Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
17
Seite 1 von 16
Formelsammlung
Inhalt
17
Formelsammlung .................................................................................................. 1
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 2 von 16
17.1
Formelzeichen
Formelzeichen
AAuto
AK
AV
Bedeutung
Fahrzeugquerschnittsflche
Kolbenquerschnittsflche
Ventilsitzquerschnitt
aAuto
be
c
cp
Fahrzeugbeschleunigung
effektiver, spezifischer Kraftstoffverbrauch
Massenanteil von C im Kraftstoffmolekl
spezifische isobare Wrmekapazitt
(cp = cv + R)
spezifische isochore Wrmekapazitt
Luftwiderstandsbeiwert
Zylinderbohrung
Erdbeschleunigungskonstante (g = 9,81 m/s2)
Massenanteil von H im Kraftstoffmolekl
Taktzahl (2-Takt: i = 1; 4-Takt: i = 0,5)
Luftbedarf
cv
cW
D
g
h
i
Lmin
l
M
M
Mi
m
mg
n
nASP
Omin
o
p
Pe
pe = pme
Pi
Pi,zyl
pi = pmi
PMotor
PRad
Pr
pr = pmr
q
q
R
r
s
s
s
Pleuellnge
Molmasse
Motordrehmoment
Molmasse der Komponente i in einem Gemisch idealer Gas
Masse
Ladungseinsatz je ASP und Zylinder
Motordrehzahl
Zahl der Arbeitsspiel pro Zeit
Sauerstoffbedarf
Massenanteil von O im Kraftstoffmolekl
Druck
effektive Motorleistung
effektiver Mitteldruck
innere Motorleistung
innere Motorleistung eines Zylinder
indizierter Mitteldruck
effektive Motorleistung
Leistung am Rad
Reibmotorleistung
Reibmitteldruck
spezifische Wrme
Zahl der O-Atome im Kraftstoffmolekl
Gaskonstante
Kurbelradius
spez. Entropie
Kolbenhub (s = 2 r)
Massenanteil von S im Kraftstoffmolekl
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Formelzeichen
s/D
T
t
tASP
u
V
Vc
VH
Vh
Vs
v
vAuto
vm
WK
V
w
x
x
y
yi
z
z
e
Getriebe
g
i
m
V
a
l
Pl
S
Z
Roll
i
Seite 3 von 16
Bedeutung
Hub-Bohrungs-Verhltnis
Temperatur
Zeit fr eine Motorumdrehung
Zeit fr ein Arbeitsspiel
spezifische innere Energie
Volumen
Kompressionsvolumen
Hubvolumen des gesamten Motors (VH = z Vh)
Hubvolumen eines Zylinders (Vh = D2 s)
streckenbezogener Kraftstoffverbrauch eines Fahrzeuges
spezifisches Volumen (v = V / m)
Fahrzeuggeschwindigkeit
mittlere Kolbengeschwindigkeit (vm = 2 s n)
innere Arbeit am Kolben
spezifische Volumennderungsarbeit
Kolbenweg (OT: x = 0 und = 0)
Zahl der C-Atome im Kraftstoffmolekl
Zahl der H-Atome im Kraftstoffmolekl
Volumenanteil der Komponente i in einem Gemisch idealer Gas
Zylinderzahl
Zahl der S-Atome im Kraftstoffmolekl
Steigungswinkel
V Vc
Verdichtungsverhltnis ( h
)
Vc
effektiver Wirkungsgrad
Getriebewirkungsgrad
Gtegrad
innerer Wirkungsgrad
mechanischer Wirkungsgrad
thermischer Wirkungsgrad des Vergleichsprozesses
Isentropenexponent ( = cp / cv)
Luftverhltnis
Luftaufwand
Liefergrad
Schubstangenverhltnis (Pl = r/l)
Splgrad
Fanggrad
Ventil-Durchflusszahl
Rollwiderstandsbeiwert
Massenanteil der Komp. i in einem Gemisch idealer Gas
Winkelgeschwindigkeit ( = 2 n)
Dichte ( = 1/v)
Ventil-Versperrungszahl
Kurbelwinkel
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 4 von 16
17.2
Luftwiderstandskraft:
FLuft
Rollwiderstandskraft:
FRoll
Steigungswiderstandskraft:
FSteigung m g sin
Beschleunigungskraft:
FBeschl m aAuto
Leistung am Rad:
PRad
Motorleistung:
PMotor
Roll m g cos
PRad
Getriebe
Typische Zahlenwerte:
cW
0 ,3
AAuto
2,2 m2
Roll 0,008
Getriebe 90 %
