw »"a tpvq im^h «entm
r<nian maarnoa nSp law» / nSvm naamoa nvron «jw nvi waa*»
Sawi nSi*/» in« "»a # nnarnoa >SSan iwm 'm *\aa oStpn KnaS nSpn^
1
»

pw vpa*» ona tstk D^tDtan onaim / npvo ^SSan a*w / im« Sasnom
wm Yi^ dk a"P —
^SSan xv\) , vymo a^mvvi , ^SSan «pim
vwo pia^ OKI /nSr Hai oi^ Sa patan nianpo no -»a-» mwS
ansnS wpmS d">kti nvnaa Km nKn nSri paen ÄpiSnm oy

oSii'n nwSnno pmS ^cmS w ^nw 1


?
u
in »a>a pK»%» /iwa
tosni -jm^K mSa dcyp jtk o 'o>Sttra'» ,
Dvnsa ö^-jon o^ann -«a , »SSan
law nK naKSi SSan \o w»p r>K kwS otkh nSwa r»Kr Szs $ >SSrn
/»isjc San inowa p-'a n;Si . i'yopa aia nwnSiSSsa wjtp o^anS
w/m w
ima » dikS n:mi wjnm /hSph^ nn^D npi^oi faio
auaai /P*iS 213 pa
1

kS SaK ,^Tn'n d^kh p-?3 ; kS w SSan jnaioS rwpo jna ok /oSiPn


KoT»m rmm ia • «wh
)s jpnS Sai* nnsa oa s a / nypon an "«»^
KS SaK : tr*t / nvpon an Sani : ^ Q
Ä atr:n rnou ^eS SaK • mann

/*nt nai mwm «np^n dp nDxns» »loSmS kS / nvpon *»S wt

Digitized by Google
39

VH. <Sap. 9.
Sto bat ©an$e ehte f>at, tmb bett
SSeilimmung
einzelnen Dingen bemgemäfe ßtbnung ange*
eine
totefen tjlj fo fonn ber £D?enf<h auch nur nad>
tiefet allgemeinen 33efHmmung in'$ tätige {eben
eingreifen unb aud^ nur bei einem rechtlichen 23an*
bei genugfam bt* 2eben$ gentejem
1- £>a§ ©an je h«t feine SSeffimnumg, fo wie jebeS emjetne Sing
2. ^fenieben feine 3ett f>at. ©eboren »erben, Sterben; ^ffo«*
im, ba$ gepflanjte #unreifen, Einrichten/ &om £*be ret*

3« ten> Sföeberreißen, Aufbauen; SBeinen/ Sachen > klagen, San«


4. 5* jen 5 ©teine (nach einem Siele) fchleubeni/ ©tefoe (ja einem
Soll*

ivn

Han :rrana
'iai *v»po "»jurtm
,nwa nnva w Kann wibo na ->w
nnwB rnunn , ca^nn Sa Sy
, nwi nsroo
nov>a n"»woi jwya
:

t
viena /•n^rn
e^tfwo o*pSnn
nyw mio mo* naoa Kim fa«
*a,Sa -pna San ^?Sn ym
m
San K-na naS orn *a
m
"nan p 2 nnyoi

ananai — vSy atnaS pio mSa nvi owi nvo nama naS o"»wi nowi
qv DK^ao wk , 'wi rnoarm nyn mw
nnn D*nSn anao roSn nt Sy
• nrraa>n vnrxyo *nna na» moaty na» mSaS wir pavnb \wh n&vsa

nyS w onN-ma a*w lywi pt f jot SaS »na vr» nwaS vtna nnn
O10K3 p»Sn nta ia wo» S*r »«am , mvoi "»pro iaV? yirp w
• *ny* v* t ^San , SanS : ainan wvai : o^aS wroi anvi* fön # naotn
• ^SSanS nsiiao yu\ SaS nn

ron oi "wh /ann «joa vfri onaa^yno ,ona nn o^a« "pSvnS riy »•
««4 3*W •«iß*-» ono nn oitro S*pnS rrw ^awa o^a*w>o ovwaS
:*toim mnw r»*an ainana nyi \ «yjnt *-?y iaamS natm nw ni^sona
?nxt Vaan nbSi ?>nn noi /tn« wo
k*a /ySrrnS nnnc»S ny
npn ntSyennn na u*> neu1?! "naS nn nanonr /VjraS rwu jaSi
oav o^^am wSn^ ja mon jioa nnan W) 1« oninr »a> r ff»H3»^n Saa
onai p Sp ;cs» «vi nw nrna on^Stt irm o'»^ im *m /iwa
OiopS ik naSS paa tau ^:1^no o^naw onw ^
a*mn pn: o^Snn
orotwp» 0^2T Sa« f pjon \o bvh , aiyiS u« VdkS / n^S ix niarS
nnn mvon nann npn i>t« mar pna ,oav njarn nyn p«n nw iw
p Sa?on iran rnwma —
i'*Svoa "»ancn «j^Snn y* pan nnyn • trorn
v*o#y\ o^awru a^opaS non &v rimin ooSwon o^a« jua nujn iatn
laiono t3to pioaai , p*»iS pja ^ wvn nn^a o^iaio
1
w
toa^Sv^i an« n»a"» o^opaS pn Sa Sra vSyaS «now ip^ wo

,»<

Hj'a nw i»k pnwonS o^a« naSama nan?n piav -wcri • tu "»nie ;

— • JDi#c«l w^i KTbaS e^aa« x^n -) ow»


mw 1

Digitized by Google
ttemiua jm^ny. irfrtrb njn ntof? ngiat^-
np tüte? na ahtfc na n$n nn*f? n«-
Hin ntß^«a ntfipn (tinrno : ng? nprfco - dW
DiKn »i3? nni?« }n? i*x |?an n« vfin 0 { ^'
jnj Dürrns aiinpa, ns'ntfy, %nv*? muft«-
1

Vwaarrnti onkn\ssD-' , >


/ ? 1? D3 ? 3

'
J*p ffrt?« nw'if^a 3iß ntjrj» nntft

Tin.
pww *»*o 4j o? o^ib ncfo w>p
potog)
OPbPJfc
>piP *»>
Wpia'3 Ii»
137 P)trT)
^ PT>
TO
3*3)
WMP3 ?Cf>

• P3U0 /

t ™r ntrw
rtn las
» • » •
wn "ras
T
rrntf-no
T « V
:w9TO u
IT *
-

j v "f" i J

o» pornnS oh — r»\» nSo «nm cp trpv #13 rfljjnio"

pwS jro nam pjyn :av\an mwal #vronS


an» ^aS avi^K
aW>
*•-? |iroS ,wa Sta^aa rw
San n» «nSw w» wann.
oSvn n* Ol mian fem rvno maus r^"a , vuna nw aixn

w
• •

avian p«mn >w • rw:i ;ot Sr bm *a nvjuo hS »npon Saa obw nSa
tw •

n*an* Sa ? yn mon \x*ho , wo' *S •«« >Sao rtnna


1 nu-nn u »
,n*yen nwyS mxnH pro* kS tw *Sao ,onS 8*oi »nn
iy rK*>o nnw nw a n^ Sae** %
,njct3 «-vSan \h |>k nana nwit

jyoS irwn pSnn u^a 'n p ^i? m • vrjrco onan^


r nwwi ^Sa r4*a w on«»

du m au vc nx nSo w n»pj rwr nSo / V)»So 14*


/

^va msna ntborwvi nmvi


/

t^^n / w "*jh oviSk n« J



pici^ nSon *ann nn ki> : Sk^iS o^d^-i nar naK |3i # H^iyi fnim
'n r—4t / 'n nur *-w anS pww o nr prSa> / anrn r«va np>
nvc '3
f 'n w tj^pn ? 1
ins nanm «ii ^nko nunn JlCT» T"^ h

Digitized by Googl
41

6# Soflwerfe) (tufttjurmeit; Umarmen / tttttftrtturttg fRe^enj


©Raffen, Aufbewahren, SBegwerfen; brennen/
ffiernid&ten,
7» 8. Vereinen , ©d)weigen, Sieben; Sieben^ $agen, Strieg unb
9» griebenj SebeS f)at feine 3eit* SBeld>e^ SÖeftefyenbe läft ftd)
10* nun mit aller tfnjfrengung erringen? 5Bie id) benürieb, ben
©ott in bie fKenfdjeri legte, betradjte, fo Ijl ec nur, um fte
11« ju feinen (®otte$) Xbfutyen getieft ju madjem (Er f)Ot
bed^alb 2Ttte^ wo|lwet$ltd) ber 3eit untergeorbnet (um fd
be$ 3flenfd)en £f)un unb £affen &u bejh'mmen)$ babei audj
in bie SÄenfd>en einen £ang jur (Sroigfeit gelegt (um (te mit
ber Unbejtanbtgfeit ber ©inge aufyufoijnen), weil tynen otyne bie«
fen ba« SBerf nidjt genügen würbe, wa« ©Ott Dorn Anfange
12» bi« jum <§nbe leitet» 2)a erfannte
id), baf be* SKenfdje«
Sö3ot>t nur in einem vergnügten unb geredeten 2eben«wanbet
13» beftet>ct, unb baß aud) biefe*, feine« SrwecbeS ju geniefest

unb fty beffen ju erfreuen, ein ©efcfyenf ©otted iß»

vra.
Da* und webec
unabSnberlidje SBalten ©otttf, ba«
Anfang nod) Snbe ©ad)e erfennen töft, foH
einer
bem SRenfdjen Surd)t t>or bem geringen SRig»
griff einflößen; weil |td) fotd)er im Erfolge rdd)fc ,

14> 3d) erfannte, ba§ ba$ gJttltd&e SBaltrn ewig gteia) förtfie*
fielen wirb unb ftd> nid)« f)tajut$un ober ba*on abnehme«
l&fit; we\l alfo e* ©ott wollte, baf man fta) t>or tfjm
15. fürdjte* Söa« ba war, befielet nod), unb wa* gefeiert
foll, &at fd&on begonnen, unb ©ott fua;t ben SBetfolg* —
2)e*

vtho
*->y
h\m mt^ ^ *y w
'n dh *id H*m jnth noS , kvk
nSc^an nnnni inen hvt /w»n hnvh , nobv ^aso K"P rpavwt ,in
w
nSiyon Hin pwim
• n ww
anK ^to ravn ,vnwo n*
t^'a Dita nnv Sy nawton kS a*p ,rowcn mn pmum nmn mono
*nm wa
• 'n *jmi oyn nn^i ica , Hwien esva mci rawt onS "wn ern pena

d^nho N'a na-io Snaya ,nbnp naoa pmnn pvSnnra üdw noS»i
1*7 viarov no pT? • ia yonen woran paena S«?v:n pm mea

• nnsavun

, na »Waat mexa way naa mSei ,ntn ; w«n wn


^33i5»

**na'n na iiöKa haK ,rjU'»n pia^ an^a^a |W onaarri na TO oyn


n^Sn
6

,

Digimed by Google
42

IX.

M> ü5)0 os?:p? o rt>rrf pk> of) rcr» h>


i»S)r?>ipn /T>p feb c«cPiro —
od ?w>rc> 5a
• PPP
t
W» »to T>fo> CM
yBhrr na£ oipo tfptfn nnn *vtn Hin 1 *

Ii v -:- -

X.
ZO TO)i> W)P>C OTfp 137 5l> t13> W TD "Mfo»
P15PS / O'PTOO TPcb 1D3 PI? DJ O »DW PPD
»)jT3 1335 01T M> 3"ri "p5
(Snjttnft) W3W p*ptop b${9BttIenif&tf9tcit)'C9P9
fc*aoröi o>p5w> o^p ipp3 oi)3 >3 # o^n» nfo»
lf&> pfal> f)°3 pjf* 3W pf> p DP> ,p-»30

35 3iu3) pppw rcp»» i5 -inn»

Dtf^n cna"? Dittn ua ?g »aSa »p« tok«*

ffwa orw : "jtonS qiNn nSia^a pK» o^a*»» wo» -»Kai /^wnriKYi
nb : avon w-»*si j-rnao non» oavnS cmn paa :ios ,öSnna noKi
ta^atn na / 'm -nvaa &yoa nrnS "upni / kvt *ny nvaa eyoa 'viar
Hwib *»»v nynm nunn v\bn nutn. pK» mKa *int« onrom onaSjny
/ "pu n» *"pa* 'n ^a« 5 ^»n S^n nci tn^n nSa riß ,nusSa oSwa
e^nnoi D*Sa a*»"Din f»r^ yn\n Hin ^a /nwon f?noo «)-n:n /vSann
voan *ian n?a • nS»/^ wko vpaacn.. mSann Sk »aS v n» it dwiv
y-.ßvp»«jno "«a ,naSo nn^
jroS ,oSiyn ma) nr««o n-wra : S*r

: siöHai / map flwnaro Hin oa «w» mo -jnnin aaoo waca n"a wsry
wnaa» ff»wno irw iai o^pcn pnjm law laiexiai /nr» im«
• rnioHQ mwj?a

tan^av D'DPßS isvi in« r^mi pnxh oipo ^ y»nn nov Ofiwon Olpö iä»
/
/•aSa^K »n")DK a"y ;tnby\ mpoma onw
o^oys1?! 12»^ Sa*a 17»
rieiraa n»» y»T v» ^fsn SaS nrna cnS« üis»^ yann nnv p,,wi
toJjyS ynn nir« p^nr ^1 / v n n ^0^ Sa ausn ib «^an ny»nb piao ms
hvynn war sk — ow — nn /nyvnS naiiao nn« nw?o >"y i«na
flSybipna. ^

Digitized by Googl
43

DL
, SD* SRenföett «Betty tonn n\dß na$ befferi *

^d)icffal tyieniebett beuttfyeitt petifttt/ well fold>e«


Don einem te$t *be* untedjt benufcten atxigenbUcfi
abgingt*

16. gemec gewahrte tyenieben, baf ©ere^ttgfeit unb tlnge*


ted)ttgfeit, Sugenb unb Saftet gleiten behaupten unb WS
17 # gleite« ©djkffal feilen, ©a
würbe mit flat, baß bet afl*
waltenbe ©Ott ben $tommen unb ben S36fen in
ber Art
ec jebem SSotten feine 3*tt betltmmt fyit, unb
baf
?id)tet:

c* fonacfc aud> bei jebet #anblung auf ein ba — auf ei*

. nen gewinn äeitpunft — anfommt*


3(u« bero M«f>et gefagten fo!gt> b<^ bet SJlenfö
auf feinen Wem
3Bm& afc SKenfd) fty ntd>t*
nuc
ju ©ute tbun batf, »eil et/ wie ba* 5ßie^,
ttridenlo* bet 2(bftd)t ©otte* leben muf.
25k*
olfo bem 2Kenfd)en ftommt, ift, baf et mit $u* .

ftiebenbeit feine 9>fltd)t erfülle*

18- S* a(fo In SSetteff bet 9Kenfte*: ^,e* fyte*


(Sott

wo d>dSw «pum dot *3 ,KK3na irro 3>


rwna nn nai ipi*
«?3 Sy ny Saa an»
-|>ki ;

ny Saa T»s>»°
T
na«nS «*•» non : wwo
nn* pwmionaa nSp nwu Tat *n
,
vw* **y> Vm
üv — imm
n"a*n nawn a"j pan ntoi ,mvayna üwi pi nwo psv T iroy-ii»
•wen '"*i3* "nm KoSyS '»airon wmj nS nom p ntjnH i
'""Dt"
nyS "pvyo n»3Y» wm man» w»k S"S *awn nnywa
pwnn ,nwon «73 Syi ,?an SaST :jw*wi pm nm nnyi *Sarn ran —
*iea 5)io3 k'vct ,o»i now pan ort pwya wro i^W?
Svui p»p ,ncerawH cnyi : avwa -mS 'vn ,yvr»3 wma
Tin
: rnaSS nvin ncw ^sb^ nsSS nv ' nwe mm w
: Siptrra p^ 5

nnn nyna o» ' w -wm wn Sy www


^ r»"" P 1 * ^ wim
T

ma>i3o riyn nsSS ^ , mm


Sisan n^snS niw / r-oV?
rmyi — wn
mrh o^nso oipani pm nSym vwo 5 mSanm oipon*?
nNi
'cvwna cm • ov io» prn Sp> f p«nn «3n ntw n» tok DV»n3 :
»"snS Sy inxim ns '>n wi »o»n pin aa dSobt wen p*^ w
naw M3n taiai 'vm ?w n»yon SsHi. r»" ^ awaj 1*?
^nm # wma # *bswi /W Sy m im ^ •

ptized by Google
I

A/l

ciKTpa? rn$a»a :on^non nenaTHP nurta**


nt ntojg nf nina ürp/ink"^^ 'r^rcn rn;3JM
-
Van |$ ?»na,Tfp o-wjn nnioi 1f> utk
>3 rrni
•)??n-jo frn ^an'nn» ö'ip^w n?in
'^W*
nianan nv»ntyö>tfn ntyn trm »a? nn jm

'
' " : vnn« nfflf nöa
«i'V
Ii-;* vT

^^^^^^^
<

jpn "DK7 ^ijv) rono "nat ^ npiro pyn isa Tnw n*>2T> ttt» f napj
•wpa jutt nmma San , viw nan man wjop/ mpm o*pm npvi
Sapo tf'vin p*v nwtai oiaS inttuni na lanv oiaS »Sp nSo oir Ton
on» • m"vi tu na^on Sy w Sysn VoSm f*gn nbiaa m pS tw*
*p*) ^aavoS ttunrn rno» /"f* t/? ioa VoSn / onS non nona
ü^won an cam >aa wov nvnS Sra* noitna «w"?»^ wnn*K o3t
torwn >aa rwiryS /^pSnn n^SanS Sa» ;San rrhorH uman nwem
• 'ia> onS tw» nipo *a
;
nor?a wa an ? non
1
Dnwo
cn>w ioa /«Scrni prrr ,naSS min now pvSo ,SaS -irm lUfti*«
^"piTiyi Kv, ,Xaltnt tvovn nn ,nm ?>m aaio anw^oßa
iwon mry ja» ann -* nmo wai • nn r&o- n» vwin rvrnrm ntoi
1

nvo'a *a «ns* no* S*t* rnai aman nai ,;wm nn nw> pa «nenn
Jnam ,*mi nm no^> :nw 'aa orm *y psnn DKt /onnn nw
«^i> ntn naa «jnnw navn vi Sai /taaa ir»nv nown nan hti »©an)
l"»H ntyna mv« pyian^v on»n ^vi na» aSa nnni j'iat SanS nwnon
unn nnri qthh iw m im«» nm m mxai firntt i nana

Digitized by Google
45 .

®ott erMufern, b<t? f!e einreden, n>k ffe in fRutffirfjt ibreS


19, SDafeinS gfetd) bemSS icf)e ftnb. 2)enn, e$ fei ba$
be$ Sttenfdjen ober ba$ be$ SBfebeS, e$ ijt immer nur (Sin
€d)icffat$ jener jltrbt wie biefeö, beiber gäf)igletten raufen
auf <5in$ #ttau$ unb ourf> be$ fföenfdjen SBorjug ijt
20, obne einflug, »eil 2Cüeö etteC ijt. ©ie machen beibe einen
gleiten 2Beg; (Te entließen t>on bet (Stbe unb fetyren bobm
21, jurütf. Sßer fann alfo nun bestimmen, bafj be$ SWenföen

22,
Oberes Streben M
#6bere fei, ainb be$ SBtebeS niebrige*
Streben ba$ fiebrige fei 5 id) bestiege tnelmetjr, baf bem
ÜÄenfcben nid)t$ mef)r frommt-, als pd) feinet ^flidjterfül*
lung ju erfreuen/ beun nur biefe* ift fein Styett, weil
tym
Siiemanb bie äutonft unb ibre golden jeigen fann,
1

(gnbe be* eeften Xbfdjnitt** '


' •

Steifer

118 3
trmS nnio p» Sy • 'iai ,moa nnw> n3v»Syn k*i newr» 5 woran
neann navSyn nowa K»a nonan p

»nSyoS no vryoa hko n^y dm /.nSiyn D"wn >aa nn y-n* >D2*


,vmia •>»» ovyvona »man nJ*na* tisn dw* pjw naya
^ron\ ^yann mna D^a >»yo ot** / noo noi nSyo no yna -pi a*y
nooS o^asnon an 'raen msnna nenan sija ctf /O^iyon ort w
,nia r^nn iaSn *-»*n w) onS n»n viiro San orrw wö^d ?PnS
z nvona nnto pn m w
maya pn , px nonan
jo oiKn v»io) : rona
Smn
: nanon "io* nw». nonpnn Sei , Syica K*?v naa pn D"»Kn iwo«

•naya f rhvoH wn /"»norir-i naraa /Hyisa »in» oiKn nn jnv >»


pS ( —
. nnv> oikS 1* Sywa»

no w nno imh">3 w»j / dt» nana 'aa ono ronvt mr^cn


Sm vrpm no« n«at v-»n« 'w noa nvnS wa» ^o >a /Piwi /vi>a
— 'w
,

hqk> ons Mhn /n w am :

Digitized by Google
m
46

Gap. 4.

V
L
• ;;33 O/pn ^tDJ

nnn uff» a^ff^ry^^n» rvfm »a< aat?']«-

•wm Drop '0.17 *{W b*pWßp rgpT'froni '^#7


cvronvus WiWwDroo'bn ? Vw na brrwafy«.
1

31D1 «Trjg. Dfn .113.1 T#K Q^ITTp VIO 133t}> »•

TL
, 3C>3 /TCM t»r» 1W>5 Y13P3 wfapw5 fno 530
fad tf)HK>3llW1 ,XTl fr)? nP3 feMl P&P3
• denk* psrooS)

vm ? rtte^sn jwa •?? nm ^-?rntj »rwrn*.


pan^oan :rm riarn 'Jan nnu vwib ^irriKjp».

#
an TOHono pioa 'o nr») mv/wr* w rn wttr» rwnw ,»n»1*
VonS o-!K pa onovs on aw -pe /'toidti mw tu «wk 'a p*m
nviv0™ w» 1 "
1 ^ ''a ** : toS utni — ww paS pnow nw
wt» *a noa dkys tpnd d'jwd Spiaa n^nn «t nrni a«r Saarn roa
/
Wc £&eocie ober) p^n ? (bie ^ratHf ober bot fteaie) *nwon non
1

/ \Sa» nrna bwS


o^nn owno
\antv mit aoo nwxai (ba* Sbealc

pv «>na» ^o^onon o'wno aar nawai /*nvao :nont


onb pro o^pwyn nyui • '3 pioft '3 nana — rroaavm vrttKa Wn

Digitized by Google
41

gwcxttx £bBti)nitU

I.
SJoro menfölid&en CBenb fi6er$anpt

k 8«t 5Bicf lid>feit jurfitfgefebrt, fanb idf> ber S5ebt2ttgf«n tiefe


tyienieben, bei benen entwebet fliUe S3er§meEf{uttg — bie mit
einer Zfyv&m fidb 2uft madjt — feinen Srofl s^ft, ober
2» bie Uebermacfyt ber 33ebr4nger fte j*be$.£rofle$ beraubt» Da
, preife id> bre Sangffoerflorbenen gtii<f lieber, a($ bie, bie e$
3» im Seben nod) mit anfe&en, unb glücflid)er nod> als beibe
benjenigen, bet nie ba war unb alfo nie ben traurigen tyt*
$ang &ienieben gefe^en fcat.

ii.
6« ij! eben fo tbJridjt, netbifö nacty SWdjtbftmeni
«ei$en, al* untätig barben-, lobenswerte ifl genug« , ,

famer (Srwerb*

.4. 3* matye fotgenbe SJetrad&tungen: Sie Sriebfeber aKe*


etrcben« unb #anbeln$ ifl ber aufgeregte Weib, e* einem
5* 2fnbent juoor ju tbunj 2öe(d)e Siteifeit! Söteberum ifl aber
ber ein £f)or, ber bie 2frme über einanber fd)fägt unb in
6. fhimpfer ©leid)gütüg*eit ftdr> fetbfl Dekret* 2flfo ifl beffer
«ine $anbt>ott <£enägfamfeit, al* jpanbewK muffeligen,
nichtigen ©trebe*** 2)a$
— '

11K3

1» pvwn /prwnSapon mn pwyn »wp payyo wuSi vitpS tw "wen


— .roifw o«rno itjjvn» omp^m nwmSyiw mn
,mp\n«o
Sa «oioHa« ,p*Sn ma av»S wo» Vt woan nwon }rW34*
,vro»an rorwmm ,wore Sap*? iwio /ipo ^ wm vnwa
(«eraniaft/ gefeiert gemalt) /pio

/i-WÄHn w um

Sa
aa«>S
mn
on> pan oyo
\t\n k*?di ma»
inoan /
,

S4nn
"»Swoa
^wfeitn
w
mn
nn pain *•
«p tr?ö*-
, • vra f«>pS Sia* nw* 4a

,
*

- \

.IS. 9 .. ^
für 1 -.«*
48-

• wfo *» ite tfbv» of> '5 ,rai wft tm 31» f>5

ystf rrtf? vry. w 17Djj"737 rp. fw irp« rw ja oi

"DK D p»T inKH 17*£rD« '3 : Dj?öy_3 31D


;
Drb 10
"DK Dil JtepH7'*Jt0 fW 75'^'TnNn 17W nanu-
W
teprf csi : an» ™ orf? oni ow =ü3B*»-
8*7 ?tfp;7t oin^i nu noy_i caytw? ins/n

IV.
tfP3 ^W) DOM» D3P3 ^0 DPO PD
• f>*3 03P

jtp tf?
J

Vopi pr tfasn asm poö


VW/WS DJ '3 pa? «s; DniDnn'so»? ntyTnn?«*-
rvo' :tfhT7Ü

11K3
nnov mm ron
-»ynys mm p yn >Sa w§3 n» Sopon m* w e-

oana Sy aSoy a^aioi a^Sea awi cw o^pSin a>»n Vau ,u\yoa


• vrore irot Sa
7yvS"m man» v»3> nyia mn Sw ennav>3 aawoS DN f 3>o«
VttMm p*n / "»aw -notena n^a ») S»np {"u,—i moru p
• Unglüct Ton nrmina na nS>a:n
taaawai :*iöh a^y ,ow»o

nS^Sn
an: 33
*»a

wenn*
, mnno w ;laav* G» Dl» 1

, mia pcö moan vnwvn ,onh na Saxn nvacoa «S p»So /pOD»^*


Bsr |>yopty naya mvaoo "»ny pi /fiopn r»nin Sy
cm. , pnni popa >nn nS>S i<? 210 , avon n:i\ai , pnnn nyS nwiann
/S^oai tpT sr» ^2» mnnioi pna vin iSoV nrna inoan
• nrouni jvo:n -»tioS Sap' nny kS o- ,

roö^ *?aS njM nss o^nan / inyoroS a^cn non / on>rn n^aa u« o
nrao t>*in -»a?« ns mtanS n^or-» v>w ea^nei ,naHS iSon mi
pjaa -nion> . aien onym ^
kvi wc 02 nayo um "WK nn na»Si

Digitized by Google
.49

©Ute imb 9tö|Hd>e be* gefeBfgett JeSenf.

7. 8* gerner faf) id) folgenbe 6itelfeit fcienieben. 6« tett fo


mand)er ©efä^rten, ot)ne ©ofyn ober 3fnt>ertt>anbten,
ofjne
unb bennod) iji fem ©rreben obne 6nbe, fein ©ebnen nadj
Steidjtbümern unerfattlidj* gut wen arbeitet unb batbt bie* •

9* fer? D dreier, bofec Briefe! 2)a ftob 3»ei befier baran al*
tiefer eht$efoe$ inbem fte, tt)e«enb unb tbeilnebmenb , ftd>

10. gegenfeitig SKü*)* lohnen. Denn im Unglücfe tylft 6U


ner bem tfnbern. 2Bef)e aber einem ©njelnen, wenn er

in'« Unglutf ftörjtj er f>at feinen ©efäf>rten, ber tr)n auf*


11. richte! £en einzelnen burdrfdjauert n&d)tlid)er grotf, 3»et
12. aber geben ftd> gegenfeitig 23<fome. ©et ©njelne fann ftber*
roÄtrtgt werben, gwei fefcen tfd) fd)on jur @egeun)er)r, unb
toirb e« gar ein breifac&er SSunb/ bann reift fc gewif fo*
balb nidjt.

IV.r m

2ob ber Sttugbelt burcr) Erfahrungen erworben/


benn nur biefe machen flug.

13. ©rfiÄidr)er ijt ein arme«, ieboc^ ffuge* Älnb, ein ötet M '

unb cr;6rid)ter JWnig, ber feine (Srfa&rungm mer)r roadjen


14» fann; benn jur Regierung trat er au« ber ©djufe ber #6f*
finge , unb geboren ifl er, obfdjon in feiner ÄinigSwurbe/
boeb eben nur fo burftig wie jene«. @o

fV+yr\vh rnanon «in Spn p)ao nio i« -»cm ,Uinen um vom


rmrS r»*aS nanna (Höflinge) o>aS«i "n-nma anS nen nSwa
ysrn
jnbra «nßSwK \vob pi c^opsSi ^ibim *w TpD nvnS jua nSnn
jvSroano1»? ->dn wpSh (©cfcmatofcer) nnetn nrwoa dmj »i?nnS> "frort
pron YTvvb non n,a -p^ wt'Mt pan pa Svio mnbb a&«n «o
,p»SnVi e)W? rv» Snm kS onm anai d'vpdi o^ai >-W3 S>a*oro
,BO«n nyi |pm , .hSp pnanon # nn« vei Sya om toh a"*
lS p* nxt nn-nna oma nSor iwn Ski • taro -»anS -|yfca paw nwi
pnn» •»a:» : new («*a 'a) »rajn nwo
vwmvi iS k^:h , m, oa jvoi
W3C3oen mwn ncni , n*oa iwn ^ na*n> tnti nw pnt n^apw
ia"»n) rmroy , nnr«< jsa pariSi tpjnnS cen *ir ttTyi \&: a-ao
ms y:sS n»» nn pan f'a nnpi • fdjmaro^cnbt SJonffii pp w»na
rjp jwSo —
«n iH« vua^ea cx WN
tSoji ; rnnpn nana
T-«au
7
60

... • iiP'w 5» w» 5sf>

nnn ehrten D^nrr^r^ Wl**


•farrop. titeln
n&k ^7 ijprSy? hrrt« ^w ,s -

*
TL

jü&st^PVpSQ
;

:jn nlteiV
träfe
ß^s rat
^W o

D^psn nnb
17»

„„. *4a in«) — , tetfcredjtfcß, fcfowtdj, bärfttg, "pyao

lioo ai» m / jnoKn panSi nwSS nwwa *a^ *ny iw mn ^»oai

mp3 >ns*o dtofboom oian Sibaa nsoat 02m jaoon nS^n .

r\v^ 'n Hnovn mn p"nnS oa w»Si , ttVr -npsa «S /D^TOU *


no ! *9 , anaon© «jSnn rvuw ana» -»tü?a , nana '>vw wn nron*
1

? nnm» rwvo r»wp K^nna o« v^n


r\\a* loa vw >bv toa papn a» a"rn ,a"nn ^a ,D"nn
top-ot,-! «nn ,n*j>nnni «,0'a-n jwSa na namnsoon mown
* >*»n mm w mSinn Nim w nS^

lntdw /O ^ «pwt ^a-1


no , KP i?Sam S^S p»So fp pK
rmvmn i*oSn / on^»S ; 'n *wk Sab om ^j? • iann n^sn
rvwn nVjrn ,»*nS nnov wa (SDattü) ^
i^n« orrn joon oyn SdS jö
.
v^e-j^n nban SaS ioa , (Ablatio) ia» Dn*»n VoS w>n nwn SaS p
ns du* p« M^aan iipkv ioa^ rfpna /« incw* jnSan Ssa
tra* inwn
T^a^i inaK^o nSa vavn ava / a>f»a n"a wi\ana Sa« /
— . warn i»ö33 v>3«So m^an r»»n «vn ,»ar»i r>a» na ^a
pvmn ,nn pvnS mi aw» pa «nw «nonn pnam oh ,nn p'V'11
«vi ^a»ni .evwen Sy n^on vwom ^a»jni vw?on njnon sin
— ^aS p^n wa ^ Sawm a7n wKxoni y wn
nsiina navncni fann
nwn / pwi ua ai^ nwn mVon www rwim pan tk

KM

Digitized by Googl
51

V
@o trmfg feie Me.öergan&eft nrfrb bfe Sufuttft
bem SBenfcfcen genügen. 3öte eitel tjl atfo ba*
©treben nad) Neuerungen l

15. Sd> fabe foroobl ba« fe|t tebenbe, alt ba$ tym fofgenbe,
16. «weite ©efi)tcd)t f)ienfeben 6etcad>tet$ e« ifl att bem SBotfe'
fein genügeuöer 3n>ecf an ben toorbergeföebenen fingen, unl>
oud) ba$ Spitere (®efd)fed)t) wirb fid> eine« ©oldjen nid)t
erfreuen* benn aud) tiefet .
tfl eine menffyid>e ©telfeit/ ftd>
immer in feinen (Srwattungen <jet4ufd)t ju fe^eru

vi.
Sie roafyre Religion t{l bie innere, unb »emt
biefe ben SWenfdjen bei aß feinem &bmt begleitet,
bann entgeht er getoifj triefen letdjtfinnigert #anb*
tunken unb beren fibeln gotgen.

17* SJMgejt bu beiren ganjen 8eben3»anbel fo fromm bewadjen,


al$ tpaUefl b nad) bem SEempef ®otte$5 benn e$ lägt fty
i

leicht au*. Den bäuftgen Dpferfpenben ber Sporen entnef)*


wen, wie unadjtfam jie frrueto.

mit leerer Hoffnung fpetfen, feine ,tm*wtm mvrh eu w


*ug«n «n einem ®*genfhn&e roetben
103 ,n^Snn tsim nSvsn nusS Sm»n av K3 , v <7ri TOW*> ,

rrao ,-p>Vvt vunvw o^.l ,n3aSon -pSn* ,n3HSort ^n


loa riSn n»« av° iW* 3 "P^* to» >3W3n iiet ^
"WH3 (fo wie) pnfw Sj? "non vwnn , uK3 . a\nS* n^a Hk -prm
^oyon mvo kv» l'^in /pw
) anpi »ns pi /?wy* p nsn? nws
1
/oor
nwönm moeim , eviaTno s3 , wono -pan tea "f? *»wn z"v t w»w
D^nra bpnv. pan Spa ,/ pios ) iS 'vi> ainp , b'S'oan manS o^aio "wk
1

^3 urani «iwjrS rwnat niian vtoa — Dwn.onwoa — wn*


•jSrw 103 inm -pari Ss:i KTn iv»Sk 'n mt ./«in ntrv «proa d^vis»
c>hSh toS ©?m$i a^n cna* wun hV* 103 3*ri /OViS«
hSw io3i
f
Tvb iS^s«
-pco
^«nipnjf >3rwo3 o'-Sipw -pn Ss n^on wp
C33 tw «yw .^a -pva »^pin p r^M aSv ? 1
^nKfi
hw 1
™^ ? Sk :i-p^ /cawana prSn »nfia pan >annöoi /inanS
öiv nw< / shm nnn / wSwS nrwn S« ^ o>»yo qnai vn^ , nai
: V?a ito im |»f Sn n^a f»ia"n*^nn mrKai • noKonS dwüö »«a w new

"Digitized by Google
52
(5

.... r t • : •I l : • : i . • - 5*
$

iiaV«>? twitm dtItkS tu im i^to : onan aha

3'l3 »3 : BT'nTOTW *?3n> 3^3 DTiTKn eJxV*.


; kt DTfwn nx »3 nann ona-n rani mo^n

OW5 on37 prt)


mW
birJ w fW> fo? o*w»5
l'M> O'Jlfc TOD ,^30 TOP*

nenrHjmnoa rinn p-m d^o ptity dk*

•ir» nnto now tawSt v§ •»iv >rSwo3 tdkw raa ,t* jnn *HC** m
w K3n Ski f yns TS^anS t^tm n« x^tannS vhv yn^n vtT.—i
los /Tatno naaioor> nvyorp n^nur» ror» ,"j«Son "»acr -[r-uiffo vsnS
nya vSwo3 oai ,tkS° jnsa n"3pn "»so r^ariMv töi Ssö , S"?nx» wn
: noris ,-]kSö eazra o"m >33 vroa w Ti3nma 33icon rvnruo nanon

w -p^Son ,m
, y-va niyyo wm/ yia Sia* y«n V?»
na j**ottii Kino D^avax vkq rwyon^var Sy 3ion "ja^x* nnSvon
nwcn w— Ssrn w Siarn -pniz-r
cSvav ontanni a^am nwSm Saiav ivks /^t»
o^nSn spt$*v nx-rn noS
onwys w —
mow ioa> wvft otiSh n« pi ^»xa T*ßa «pioo -noarSi inrnS Sain ntn
f
ww m^S om a ysvo snn ^ nSll n no htriv* nnri nwrtpn nwn
s ,
A
:

Kit jiwS Kvt nm amar»a pwmn >am • im« nannSi van 7aa naT7

# w^a dk pro nnwi pwSo pi wn» ^nanon. nanan m>nn /HJ^Dat»


pin n> Sy rmanan dm nana mpn pun eaai f Dctwalten,
piaomn^Sam üpiao Sa na —
kS -prcn Sa>|t»So fin »na^o Wal
«naya — 2Cnorbttu»g ?ne Wim
a yi ,rün K">pa no nryoo w
w
wo
• piaani n>Sann o^oifm o^rw onaio pwn »pta» won t>^o^
Sk
tmcfc ndjttße Äncrbnung ber ötnae^eit«n wirb- Ut 3»wt bc« öan*
|ca crjictt — naj r» #naj pr # nu vuc :wwon nom -»in rua

Digitized by Google
53
b% So wie bu atfo t>ot ©Ott feine t>otfd)nelfen, imbefonnenen
*1„ Sieben dujjern wirft, weil er im Gimmel unb tu auf
ßrben bi{t (feine erhobene © r6fe
f
fürcfytejt) : fo mö*
2» gen aud) immer beine Sieben nur befdjeiben fein» 2)enn fo
wie au$ Schwärmerei SEräume erwad)fen, fo aud) au$ t>ie*
3. lern ©efdjwäfc ^t>orf>ctten. €fo wie bu nid)t »erabfdumen
wirft, ba$ ju erfüllen, wa* bu ©ott gelobeft, weil er feinen
5Bof)lgefallen an Unbefonnen()eiten f>at$ eben fo f)eü»g fef
bir jebeS beiner ©elübbe (b* r> aud) jebe$ $Berfpred)en gegen
4. 9ttenfd)en\ Keffer bu entfjalrefi bid) jebe« feierlichen 85er«
5» fpred)en$, al$ baß bu e$ fodter nidjt erfülle jt. Ueberfyaupt
gejiatte beinern SJtunbe nid)t, bir Unheil ju jujiefyen, bamit
bu nid)t vergebend ber golge (beineS &orfd>nellen Sßerfpredjenä)
beine Unbefonnenfjett geßefjefL SBarum follte aud) ©Ott,
ob beiner Siebe erjürnt, e$ beiner 3!r)at mt^lun laffen
müffen, ba bu bei tiefet großen Spenge t>on Träumereien,
(5.

eitelfeiten unb Zaubereien, bodjnuc ©Ott ju furzten Mi? _


vn.
3« ehter (Staate SSerfaffung tnuf manchmal ba«
©njelne Unredjt erleiben unb ftd) bem r;6$em
3wecfe be$ ©anjen fügen, weil ba$ ©anje e$
aud) oft nur ert>dtt*

7. SBenn bu in einem Staate manche SBebtücfung be« Timm,


manage

tagten fsnn ns nn , ta-np anp ai">pn Sa «wnn1? wiSi ,ömem


wr** wn v&a (ba* Xbftraftum) tsvsisn ovn vs ^nasS «pon hw
wn pirwn «imt , bie $öl)e , bad #ot)e , wi« naao oi raa , nrorvi ia
n:>no *pm Sy nonn 4* :naa avian -pono pvam «lojrya -»nro o»n
nntt bjf , na
pvin yan no ynn k*7 "»a , ea-i'tn npi* "Ui a*oyaS cn»
wnw aSiyn yn -p >a , r*nS na*oi •xqxs *nn voo man tan nWa
rw low naj pan ^a : ainan pvSa , vioo ftspn wno -rar: nSvon
w
va«i pwSo toi? . Dn%
avnaa orw ev*an -ny\ ma* Syo fann
piao Syo nSm ,<5ompratfo puvn p>o kti Sya o"ot ,na-»n rw
v** : iow anan dm ,w?vt? o^nun reran *»a^ ,vev»S
pm>S dm pvnS dk ,o*on •»*? na ,naa Sy n:won «»w»*? ruv^ts
nw rpaom pnoon lown tnin faa-w ^o\to
• c"on oy pixi^ rui
Sim jmonaS p

Digitized by Google
54

^ nq
/Ü^PD

;t3j» rrrt#

m
0DJ11 /Wftl CT)!)? jD'D3X>
TOD*
1
'»a

Ü1J) f>3
• 93 'PI 07fa*

•oanRanK ? pona anin» 1


ejoa ya^-t6 *)oa arfo

{nt^3 nw i^?in «n naian hnna^an nt 10»

\:pp» 1*7 itjöVk yfag yafcrn ^ nann

IX.
ofr if> $ o^p 5m pa&w WS fat> i»5 ncp 5*px&
"öfrl l3'5lv>>) 13 pf> 135
— • )"P 311) 73f>) bVPWP l\Jto 13 f>1C> W Oft lf>

v^a? "H£ty tstottj nnn >mn rfTin njn t£**

H? H*l f? "fy'i JO TO ""3 nj^n ^1 : TO 13-

r*V> ^Sana piri pw t^n nrwo nn» B^ptttn e^tsnn Sa piroi


firmwvia , ^Son nmsps , wa m»S -|So : köjiiSi nvonana
,
• orpnvw r»p>i unni vSsi noa a«r»n , naSo «in nanon man
,
5

I? t*7 / nvi >rot ^ neu loa ,mrn fiHiani wo najra m»S n"oSn
p>6 p«o aT»apo oy o^aian ntn Sson w> jam • anwn awi ^a ,

>^2ni tx»rn nnn ks* "w. w"a pK ,$t«mabert ,rono myoS ^o onS
rwt onawi mvpa ravri omr«3 errmn avaipn own Sa« /DivaaS
o;n »ma awrn "nwm / *wo ^ovrai aussei a'pin onS / onom
hff ^Son Kini , vnajn 1S1 iroar» vSk ,ppvran oa» n*3 # pm kd3
«i>2 an *>srx o^ostpom o'pvm Ss pvavS ,"pQn miaya nanon now p
cpri i 1 ^» TTVt Sa vj , mwn rniar nSyn f »SSan
navaS ^S^n
por» im a'rm ,viik o^Saw cant put n>jfp m» -ap^ vnwjfSi
— •mvn niapa
trann ^lKrrt rarn itS irw *a / ^ iojt^ kS thxah
/ iaao ttiX io-
• Sart K"a rw pn a"K / wavi i-n^a >S pH. rwioooa

li'K Sawn Sao Saw ,n^ain lan / nunym nnnran ,naien nianau«
r.^n nwarni ,®enüfc / nva»nn nitcn nxra w naa jn # San'
/ navn rw nvi nvcnn mcnn 13 , pj?n nvna « 'a awt

Digitized by Google
55 i

<m<m<f)f ÖtefyS* tmb ^igfeit^aSerfefimfl f?e$e|t, f* tarfft


feu über eine fol^e tfnorbnung nfcijt flaunen, benn fte m
SieltQbtyttt, unb fo immer nod) l>6l?ere 3n>ecfe, bis cnblid>
8. ber ©Ortzeit im SBotye be$ ganjen ©faate« befielet-,

tttrb ftum SJetfoiet) um beS tftfer&aue* t&iSeti bem MnigJ»
gebient. —
Vitt.
9lid)t Ueberfluf, fonbern Xrbettfamfelt (fl bie
28ur$e be* geben*.

9. ©er bo* Selb Hebt, f>at bereit nie genug, unb wer e$ Im
10. ©djafce gerne (lebet, b<* Wn« Cinfunfte ba&om 3e gr6ji(r
ber 2Bot)lflanb, je mebr SSeburfhiffe ? unb ber SSeftfcer bdt
11. nur einen «Sdjeingenuf. Den Arbeiter erqvlcft mmbeffrn*
ein fu(jer @d>(af, er mag t>iel ober wenig getttejjen* ben
Keinen hingegen lafjt ber Ueberfluf nicfyt ftylafen»

CS« ijl boppelt tb6rid)t, SReid)tl)umer fftr feilte 9?acf>» '


.

fommen auftubewabren $ benn entroeber roiffeti

fte nid)t bamtt umjugeben, um tyn ju galten,


ober pe muffen, um ibn $u erhalten, bie £rub*
feügfeiten tym Stoffen teilen.

12. ßine ubele ©ud)t fab ufy bie«i*ben, nämlid) einen 9?ric^
tfyum $um Ungluct feine* funfttgen 83eft$er$ oufjjuberoabren,
13. (Jntweber ein foldjer SKetdjtyum fdjtmnbet burd? fcbiedjte 93er*

'
I ' ' '
H i . 'I - ' I

*p?oa nsoon renn» 1031 —


. Tvrno ffpw nstnm

H2n iproa uS iwr p , hzny nens K"a wk nwpa vwS aitsmr mn


in« Sra** nin? m« 113»* dj* t ntö nn wvn nSinni Sann
— • iSj?aS rhv\r\ "»nSa nzw vmia ma
nan? nc« , 1: »vw
vSyaS vwnn 'w nS cm vSyaS , vf?ya4 "HO V jw 'wi
**• Wy
^S pwi itcw 'vi k"3 / 13 Soy *S htn pnrwn
wuSn ,uaS wj
Stuoti awa wn
,rona awan 12m , cv»pn iSyao
**anS irvan proS
wvn nam *a ; vmhS «x-i >S
w
Sa iraSi SornnS , njn nSvi wn 3NnS : •»*
tw mn
w :'^nn nSit in« wo /n
\n -w^t
Sa S*
vSpaSi , vvw u-
wban , nvnn w

Digitized by Google

8a#ana9?ani*onp. idn [Mo tw :nwixö»»-

DJ : nrn Vnjptf 1? ji-wv-noi 't[t p «3«' neWs**-


niin : i'^.nav» oya] Sptf sjp na ropjaw
nuo?i .rnn«6j
Tv
aia 'jk wktVk
wna»'"©ob piat^rnnri ?Dy tf ;
nw^aa na»
«**
^KDiKn-^ajpj: : ^Sn svrs. b\"f?i<n iS-(n: rjt^«

nKtjfo «so Sa»*? ttrnÄrn d'coji Tj^'o'rt^Vrjni


tf? 'a ' : n\t orf?« jinia rrt r»ya'nbtF7) ip^n-nN'*
na ? nnofc>a napa DTfrsn 's
1
v*n -is;* renn
TOI

niN3
»a vro ,w «pSw ,nöWo iTa ph*i p tSvi
nea npSnen n\i
nSirsn Sy arn im "»San min ns> , p»Sn *va o"ro f'wpn 'n vn
noirna pNi , ainan noi v / rwyon Hy *nn p "pSnn Sy *->a">n ioa-
pnn "»a /na irxa ony naSS aw Nin ,noixo a^nS na it» naxSaaw 1 **
1

, vna a"pn* nSi tsyia* , vSy iwa py oi» "»Saa San "»»yoo ,Sano
iHeya no pm* nM»S pM* naya / iSaya r**«^ mS newo 'w«a
nSu*!> Sapen Siyem nSn ana «»m» iaa , S^pcn paao -fiv* , H'a qSv»
-|Svcf vwwii —
«>awan Saa ia*na uoo , -wirn «in na naSwn iw
"ncrSi a^nanS nrpcn p-wa nS jv» marai ,vp rwpoa nanyn
•wt< ,ie>ri? mK sth Hp vSvoa nanan nwai oa«» a*y nwia
">om
*Sa r-wnSi vhv inra oi»S vo^ nnn»a Snn pn mamS j?a\i^
jyoS
^a ^iSoyoi •jn3>aia SvrnS , Snn ina^ao TmnS jra^n *?h :naM^ Sray
Ba im ; nSiyo m^wi nnawnS T*»y icnrn "»a , wmi la «j^'nn w«
mcoyn Saa cm / wSwS liwa
sin oa popn^v , pnS ny*> nt
ita^pSt
ppan , Sax-» -pina vta* Sa Nin oa dm iHya n:n;n "»"y «av wrn
t=« /Jwnien i^aNO pin*» non nnS Operon Sa -p-ia lS rr»n> "»Sm
avy aacs wyn ^a ,naNt maio o^oaa nano pnoita ?iSiop.onw
aw mwiSi ipSna aaynnSn me»S
mS HaM ,Sna mitsi , 'n na">a |a
i^vi 'n naia :vSpoa ^o« rix? Syi ^dn-i^m nno K*a ns? pM ,iSoya
r^*m aw nxn -)»M
caai , ipSn Kin *a , ^nMS nnwS wtcw* sSi

n:n , pSi ; ruay ayy «j'ov mSi n^ryo it.
Ha iSoya mo»S vn
mnNi mn« *]ano Mat^ nam xS >a / o^hSm nno v >a ma^Si taiSwS
n*-t«? -na»'»ainan ono vt , o^cys s n» nan ana iS-'Mai / wp
: r»M-jpi
wto / nciy • iaS nnsca o^aoo —
n:yo DYiSMrran i^vi nam — w
neo:ai am cr:n jo wai ^anrn cyv tov /inuroy nS bvjm pu?So ,o;ay
myaroa n» noiy nSö #
Saa
w
om oai • naay ysoyz\ csw otay p p noin

Digitized by Google
n>«(ftfflg> weit bet @of n, ben er gejeugf, (bet SrSe tmb ffinf»
14. tiger £5eft|er) feilte gdbigfeiten beßfft, et n>irb olfo fo natft
au$ betSBelt gefen, al* et ffnei» fam, unb »leb but$ ei*

gette SSetriebfamfett nid)« feroorbringen, ba| et mit feinet


15. 2!)dtig!eit (ben Beinum) fortführe 5 obet ei bleibt bei je*
©ud)t: e« (bot* Vermögen) mit bem gangen
net traurigen
SErubfmne, wie e* (beim 83orfafr) gefommen, im ©angt
SU erhalten» Uttb welcher 9&ortf)ell wirb mm
ifm (bem Srben),
16» baf aud) erfufy triebet mit 9Wd)tigfeiten plage? £)af aud) er feüt
gange« £eben nur in ftnflerer ®d)wermutf) geniefje, betÄümmet»
17» niffe, ÄränFimgen unb SÖerbtufjtidjfetten titele ertrage? ©iefjer bfc
fanb id) für ben QRenfdjen gut unb angemeffen, ju effenunb ju
trmfen, unb wäfrenb bet wenigen Sage be« ßeben« fienfe*
ben 7 bie ifm ©Ott gegeben, ftd) an feinem droerbe t>et#

18. gnugen*) benn fo Diel tfi au<& nut fein Xfyeil» #ud) ift
btefe« ba« ©efefen! ©otte«, baf ein jebet SRenfd)/ bem
@ott ÖJeidjtbum unb ©utet »erliefen fqt, beten m4d)tig feU
um b<won &u geniefett unb fernen BntfeU ftd) |u nehmen,
bannt er feine« muffeligen ©rwerb« frof werbe. SKoge ber
SRenfcf nur immer benfen, wie für* bie £>auer feine« 2e«
fren* unb wie im ©nflange mit bet ©ottfeit feine #erjen«*
freube ijl! £>a*
» -
r~ - - - * -

r^vnY pn* m *a 9 w»S ru* n*n *jw »S nwS svov wpo Saa
zf-n p "|»na H3 Twa 10^ wnt /Ha» nsiySa jwh nSo noty"**
nSo -»oh -? «pwn pSi , imob 'w Scya>
1

H*a , wyno tu? ti-io wh n. *a ,f?


paypa p
pw
n»>yn
noi vin* «an Twena :
^
itiy* dtiSm p«?So / njyö —
%S : **jk a"y «ni^n pnS tfiat aoei
JiSnp 13 jpdw
vj —
pe^n ntai • •*
w
pinS "»wn rnoao^ / w>fi diSv rut
eamavn twS rayo 'noi /ren a^jr «p naya noxa , i*Std3
mnv t njpo r**^ rna «-tp» |H>Sa n»^ w
rov »napo ivn^wi
, >"un ->o>w WDi / nsyon infi D*nb*n
s
a imei f Sytn 0»
*m naiSi • oSvS niS nap nnp n*apn /i»na eöpn ¥h \nho n»o" %
*na mSo xnom iwn ana r tniwi rmo^a noaonn , naron xprfottn

— 7^
Sapo Hin» nri' np Saal nw
Saa ripHna newn rum
Vto pyA' na»' wk ffipo Saw» —
oSu? nSb T3\pn wpon rviv*--
n^aVM nnYn yaen nywn» ysvso yatri i*»ryai ax?T»n itwi wa '
canw nwy' v>vvo2 m*> >S 'vi^ fyöS /VmovS n*a i^ti»w
Sajb W3rt mi pa^ mai /nSyn* py«» mneSoa «na *m tnm
pn : H'm neu- a'yi
rvaiwi
naV *r*V w vnui fwrrvi 01

6
„ 58

tS lifo f>P «3 mr» 53» »bw tnf>? vsrt vyt


— • 35» »OT> 3'B)

: Dijn^Knn^n wb&q nnn »nw nt^« nyn


npn «wn main D'MjnVp o'rtwn frfn» W\s s -

Vd«? a'rfjsn* m^v^khi msrHfc'K "jsö'i law


-oW : *m San nj «jok» npj c»k »s usö *•
v:t£>-w vrw rn rnr n^ai dwi "hko i^k ts?
i

nru "jn* ran-af? vcxrvi : npa* lotf TitfnaV

im? D-ujn *?Djr^'; ^in >sn in« olpD"?K sVq*


1

• »

nun njrerw -><rsN\ .'131 ms»* -jv« kSi mSjp iwo kS mw nyam


av wrrma
"••
dv ns^ns wo r-npcn
"noj^ mwa
ntn -»orra dniSk nSo
S22
vrw Ssa tnn aa w
, Spib mm-o

vrusa -|S wen» no pan ntei


Ti-Sn
'n jna ">cx Nnvi • napo r-ooiDO 3**1 nm Sp "Win /H3TVI^
»jickS n*3 cno SianS no*S» iS pn anS -naa 0:1 d*d33i
t**w pn •»Sro »S*3n pSm p->on nt —
uSas^ iS ^33 arw» iip p^pSi
wo 31 0^0331 nrwK *np -pSv nwo
tr>t* oH / *napa 3* no
hS ,ch\vh kSoSh 831 ,nait:n ja »Son viwni ,iS '•swpn
• Sain udo 310 : wen
"»3k r-w Haa , -cpn nw*«wnnS K3^ kSi wo»
riwmnnn ^ f So >Sjn n^Sin hj , pki nur nnSin p»Sa t»S^
• 1*3* 1*033 o*22p,nS3w wl?0 /^wi kS iyfl3i •
t
inpn nsovn mSw
t*S /mizpn 33icn wen
"»3 "3 , naw nsiö'» nwrcna ,mi2p o3i

: S>n»* iwroa rwws low mr»Sen 3^1? '•ni cm*n nap» —


/ '3 /'h o»aSo) imapi 13 P3ti :pn a-rnwn «po :m\on /anapn .-jio

v
nw«3i / fc^ffe i^» »on 6<r Söelt ,noiKn jo nwi tn^n h xim («"S
D3 dmi : "vom / dSipS »ni rvn kS nv>n oa dki : n© toiS «w» n^n
•»rn rjwiS^an w nSnpn ^o >3 / ona"»n mors ni 1 • >S «vn kS miap
»So , o w nn ««na fpoS x"a m^K -wk , nmapn Sr no i">y iT
»^ 1

niß>on jnv kS s oi • natn planen oyuj ^"ue f>sp"ö -»>n^in cev»


nnSi /mw ^ Sj; invsv min w*x\h rrw
# oi?3jr;^T «jic^kid

Digitized by Google
59

X, 6 a p. 6#
Sa* rraurigfte Uebel €ft ber @ei$, ber allen ©cnujj
»erfümmert unb ba$ Seben beflagenäroertf) mad)t„

1. @m auf bem SKenfcfyen fef>r fdnver lajle»be$ Uebel faf) id)


2» f)ienie&en, 3d) faf) nteüd) 3fcmanben, hem (8ott 9vCid)»
tfjum, (Säter unb (&t)ttn in folgern Sttaage 8«gett)etlt
bajj er feinen feiner SEÖünfdje fid) terfagen bürfte , jugleid)
aber t>on ®ott mdjt ermutigt ifl, jene ju genießen/ fonberu
fte fuc einen Unbefannten auffparen mug. 3jl biefeS
tf)m
3. itid)t ein« Sranfytit?
eitefe, Sttäge nun Ihr foldjer
ubete
SJfcmn' immer nod) neue #unberte l)in$utt)un; Diele 3af)te
über ba$ gewöhnliche *Wenfd)enalcer hinau&ebcn, aber ni«
bc$ ©uteri genug fyabmy mige bann aud) nie baö ©rab
ir)n erfa([enj fo fagte fd> fcennoef): eine gehlgeburt ifl gluä*
4. lieber al$ er» £enn er fam in (Sitelfeit/ -wanbelt tyn im
Stnjlem tinD fern tarnen wirb in ein ett>ige$ £)un£el gebullt.
5» (Sr r)at nie be$ ßeben* heitere ©onne gefehen, unb aud) nie
empfunben, n>ie angenehm
neben ber ©djattenfeitc ijl»
-
biefe
6» Unb hätte nun ein (Solcher Saufenbe ber ^atjre gelebt unb
nie be5 ©uten genofjen, fame ba$ nk#t OTeS, auf (£in$
7. 1)^^? (al$ hatte er nicht gelebt). (Sin jeb er 2Äenf^ h«t fei*
neu

rb , rom» im» iHk* i*W3i > vto n* wk m*n 3*n*f- TO Sp»


3b* ? 1
nw ^3jk nt noS 3 k
v
03*\pn m ,,
-n» onnS mo
mi nron ns « mn — nwn
: /
bk noS pviirv 1 *3 prw i»N3 nxin
^flo o^wsr nS dk ,nmipQ2Vp3 wsns, 11333 -ww p*>3po
>S^3H 13 ICKOn SaS*p»g OT» VMWfö pS. ? 0"nn 1133
/
t
3io *S D ny ? *F3n par ,nrSn o»nn nwp -psna icwi Swn^%.
<

t=3> '•Ss , pww wi


iS> -]nr>3i K3 Ssns »n tö*? 113^3 /Sajno
^S3i , o>»nn ijfi'^rwcm oonon wtwn nm* ^nS3 oa ,vwo pians..
3Sn ft»pw «nn nnjn ^3 ,->nKn» irm ->3i"ib ,mo n?S nn: p-p» nw
nyi jyuS Ssnrv i vnrn >i'mn nt riowS iwn> , wsno
hS mth WK31 / nnip 15« ")v<n ruwis nna wrwv »fljnar / nwinS nns
Sk bsn wSn / row c>sSs ^Sk n»n i^m iS Svß^ r«» nwn nswn nsi 6-
/H^n »S w
'r-.vi du /V3iy 31 dm> öj?o dm /^3i nns mipav »mo
fm«i -rr« dj p» / ipSn "«ßS dikh Soy *yD ? nsw nm t**S dx i»
no3 ]3 DHi f tv»s miKn nSen nS mos oa> ^ Soyn m*?» nrtno
3 VAS

Digitized by Google
60

XL
4
# ctöcr» ppd
DP3)0 W)T» 4>K>p 199)
önro 5» w>* tti w
tu p
1p9 Pttta» DCp3& frWÖ

} m nani San nro| tf$jrTO dm ntr» 3to*


KT» cm tormtf« nss rrn^-n©
10,
jrjui ibtf

DT!» ng-p DnsTtj^s :*öö *ftnn# bj? p? Sgf


cm? dt*6 31B710 jn*»"»!? *? : o;k6 uimo ?3n'**

aewpri nni? rjrw nw


XO. ddp» 7«
XW
T»D

jSp TOI
PTfc> DJ!» 3"fi
Ti O+'JB
0"l>? OCKJI
tfrl »lij«
PID
P»0
f>1P TCfc
5

»TO 'S ,P)PP PI» ITOt »PW3 0J <f>i? Vto

11K3
•uj iNnS j^vn wiS jnppna *Sit*t ? jo oatn pw a»ra
C3^nji St» *w»S ma S*>3 fonno in» ,a"nn muSni mwiSmt
f vnimn an
B*p?wnS ut SeaSi
tfot* mwiS S^oan [o oarsi pw
r»*a J i^tip ^avm # ja «S
•w pa\ r»H auj pa wa^r Swa
,rnSr *rrto\ p*6 T«on /D^m
*a iqSwq «V» y-«n opSn a>oa wem
/Fuo n?S jvw unn /*j«nnS
— . niS onpn ^©a

?an /iWa. iftt) -wpn


ann rw» Kan ^oa p
WS wo*
no

w w
.oaS uriova n^?o frrf7»n
rrni v^a *»anön iai

»vw
p< Sa \S QU
wai

mipnQ *i kSqS Ssv mS run uSiyn piaien Sao ">am
ijnta #wqi fVm ayaj» on ovo-m u?na #aw
pra »ot« mm
jviV ow
Sar T*< ^ # ^a '»aiS^na vn>v
»*)«rfr a» oinp i?x p^wna w
nnf> /nspenat jvya uoo ippnn?
t np*»S hothq / arm hv% ivm jnwi mfO *oa ipva o^itn t*Sn J nSpn>
io>

^San «r? n«> «S f*f>*h /Viwp. ^a rmaw o^amn zona? tu* nmiu
i www W
-nrya Qiwia j^vim uTa Hirn i>wo>rat ^ ^u«

Digitized by Google
61

tini SEtyett ber fflMtyefellgfelten, unb betmo<!> fottte tym feine


8« £ujl gewährt fein? SBa* fcÄtte benn ber Jttuge »or bem
Sporen vorauf etwa ba$, wa* ber Ärtm ()at, ber bU SBie*
berwdrtigfeiten be$ £eben* §u befdmpfen weif? —
XL
{Rangen ÜRenf^ttt Idft bec IKeid>t^um ber 9?atut
unbefriebigt, weit er 2ffle« ^ienkben mafrge(f)crft
unb feinen 3been nid)t entfprecfcenb finbet. 6m
folget 9Renfd> »ergift aber, nur ÜRenfd)
bat* er
:

ifl, baf aud) ba$ 3beale fo tym wedjfett, unb


taf alfo ba* SRangetyafte nidjt objeftw fonbero
fubjeftw vi(L

9. Seffer ifl bie 2Btrflid)feit <ba$ fReaf*), atd ba*, wotyht bie
<2eele fpefulirt (ba* Sbeale). 2Beld)< titele , nichtige 2ufU
10. 3Ba« *ermag, nennt fem 9lame fd>onj er ifl
ber SRenfd)
nur berannt, unb »ie foUte er mit einem
ja alt €rbenfobn
mutigem ^efen regten f6nn*n?
11. £>a* 2)afein niedrer unb beflecec Dinge, (nad) feinem Sbeale)
würbe für ben SKenföen nur ba* ©afein mebrer (Sitelfeiten
t% feiaj wetzen Vorteil fcdtte er bann? »©er weif benn, wa$
bem SKenfcfyen in feinen eitel« £eben$tagen frommt, baf er
ftejum €>ijattenleben mad>e (unb bamit unjufrieben fei)?
Uli wollte 3emanb im SBorau* fagen, u>a6 nad) feinem
"
Ableben fctenieben fein wirb? —
XII* Qap. 7*
Sit Äembeit be* ©ewifltn*, biefe SBurje be* «e#
QtiK>/ rann im 'sorruoei ieia)C]inntger jpanoumgen

tmb ®enöfe |td> fef>r leitet aerlierenv baf)er- betrfe


ber 3Renfd) ftet* an feine S3ergangti^feit, unb
mifd^e üx A allen feinen Vergnügungen einen weU
fen Srnfl.
1. Äojiltofjer $ m guter 9lame, alt bft$ tt>or>lried>enbfte £>elA

MO vyo o*W3 fiKit /laoo 22ioon n^Sanpo T3J *>n ^ "p^ *a


63
^ —
*'
%

-Sa fjio m ntstoa nntfp rv:r«J Saa w?«


O'jsjha»? pwp Dg? 3to .'ü^s (nv^l onsn»-

: nnaV haa b£p| 3?) rvaa dot aS : ao? *•

xin.
• W» in»
3 : tfS»Q3 "Vtf tfWÖ D3J1 mj>| J?bf? 3»t'
; ?an riroa 'wsn P'ntc |3 tot nnn cntn *7ipa

XIV.
5*P ,Vn lf> 3>D Of) V3> 13T!> <pD» pi ICfa
f)K»
'

^ /0>»1? W3 DP3 DJ )GW PP D^aip PID pVa3D


DV?D 31CP> f>a DJ) $3*>P >5W w vf) P^ tt
0'3)D 0? / DPnpf) .TD? *>33 Q?fl UP , P Wfnp
•)33 P3 »TIP TCP /?!>Pfl

«> . - ~

-n«3
YiSin nava aw pSi /ö^pnioS «pw wn ca^sa wnw Hat» o«naon
a» ,mBn ar
man an»-» niai iua *m f no vvs Saa 7 ,on»*
wwa *
o-w nwS aisn Sa
cawa nwySi , >S «Si pn mannS 13S psJ
rpa Sy aSn,
r\W2i , pS> Sa np-a
nn> p*wn San 5 13 waa nw^ kS» maya enwy ^ntt bjvSp Bro* tok
? u»v
w >
aMnn f)] 210
Pn

5 waa awa. pyn*i rwy "wn v»ya Sy


nonn viSa laaV "imoa
v
ai»S ,a*yi aya a\u ; »bk a yu-
,
b:i nnpi pmvo ,innnK Sy
oan aS :ayon nroi ais> nos -ja nvp naS Sa« ,v:b iSs* oyap caK*.
.

fpaa B4 naSy -»bu —


nnopn nnaar> n>aS S"»ca aSi S;sn n^aS ruia
S*t l^aan lovtoo yn^a / a^Sat^n mi^oanS nn»a ca^iy Sann w
:

o>S5^Bn avraBy —
njaS n^aiata Sa« n^aa pp»o vn ruwma
'iai snn «pa S» rvtnSpa
dw
*w^4 onovj) a^orun ^na-»a pppiy vn a^i
A »xSwaS. ni ,aS jw ya^nna» n*»aa San ,Mfirnnnu S^oan
miptt.
nn»a Svan anwi / awpn ^»yQ >San q^döi nSiaaB bbv,wi aaiwon
-.bk» iBa /-»am p nS nanai /^aaS an B>pwnS awm nma *a "»w
— nS»o Sa» / niv-» nnq» rvi^viNi aS aKa*« pfriva w : vSwaa iSon nsSar
• aS[ aw yar^ wn
iS Spbb i»kb a^na pynn —
ca^Tya *ny> ji^Sbpaaa mya nnr> p»Sa / aan
/ a^oa /

w mn v^n "»a /S»oan iv» nSnn n^n ^yi aS Sy


nS*nnS
rowro aVtha y ic^S W
pv • TO o^avoo iwn niiiai • mviS m

Digitized by Google
tinb alfö H! ctuä) beffet bet Sag be$ SobeS (wenn bet Ante
- Warne fid) MS batyn ermatten bar), alä bet bet ©efrurt.
2. ötüfclidjer ifl'S, $Erauerfna*r)ier al$ ©afhntyler fcu befud)en,
benn ba (crnjl bü baS (Jnbe be$ 2ttenfd)en fennen, n>a$ bei*
3. 8cbenbtge pd) ju £>er&en nehmen möge. SSeffer ip t^etrf r
Grmp, als leicfetftnniger €d)er$, beim bte fmpre 9)?tcne
birgt oft ein frotjeS ©ewiflen. Sem Steifen besagt e$ Im
$aufe bet Brauer,, bem £r)oren im $aufe bet greube. :

So eitel unwahre* r)eud)terifd)e$ ?ob an unb föt


pd) ifl, fo fdjfolid) fonn e$ bem, bet barauf
fyotet, trerbett»

5. SSefler auf bie 3ured)tn>eifung beS trugen merfen, al*


6. pd) beim Soblicbe be$ Marren gefallen $ benn be« Marren
fdjatTenbe* Seifair *®era*d)ter g(etci>t bem ©eprajyet ber £>or»
nen am geuer, unb
an unb für pd) eitel \ aber dud)
ifl

7* fd)dblid), tveil/ fo wie £ru<f ben SBetfen betört, fo aud)


©efdjenfe (unöcrbicnte Lobeserhebungen) fein ©etpiflen ut+
futtern
XIV.
Sa eine jebe @5adje pd) nur natfj tfjrem JfuSgange
beurteilen lajft, fo iP mancher Äummer un jettig
unb tböridjt, mandje 85tuttl)euung »prfdjnell unb
unflug*
8. £a« Snbe front ben Anfang einet ©adje, unb alfo be(fet

i»o Snsn uro rrcn San "»a ,awon «pp >©S , a^oan
bv iran "ron nnn a^nva mStpa o^pi «rw on Hpicn n*o »Sapcn**
pvirn wa aSn naun noiann njno ^a ,m Sapan -nre onSu'ßi ,«wn7»
iSa»
npw
w
"iw T^nni woran asnn bp nxan m*n • Dann SSn.-p wn)
"omm , iaS na ma:ni avnn n:nen "jB^ia bai / wvüw
!an
nna , ">pw nnaa ioxy SSnnen tmen vSvaa ick nur ppav oaaS
• p« wm
owvn nnS nen ,ona SSnnoi na oaw nunc- inieivS
nuna bv dupü 1
w
n ? f*4>anw napa ,^a nbo nwn oro pan
lawo Nin» jvatN f *~jan* Hinu? "inH / o^S^ocn tv
m«3 no) , nann nnn« Sp nwiS T»on n-n^ vSvoa dj / n'TIS 310
nm^a Ten n^n «'a /Dvona K3pn bn :ino«a aiisft wpS
/Hono ktSi >vponn pnaS >TEi n« n:jr» noS ,*wxn dki ,üK\bn

DT^ffed by Google
m 1 1
>

{m d^bS pro apa



cujw ?jnro ^arrW

•o»pp t»i frt»a m>» 5w

ron a"p j'ww'A inipnv — m*- <**e neiemm n*in*w —


to owin nnmt Sa* # ica^ nana ,o*autti x**eo na*» auan n^wS
mS^Sa tfn innrem nraa pS SSin Naia :o* loa ,p-ii ctw
vSwoa vH m\*> pi pnrm —
rm na:e nv> x* 2« #n*ptan
0» , ioik a"p 5 nn i*p , mn Sav , nvi naa »"a / mpon Saa kSi
:inmvi rtai /pna> nwa k*i dw ,nn naa pSao '»aaSt vnna w» *asn
(i^T>icnpaiiK , a^Snpaaw) ,iam nrwait Sp imn \h \rw\ iraaD
a*Ki : o^wiom na* SSan nun , wn waT np vtrn wen x*w°
n>->nx
• hr» x*ko "Xi&txx mmna n© mn naa

*na |iw ron x>toS sanw -»p *a*pi ava aa awaS imna Snan *?K#*
^»n« prn «S *np an , nia* a^oa p>na nta Smaa pan epa *a
p^ana mnn rti^o Sata) rvinnn Sp anvn dpw sann -x«wm yir\
,nvwSp amnoi opiao S^oan p rS ^n^nnno «i» mpa-r iiapa ,*aaio.
ü*ow ,nvpan no no icRh Sm aai »n*viKn Sr tra^ hSv -napa
/S^avn nean \h $nw n*?Hv noane nS *a ,rhm ow
vn owvunn
wo San / aion nt**o a'pi ejion o^whih o^o^n m-npi -»tk wob
oav on^Sani orp piv >6 *nri nS):n n-»»-) nr>K ona i»k nSj«n
n^mta pSw ptr (pöS^ppaöHp«) oS\pnx mirp p'n^i • a» H*»n
|otn »nnn ^)•wn ^nvipoi ^ mnn rwmton rvhtn iwh aun n^a3 o^on-i
K*a pnn kpti kS wkö , nSpn* »niano piaon awn K^anS n>nnp3 na?ja

kSi Nn^ »S u^pm'Sp- nittSm nm nap^ iriota oa an pSi # aien n^SanS


o^oviS narw S»aw »"a ^ttYnpn ma» nnpi ,7\bH0 o^awrK^n rn o^ato : ">om
D'iawn ^o^wn -»aa Sa -«a fw^S n'nn laS hS dm /W«ns D^maon D^Kan
lavna nwe nnw?oa San ^a nnwo San , an nnn w*ta »evam ond^pn^
naian ^109 'n :K'aan dop ^ok» wa ^aicn ona nwSoS rnan wa
o^»>a ">:ia xSn r Sm^ *aa S« «101« ,-»n Sa nana aniani vnvSpoawa
/Tpei -Jiraao »nSpn anwi oniroo <nSpn oann >saioa cnwa t^hezr^t
tS^v> **i2 tm nxai?« kS y* ,nrr\H n^camS niMünn niaSoan Saa
Ovanon vyitn panSi vMNvr'ano n-onS ^a^wn Sa3 onw n*a pw
w

Digitized by Google
9. «in gebürtige* > alt ein ^od)fa^renbe« ©emöfy ©feb bf<!>
bem entmutf)igtnbm ©rame bin; htm ein fol»
nidjt fegleicb
10* d)er Unmutf) »eilt im €><boofe ber S^omu €>age nlfo
ntd^t: wie fam e$, baf bie SSorjeit befiec war, <dt biefe?
benn biefe grage teerte bW> »abritt tttd^t bie SBei<f)ett.
(Die gotgen bec »ergangenbeit fennft bu, bie ber ©egen*
»ort aber nid)t, unb bie Seiben bec etflewn ba|t bu w&fttxu)

xv.
3fod> bem fReidjen ifi bie SBei^ett nfijlt*, bem*
fie febct ibn ben richtigen ©ebraud) wnfeinem
SBecmogen madjen/ tmb erhöbet beffen ©enufe*

11» n>ie angenebm fft bei SBermJgen ©ei^eit, isribum fo

Ii mebc benen, bte gern bei «eben« fjeitere (Sonne fe^en! Denn
,
nur. im lieblichen Debatten bec 2Bei«b«it geniejt man bie
nmbcen 2fonebmtfcb!eicnt be* ^dc^bum«, tmb bat öorjÄg*
Itd^e ehtet freien (Stfenntaif* Söet«b«t. belebt tynn SBefigert
-
, ,

on)a mn fiun wt mwSoSi ^own Saa n* w jr^iviS ?m hfi ^


raitn Sa num , &hvn naio im , maio n* w njatt m
#
$ o^oao o^f
man o^ia unfui uros tvx nvpisvii niffwi fin oj ; pTw na di

ihi /niSyi oV?p2 cantSnoi omrw nf* on*Sy '*ov n"»p> iw onsn Sai
ttwn vtpa wrri wn
,pwi Saa nxwoi anno pn um* wovn
— waw
o^yn uai ,
naa> •
*oy
wnr kSi
nw rw b» , wia ' w
oyp Saa* cnai
/ono-w Syo orv» iSam f zhn Sy mannst
Maoni d*SjShi Sa* / iS bSty nwSna man f in roasn Sa u^tft m
rvSanS San , aan^ Sa rw rwnS pn non oSvn i-naiSnna niaeuwi
"irorSm , w"Pn*a t>m ,n*a iman nwn *vn , nai^Sm nxaSifrf
njnavr^i rann pf*i dvw ctov 'n >nr wo # uSiaS mn axi wö
uSi , mtv hv
it»k ww
iaaS o^nnS vm aS Sy
v
nSy «Si # MsivuTf
an« nara K a #wia rn am
nri um rmn v*k >av>
aipn ^n^i -oi —
• atyn pmnS itdh^ eiS* «S«n f v»3^n nrm
— • S^avoi ^na: r-v Sa Svn nS *wn iww nm rut 'n
to^avon W3 vSt»a oann ->öm ->aa nm io*©n • nSna oy noan TODu»
rSya Sar o>ti -iv° 5 ni,w o^a
mSv^i onw eroan m»?
wy
oannS :iaw iwhv» awana »nSv o^w noio)
•naira ^mey «n
wnan wt tph oti ^na
noSyn *nSa wwya
w
awhi laoo nunS ,ia «tStrS yn>ar
^Tcnyn S>oanS Sa« t nrro oipon nn»
«wynnSun i^n ra< ia*M Soy< na nem r Hm r>Sw pn na« narmi
•»\?° Nn Harn ^vn awaai • d^w tho tS^S iS «vko n» ,n
# önnuS oj
: tow

a«M
r¥?yp *7)anS awn w
m«nn »oo vSyaS cxv?
9

Digitized by Google
XVI.

jfrp *5l STD S3J>M / W3& D)V t>bl PDF


— OP»

firnK na hsn'njn dv?i aiea ?rn nato big Jini?»*


o^ri Kfaf k^'mat^ dVpkh n&y, nrngyS
; '
: HDiNQ nnti
t-, - i
it

XVII.
.. pj?nw> *tfn pitfp? >pk> p toto rm tw ptf

osnnn bin. nayi pro rayis : V)jna tpwp ytfT*«-

n& W r
^
••

J
*
t
1 -l
* 4
ft 3
01010 t flSlM B^VlN ^010
,un* *S onn* pn mnf \vm f* v&i havh oit ,man i;oo nn *nSaS
rbrvn SyaV. aw «si noann im iiidho pai nnyt .nSut w*a nm p«
z n^3 Kons npw vo«r ,o"nn *n*a n>mS >amnS # row *>t^mS v»v%
ivs3 yaw"» o^na -nsvrQ armen «rija pat /nvnan Sa Sy aiwo nyason
l^nanS yV*. aa* pa jvth pw
nn $'n >S pn iv* awn» o^mn voh
loa > pfliSnt «pan Sara 01 noann Sys iSoy? aw HwnVi —
/ noana aSiua SyaS nwa no ojdh ; San n* n>y> «pam ; n»oS noinv
now laianai rrSya am man nöjnm nyin pv»^ iS irn *a wnw
— «lawai «3Moa:FnnS y-n «S mSüoa ^a ; vom SvaS nw) nS : vSwp*
:

/inu? n»ie jpnS San xd nona *a -,.0'nSn nwo Sy |»annt nun w


ttv mni / mwS «man pno nS^Sn # y-n nnyo hvi /^yi »S.^w
nSyn* wyo n>SanS nvo ma m nn niy» wy
oh Sa« nai nyo wn
naw DY>a n^n |aS » fwum iokoo '? «)%yo T S>yS ,y«in SapoV" n»
5'» ;

*a , inp oi>a Vyn^nSi Aicn nuvno awnb rm^nn , aS novi awa


n« o'nSr** nw ntn oyoo aav : rw nyi w^ai >ov iSv ruo ynn r^S
ovn ivw —rinn annn Mra^ nSv jyoS t 2\an ni noiyS npn o^*n n»
am Sy nemo iiroS kivS imia Soyri"» hSv / no)yo um nvH — u
maaa nwi n^ua»Na vnjxa w>. ( y»n v>i pmr
wwa pan uooi , yra prw nroi w / w ^311 ÜX 1^
m
4
tnaz «ypn o«k i »
im i» # wer» vmz *wSa Sn piaTßap * , nrn noitwi

Digitized by Googl
XVI*
Gm genaue! Xnfmerfetl auf Me Wingert artit, tnu
abänberltdjen €>d)icfunqen ©orte«, follte ben 2Rcn*
fdjen lehren, baß er tut (Slütfe ftcfy $u freuen unb
im Unglück ft* *u fürten, unb ntd>t mit xmnü&en
©orgen für bie 3ttfimft ßd> 511 plagen l)abe,

13* SJetradjte b«6 2Ber! ®oitel — bie gugungen M ®d)f&


fat* — . 3Baf)rlid), mt wiU ba gut fyeifjen, roa$ ifym (©ort)
14» suwibec iß? <§5ei alfo dm Zage M ©lutfe* fror), unb am
Sage be6 Ungtude« metfe auf: tote aud) ©ort be«r)atb

tiefen neben 3«nen gefdjaffen r)at, bamit ber SBenfct) nid)C


aud) fc%on fceute *toa« för ben mots^i^etiXag tufRnben wolle»

rvn.
3n>tfd>en airjufrJmmelnber Snt^oUfamfeit unb all»

|ufret>entlicr)em @eniefjen liegt bte nötige !&tftte be$


Sebent bte bec twujre ©otte6furd)ttge« befolgt.

15» Äffe« t)abe id) in ben Zagen meine« eiteln Safein« betraf«
iri > |d (luu;. ivic iunTiu/fn yfine QroinnTiijrfTi urruirpr n»u
16. tmebecum mannen fein greuel ertjäu* gr6mmele alfo nidjt
unb flügele nid?t überflügig/ benn wo§u bir ba$ Seben
&u üiel

17. woben? @ei aud) md)t 31t rud)lo$ unb unbefomun, beftft
warum

NtW , VOM T2t2D1


Hl WS3 Mt 71390 ,pTI WltÖ Ö'JfiS flW KW
r\u mn -]3 par p pa , mr»
tano mnj tfnn ow nwrS
rw* i3irn n?3 w>n Sr> / mnan pa 3ivo wmtJ KVi r»m , wn
-
w
p mn
w nwnöpM mw
fmcwrra Ssi vu?* pn rwmn , 5 «non or mSi : v»H
sw p3 pnsnS nSaunn Sao p*i laSi , p-»n 13ü3 nr*t kSoS
gm tftvh pro «in» im ijrrn kw mm o^umS im , rfc
t*rjho -p pri «p pa /nww nnap V'y Dir ,-woitn mm n«o ^jr
jn ]n • K^n k v p» noio rSyt
nc nonS im msrh /iipSi pmS Min
: W
v>» öSipn jo
^
jmoon pm
Ssm /nmpn wrt
«e iw
• dniSm mi^ mt % na ^vm miasn man kvt nt<n / a*no hzvnv noi ^wiif
wSmi /"pmmw nr^ Mim myi "psnr Saa, iv'Swq nMr tom oyoat
r-iK nypn / ^yenn jtvVs sorah • pto —
*wi 'n nM mv -prta oan
Yacvi nn« nrian mn jw
Sai / d"tm Sa na lam MS nrM *ia"»oa tw

ynri anMn nna^r ntn «j^oa iM*a n»Mai
Sa* oiMrt fenni «pM /MÄt «ft°s !* / n ^
• vo^i nmi oipert m*> pM
a W"1*1 ^ *™ '
rtjo«D?| roj !
ihm a» man naS.-
J ?jry. »6a
j crarni} Kr»3 Tjr;n« n$p«
xvra.
M*> tDP?» ri»33 f^t> 333 pto W»» 0J
-~ www in oifo? 33 t}>) tm f>p vm
tvgp «j ^ oj»3

rnt^yp mit? uhj ras^nn**


|Phhn

XIX,
• n3» sipj iPTp» ro»a

^rf ^iw?^T3i 9 f '^r«< W^n***


, ^ ; -I« t " - v -*
73

pannroanS* "pinS noann iwn »jptm »w vn* /DDuS njjn noami*


Typ cn^Sw mvy p^an» **rw neb wvr -pna
yaoano iMinv nvaya /p*a p^* Iii b"»k >a «bwo na SwoS
Vwv / Hern »S> aiom nw* too -wh ny pna p*w Sa bth»
ww» von , irn «to oun vto noana 3*y wo nrntn nrnn —
*&rui S*yom laann. nSunm w S3a> ,n^Sya wo Sy nwpm^
\>p»»a jpw «vy naiSp ,v»jh wo. ,w>a Swio oiua
Swa 89 "»3
; nm *vjiepaS jva — iwa oan naa O i*a) 'S**» : -wt*

injn* npsnp San / orrwo. Hpy\ tui ^ nyi wpn S* : vjdko


Sp>n :nonn q>oioi « p^Kai ip* jwi Sa wSq* otito n*a naa*
i*wyoa SiyqSY ?iyS na fqhö,i kw nyi qrw twa :aMya\ ?aan — w
# X sv ana. wwni / ytch %S nqnSqrv awn rtiSuana *a / vn^l>
npy o^op^ tHTg ^p> mwn »1237 "jnoan *f-> jrvrv nuy nairi
-yw
"^a^ Sqpv tpnt : *S hok^ njpH ^ nSun p^ainan wvi^a

y pp-wn yae ^arSwa nnK n?a yyca -mp> ^ew pannp


r« ^

Sy |ino3 Q^y %7 ^MRyop 1»»^


fH p^^mi ^an *V nw
V 911 .Um n«> p^nR *cwch pi « a />73»>
v

W
p^wn
totjr-» onayfi SoaS> npi h4py no

SaS yvwrSi pnnH nyna ny Saa


pwio. Sy #viwoi
vwh
niaien nnono onn hk?w
niSnS San } ffnnn n»">
inmS cta 4 aSm Sajcn nj «tSn um ^ |Vw> -wk

Digitized by Google
18, »ctruro bid) f«it)getrfg tibten? »effer ijM, bof bo bieW
aber aud) von jenem nidjt laffeftj betin bet ©ou
ftfafjejt,
teäfucdjtige ge$et in ber 2Ritte beiber.*) —
xvni. .

See SOBeife muf mit großer Ärafr*2fn{irettgttn||


ibet ftd) felbfl »adjjen, weit feine menfdjlidjen
€*bro4d)en tyn Uid>t berletten finnten.

19, Äriftiget muß bie #errfd>aft fein, bie bie 3Bei«f>eit fiberbm
5öeifen libt, alt bie, welche jef)n Eprannen je über eine
20« ©tabt verübt $aben moebten* £enn »o lebt ein fo ©ered)«
ter auf Srben, bec mit immer baö ©ute tf)ue unb nie fe^tel —
5Bet|!<f)h{eferb(!flinbig jeigf, fonbern (Td^ nttrfmmec
«ad) ben Meinungen Hnberer ridjtec, t>errätf) fefcc

balb feine ©djroAdje unb verliert feine tfdjtung.

21* 2£ud> lajfe ß<b bein «£erj $id)t von allen Meinungen unb
Sieben inberer leiten, bamit bu nid>t entließ ge»at)te(l, »te
22» aud) bein eigener Siener bid) gering fd)d(t. iDenn bu totcfl

too^t fd)on oft felbß in beinern Sunecn bie 6cfaf>rung ge*



mad)t b«ben , baf auefy bu Änbere (biefer Ärt) gering ge*

pYll TO 12 pWP "2P2 12 O'WVW , Vn2P7 127 Min 5 S^M


r>K-pi pa<r nirru *2 ,«i*pi |vi2 *"i2i *m»o nwVi lanra.
nrtrt, — . icpvn 1S2» jvri enS rwv>2 vi2* W2 i'2Jn Sp* y*-
mv» niQ2nnnno "rmmmy : toi -» iw>3? W2
djh na psn 4

# tv «p™ ipv*2 oiSvSi / p»ioon mnaS iwini
,n2vi ni^nornoi
i^m» ^2T Sp vvsvh , nnon S2Q nSipon morc 01 :*]S "oix
• E22^ IWpS QTK S30 HIT» SspSl fVffq f»M VVT» y«
: 2 ,fl2"t2 ,

•»rart rwn mon2 qj 2''oj;h —


S20 -wiSn 02*1 miv : K)m *>9W52ii
— cjnrwn —
n2"n "wh o^2"in S 2 S 12V

;m Sxi p»i^on ynif


— —
;

*nai p^So , iSSpo -p2V n» yor> wra jwSo j?o»n* iS» ypo ?
1


nrw
n* mnnS K2n hS iw* , 2Anan njioi #
54 «w* ,-12^2
dtiSh nb^p ,
n^nn ,-|2> p-n m2"» ffwrß oa *2 »-(S
^
n?u
ow r»K ynreto ^21 rvi '5*» war o^-m r^iai nV?p

•) ©tebe Qintcttung ©eite 20;

Digitized by Google
70

XX.

npim tern TO< W TO nr?s»-

'
» 3 ts> n p n

•vpnn
? rn* nx ran nan pn k*d* on«n mans cm

*n f>73 ntf) /ttfo 11) P31P f>5 HJllto P75P3 TP133


17)7 pfr 7ix> icf* f>5 cp-nto 73b of>> 07to HD
•UW>fc> 3TW> ftfflb OT'3 fTO
totfrn nn^rt te$p nn?i njr$ ^ w TO»»-
rnt V?w iSa» : nona vSsroa fia wtoi • onavnoa nwni
wi w muo ^o» ,w an wvsw loa /tiaS 'w aS nwai
w?» ^o
- ?iaS '\t» nspm nop nyi ia p» nsp«

i f n /M^ni f ior:i ->ni3 nnp 'vw vwan nuvw Sao ,noann IVlüK»*
r-srnS nS Viaitt isth nvna rwvn noann irn Sa* / npSnon
v irn no / H'm : wv» chi • ^o npvn w»pa
,w
avon nt San S"*-) /
•>33 -tarn / 'to na pim >a —
inoana noj wh ainian »na nSyoS
o osn 3W : vS*oa -»wjioa i:k*3» ^o piay pioy nvn^ iwni natfi

o^m nn
VI12D
: yova San v w
«jro neu: ns oa p Sy • Hao* enrn rnnn
. 113» vnwoi wv

Digitized by Google
Wlit ber Semerfuttg, ba|j all? Crfatyrungen btt
5Bei$fye?t nityt ausreichen, weil man ßd) gewöhn*
1id> im galle bep OTot^ bereit nity erinnert fon*
bern nur tmme? erji etwas fpäter. flug wirb,
fd)tiefjt ber Serfaffer biefen feinen erjlen SljeiU
JDafjer wäre aud) t)ier, wie am Snbe be$ j weitet*

unb legten Shells, bie richtige @d)lufjlet)re ju


machen: gurdjte ®ott unb beobachte feine Gebote!

23* Äflfe Srfa&rungen glaubte id)/ follten mid) fluger machen;


biefe
24» waren mir immer fern» 3Da$ Vergangene war mei<
allein fte
nem ©ebddjtnijie entrucft, unb bat nod) Xufjufmbenbe in
ttaem ja tiefen 2)unfel fle^ullt

^Snbe be« erfU» 2$eU0»

lieber bat »er^iltnif be* 2Rcnf<$en jum 5Benfc$*iu

Cr*t<r £bfd nitt,


ber 9)bttofop&.fc$e»
jDb unb tele U$t ftd> im gefelligen itbtn bat Srben^eiC erjfelen? —
I.
©er erffe SJlftf In ba« gtfelflge ttbm trifft auf
bie grau, neben welcher alle 2eben«wei*f>ett btt

t
fKanne*, um fein irbifd) ©lücf ju begumben,
fd) eitert»

25. 34 wenbete wieber ©eijl unb #tr§ §u bem fptfulattoen du


' 1 I
I I t I .
T I II .

yno pim ,'tt «pro 'a pSro ^ '* wo '* pSn WS ,»rmow
f^K*m mSinn m^i / p3VH — nxso rhoz pSnn nnc dj
- 1
72 *"" r

tq*jk kxIö* jr»t^in rrfwpni Vd? P8h flJH?)»*


Brno* f^owTrn 'onw? K'n-^n^TnKireD
1

: na t>* kbitti naso b?b: oit*rj »js ? at* rrr


'

Käst» nn*6 rm rf?np rnp« »«qo m pikt.»-

»TO Tt£ dtkj rw d^kti rtpy. Ttf« ™»? m

. & &<i *> 8.


*

* TOP DW'^P
TjWsS 15 Jr PflD0f&- 53
db c^c / o^Sto viP) '""P
9 ^ iyw

v$ ykpi dtk noan t^s prr» v$ oarna 19«.

ryi

Ti«a -

dw
vrn
ntn w
^ao vnSaos
vSvoa dj
T,Sini

Tai SaS iPtSi opia* / miSVino i**an
wnn nn moo •» *jk jwiOl
pr> pri 310 kto na* kyö :c» toik pSn ,nwnv am pn nn d>öpi
• nwiM* —
r^a : nrnMt |3va dj MW n»K wro3 du /Sk Ten k 3 nt pK S'»T /no
S "101K Kin tibi ; km
o^tiSm imo / 'no nbaro rwK Ssk roaK nSnj pm

3*ki /CwnS o^oTm nrnio kvi nrK , na?*n K"»n /Wro «wk nwo nen
jöntSk ^ftH i3*n rtsona B*nn pK2 tw«^ /D^iSk ^»S 310 OK
^rooo löSona K*a rr* kS rwtn aion ,&rhx *:sS*fon T/mm 103
nnen rm yu-**o i*K3i ; na naS* iskhS nKTt 1311 nonon Komm at»
no^ , parm rp^n wreS nrtxn nrut nawro vaoin nosnn n»iap —
: <wk Tzrwi nnSirm
wpa» no vwto kS tv iw :pa»nn28-
3^© MT^oKa -wo* jnvn / ms dtk
ä
mo
San ^3W »)Sk3 dkv 1121*3
mjiispa ">»pnnS aTKn itpk ?ko 3 j? • twk 7\hn Ss3 'vi kS , ijrvn

tiwi oip-^ kS hip i*h /o^aem ^Sarr M-n*ö3 naS^ nwn dp narwri
%
nn->TOT nn*oo nnni nrKi niSpai nwSaoa K n >a , wbjS puno i^»om
nhv T^aanS r wpi pn niamS ,ö«5»i3n miKnn ipik fnS miK
pv-iS tvn **y f 3* *n *»iom oai / niaa mpw'tim -
ovr* n&^ana o %» -

nS*ronv tos S^n naroni »o^awao wbj pavn jui Sopoi f Tna
t^o^ S31

cv h'tjuc noam nnw nttpW


c , : % Jß^ ?i«i ^ #rwi«o*
ancnS ^y» w
»*y2nS n:is>S Si? "icn nninn nSj?2 ^thi* Srts Sv npnun / vSrpoa nanon
np /W-aioa-
itko h»k f 3-w y>i3 T,S^*n fwn '»ap»
w
W4t mwn law** Hm© annS ww
iwh :-»oh« dm •niao

Digitized by Google
73
rennen uno v^paorn, um xuei&oeu unw vscniupjoigen auf§u#
fudjenj um au erf ernten , »eldje* tft grml au« Sekf>tftfin,
unb »eldje« tfl ST^or^ett au« 2M)»illen? (bamit man
26« ba« JRedjte ttdf)le)» Äbec td) traf auf ba«, roa« bitterer
cl$ ber 2 ob ifl, auf ba« SEBcib-, fte ift bie Salle (für ba*
»tifeffr unb tapferfle SJMnner&erj) , if)r $er§ ba* 91«$, tyre
«Spante bie geffeln; ber ©o «gefällige müfjte tiefen entrinnen
27» unb nur ber <3ünbet &on tynen fcerffrieft fein* ®iel)e! be*
roerft bie Äofyelet, at« td) biefe« fanb, burfte ld) nur Sin*
§u Bin« f)tn$utr;un um 3uffd)lujj §u fmbem 2fUe meine
2ßunfd)e traten nun bal)in$ fanb idj aud) unter SEaufenb
einen üttenfdjen (bet moralifd) biefen SRamen t>erbient unb
btr mit pftUoftpftiftit 8eben«fraft fein fyil begrünten f6nn*
Ü9. te), fo war e« niemal« ein ffieib. €ter;e, iiberbie« fanb
«d> nod), baf ©ott ten Wienern fd) lieft unb einfad) (in
2eben*weife unb bitten) fdjuf ; im gefelligen 8eben aber
fte ber 2{uffd;iüfje (burd) 5tunji unb (Srfmbung) tieft

fu$eiu
TL Gap* 8.
3Me wenfd)Iid)e ®et«r)ett reicht nld)t auf gegen
ba« gortlidje SSerljängnifc. *ftur bie richtige 2fuf»
faffung unb treulidje Befolgung ber Xnorbntutg
©otte« tarn »*c Unglud fdjufcetu

L «Ber tfl fo rtffc, baf tr ba« dd>tuj« M^rif b€t IM

zTiS ipn* *n mS V : imw y tr© nm


f \pvm es V wn
i»o -»3 , Hsvai «paa / rw «w* ^nwra now ja
o-mn rut btiS*
vnm n T)no diso Saa m*oS Span ,ow© anun nu'—i paea
*a / o^ai rroiam wpa , iw
r»awS oiannna § nem jtiiotiö jiwSdS
o^inon ravno nianSoa nwS «nn ^§ mm
ay»S iSnn int tu»
rata wa* omSiwöi omono «tim Mnfte u SBtftenfäafteii
*wno pA na rv-ijn —
K»anr roon nma nun niavnoi —
•Yiua nat KS itp nat ^m» nty ntnm wan
wo Sa Sw
'n 'h idkd 'h pSn S^S tdw loa • canro 1£t"

*"a ^oSvn minan -iaa vwta mrh vm faS v: öinn rnorp tfScr-8
mtnunna an pmo nm »proa toh p ^>a ne«m ifrma fsnr^

10

Digitized by Google
_
74

-»s esBtei nj; #» f sn*?^ »3 :Dpn 3*7 yr ceBto««


»3 rw&Tva yt «wV n'Sy nsn cnxn nfj»
Kiw nn? dik p« :r? w »p n;rv "rate?«-

: ^3-w pah e&jpfcj


nK
_ ,
,
-

11K3
jmTöi java naa San K*a jo nr»aS i» aion a*ipS ,arP»o nwV
— v
nwon «wo» ? tfa iS pni , dtiSkti nianyot mpan * y vasS T
*"
iro

bimhi ;,nrj?n penn


1

ny panS aS nupSi - vam ny-n


iw
Sa\ novb -p^a
d^k
panS , rwvw r\m
'n rvut "»a ,b«poi
vSvoa lanon io» »ai • iS nna ivk ipSn aiea pano^ -wvi fra arun*
/iu?o np* a "* Dan J njaw "mwa / j*itn lonon gy o^s^aoon trpwa ^av
1

laaS ainai pwa — ottia iStnt —


niyn*> yavn eaS* — S^ihi ovw
wai ; -»o^i yip wi
vpvoi , noa nS* - o^an maiarn nvpa vtSa
*ia ,—mro now : inoKa / no ana» ioa nauam rrnSon eyoa nor*
^-van nha Van — 'nana* loa ri'a» pm nnwn nwon K^m trca —
öt "wä ynrn oanna *} • ia>a*ay nxaS Kaa nny* «not* ox»Sk ^am —
/miwpn nvpna ia im
*y*0Kn ,0^-iam 4» o "wa,
lSaro ^wie
loa nT / ai">p niwn aron imrnna S'in annS wo» rwm n^iayn nVoai
ywan Sy vihw nai , omp a*Si o^on hS p"»«n* co loa # ni*7
/Vun ^30 -»m pw1 » —
va» nn« ein noan :iom\ ^ova> ^o^natn
z naw^ vao novtvrn ttpi

mnamn vy Saw *»inna wA
»mnon
ia^woo> wn^f toi / wflfi Sh a^aw oyi (nav<) oron «a»^ p»So
ny Saa on^aa ffK pnnon .«jSo.— o^hSh K^a , loyy pnvt amna
oSav -w 'anp o^o^pyoi r»o«no o^pwyo rioaS niwa n^n« urnnSi mpnS
naa \*r*v iiaya /Kn»aw «r«^n aJw nra ^awot a"»aw cn tw ny
nwoa dk ; Tiov *]So : noSw tök a"y • tsun pnara hxoS btk«

nunnS aTia nposo na'jua , rwto nS^ySi byi , nwaiS vian ^maSo
v ,r-mroi ^y rtSvni —
no*y ^aaa nnM"Jina tmow nSor
>/ ca^nS« rpyw r*tvn toih mioo r^iy»aw vsa oviSrs nyia» rmci
Sh «^nan »um fo mf^c : vroavn a>vio nnn nrtwa»
# lS ^vp;m la'y» »aB vaa ,wnjwn wuno /iSn vaao /Snaai nSa
QU /o^aSvi -pt P* °n /T0^0 *w «Sw
«am inn nSn ^nnjerr»
# uanp3 /n
moam
^
n'a # r»m wSyn /iann o^aSvi ^n,na«mi iawi^

Digitized by Google
lernte? 2Me ffi5ei«$ett erleuchtet $wac be« SRenföen 2fn|Td)*
ten> hingegen artet aud) ein ju gefcfyclrfteS Einbringen au*.
2. 3* meinen fonigttdjen SSefeljt ©tyorfam, unb
forbre f&r
um fo me&r ber SWadjtfprud) ©orte*.
wie foüte t$ nid)t
3. 2)u wirft bei einem ber 5Borfel)ung gefdüigen SBanbel nid)t
untergeben, wirjl bei einer if)r wibrigen 2^at ntd)t bejle^en; benn
4. alle«, wa$ fie wünfdjf, ooüfül>rt fte. Da nun be$ £errn SBtUe
*
einmal gebteterifd) waltet, unb SWiemanb ifym fagw barf ; wa$
5. tfyuft bu? fo wirb aud) ber, ber ba$ ©efe& treu beamtet,
unb fo follte beS Reifen £>er$ aud)
fein Unglütf erfahren/
6« immer unb Umftdnbe prüfen/ Denn j«be$ beginnen
jeit
ijl 3«it «nb Umfldnben unterworfen/ auf bafj ber Unfälle t>i*le

bem Sflenfdjen bet>orjtef)en (bie er furd)te unb fo ber Tin*


7. orbnung #otte$ tr*u bleibe) 3 anf f>a? SRiemanb trifft,, wa$
8. fein wirb*, Sttemanb if)m bie 3ufimft t>errqt$en fänne* Der
fd)warf>e Sttenfd) ijl m*d)t £err be$ ©eiffe*, " ba$ er beffen

2riebe unterbrftcf e ; fann nid)t gebtetertfö über ben Sobe«*


tag aerfitgen, fann btm 5>fg»l im Äriege feine anbere 9ftd)*
tung geben, unb fo wirb aud) fem greuel feinen £errn
retten. i 9Kd)t
: ,

nn — SrtBi wn -pe jnnon , pVns* -ps won


/D^prtna vioam.
mna iioyn nrnt nSyrr msna *a > ^n?™
»^"3 /"neyn
^
n *w "fa V»a oh /tor
v:s 3*00 tm new ,wya in "CT rayn osi , ny4»
rvai tqrxi DWi iisn : rSjypa W3 / isipsa. "]n?iv Shb: 5» 'w
^oi wo Ssrn oSiar B'aSan ^Sa "jSs 131 nama' # iwsn irpntft»
Cay*wn , yn i3T y"p kS jWij l^ini m*a 101« pSi / nw/i na, 1S
yen h^i üßrtsl ny ntn oy»o *3 '/üsipoi r>y oan 3V mn. nm
vrxhv n3in mtonv W3 /»wno «n^i vSy pst ohnh nyi rinn jyoV
13S aissrna -wm diä-i mn nsi ^3 nSyn^ N-»un r\vn iwk's >3 5 bv»^.
T-on isa ' mn\nyn v»S vnoni nyv joi
1

po^ hd^ nS> ,nSyn> U1333 N^on loSiy v #


w
H3S jni / yn pi.
W3 nwp
'm.sn>i / -«ya
Die*» myi n3T rprvn usS yn nnw mo bkv > aw» mpso Skdwi 1
»

*-?y / vSy nan on«n nyi a>»nS i3nn "jsnnn tw / n'^ Nii3nb *iS
S>nn »81 4y 0-wn nyn doio V33 vh V33 nn^i 103 ,v>W3fy
• mioo a^n "»na^ ^"»n -jii3 [yoS
c:: pH *wm Ty annn yap narSw MMnnb nanan rSsn /
/ DN^a rwo parSo / niSsS nyn invis öiS»S in^B'B
<<S mvsn DY»m > niwrim a"3f*nnp 13 nyts ^lnn nsn y^onSv nvy*-?.

Digitized by Google
*>«»to >M> k»hm> tn -ah »oww pi>&>»
*)><>? jwjp ipc top pjrun -»pipe :vap ,mif>S
aai lim» pn ilip» ?c)Sp p»p Sip f>*j o>+ p4»V
'3 TOP' WWW PVfoi })>ilp» '93 6*0 Jp BI9tJ
'5 PJP J*»PJ »PfrP JW «ITipj JOJ
Jjf> W 1J»
• »p>P> «iPPIt PPC ji )S

:t? y# dtk3 onta eSaMBtony tctoiö>nnnn


»TT am;? oipas« py.-

"9? irt TE» 'TV? r*^m


^ PI «on nts* : r&jh orq DTK*»-

^" ' '


' " '
"' " .1
'
l >

ta^rn iipm mm
,pnai t**3 yna «S ,v* hk Mnn*
r»K iircnpt ainanoioi anaa >S*io wmmi Qnffnitfo.)
vw «wim ny nw) ich SaS 'nw wo
frrH "neun m — —
ven *\zwxh ~ V? rfc *3* n^S \n *aS rm pnn ,outa omi —
/ D^sna n^SwoS. orej moSi* n* «iptwi tan
, gwa o-rnn oSsr
">nva. »rn aSn navm - 13^
rw wa ^lanon tok ,nHTa'moiSw
TW onH bqtb -vshv wa , aSn nwa n»
jw»
t«WMn» owi
ww
iaS ^33 nan ;
a<*pS iv S33 -pS -nvn dk ,namn w
vwpn ;ra>vunai ,nm oro aw oaa kp>

fn tro^a pnn )W n^anS ^a dtk mnv iwa


W w->pa q«wn aS
#
j^VKn n-»an *?h binpiq utd Vr pSnna
-i ,rta iqw naa ;Dwan-iMva>
onn a>«n
rnn n*»v awnSi o-wn dikh n*firr> Sh»
e-»Kn

r**
rw«jr n^voa
370 noa
^naaiana , iwai^i # jaai * :rwo nm> n*m«
rnaan nnapa oxjwoi aniap o^yan viwr oina
l0 . w
W ^ o:oa ;%to»3 o^ann n* 3 v«r SSpv wo /onw nxr»
mjwtpn^pa vittp vny nSna w«rw .jiobs man orrci qm
^ mai wviö vrm /nmao
om
w
ron

Digitized by Google
in.
ONcfjf SBörben unb 2fnfef)eir fTnb bte wahren (Süfet
fce« geben« 5 benn ftyott mannet SMfewicht hob
burch eine verruchte SE^at (id) au« feinem iDunfe! .

,
iewor unb erwarb ftd> bte £ulb!gung feinet Seit» 1

genojfem 2fber nie lann biefem bie innere 3u*


fcieben^eit geworben fein, bie nur im #er$en be*
©erechten wohnet.
9. 2fffe* gofgenbe/ ba« ich gelegentlich ^ bei bem obwaltenbm*
SWiföerhältnif unter ben SKenfdjen, bei ber brucfenben Ueber*
mac^c be* (Süten iber ben Knbem, beobachtete, erfüllte mein
10, #erj mit bem fchmerjltchften ®efüf)le. ®o fah ich &m»
SB4fewid)ter, bie ganj im £>un!el vergraben waren/
IBeifpiel:
lamm fo empor, a(* wären fie au« heiliger ©titte her*
hergegangen ja, fogar in ihrem SBohnorte t>ergafj man, wo*
•>

IL fit waren unb wa« (Te tfjateu* 2öelche eitele 93elt! SRuf
nicht be$ fRenfcheti ^r§ juc bifen Sbat ff<h erfrechen, wenn
12. fo ba« allgemeine Urzeit SBenn ein
(te fdjweigenb billigt?
586femicht bei hunbertfachem Stehet ffch erh&t? SBobC weif
ich/ baf man ©ott fürchten foll, unb bafj enb lid) hierin
13* nur ba# Wahre 28ot)l be$ Efcnfchen begehet \ wie auch, baf^
ein folche* £eil bem greller nicht wirb, ber enblich wie ein
©chatten bahm f<h»inbet, njeil ihn nicht be« ©otteöfütchtU
gen
" ' .1 •
l

HKS
«w
rtnpi
w— ito*
BmSwi
, nw iw2 o>i $öH23i oov nSvri Nt -p ,rnp ovo»
o^tct unwp n'3«n% inanam ,w>«nni iw p t
owuS «0 tsnn , Mv? *San onow , on* *Sn » o«ik Sa San Sa -yn ,ron
rownSi ynwS 033 nrn na pt ->s* ,aa3-ip3 r« mwS oaS mnSoS
onwo *V Uta* nS» pwS ,mno2 own >«j?o man (Ytitfprttcb) a»na
, wma iS "pnoi n*o M»mn n»v nrn dpi*» *nSyw Tp*S a^tiu«
:S*pS iony loa /B'Ronn vSSpos o^pnnS vvi\ mo tu? «poip «vr
ms iww pmiS mub 3S
o^itn *33ö iw
-»vaya ,my>a "piwa Rar»
# J"»0H3 — W PW V3GO VWVO ^r** PX3TI JOTMO. W«* ,
OS *3 •

i»m /O^nSM Vn^S 'vr» >no«n 3>»n» ynv ,wqh toih —


r>Kn —- 'awit o^nvm oviSm W>o mvS pa« T9«> ,v>»bo
^ OJt — d»m^ mSi aw *rv ^ ,0">n3Tn Mnv»t^
— ovcn nman im — ivk / S*a onavn w>S uS nia
4 B^r»«« *S wö nno«i njiQM3 pffltn ajsn wS pn yn,S» qpm» ar*»
103 '
» . 1

Digitized by Google
, ? I v » t ^- f v -: v v v i« vi -T • •

rvfaaut »mo» crp'Txn nütyoa orfoi jristf tyytf *i

'
: tfoya nnn dn^nti i<r [nptfK i*g »o; p^a
IV.
*

Pin tD)3 ,pfc> *>3 »PU» PP! pOPO 1>3DS


fli-rt pp PJK> 'P33 * #0317 PP lP*3j* vft
— wvbyi ppi pp icfo ip j o^i! topp 53 fon> ,

T3 00 1>»CP» 33> 133135 : fr)? P7>> Itp 33 DP ^


31U>3 f>*3 3)0 pf> P3 — 7PP ?TpD» 0*T>f*
I>5l35

tt>»P»- P)p>»5 P3t3J P3PW5 »»33» 1DP3) /TO


PWT53) ,W>?P ?»V »P DT» V
P333 03 ")Cf»
PPP 13&1PW1 ?5n»0 3)U?1 /WP'pP 33|P3 »D\J3
•W JPGD TCP >33 >316PP 31P3 MPPnS PK» W5C0

^n-n« nttn?i naan njtf? ^ n« 'nru iwo*

... HK3
JW p^Tfl ^12*? ttr^ VlJfltna / tt*pV3 J?T C^K yWD2 ! VTTOa ^OK'iT 103
a>p3 /*>3n <ur> nanon tdw San — • 12S nosr» wums /now\***
; p«n Sy onryin a^v»rr>n woo rm« 'w "roni aSiyna ^?an Hirt
$\awna pi erpsnn was nw
njn o^toS y^oar
t*K3 n>W>
nv:»S /nnoa^i hm virosi ;San n? a:» :aipn now wt»j a"y /^moHM»
iSaya vioiin auan mni , a*? "•rrjvo d^w* ^jpaa pioySi \hr12,
• 'no —
&ivü "»2fn v>n Sa w
V 'San waS nanon ^Svii .yoisj nm ej^yoa s
aS Mt ^fco ^VK3 »6» —
^a ,iH
v vh\
w
n»a psnonS mpa *aS Jiaj pN nsw /B"mn yetw
wa» in? n?» niatöS nfiiroi iaaS nSSvna neu mn n^on sie
o^anS «jk kSk vma mar6i dh^Sh y^anS n»K anatna ^aSai
o v*y
waS a^oaj maviS
paS va bthh aaro Sy n»pnn pSana non» wai ums^i
w
n« iwSi S^unS jua /in» nruiS

mn nroa aionSi M na^oan ^S^vl iaaS ana


t3r6« nwyo Sa 123 ^a ;nSwa>
«py n^aa^ uSar
nt*
v«y
wyo dj a*y /amifni mao /Ca «
^ •

:
-

nota noi nSyo no m> 'a /ia»nj j^na i^ryo» / npn iS (>K ">Ipm
Sa «wm /nSyn^"* M^ianS 1S «|>ov no* *y»yv no yn* nwio
5?>na n»iy o^nSu ~vc* nryon
*
awian Sye» ainn w\ um > vuyöSf
«5> itSi # woS antn Szm /fpi iS run yom ny*

Digitized by Googl
14. gm tarnt ffeufa erbauet, tf&et ^
W&t **rmo* femner
#et auf ftben gef^b*, baf e* inandjfii
eine ©itelftit, bie
©«testen fo ergebet, wie e« ber #anblung«roeife bet Sofen,
unb wieberum mannen 8ret>lern fo, wie e$ bet .Sjanblung«*
weife bec ©ered)ten gekernt. SÖßafjrlid?, ba mufte id>
fd)liefjen, baf biefe äufern (5rbengütet nur eitel finb, unb
15. alle« 2ob nur ber Reitern @ewtfien«*$Rur;e gebär^j bog f)ie*
nieben fem anbetet ©lue! fei/ a(« ber ©enuß be« (5ffen«
unb Sxtnfen« in jäuftiebenfyeit, welcfye (entere aua> immer
ben 3Renfd>en bei ollen feinen SJtöfjfeligfetten begleiten follte,

fo lange tym ©Ott ba« geben ^enieben fdjenft.

IV.
©olTte man S3efKmmung be« Sftenfdfjen, ben
bie

3»ecf feine* Safein* unb treiben* fjienieben, er»


gtünben wollen, bann mufte man notfywenbig bie
dnbabfid)t, ba« XUtter! ©orte«/ erfennen; eine
Aufgabe, beren Sofung bem menfdjlidjen SSerflanbe
tramoglid) ifl: tiefet tann f)6d)fren« nur gu bet
(Sinficfyt gelangen/ baf ber Sftenfd) mit allem fei«

nen Zf)un unb SBollen, wie alle« ©efdjaffene in


ber fRatur, ben t)if)ern ©efefcen untergeorbnet fei,

unb i^m alfo nur fromme, feinen tbortfyen SBa^n


unb ßigenbönfel aufzugeben, unb mit sufrfebenet
Eingebung in ben SBillen ©otte« bie wenigen
greuben feine« geben« gu geniefen.

16. 3fl« i$ mein $erj mit ganjem (Stfer ber ßtfennrnif bet
2BeüJ*

«nun istvo ^vpnn fSnna na tdw naa' $vmn


*rr»w ? nöa rronS
, wSro mSjro mSyS 122S nww o-»*n wp
*Sw : marfo ira
V->aa?a rriSn j-utt ptf ^ ,npjnS mran Sy mtkho nen "Pen is?k
*i*K3 ,*on mpo *"a ,n:n Sw
r» iS nri?* m
wm?i na **> ,vtwai
wh onaia a^iSn inmvn mann dj , i:oo |nn ,v:bS 'pm ^wr San
i»H3 •]« , y->2 dwoSi 2 «sä ivraS njma nwvn ? our* wr nnibS cna
T* "tri w» nw\y um *nm f&rciStt rwyo Sa nw jnv arom p»
/ r:»S mn mpo SaS *»wa San a"y * ynS aw pa pnanSt TanS Sai*
dm iS rw not #avten nwya wo
oy naw mtm%
•wit rerona pSn iS *nj?i ^vtumrr nan epoa *ivm /«yViuSmi

Digitized by Google
80

vyv2 ,ra0 rtrt® oi*a t» » pwr^ ntwj n0K


731» 87 »s fivf?Kn nt^*73*n8 ntji'ji :njnia$tn-

CK kxo» '871
-ictf Dii dtktj Tteg;. i#8 7^3
-w >pn> npfn« ? : Kp*? '72V nri? 03m«-
orjjsg D7»nrn ffj?*!yn nägj nprrw tq7i '37'f
73* DT«n np pt? nwtrm rgriVroi bri78n ts*
VTul ?^ «T!pP ''s'? ">#«9 Sin : crw^*
aus? ngt la»« i^nSV kjiTi 8e$i iine7i 3^5
•~i#8 733 yvin» ; icy nyutf wto yatf'^n kbHs»«
"J3 aS bii 7"s4 in« rn|5p^3 te^c'^n nnn ntppj
-7« r\m\ brrfna t^sj n??7ini yvwip DTsri
'

-»s" pnes W* D M n?r73 78 nrü» ntCK «d '3 :oTiört«-

r
rgijrt «'t ipyo K nono 'm pSn S*yS viara* n» pyi »ro«fn *wi ma
nrca viana» no nm ,*aS zw Viru ir>o :ntn ^on wv» "waS naa
w: na» nS^Sai oi>a w *a
16 nrSn
:nmS
w
aSn Sy i»dj #nKn

wm
t\£> aar mV rMa dj (a'a '2 nn») SvS tckw wa
n
/OVp i™ 083 3° w Wni
p*» onpn

*rcv»an -poüm n5*n ir


wy
,

wo oni , f">Mn Sy nvy) nvMspiyn «ttA ^r»a Saa -npMa


c-inn nvo *>vk oxiSmh nryo Sa nM nwiS dj '»avya v.Ma ^oikh
f inStfoo
pMn nnni a^ecS Sroo aai vnaa pxn Sa xSö *a ^vorn
— .oann top cm oai • Minan nryo tnam n*San mvoS aiMn naa pMi
r^woS Sav» mS ncMa SaM 5 narn niv iS ^ np"«S — aSa avcn
n^San n»^MS p es njn jpoS ^Miian juna» n>Sanm »jien i^anS trpiao
•)rr4 / nt Sa hm pi > m Sa nM ^a ? \a*n nM
tm iiaSi ,WTpro ^»-»n p^San n^n /^aS Sm
Bwannv^p^w nrM ;nt Sa momS mV) S^an
W ^9— noai o"«Mn Mias |v
iaiS waM
*w* nt Sa-S"
^
www voa ovhnw >Sw noaiesi nina # ontSm t»3 oSw nen /on^avn
e>S>prn Sa*r-i n^Sna aa>n aw* wnanM oa r n^SSan >»jro oy o^aonS^
evavi onS rwn on^tS o^aio ,on^fiS San M'a nrm *7ip«?a
im y*)* arcn» • oaS «ir Sw* «na'i o\r»nn nwj%n ^"y oSarcS

• ^SavTW nwSnw an *»p»i noM* /irnn"»Sv« nioi^o an nS^S*m pa.pj*

tt Sy s a /laaSa w»n r**S :nnmn nnw m?m nM pan nrci


^«»anS ptoöi maM^ yan Mtn» j\aa # wwx^cS a^no Savn dm #ncKn
u ^ Sp
l^y ow» mS # njni* /»waa f mw\ «tcn

Digitized by Google
81

9Bd$T)Ht/ bem 35e obadjten atfel Streiften* auf (eben f)tagctb,


17. fo baf e8 webet SEaa noch *ftacht (ich SRuht aÄmtte: ba
würbe icfy wieber auf bfe S3ead)tung be* SBerfe* ©otte*
im @an$ett Ijingerotefen, unb gewahrte abermal«: baf bec
SKenfd) bie 6nbabpd)t ®otte$, tiefe« unenb ticken ©etriebe«
$ienieben, mit all feiner 2Cnjlrengung nicfjt aufftnben wirb;
unb mige aurf) fdjon ein SBeifer fid> biefet Srfenntnif na^e
wdfjnen; er wirb ffe wafytlid) nid)t ftnbem
1. Denn nur fo gewann mein $er§,
t>ie( nur fo toiet wutbj
Jjj?
if)m flar: baf übet bie grommen unb bie Söetfen fo wte
^ rt)re Untergebenen (aüe gleich gefleüt) bie f>6t>ere fcf>af*
$° fenbe £anb ©orte* waltet; baf fogar Siebe unb ^af ntd)t
in bem ©iffen ber 2Renfd)en (nic^t ©egenfiänbe tyrer freien
5Saf)l) fonbern nur t>ot ibnen (t>on #ufjen fid) aufbtingenbe
2* Neigungen unb «eibenfdjaften), flnb. 6* ijl alfo füt %M
Äüe-nur 6 ine äufdtltgreit, fowofjl für ben grommen »ie
für ben 356fen, für ben ©Uten unb SRafellofen wie für ben
<5d)utbbefUcften, für ben jDpferet (SDrtbobor) wie für
ben QRicrjtopfeter, für ben Sugenb^aften wie für best

©unber, unb fowofcl für ben, ber mit Siben fcfyerjt, wie
3« für ben^ bem fte ^etlig fmb. — Sei foldjet g(eid)«

mifigen 3uf<U(ig!eit für ZUt bei allen $anbhmgen t)ic-

. trieben, ijl alfo ba* Uebel biefe«, baf bennoct) be$ 2Renfd)en
$et§ ooüer 2ucfe unb tt>6rtcf)fen Söabne« ijl/ unb biefe«
niebt für bie Dauer feine* £eben*, fonbern fogar aud) füt
4. bie, feinen Eintritt in'* Sobenreid) fiberlebenbe 3eit. Denn
»&tyt welchen Sebenben bu tvittft, er Übt einer befferen St*

HK3
"ljnDD KW fw3 # p OTn TTO
1
nwwn 7V J3 1031 , VTWrTJ r"W»"? 7p3
pmj rwo pH» TU
0323S ^m* monfiaaS ni2»no if* *§a ,*paSa inw wwri «S
nS X5
*irr«t a^iaTi o'j*&o onn ans irr** nvo mit ,D3w nnm DtW
naS Ssin Spat / Dip03i r\V2 oyso nn &ypo $ os^vin / non ^ / 02^1^
. r»3—3ton nnnDnv nwt hv onjnS
•mit mpo / po SsS SsS on iW3 / o^ryoni onann Sa , *73n
, ü
•WO om
PTHI 31»H ^3 ^Dip031 «?3 OTKTlS jnrü |7W ^03 «1

.
• a*' ijvo '3 "«kö 'k pSn
onvnav niapa waunaien M
g ^ ^nmaw 103 ,hv\v\ no 1^**3 Siysn
y 1

ovtSi o^aieS mn nnnmpo aMoSutia«


ca-nro fnVnm yn hSo bthti aS n»i Ssa i«it # pnn nt a*n / 2j?nn
uia^r o*Ta^n hv vh ^ /O^non Sk m* ,vmrm\ #on^na msm whn
"wn 10 O Jnw'wr re n- a an«n w
sün i^ro HfW awm v

Digj^ed by Google
>3t£ rsrh "nrp«i rvssm tron» djw DTiom vions»

n^rne'tii $33 D?ijn -rip bn*? p'rii. rnrjtj 153


-373' nnt^ Tjerr? nnpte>3 73» ^7 :p»$Y nnn>

n*n : yrc?» ^«"i"^. fötff orcik tjh)? vn *


fi?n 1

q^-fw %"?I?3n *»n »p^3 jww-Ä n^rol?


c^ns T]i?fn wn »3 ?|?3n »d» *?3 itotfn nnn
Kxpn ntfjos rt^j^nnrin Vpi?n^^^«?) ?qy.3j)«>' i

mpn pnea m
o"nn p m*
SaS / bvpv »0 unaS Savi , irna*
w /
H"a nwr»no pcno* hS\ nwan jo mpo# na
Koan kS f*w /pnea
/V-pptrp dp npwt nwoa nxn

o^aSoa mpen Saa d*vp»


— firrrop rüvvo tS nnea n3n »ntn pnean no :np«ran ioh ov
nnvn mpnn K*n / np neao jweai neao pa
• «n«nn >S rooj ntoi
faSt , voo na pH tip npm mpn kvw /pmsano nonnnS nanp
üvvqv ivaki anvam proRn |vc» > parn wa rosopn jtroa nwn nSon |öoa

,vS*aa -ron vo» ia -wm noaas hSi /pnea nSoa nfi nanan Ina nm
,rMVi -irj«n nj»p pi inipn 6,1 er* /D-mn aS yw nvSw nw>nS
mm a-iKn» nava / a^D*? O — tvß*i wea n*Sp o^r fiMt SaS **
,d^iv D^mw ^ »)H ^a 5 na 'nNO aSaS aw» aiw ,dwS
"»n

crnaw i^n^i nowo 0:^1 tarnen nvin mio^ -mmi ,vt» *w*

2Tm ©d)lu}fe tiefe« ppofop^if^en 2ftftf)nltte*, In wtt^em


»mfec fÖcrfaffcc fid> ^auptfdd)lic^ um bie betueget tö|
aud) bec SStUe be< SÄenfdKn befd)cdn(t unD bem aUgemeineit
^aturgefege unterworfen fei —M f>eif t baf bec 2öiße be«
:

SBenfcr;en rem
ttld>t getflig frei willen unb t)anbe(n ternn, fonbern^
von ber €unhemoeft regiert/ aud) tt>te biefe bet obwaltenben r>6*
|ern Örbnung folgen mufj; unb fonad) j»ar objeftto frei/ l)inge«
gegen fubjeftiÄ bef^rdnft fei -~ um alfo biefe S^e, btemetteic&t

Digitized by Google
Wartung / weit «feiern tibtttotn $unb« befferei bet>otfre$en famt,
5. alt einem tobten 8owen> obfdjon «ebenben e«
bie fid) mecfen
fOtiten, baf aud> ffe jterben werben unb bafj bie lobten
nldjrt me^t wiffen, unb feinen 8obn bann mef)r ernbten;
6» t>ielme&t baf tyc tfnbenfen balb erröten, tfjte Siebe, #a§
unb (Sifer balb ofyne Sinffuß unb it>r, an ben SBelt^dnbeln
7. gehabtet 2Cntf>eit , balb batjfn fein wirb. 8Bof)lan benn,
S9?enfd) ! SBerjefyre bein 2Äai)l In greuben unb trlnfe beinen
SBein mit frohem Sftutfje, benn
alfo f)at e* bir ©ort fd)on
8; im SBorau* immerhin beinen Äorpec in
bewilligt, Pflege
9» fd)6nen Kleibern unb mit woljlrfedjjenben Delen ! ©eniefje ba$
etteCe £eben, ba* bic auf (Srben belieben ^fl, in ben 2Crmen

bcr grau, bie bu liebeß! Da$ ftnb ja nur bie grumte bei*
10« ne* geben« unb ©treben* &feni{benl <?ew4&re bic alfo
le«, wa« bic bein Stammen unb beine Äräfte gejtatten,
benn mit bem ©rabe, wofcin bu getyejr, f>6ret all bein £f)un,
{folgern unb SBiffen, fo wie beine ganje 2eben$wet$f)ett auf«
Set

I
•J1K3
— r*n w»3
ntAnn
rar« nyS ,dSw*-j pit opSro ,onnio
o
yotii , nvpsn "pio
W
ovw
ihSs»
o,,mr
P^p , "]Yio , ©*pti* dj^n ,

oniSk mn nsa v
aS aws rom Vau mp , rawvt , Sjh ?. wn m
,iaS nnsva nsro.oviSiin *3 S^S tok» ioa 0 n * 3,0 ^w iwa
>nwpS it» SmS 'ßa r»n Sa ca^nn *aiöa pvwy 3*»
pan :nrn ov o"n n>n :nm noMon ©i^oiii »Seai na? San imoa ^3
tsSo* aurm m>oo ">o nvnny mfn >mo>»w Snrw noa riSaur :Vm
Sid* inen Sipo oym SaS tna mpoi 'n *i^a Sartp wai "WK3 t* ,roo»
fna irix uiro mtpySi n^nnn mwnnS h"3 3w j*k pS ,nnßn S«
awi ^viiSaoa aw nn-m nnwi ^>aw» aviS* mn naa ^a ,>raSa
— - »wk n? woan /tnvia wm
mur» '3 naiS

»on SRondjem, aW ein ßingriff in feine ^ectyce, öemipbilligt n?er«


ben fonwte, ein wenig met)c $u unterjKtffen, glaube td) nid)t un*

rccf)t ju t^un, wenn id) f>ter bie Meinung eine« neuem, allgemein
«n«rfannten ?)f)ilofopl)en anführe» 3<f> f)abe ndmlic^ in einem

Äuffafce t)on 25ud)t)olj über ©efd)id)te folgenbe ©tette gefunben:


^Smanuel ^ant bemerft: baß^ welken begriff man fü&
,,aud), In metap^pfifdjet Xnpd)t, t>on bec grci^eit M SBil«

/,Une mafyn mige, betwod) bU erfc^mung beffelben, bie


„ tmnfdtfUen Jpanbfangen, eben fotoe^I na<^ aHgemefnen
„9latutgefefcen benimmt feien, n>ie jebe anbete 9iatutbegebens
'
„f)tiu 6t bemerft fern»: bte ©efd)icfyte, mifyt fid> mit
. „bet Gfyäfytang biefet (Stföeittungen befd)dfttgt/ lift, wie
\ «/tief aud) beten Ur fachen verborgen fein flöge«/ bennod)
#,t>on (Td) t) offenj baf , wenn fte batf ©piel ber $reU)ett be5

„menföUdjen SBillen« im ©rofen betraute/ fie einen regele


#/ mdfigen ©ang betfelbett entbeden tonn«/ unb baf auf
„bief« SBeife, »ad in einjetam Subjekten al« »erwicfett

»noien

/TO» »TP» 7163 OJJjn OJl'TP 1P»5 >C7fa 3» >T5P


• opto cmp nu* %b

t^iaa ? tf?
1

Mi ort?
1
d^ddh ? tf? on normn 'h+Viih
*? : Dv>rn« rnp/pi§) nir? jn. cnr^ tf? Di] itfy ».

n# imn ^oVj» 'orw nsa ronsn W»3i njrj

— DJ
- -

wnip ,vi3» nnoa |wna pSno *j? noman Swmw 103 /VQVii»
onsnn Sn 3» poi 1*73» ma^os 13S 3vn jnS nrn i*m jtoibnnö
viu w
7* psn nurm • riMjaarKh vnaai S^S • vom nnn o^mn

pnpn^i
P*p nwip ^»03 Bn»ai n»D3 Union Ssi / v npiSnoS viioi Lianna
DOT nnn n81l «nmai opö >"?3 \wh ijwis 3ns nanan : nom Sm /jvrSs
fvwn ninoi niSponS «S :SV» /on*? resnVuSi pnon o^SpS «S n»*
orm irr* ißHt am
, jjn &vn nunos on oStt pn / «ru«n maus

Digitized by Google
85

„imb regelte! fn M* Xugen fittf, on ber ganzen Satomg


,,bod> al* eine fletig fortgezerrte, obglcfd) langfame <tnt*

„ranne rrerocn tonnen» •

Siefen ®Ucf bat aud) ©alornon in bie allgemeinen SJegeben*


Reiten getarnt/ tmb fo rourbe ibm flar, tta* et tyft 6ap # 9. *. 1.
fagt: baf bie $anb ©orte«, ober ein f)6l)ere* 9laturgefe$, Wer
2TLfc6 »öltet imb im allgemeinen aud) ben freien ©illm bt*
QK<nfdj>m leitet.

bet Vcafiififte.

i.
Der fd)»ad)e SRenftf) fett mit aßen feinen giblg*
fetten nid)t £err feine« ©djulfal« fein unb e« im
fBorau* fennen;, bamit $n aud) ba*Ungtö<f nur
plofclid) treffe unb nid>e im Sorau* mit
©rauen erfülle.

11. Bur ©irflidjfeft jurücfgetebrt bemerftt i$, baf auf biefec


€rbe nity bem (Schnellen bec SBorfptung, nid)t bem 2apfera
ber €>ieg/ bem Söeifen bie «Wabrung, bem »ernftnfrigen btt
8fceid)tf)um, bem ©tlebrten bie Xdjtung wirb, fonbern baf
tiefe ZiU nur 3<it>Umfidnbm unb jufälTigen gretgniffen un*
12. termorfen finb. Denn ber Sttenfd) fofl aud) fein <5d)ic!fat
tik^t fennen / unb fott ftielmebr, wie ber 0if<b im 9lefce,
tote ber 93ogel in ber €>d>linge / ftd) unbereuft in feinem

€>d)tcffale tjerroicfeU feben, bamit aud) jur Seit bei Ungl&cf*/


fottbel if)n nur pltylid^ iberfatte. —
3n
v

M3 ra 13^3 sinn aS un vhv jpoS , nn ms* ovtntr amn euwS

Ol
. 86

n.
*
/rtwo »toi ^V» mxb owo twv xf» towk»

fo))P) /Ort tin»* 530 if> 53f> ;?»p5» pm jif*

nnn nMn tmo rtroa" *


1
•fy :^t<
IT •• , *
rf?ra
T
wotfln
't^t -
: T i T • • t 14*
,

^CJÜI 2391 7TU tJTO IT?K K31 EM« 713 D'B*3W njBp

^Kn-nx na? tfr oim 'ifW3na Tyrrh« wrrö^oi


.rvsprn <v»3|i? nosnnsio »^rnsNsi :rönn fsosnt«-

: nann roio \3* in« «Dirn 3$


Hl. <5a». 10.
BMPW1 tpSro» ccw» •wspJ» w> TTO» f»* 0*9
• ZV}} BjJ ipuft ippji PO IUP) PJPTO

nßap nosrjD nj^ jo^ jr?:^3! nw »3ar«.

11 «3
r+vtpTi m* yiitj rnnpsnS wn kvi rrSrui nosn wm n? Bi*»'
iwtjn pKn Sy pit* :now 13 ivn onpn rpyon Sy oran iiy
1 iowi «poio mn r-»i / DsnnS nonan pm nmnS proran j
/

fiSnjn t»k nosn nm mn *3 9 iS nvo i»k «wnS nssni na»n p* civ


/ rwrnS w
neaaiS ^im *mii3i , D^vjjt «po n:op vy nnoana nS^»n» wvn rrsryp
nS mn > wi *ay , poon floan n>n uphs im / nSvuni -ipvi Ss
4 n;vt nsno n3M> nSwem nan iS nrn / mw ^oirw na? mm
fca^-» '3 / my-i nna* dpti «rrsi nyn r-inw ywi v») : i>Sir33 103
f^pyrai mKn mroeroS onoi oy*3 ^rw owin o>-Wfinon a^con on
*moH 1 wen tom ,f»Mn3 Sa« jon^nr^ mi3i wo m>aa> onaw»
vvyoi n^ii3 pao noan» f)K) ^misao'mosn naw :no"p
iyo^i tarpi p)m v»v3 ,,nn:a own ^31 no«3 Sax / rrtf3 o>yoyj
1 pyvin ftmi r-cws p»Sa / nn« . d*?»ioo o^y on ivn v^oan npyio
• fnnroi^ nminr m»Y ^i*w nnöi

Digitized by Google
81

*

Sn Hetnen ©Tötung jetgt tmö bet SBer*


cfnet
fafler: wie.fo mandjer flitte, wobltWtige.Semein*
ftnn unbeachtet bleibt, tobef von einer jerfiorenbeti
SBaffentr)at fo viel 9iur)men6 gemacht wirb. 2Cber»

mal« ein 33ewei« bec menf<r)ltd)en ©d)WÄd)e, burd)


bie be« ©uten fo viet verloren ger;et.

13. 3fud) golgenbe« fa$ i$: eine weife £anblung tfeniebeft, bie M)
fer)r fcoch fd)%n muffe; (unb bie bod) of)ne tfnerfenmmg
14. blieb)* 6« würbe ndmlid) eine fleine ©tabt, worin bec

fföänner nur wenige waren. Von einem mutigen Jtintg an*

15. unb mit furchtbarer 3urtftung belagert.


gegriffen 3« Me*
©tabt lebte aber ein bfirftiger, weif er SÄann, ber ftc
fer
burrf) feine SBeiSljeit au« ber @efar)r errettete, unb 9Ne*

16. manb backte ferner biefe« befajeibenen Planne«. £>a mujjre.


fagen: in ©irtlidtfeit i|i biefe 2Bei*f)eit jebec #elbentr,at
vor^t^en} aber weil fle bie be« Dürftigen ift, gef)et ffe im*
17* beamtet unb gerdufdjlo«* vorüber. Sebocfr; bauernber bleibt

ba« tfnbenfen an be* SBeifen #anblung, al« ber (Rufcra«

IS. ben ber Sprann unter Sporen ftcr) erwirbt. 2>te SBei«beit

f)at me&r 9^u|en al« bie jeeftorenbe 5tdege«waffe geleijlet,

ober ad)! wie fann leiber ©n ©finber fo viel be« ©utett


»erberben l

m (Zap.
€er>r oft ffird)tet ber 23eife unb verliert ba ba*
10.
"
,

$erg, wo ber £f)or forglo« unb unerfdjrotfen vor»


übergebet. Demnach muf ber ©eife gewagte
Unternehmungen freuen.

1. ©o Wie ein giftige« Snfeft ba« wohlriec&enbjie ßel ga>enb


unb

tawaot woji ob ona o*aw tfa ,d*mo a^at dw ,roo *3iai>


mann nun -wo t»- ,wö tstvo ,rton thS° wa ,Won#
vwnm -npo wo ,nwon Smr
vrioa i-anomowi
»

wik wa
w
aw kvi mo »noi r>\o , wo pa
ntfnn o»'« no" , rtSwen- o»
e^aia»n eaoa na
nvnS
ja , npvi Iowa

nosne
, mi r»v »a
mjnayatf r-nSynSi rwanb
* tw3ö normo w bj?ä wSao d w 1
?
88
H
o|) rr»te&S >ea ar* wyS wn a? :cjjDn^

TV.
ton pi > fm» ppääd ow T6P ffnjj p
>m : pfm» 5 Pirc wpjr» Jp ptojp owno
• pf>i> p»fr prfnst »i ic3

idtiwj v&v toä's Wfn nnn Wjn^ «**•

32£ 0»jS([ JPDD : t^TJ TU ftlM "»! 13 ftpÜ*

HKS "
" • r
neu oann aS ,n»n utaei • •naaoi noano*
im Kvn roao Sy Ton r*wr ,S*>:*i aS ta nyS
**S *-93* , rrvt
taSi roisoa ms ir* yna tSw Sson» mpon mp* dm oai •n^no^ng»
*>dikv loa /wwe -H3B31 wn Ssotr mos
pro "iaa #SaS nom /ion
bann p kS / Sx:m imSaoa *a —
^aonS nvmn« :nonn ^§a~ S»cn
,#
,Swion rm isk : aio npS fS ;nM a"y 5 npr vh npyt cww*» wa
Sy *jna3 noy , irvinSi yi^onS yhv nSyn / T,a Strien pcnm p»in
iiSi {rosa "ioiyn # mbto aS ,m«to <a ,inatyni vtrrsn *»n noipo
. yvmv wa ,v*yoa naSai Sraa ir* tpSru Otiten nv ,ia Swwi -wro
wvi im , m«-» aS ffnra *n : vSwoa no* p* • »py rwn Ski sv
W 3 n« wo 'PP^T^ wui Snaa i^kv /oSm nnai ptn
viwon vSvno nrw K*n *a ^misp rwtv spii /n>o ^rpiooi kw ^Saro
w Tnn dpi 011 »vSpa mwa
papi iraoi /oVwn jo otmh n*
/noiai iapno V»o3i r">o 101 irn oan :amana / nrn ioion i*Woa pm
njao *i*S v»w o^K^acn own
mr laS nin"»i vm
p^eno oann :h"n
nar» irw nwai #i3aS t^io hp xotv varo /tayno Voan San /nyni
iM'a / oann nca' Sk nMta San ; iS nnSito nronv o^epsi //nanwiS
• p?rn Sm ^3^3 Sm *pS Saa 'n Sm noa
, non t^"»ipi nsnon ojnno nnm np"«n Sy yn ,yo«n nson nyi W§«
niynn Sa nipo kvi ^3 / o>S«rn *»Sonwvv nuva i"? nn-üw
; vS*ea tb^oi ro» iirn #S*nb tvm mm
/OHJfiDa Sa©n jna w

r
Digitized by Google
i
80

mb t&ttyaft madjen lamt,fo überwiegt manchmal ein we*


2* nig 3:^orl)eit 2Beitf)eit unb 6t)rgefubL 3uweilen wanft bc*
^Seifen #er$ &ur (Renten, wo be$ $r)oren $er§ unser«

3. sagt $ w Äinfen bleibt.*) Unb ifl. aud) fd>on. ein 9larr in


SBerlegenbeit geraden,
foldbe bie tym ben SJtotb benimmt,

ba l)<it er aud) 3(Ue» bereits gefagt> baf er ein 9tarr fei


4, (unb war aud) fcfyon fruber entfd)ult>tgt) % JDarum fei ja
fianbi)üft, wenn ein uberwAlttgenber Srtob bid> bmretfen mitt j

benn gefhgfeit $at f^on t>or manchem grofen gestatte


bewahrt»

<£$ geföteftet.f*maw&e*, ba« im* an eine Sor*


febung jweiffln liefe; wteberum aud) 5Hand)e$,
ba« und \>on beten ©eredjtigfeit überzeugt, <Sr*

flere$ muß nur eine menfd)lid)e tfurgfubtigfeit fein»

5- ©n Uebel fab td) auf <5rben, al* liefe bec tfllgewal*

6» tige Srrtbum ^nide^en; namlid): auf- bie bW«*


einen
$6ben Hl ber Sbot geseilt, tnbe? bie Gbetn in tiefller Site*
7. brigfett faen* i* f*fc: ©claaen auf hoffen, unb Surften,
8. gleich ©Clauen, §u guge geben. £od) wer bie ©rube grabt,
fMt felbfi Innern, unb wer ben Saun nieberreift, wirb *on
9. einer ©djlange gebiffen. ©er ben ©tein wegrüeft, fyat enb*

lieb ben Jtummer bauon, unb wer ben 85aum ftaltet,


felbfi
bringt fid> felbfl ©efabr. (Wfo ein Seber genieft bie grumte
feiner #anblungen, unb wir muffen ben Ausgang abwarten,
el)e wir über bie ©erec&tigfeit ©otte* urteilen.)
3Dte

\prn ruit Soyzi nwa v:npjy -wK , "H221 swuS ir»y» o^Spn s^j
,
\ «2 O'Ssw :wov on3jr jsp on*Sn ,orvn* mm Sk 3237 merft
v»Soo« # VKm Sy nwo awm twos nnts nm nimm
m? misv

13m , S 3 x*
.pKn ^y>oflW33'n t«
^ unt irSvnv

:
-r*
pan hiomh /3W^
p 33 nmn #

jan y»ui
™«*
w*w «2

*) ©icjc ©nteaun^ ©ette 20*


12

Digitized by
V.
inü jn> /jv U ran sno oj »5»s? icfr-

pro b^tw73 Wisn ^ dm :r»3n wpn'jrin'iM'

VI.
f53»Tf>C^3 T3C) 7TK» $ WTO W>Ww Vlt9

Tjfca

i

^
-
tjh ^>»p
i
fn« tjVw*-

~~ 7 (IT !CTI
fll-JtfJ r»T7c3 ^Tj ~3 "KT pK f D^vmi 7T1 jH TlTTp Uff «O*
bji , Vr> rwo mm wjc
jnompai :mw•wt^w 103 ,avnp n> Sna : Q-»y nren na mpa pt
•tano non^o miaao» , ^*an nan n pvna a"* ; canw ^aoiro -jS
na mos x*a vmSo wsi rmp Vna3 dj nonSoa ran» "«aanw : Sorna
vittw dwj vn*ar # rwo vipanS neann pv* »Vm noy» m»
• —
opiaon nnan SapS
Sipa wnjn Sip w*3i /^vna wn
mn ,«nS na oron Q^it»
V?Tfam , vrb :nSip nrorn mp> jaS , Gfrjifdjjel, oWTrnon
rnn anr*o annooa /TOoo oSo* ^Svi ts"jo /pwnoS tS* ©nia
^nraS jnn» p**t jai 5 7^* nfrraM tfrh 1Sa Hin tm t iSSv fn loa
zw« "nat "Äta ut / nwona K*a ^ ctb^ b^M) o'iai nam ? pw^n 1

am nan int»
rSaa pw*» /^jrban
nSnft ^3 / man
^ p |m
V03 w
310 Sa» :r^oa tök»
#r-o3ni Sa» nana m*3 /ffnoi
^>ana viw npatn no3* t rSarrn onosn Ssi / anpn rm
/ jn asn QTit»

ajBTmroan jwS :vS»oa "«* jan » 5 r^\Safi> niSSvi on uv» nox ^toi
n% mS Sav earnt p»> pnr Vit jnt nam nr , r~»Sw y>a^ o^oa nn
n»i*> "rm nbyinn no> ^virwa itni ^piaon mn no ^'w© noii*
: oyo »733 10a ans *Si ca'ai no ^om panS vw jWj
w na innuo # w • pona
no 1 rvw n»a »thw vy» oÜ * mnn \n>3r no —

Digitized by Google
tt*

t>\t 2Bet«r)eit auflert jfd> in jtteanäfiiger fyat unb


Öfrbe, bie a^or^eft bingegen in leerem ©efd)»4ö
unb unfeligen fR^etu
10. SBemt ble ®treifart fhuupf unb «id)t defdjliffener €^Jtft
ifi, bann nwf ber frdfeige Xrm fte fielen, fo muf au$
IL nur bie 3»e(fmäfjig,feit ber 9Betit)eit ©Ortzeit Bringen £)ie
€;d) lange gifty ntdjt, wenn fte fttdjt, fo ift and) mit ©ort*
12. geprange nod> nid)t$ getfyan. Dem fBeifen bringen feine
13» ©orte SBoMtPoUen, btin Sporen öerberben*, benn feine
Sieben beginnen mit $f>ori)eit unb enben mit Unftnn; wie
überhaupt, ber Styor be* ®efd)n>d|e« fa trid, mad)t, baf *flie*

14. manb »eif , ma« e* fein fott, SWemanb ben barjhtter jlecfen*

15. ben <Sinn erraten fann. 2>er,St)or plagt fty immer mit
unnufter SKtye, tx>etl er ftd> nie ben redten SBeg gcmerf t t)aU

XI. *
2)a$ *2Bcf>l unb SSefye be$ 2anbe$ r)angt t>on bee
äraft unb ®cfa>dt()e be* Regenten ab.

16. 8Be$e btr tanb, m btin gurft ein ®<fa>d*J«t3 ifl unb beute

v*3* man
wpwnn 'to
ijii »Ii jot W?
'vt» no mv «po mS loifa ,A w
• iS
r*nn
nwt -p* pm*» irw vromo kSk va*y naaa
"»o

,tv*we pai v-jtih pa rwnViVi pia


xtn onnrw man /snnnM *o\a o^-wo nam iqa / oappa wvpo.
tnnwa
•i*ajr w
«anaw kW,jota mn awan nana "ip* oSm ,oipoa dj rm« «jk *av
o^poa on unnoKo jayn *noy noy ,i #.ormroto ythoa iSn.Sat«* $ aiv
wana > oa^wo vaip* nvn oa^aa pinun wn nom : pi joia *S*
:newi «pova? toa / oawo im hS ism oipoa oa^nno
vr»ani
onnnK opma nna*i -prm -paaSi Sa« ; npvn p*o *ai nwt ^^aam
:

'nrutq cnaw wa r »iy *nnKo , nrwo «n ai»v no Sa pS pa mn •

iincnS« in ^aan nnw) av a«vi , onnnKo awni«S ,v*rma an /rt


/oaaaS ^«vw i-non hS loa f 0*0 ^3 o*op©S ma? aa\ , onnrm , 'n nnno
#
«^nnKSSvni6 , tuen hS o>Sr»na loa ,vw» Svana laa.iaw» "naya
paa nSvßno laa» "»»i**a # ynruo toiS y^*- p* / T101* o^Sman

B^na,nn v»*7 "»we.,nmn. • jt?tn nawao oj?o.ona r» 041 /navon


no ybwn ova m
t^S : ioiS taw^ar # na ianon.j-iana pan nSm
z ^nzi >inKo otoan iwt »iw'wj
no\ # ojia"» ay»a Sapnjm/w».
•]-»Tn p-i^ r^Sv iura wa*» rvjna sa p vsav • opu^w ^?nT»>n nniii«.

imv Sro imn npa j">k? nn^n pW} ^Sa #vjm wppn .SiSori,
— nw wVion Tfwnpn rtim -
;aniaoa naw^ ni^ te

#i«xvi

Digitized by Google
. —
92

rrje» r?3tf nj£ ip* nnirr$ ^at? p«'*

m
n3R W?) nett? fVc# nV^^'S»-
VIII. r

bD 31CPJ) Sf) jai pIDD OnWW) 05* ife'OTp OJ

JfcSäün*' Tja^p n-ircn «??j?n ^ ^»3 dj«*

DL Qiap, 11.
• ctfw? ctfr? f» ? p>p^
1
tstaS ow>

-jn : ttK$$i D'ö*n 2hr»$ n$ri ^-ry ipn ? 1


rro**.

i 1 N 3
•asn ipaa ww vwn
•-jaK jimiv ".3» *)paa wyjra
, ira ^So* f im *f? iut
, aS i:n
^n .•vre* -wnp loa / iSsk*
/ »X i*»
'
i?« '

tfSaw vhsw rwm la o^Saw viay px nr« , pnn ja -pSas p» "pw


• nKovn na nnn nnao jvoS nwa aSi anaKSoS ciaannb miaa nS^aK
ipS-p nnSira m'jcip dm , mpon '"p' ™S*r in* nSyjra /O^sya
no nam nn« 'w
awnS p Sa« jivrn *)Sn
loa ,nr»VonS »S> pmv anS anS /^bätigen, gltipigen pan* nw
YoS «pSm • yaw a*p"i «j-nci anS rar» >no-rn naw : vSroa iokw
"»ml no dji ,ty»S mmS >iton ,nwS in-» ShS nvna wa «isvn
PK t»k ,nrScn wawcan nSna bwdi «anS d^i ? pwv : nrnS 1

•»ran / nnrn a^na avn aj t\wh parSsw "nara , ana nvann my

•i'oS "nsppa pvw nSo» *napa , piaana yown .—1^0^ hSv ayono kp»
pirw ^rn^n , pirw avS pnrnt / rwp pin» noa / pnai Sv»n v>min
vtfiav /anV a^iynS «in apSi Sinn : ns nwwn a"K '*nm /^ap SaS
:nbK dk nawan nn»n ^Sw aw aal • awPnS anSn nn:> nncr i-js^nS
ow irn» nwfiw ^nwpS ^W'w om ^jaw /ii v Sm nvna ^

Digitized by Googl
17. SBotgefeJten fctyon mit frühem ÜRorgro fdjfoefgra. #eif btr
8anb, wo bein gfirft ein freier fRann ijl, inb beine SBorge*
fetten mit nifyerner Ätaft tyre SRaMeit fallen*

vn.
gaukelt bringt Xrmutf) unb 6(enb | gleijj 3fnne$m*
lic^feit unb Streit,
18. Snxtd) Saumfetigfeit fenft ficf> ba$ ©eMlf unb bei lÄftgen
19. #änben träuft bie Ülenne in'« #au«. Sei tätigen Sf&nUn
ober ijl frot>e« 2JM)l unb 3Bein, ber ba$ «eben erweitert, wie
<md> ber SBo&lflanb , ber aor XOfem fdjöjt.

VITT.
SBaS bu bir ntdjt $u fpredjen getrauefl, Dertrau«
aud> beinern Stmern
20. ©etbjt in beuten ©ebanfen fdjifce iiid>t ben 5ttnfg gering / unb
©djlafgemad) ben 9fetd)en nid>t>
töftete in beinern benn bec
SBogel in ber 2uft fann bein »errdfyer »erben,

IX. <5aj>* II.


SStc^t immer fparen unb nidjt immer fpenben/ ijl

bie richtige £au*f>altung.

1. SBirf audj ein SBal bein SSrob auf ben Waren Spiegel tt$
SBaflfer* f)in, bu fannfi e$ bod) in fpätern 3etten mietet finben.
2. (Sin anber 2Bal tiefte (beinen S3ortat& fparfam) in fieben unb

• nwwnn SaS !W «joani , aSn noron , ownS oji • jam — arnp


enS o'eanS hS
a'n 'vn : S^yS -onon »* nno : Srwti Siw* dm
Bvnwm O'OÄno ist ' Sn'Sv # *|S a^M m Jwj
Sy S»y Dann
nK 'n «pa oh Sa» , woix nayS mar nS pnw jua anS n^S awaen
,

»K *S vSyt V 1 riK pam S^oaa 'w kS *miia mn wia^a oann


— 'vi — /

D^ecp r6ia nvwfoi vnay S*y Sy : nsnon


• ntai i6a fniavnoa i^sn , -jyTC2 *<>•

Gap. 11.
nwnn im- ow Sy bj "jonS y*n owfc /0*cn c*y «jon*? rftu i«
"ja **a ww nipn nS pni ,nrun Sy ipn nSin
-pS* 1
?

ovr nanW? , o'trn ana ^a ,onriKS awi ?atan n«t Saa ,mro
#
nya»S pSn ;n • "fnean own* x*on n % ry nw* im nam hS nv -wh*.

Digitized by Google
87» sjTK t^kj :
"»«s?? H7 c»;jja nah) jnr tf? nh
jn_rj tfV ng'rwt&i feaa l<d$» onn*nrnp
'

XI.

• Piro» ptoj» lS O'rseiip ronm»


1
gTV ?]j»k »s tit
a
narr ?» a#?| t$"»tik int "ijsaa,.
.Dpie' tw? d$jbtein nn« njb. "fe'ni'u

»otk isW riefe» 0^23 Dtsn rW nam ffjtf*"

D^uwS jwi Shi /"jfnewsa dmh ^uw o*phn 'nSi '»S «jonS piSn owaS
trwin *VkS» :Wi «m«S nan iw nwi prn h ? ^ ,f»n 4

•jt2K»v» # c»S wneS *y,Va ,mrn jtaa nwi mS*ai fna*73 *wra
: -»oix vw atpeai 9 ^cn5*7 -|* ns?vo ^a?vn tu? ijqui nu>o : xhvc2

• *pnS p*Sn oy*i nhv ore pS ; iS Sam ta wS


un f fwn Sj? oa?i ,pnn jo o^vn o^ixno o*arn UC^O* OXi*
ema em pssa on /iujw kvw oipo *>* neu fpn
• rrpsn mt hSw ,?a&n nvea v* 00 KVn P *3 mn mm
Sj? winm wu j^cnSi nnr ? mvi 82
1
ij? nsaroi pnooro im low
/ö^aya w« /P-»n ny2 vty jyio^ hwS B^pr^./nt 1 /mwn ^»
jvwufl e«?in r*hv lump owp^ # .p^'nn o^rowrn
an» ^o ftw ,vown ni< ^k» «a /aivi «p-i pir two San*,
T"noi nsr^ im cv»Sn w*a 700 naa # ,-nn nwno w6en jtsaa

Digitized by Google
35
«$t$E$tH«/ beim bu tDrift ni^t/ tnHty »n$tu<fli$e 3«t
cwureren w»n.

Sie natürlichen folgen bleiben nW)t au*/ unb ffnb


bemn ad) utwermeibtich* 5J?an vertraue alfo bet
flatur ober ben weifm Xnorbmmgen ^8otte$.

3. gilTen ftd> bie ©Olfen, fo muffen fie burch $egen ffd) trgfe*

fen; fallt einSaum, mige er nach ©ftberi ober Horben fal*

4. len, irgenb wohin muf er jum Siegen fommen. ©er fid)

nach bem ©tnbe wirb nicht fäen,


richtet, ttnb »er ben ®ahg
5. ber ©olfen beobachtet, wirb nicht ernbten. JDir iß aber fo we#
nig ber ©eg be$ ©mbe$ befannt, wie ba$ ©efen im fdjwan*
gern 8eibe> alfo fannfi bu aud) sticht wiffen, wie bU SBfr*
fang ©octrt überall mattet.

ja.
JÖer !Wenfch erfitfe jtt jeber 3«t "feine $ft\Ö)t, w&
geniefje bie fleh bdmit t>erbinbenben greubem
1
.. .. »

6. ©treue am frühen borgen beuten Öaämen au*, unb fei aud)


am 3benbe nicht müf ig ; bemt bu weift nicht, welch beut £hun
beffer gebeert, unb ab nicht nur beibe vereint gute grud)te
7» tragen« — Unb ach, angenehm ift rMyt ba6 Lebenslicht,
8. ber erquiefenbe ©onnenfehein! — Semt ber 9tfenfd) lebe nod)
fo oiele^Eahre, fo foll er fleh aller erfreuen , unb benfen ber
fünjlern Sage, beren fo aiet fem werben, unb mit benen alle*
©efchehene j«h in Eicht* Derwanbelt.

#aVn np32 Mim \hv nsai ym 'n hv Vu jaS ,Sart rw*.

mriei nvn im r-w *o'*a ,v»yo "->a atnn -iwpn rw «? Saa


DUtn in ynot , axxi /utpn tu K*arn ttiv irrealer» ns?on irjr
caai D^ono oSia paen pwi-w o» irnan ai sie ,ni? Saa rv+ wn
Mrsy iiw p'fircn , a^vm »o» nn nwio ine hS , a^pnS d v^rm

S "nwon tük» >aa , una nmS tman Sa\ a^taTn Sai , o'jtnan 4a Sp
*e* ana'v natn oTun iw> i*»n *-?aa> 5 aS yiovo a^-wr^ 'n ni^i
— • Van ^ni na» Sa sna ir»t /\w na-in nsm #naps larci
no«r

Digitized by Google
96

XII.
rwci mf) mrtf* ptopa man o^d» toto
npft
i»\ WN
*5T> OP O^p Ufr > PHP3? , PXl pPO W3

fan.OW Ufr /PmpO W


07P3 Wffjp» onü /Jmfr
• Ppi5 Wfl» Ufr UP?3 131C 7P P)PC) TJip "iSl?

iftrn spgmn? wa 7|a> spen armf« uns nat?*


aara» n'^K-^r'jj; '3 p-n wyy *naai asr? 'ma
ruft i3»pi ?jaVo Dpa xni :B6tfaa Q?ftKn£
.••zn nnntftn nn^rra Tptras?
&ap6 "iPK ig "™
'P| Ti'nnna 'a a ;

TO 12 ' -ibri tf

ig :f^ntnj '?{'« "»Kn "rato. Datp np/vj*

Of] M?"anj nnvn Harn tfötfn ^nrroc? iW«


*Ännfn»ari no'tf «jmi^'wa *:otfn nn« D'a'pri*
nte'Tn Etfrn «:po *a nünan txm
-•

jtt> *nen muri «Str» /DV»pn «p?oa tok «»WS , pnviV*3 nna
,
.

nan o^nn np'ro Sy mra py d*»^ 02 wvwn vmnai rmia


pnowa n»o D*nS*n» n«n ivto wmo nt ^aS /-jann yu»
: vöwa / nw-cm nan w
on» rovcno nwS na ntai «pio pS 5 laS
— wo naSn niaw
, ttim
kSikS dm
T,aS nS* Sa Sy *a y-n —
nwm ^ ,yaön ™ nwyS wrw »isra ,eauaa o^nSKn i^3>
aS awaa Sa , npn wni
T,aSo njwn ©ya icn : -ujk nw Syi 5 nro
wwa ypa^ ?r* jwSo —
nnni-ni riinnan >ö» iSa ^a /-pvaa /nav»i
narn cv «* ")>at pvSa —
iiat ja Sy *nöny3i w^n u nana T>m —
— nrorn hvi nn^atn ^a ,i-,d.vü mit niana mo»i mat S"»n /i»"»pS wrw
na p:a ^^nw^Ta 'na ncn /Tu*»« miayo mwSoS nwi
f(^tffenbe no iai nwvS mSia^n nnnn na ,*nSion na /nS^a^n
z r-nip ^aviM / nnni • •p*' via s ?on ana 12 itvdfttdwpi —
c^naan Sa ieSn : , Sma wp
«j^Sno ^hw maya oon ^Sy pyrn Sm
n^nw^na *na «inr T;it^4 /n"a N-nan Sy ^mia nSia ta^nn»
wwn kS nsr< *?y vwon ja wsi ">»Ha yiv yim Sa« ! ^ nS^^
, —
•»'•ainSo om , a^ai prSa ne nanar* , ^una nstn n4on Sy owson
l^n^n Sy H^ajn wwno« Sk-»> T«n apy 5 vi« Knnaa ->nv

f on d^tü n*^ K->:r -ibm >a« jaS • o^ana -pinia k^ji n'a Hnian
•»am Sm mwn n^n:n /na^noa nan Sy ^rm Srwa nan Sy pjwnn
V w ^oa onam o^annon Damian nan n^Sirani . Spisn Sm nso nnvi^n
1-no , hS napina cj nan >a -psv "na? "»k nS pSi • Diia aS ir» oniK
nnnan ^o>a pn on o"»h.-i naa o^yian a^Hiian Sa« ^ nan *5am ym ^oo
Y'^w Sawa ona iSv* 1 ck # ona anviä mKan :vSaraa neu» ioa

Digitized by Google
Änt 6*tuffe warnet ber S3erfnfyet ttecfymaff, f?<$
M 2eben« unb befonber* bet Sfugenbja&re m6g«
li*fi ju erfreuen; inbem ottjubatb ben SWenfdjett
ba« gränilid)fie Älter bef*lei*t/ mit beut alle
greubm be* ßeben* auftken imb beflm Cnbt *
^erannafyet,

J
9» freue bid), Singling, beiner Sugenb; fei froren ÜBut^i'
- in beinern 3üw}Ung$s Älter; folge beir Srieben beine« S}tc»
jenf, ben ©eläflen beiner Äugen/ unb merfe bfr/ baf übet
%
alle* Ztofc* bidr> ber ©ort ber Watur *ur {Re^enfd;aft sieget»

10. Cntferne jeben Kummer au« beinern ^erjen, jebe* f*merj*


Ud>e ©efityt von beinern Äärperj benn bie Sugenb utü> baf
grür>Ung« * Älter finb Dergängli*.
1. 2Wgefl b« au* Ht oen STagen beiner Sugenb beine« tfjafr-

g* frdfttgetr* ©efunb&eit eingeben! fein (ffe tu gentefen unb


* |U f*onm) bwor bie traurigen Sage fommen , bie 3af)re
fo f>eranrfi<fen/ an benen bu feine tuft pnben wirffj in bennt
. 2. Gönne/ £id}t, Sttonb unb ©efHrne fi* bir Derbunfefo, unb
bir, au* na* bem Siegen / ber jptmmel ni*t mef)r Reitet
3» Iddjelc 3ur 3cit/ wenn M
Äorper* €5tu$en ttanfen;

hth oim on^SpaS on imitn ,onYo p*->Sm raw wiÄitti'w


mvma ninaa ana o^Mn"n*p' nwi :vtipS na ^^Vfori nVpn* MTiani»
Ca-w $ ona fon pt tom* *wm (mnn *o* non) ropm np Man otö gl
par mwn **pwn oi\p ma» nwn Mini — wm ©cm «T*n*> 7
,mSo M-ipoa sw *4iaj |ano im :mm toa 5 miat mnnS 'n

> vw
p^an on
pipan iokw 10a ;ta "nep xvn ^ nys rwn mt vS*
:

p^raa um nfoSa c: /O^apa own


rnpnn dm dj ö^kti nwn nn um
Hiian ov -wk ,nwia >»ro nrio nSnrmo UMn ^f? nti ^nrtttn 'w
iSaro» / M^aov *iai panwnw • omut mm
mas mu Saa
H'nifom rmon
ppi pwi # nm§ it vovn :t3nona hvvh non Stro
tswoS vttüi • /crwn >3o wen
n-mmj/ oomn nt niMni /WO ^
; nöiKn i2non op to r^a^ai /cno wfv K^pon j>h hPK /O^^aTii
jnviwom nn-nxn -iw irn np 0^
paw pjn ipp -p Sa vn^ta ddci
o^nan onson 0« , ona fon |ie# -napa yh n *ny tas>M «wo owi
dm Sprwn mau wa ip^1 DH y»a »a # »Pin tnw a^Sim»
iS n-wn
# vne> ovwn wpsi n^on njaSa i*nna py« o>Mn wa*
;^ivma9 yrm wa öwosto
srapn vo« (jpwS) SaM ,o*n<ns» n

V 13
Bay?rjc C ;^ Q •
,

f«Ü .vitj.l
XII.
VWti TOtf> ^PP TOtfo Pb?)p^ O^DT) TJPtJD
*H> or> o^p npf> , Drips? w roi , px»i ppn wa
f'io,o?3 ncf) /Pnipo w ölte »wipt cnu /:r»fr
• ppiS %p ipr?5 wie w p)ph T)p "iip

nn #a D2? nonr :bs^ö3 ot^S


-»3»pl
:"»n nnntrtm rtn^rra rnpüsl!
w aünfc *WK i$ w»3 T^ia-n« Ti'nnns'
£ ' -ibti

1? :j>sn DH3 »yj'« nösn D'jtf ijnn] njnn*


\nf) Dj33sn( n-j*ni -jiKni otfn tjit'nn-iö ntf«
vijj?nni jvgrj ne# ww&'üP2 iotfan npKD»3j;?j*
rium oPrn leyo »3 hünbn #»ai Sro nwä

")1 K3
p*n twi o-wn hSo*» ,ovtpn »pyaa na* -»wo ,iwS*a una HD»*
•on a"an np\-o Sy vwa py ow
,ia awan vninai «nw
rnowa nayo avtSKnar nxn TOtta a^nno nt ^aS njm fi»nn vaaa ^
: nauo / nutzem nan na-» ans; nv>nano nwiS na ntai «pw pS 5 laS

— wva ^n« naSn kSi iaS nia>on nS dx —


nS* Sa Sy *a yn
"ow i vi *a /jraori naa nwyS n>jnra na;*a ,üai?oa aviSun i*»a>
aS awaa Sa , nyn -pSo h;kt» aya nen : •»dm n«t Syi 5 rwar
•wwa ypa^ tp%» p»So — mnnrnn rnmnan ^ö* lSa ^a /^Tr30 /navn
rarn «t niat pwSe — im p Sir «nßWJi u nana —
— mwn mn m^atn s a , i-,e»a nwia t»o»i ^iat S"?n wn^w / i»"»pS
ns p:a f ^nw^na ^na nen , yvrwz nnisvo "p* mwSoS ivwi nai
Miffcnbe no nai mwS nSwn nnnn na ,nSwn na ynS>3Nn
/ r^->v *av-iK / nnm • s ona t^h ia awnsn Jlidftf —
D^ison Sa «Sn : m:5nS ^ Sina »Tip «j^Sno maya oon «»Sj? pyrn
n>nw»ia mn* ijw / n"a snun Sy -jwa nSo t=nm*
warn icS vmen p 1W3 y^n yiT Sa« j ynSan —
•»^ainSo om , a^n ps6a na naroa* / M>na nstn nSon Sy o^iaon
Sy K^aan vryr» no« S»-.w* psnn apy^ ; vi« Kniaa m>»
•i'n-'n

# on o^anTa w k-ii» f -|S iow


•>a"^n Sk mtarn n:m:n
w
pS • a^ana "pmia n'a K^an
/na^noa nan *-»y ^arm Sy»a nan Sy parsnn
v jf^» "»oa onatn a'annon a^wnian man niSirani • Sytan Sk nao n«»vn
)^1o , hS ropina aa nsn "«a y>*v "nar tsn kS pSi • a">xn aS nr onvt
nnnan ^a pn an atKn naa a^Sywn a^Hiian SaK , n*an *?am pi) laofs
V>"^3i Saw ona iSva 1 ck # cna ca^mi masn :vSa»a noK» pa

Digitized by Googl
97

Em &<f)lufte mahnet ber Serfaffer ne<f>mftff, f?<0


bei geben* unb befonberl Nr Sugenbja^re mig«
tid)jl ju erfreuen; inbem attgubaib ben SSenf^en
ba* grirolidtfe Jttter beftyeic&t, mit bem flCfe
greuben be* Sebent aufl)6cen unb beffen 6nbe

9* SJreue bid), Sfingllng, beiner 3«6enbj fei freien SÄufy«


- in beinern Süngtin g* *2ftter, folge ben Stieben beineS #er»
|en*, ben ©etöffen beiner Äugen/ unb merfe bir, baf fibee
«Ife* Dief*« *bid> ber Sott ber Statur jur SRedjjenfd&aft stehet.
10« Sntferne jeben Kummer au* beinern £erjen/ jebe* fdjtnerj*
licfje ©efüljl Don beinern Jtörper j tenn bie Sugenb unb bat
gruftfing** Älter ftnb *ergdngltd>.
1. 2Wgeft bu aud> in "ben Sogen bemet Sugenb bemet tr)at>

S? frdfttgetf ®efunbl>ett eingebtnf fein unb (tfe |u gentefen


£k> bwor bie traurigen Sage fommen , bie 3af)rt
iü fronen)
f)eranräc!en, an benen bu feine Sufl finben wirft; in benm
2. Gönne, K4)t, 2Ronb unb ©efllme ff* bir terbunfeln, unb
btr/ aud) nad) bem (Regen/ ber #immd nid)t me$t Reitet
3. ldd>elt 3ut 3ett/ »renn be« Ä6rp«r* €tu$ett »anfen;

Vtut'TO mn33 ona muri twwp ran : vwpi na i v7rpn vnvw inian •
o-w ona fonp* Tom *wh (mnn
*S w )

non) naptn rv *an oie g*


5
fna» nnum *»y vorn o*np ma» nwn mm — nw
worn tnxnS imfl?
, kSo mpoa aim t-tiai pTio int : mm
iow xqq $ vnai wiran 'n j£
'n irtc (• /VkvoS "pjh im vryo *nn mm /noSya nw now •
•w
0*1*00
fi'an o«n : pipan iomv 109 /U *iöy Mim yin«* rwn im u*S*
un nS^Sa 01 /tfaya own mpnn on 01 ö^kh im iwn im
»man dv TW ,nwo wo nno hSnnnD -jvn "|S nti /nnwi
iSvov / irao» wj-nai pn mtn • omw ^ ma> ovj S»
^ % «ijfo»rt |ovn /fimi v Tom : csiotia StrojS non Svo
avuun pjn
^i»»S Tins» -tr^y /OTKn^a* -w«i n-rnn j/oomn imm /-rtna m ^
: ioimti nanon oy vim r^3">3i / cno hxv >npDn j^k ttm >onaTi
rnwom nrw twtwvdv yaan yri ipy «p Ho mv^ta o-»>ci
o^vian onjvn , ona f»n iS j>kw *naya iS mi*KO ity own
tau fi«n Sy rnau wa
o^ayn >p*vi dm yaoa *o / cvjh o^nSmn
a.S novcn # *mwi o^o«n oyyai *tw* waSa 1**^31 inro y>pvi o^n
j.-uwtnaa *prm wo owoawmawi (jpmS) awSan ,entnt* ^

1
_ -

t>wc& TOtf) *)nf> mr>tf53 pimpa xnyi o»w> •ddjä»

fan ona icfr ,pmp? m» oifo wwpi cnu / :>»(>


• Pp\5 WD» Uf> 1P13?3 WC 7D P1PC) Ti)p "iil?

^"»na wa sjafr spen TpiVa una not? *


siiw n'^a-Sy »a jni ?p»y wiaai as? »ans
ruft nayrn sjafep nya n?ni .Bßtfaa QTi^ri*
%n nni^i rtn^rra
w tfaj-tf? m :

ig i'rpTni Va jpicjia-nN
»plf???.
" ibn jf

«fl n»aasnj nvni HKni tfatfn ijtfnrrip *nÄj


vw'nrrt jvari nisW *yw*Di*a ':o«'3n nn« D>ayri*
ni«'"n'
t
-i-tvrn «syp
t : •
»a
| •
nünbn- V?Dai
; t
Sm v
nt*j«
•• •:

pm -non muri rSo^ ,ovipn ijvoa


i3Pi c"nn np'ro Sy inra py dw
,ia ow>an vnwai rana
^ wo /T^
wia TIDE 9-

jnnosa nayo o^nSunsr rom wkd o^nno nt *ßS narri /-pnn vu»
:v>aiKa /Mio-cni nan ono nnrcno no niai »yoio pS JiaS nwS
— TW >hio , thk nsSn kSi inS ntaw hS oh nS* Sa Sy *a yn —
"ow i*n ^ ,yaen naa nwyS nvw
112*3 / ȧca2 cnS^n n^a*
aS 21X33 Sa , nn
-pSo n;>n> oya ncn : ".cn nm Sm 5 vw»
nnva ypr» tr* pwSa —
nnnrm rtvman iSa *3 /^rao /rwini
narn cv fiH i>at prS» —
mar p Sy -nsiyai w nans t>ik —
— nrorn mw ttw ^i3-»a "rto»i "»a? S"»n wvi» / i^pS
^3 , v,uh3
na p:a # yn>H 'i3 Via non , yvrni nuaro fT« mwSaS -»ran mai
,,

fdjiffenbe no nai nwi?S r-»Si3>n ^31 nmm na ,"nSion na /nS^asn


/ s-»ip "an» , nnni • V"»» > "na «"'an ana na Jttaftc owan —
D^nson Sa «Sri «na»S , Sina anip «j^Sno ^»ar nnaya oon >Sy pytn S»
:

-pnw»T3 >n3 Mn* tjiim ^ki , n"a w-nan Sy n^ma nSo onn«
warn xS *?y vinon
p i?m jn'n yn> Ssx J ^^nS^^ —
•>>3tnSo om , a^ai p»Sa na nsray* , mh->3 nsin nSon Sy o^naon
l'n'Ti Sy H>2>n ywv* no« Sh".v* T«in 2py* i«"n2 5 vik K->iao nnv

#
0n D^filTi im ,"|S 1Ö1K pS • 0^212 "pH!« K"?l n"2 Hni2H
*»a'n Sh mwn ri3ni;n ^naarnoa nan Sy *arnt Sp«a nsn Sy partnn
Y-rv^sa onam o'annon owian non niSiy*m .Sywn Sk naonHyint
i-no hS naptna 03 nan ^a t»-«v "»an «S pSi • o*wn aS ny» onut
<
»

ni^nan ^o>a pi on atMn naa o^w


a^Hnian San , nan *?am y^ uoo
"pv^Ml Saw ons-iSw dm .ons a^ini mssn :vSwa *>oh» pa

Digitized by Google
Um ©stufte mö!)net ber Serfaffer nötjjmalf, f?d?
M Ceben« unb befottbetf ber 3ugenbja$re mog*
lidrfl ju erfreuen; inbem attgubalb ben 2ttenf<*)t»

ba< gramlidtfe »ter befd>lei#, mit Dem alle


greuben be* 2eben* aufr)4ren unb beffen Cttbe
^eranno^et
9* Sreue bid), Sungling/ beiner 3«ö««tj fei froren SBut^i
• in beinernSönglmg** Älter; folge beir Uneben beinet fyx*
jen*, ben ©elüjlen beitier Äugen/ unb merfe bir, baf fibee
otfe* JHej*« *bid) ber ©oft bet Statut jur Stedjjenfdjaft sieget»
10. Sntferne jeben Äummer (tut beinern bergen, jebe* f^tnerj*
Hrf>c @efüt)l t>on beinem Wrper; benn bieSugenb «nb baf
gruftffng«* Älter ftnb *ergdnglic&.
1. SWogefl bu au$ In "ben Sagen tetner S«9tnb beinet f$at*
£? Wfrtgett ©efunb&ett eingeben! unb
fein (fte §u geniegen

|tt fronen) Sage fommen, bie 3<rf>tt
bet>oc bie ttauttgen
*o rjeranrfirfen/ an benen bu feine Suft fmben wirft $ In benm
2. €onne, 2i<fct, ÜRonb unb ©etflrne fty bir berbunfe&t/ unb
bte/ audj nad) tem Siegen , ber Gimmel nid)t me^r t)eitee
3« lädjelt 3«c 3<it/ wenn be* Aorpcrl €tu(fen »an!en$

•naa
joS caMini an^waS on n***n nt
vwia wnsa ona^ro ww
p*k
w *S ny raun
«m :wpS na •j^Sron nVpn* mtan i»
w
o-w s ona p* noa* *wn (nmn w
non) napm rw *an o«»ö gl
jnav ynwn vo?n oiip wia» lutn nim —
*ncm tpotn oinnS "rannt*
, kSo »npoa aw» t*nai fa^io :icm «iohv loa $ vnai tmnin 'n
'n
• wW5 nma (* ,v**rah "nan im rwa umi ,noS*a
jvan ovi : pipan *wjhw loa #u top Mim yin** rwn mt u»S*
D^-rao lad nS^Sa 02 ,0*3*3 rovn rnpnn on 01
now»

ix** iwn nn ww
miän
iSroy ,
cw wK /iiwo
n^aov w^iai
^»po *ino nSnnno
^nat pan rmn

w #

oimx mas
*tvci /f^vn««
ovj Saa
^Tiwrrt :*n?on pv> |evn ; nmB v trom :ontj«a non Sro
«vbS virüi /O-iHn^o uwi mwil/oomn m-nwm /iwo
: noTNn lanon bp v"^ in j-wji /ono k»v mpon nr» /O^'utji
jn-nwom fitnin -mmnuBv *a«n tpp -p Sa miafta omw
o^ivian fi'opn dji / ona fßn \S |iew niaya >S wn^Ko "tw ca)>M oniwn
i3K r^*xn hit mau wj >pnn dm j>a»a *a ,wm
vm o^Wii
zh mvaa o^own w*ai iven naaSa rt^ai nrma p>p%i o^n
jnawmaa t»» wa owoawn a»syn o»av (jpwS) ^ Sa« ^o*wnt>

• tew Pf» r/W» 1*61 : r»f3 '»pc* nai 001 (#

/— ^13
• Staat- .',ak i
opn nar»a 7p jwzvrfr! natw rnttta*
*n» na» w r^bnüa-s? antfn "tisxn ?ip^

TO!

m«3
^mmni ,S"n npik
tzawnn niSoa nwp *pv^*t
$*teSm a^Sm-wi
vuw $own /nwm
>n»2n *now w
jtror&n
DW3
\t\
rot>
nunen**
tar» rD*S*Sn o^StS»! o^apa rapa *y nanno rnwannni nuvnn Dwaon
.

ihso onwai onviS ^SinS o^Sason jroo napn / nantan Sip Ssva naio»
Si'pS oip^i rirw t"v vSy nSna ^
Sa jprn" n»Sn :-oiki $»pan *pS™
o^aaon rn»y Bnwn non v»n n>aav(n»Sinn mSw
rmm) nunr
rnb pvSo) nilJI o<mnv on >H ,pDi»n aS *»y nwpj »wa oS*p*
,1*^ ir« "p lna A n2 ,n flVin i **** Ii
"

oai ,ntn opn >awna* na« ty pwSo


naao ° 3 ^ xinvwii
,n-np» Sa Sy «jiarp't fttan
5 mrn» irtnipav / r*> tnwa mn avwn trän. jna SV
'-i oann> wo
,Sano'"» -*pn raa esot «win ipn /«w 1
Sy *an npiw *a p» *» -»p**
piaa Mn«> vnapt mtö aana jap imto ^»yti ,SaoS iS \moyy yin'ni .

z jva« ,naK p»Sö -rnavann nw im&im: ^nai ;wSo ,ecp*i


tm.^3f $fip%$t\ W *» j»h Twna rwpo ^n mwn nwrwn wan 8\m
pwSo t^npon Saa
mn naa>
W
/O^PtÄvH V>
-ioVip n^sS >pnn
vap.'rwi la
i^in naa
wupS i»k n^anV —
^ Dt»n "frwr

nw
4
o^piva o^aaw wh^o »» owpon «r-rnom. /woa ^iwn
/O^ai nona Stfröa ovcn *np rnai mavS -nnon Snn im •wainw fi *
mnn Sycana r» inKtin —
pm* kS» otö iwnaa now : S"ani.
anfn n /la , Tann
^iir>i ^iw^pi maiann irvi9n , i larnjv«? d~o — nn^nai
/O^on Sy Sartna urpan nan navni ,Sann -]Sini aan vS^ «w*
nirfib
nSiana mp*an rir»»pm fiy \h pM -w^a /»mafi SiSan tu r>*»a
Spoo o^wanmi^aU ,non>nSy inrna dthti nono lanon^^an U #f»pn
SaSani ^ nan aawi vSy nv« Sra SaSa ^"p d'dh la la*»»"» la^vn / iS
fepn SaSan aan Sann» paa , |op nSna oj? San pwn nwp
/Vn«S iw1 ^n«n nSxn o^SaSan >a» ataa^jn ,SnanSaSan oa aaoiai
n\SynSn>»nnS aNivn naa 9* # Svun nn oa r^n^ *>no^ wn^na a^^a pspn
nittn nanSon w>S W
noni «nam nra *Sa uwia larf
Sbwi - •

Digitized by Google
bie rSfKgen 3ftmt wrtwmmM hU 3dfae, btt fhtmpf
unb wenig fmb, ntdjt mef)t malten, un> feie Äugen ftcfy in

4# |!>re büftern ^otjtm frergen. SBemt bir Pforten be$ Äfo


per« (bie dujiem €>fnn«*»etf$euge) ffcf) fdjltefjen, weil btt
SKüi)le (betragen) bumpf fdjweigt; wenn i()n bie Stimme
eineS S8ogel$ auffdjtetft, tmb beffen liebfidjet ©efang nicfyt
5. mefjt* ergiiu if>m tot jebet £5t)e fdjwfnbelt-, jebet 2Beg be*
dnqfiigt; er jebet 6Ue $ürnt> fein Heine«, eingef<HllHltt»
-
5Befen fid> felbj! &ut ßaft wirb, unb jebec Srieb unb ebc
SBegierbe in t(>m fdjweigtj benn er ift fdjon auf bem 9Bege
ya feinet ewigen 4?etmat&, et fielet fc^on feine fieibtragen«
6, ben in ben ©tragen unu>t$ief)en. S5et>ot bafSirbetfcfjnurdjena)
fld) auftöj!, ba$' golbene SKdMeinfc) batjon ritt, bet Crirocrc)
auf bet €5tromung jetbtid)t unb ba$ ganje ©en>inb</) mit
7# in ben SJrunnen ftütjt» Unb bann bet* ©taub gut bet Srbe,
bet et angef)dtt, jurfiäfefyret, unb bet 0fip ju ©ott,
bet u)n gegeben/ triebet- fjingefjet.-

©et
1

HK3 _ _
f dihh »juvnia i^ini aawi oin «im , *ajpn wwn /Stroi ? non Ss?on 1

ruao norsm / «jun oy nowa / o^SAan »3» paioni n^pon Sann «irr
S^anS mimni mvno jnun pispn SaSan Htni nnia»S) ntatsh am nbua
m>no *o aw»^ dihh bve* cna -wh ,nuwn ninani .ipan Hirn Snan
mawm \pmm v\ntn* dm :idih a*y • D^nn o^on ziaKicn nana ruao
•jvnn nan lawai / noeon fnn ik / «)Yan oy noa^n mippon "»jvnn wajri
snxn ipj Hvun hh*n pro , mn oVrrn «pm , D^on xiyiao Sy
inpibruao *wk no/wn nsyn aw tni .viwjn awno lipo / nun ^mh
• roiu 19* om^kS Sjroo pbn WKW nwn
Vau.-

11) ba« ©ffl>erf4nän$en ift fc« 8c^n«*6e{(!, bet bfe ©eele mit bem
• Körper uerbtnbet.
b) ba< golbne SKabletn, Me ©^wungfraft be« ©anjen, n&mliä) : bie
6eele«
f) bet Cimet , fft bet Örgamömu«, bet ba« ©anje ett)dltf unb bet-
burd) bte einzelnen Organe feine Gräfte unb ©afte »011 Aupcn ^cr#
üufbet gtofen CJtr&mung bet Statut ; fc^6pft.
1) b<* ö anjc «cttKRÖ/ if) bet Ml^d
im (öan^ii*

Digitized by Google
OÄÖfl DVD

ny» tp* siroi rsn-nj} *öof? nSrtp b^? : ra-in «<>•

ritrs vtn »ja nana Irin : in« mno ntoDK «•


ijiQ njft ng* nsvi it?i fg p« nann onsp»-
jtotj> vnttirnKi ky DTj'TKn rw yotw *?sri i3n
BstfD3 ig; otf % nbo^rn« : yVDtO
»
j> : dint^ nns
DJ^-ty .

> DfiMn *?a

12» /rfcnpn na» »nm -»an nSnnrra vianar na pv /D^af» Sant»


incan baai ,nmn • San San* uS rwin naann nmap

*ri* fpn |aSi , -)j5Tm a^poi pma Mrt min opn nK no*? *nSvm
r-i^np v>§oa /Up2 -uS o^-nn in p na ?* **a am ,navi o'Sraio» 1

•-*y c^aawn ^yc3n niatbnna a^irpisan canan >fßn n2i avoS irpa
•w ananwai /awai «D>om a^oipr an dwäSi ,Saen aaip ht .

i-nfiiDK ^Sya anaan na"» : lown «pai» nn a^on nanan : Q>Q3n hin u«
Mnr D^oi'fiS ^a / pm r-»3^03 \Ht rnj?a a'soNJn , an

BWnm nnooon o:> , rowi reva avio:n


owp nvwvaS mj amyn
la^oann nai Hai . jna rrnun t> a^mai »naaannn an o^>p
nnon nva»oa\Sav iFamj cnNna npi arn Snn / TTih rumo o» dwk
nrropSi • ^or mSi na^ n© njr Vam nanS Siaj jn« ,-wa mvi wvatt«
P«nS aS^S /nam «At • fp pn ona nrn / nann onao mwo \ia n«
• a^»nS p«w no SV mSi iran w>Smi yj^» nam
Sao vom -»v n^
~a n? >a ^ *)iov i'niioi kt o vn« n« i*in ^ "»arn nri pni m^i" nai it#
.
,

^r» # nw Sa nn o | mSa^ |H vm
pun «im «w *D /DTiciif
" ^\ •••• t
• V »lf l,( |

Digitized by Google
f
101
I

e « i « f.

8. »et MBoro«* lehrte bie gitelfett ber gitetfeften, »ieSM


9. eitel fei* Xu<f> !)at er bei aller feiner «Bereit e* ni*t
verfd)mÄ&et, ber Selker feine« SSolfeS §u fem? er war auf*
metffam unb unterfudjenb/ unb tyat ber 2ef)cfprüdje viele
10.* gefertigt Xl* $l)ilofop& wollte er tym beliebige ©a^en
aufpnben/ unb fdjrieb befannte 8Sat)rf)eiten tym.
11* ;Die Eefyren ber SBeifen gleichen ben m gepflanjten jpeefctu
Umi&umungeh von einem Birten
eingetriebenen $eerbens alle

12» bo^in gebraut.*) Um


me&r nun, mein @ot)n, ty&tt bid>
fo
vor vielem S3üd)ermad)en$ ti f)at beffen fein ßnbe, unb *a
viele« jtubiren ftrengt ben JMrper an»
13. SDer 8d)lu{j ton aller fefcre iji bod> nur immer biefer: $abt
6l>rfurd)t vor Sott unb beobadjte feine $öorfd)riftm,
,
benn
meljr vermag ber 2Renfd> nidjt; benn all bein 2bu» brin*
get ©ett in Sfcedjenfdjaft bei feiner un* verborgenen Hb[\d)U
ob foldje« b a gut ober töfe ffL — ,

»fo f&r*te ©ott unb beoba^te feine ©efefr.

ßnbe be* ©u<f)e« Xo^eUt^

#mt»4 Am- ^on wvo3 oviWn


St* ,oSpj Vs- Sp ins* # rww Dm
noSirsi
^rSsn rnSanro
nSrm vosn
ov
w
mtntarn
— tbkm dwd uS
wo
>o
o^kti
-wh ,rhvtv> awx vüiid mrn
pSi /*n Sa wpo
'k pSn naon a'aoa j"p —
*on n no aw w nSpn* m\ano jnaarr
ow
np.
-jf?n
'3
TW3
wnSKn

*3
two> T*>»
/TO? wiwoi
w
yann wo pn*n im :nowp ,'eipvD /h nomt
3** — •

oviSm nn /ovtSn
nwon Sa Syi
11*3 Sic
fm SsV

0>

•) (Sin 58tlb ber Sefc^rSnf^etf fces menfd&tid&en SJerjfanbe«, unb f<jfg#


liib Mt Setyre: ni#t Diel 23üdjer *u fdjrcibeti/ weil afle* ©itbten
unb Staaten body niefct über tic fladjtligr Um^umun^ in Ut Mt
-----
^f jRcnfjJen begxcnit ifk, fcinau« tau».

d by Gc
Google
ritt

JDrutf f cf)Ur.

Seile ßatt

4. 31. nac^ fommt— tx


16. 11» ipurb um übe
MM 10. V\3tf
; T13*r
25» 4. OD
31. M» SBetbc Sön'be,
35. 31. mnrm
45. 21.
47. 6* K u. yneiD
49. 6. 0. u» NT KD
61. 1
& JBcrgan&cit jBergangcnfcett
19. frrüeln frcueln
, 28. Kim -

64. 7. ». PH
63. 9. ». u.
13. »u»
"731
)3UM)
&
13103)
66.
67. 9» u. TO ms
76. 19, OTU)
1.
82. tu
17*
DiPzed by Google
Digitizedby Goö^le
/

Das könnte Ihnen auch gefallen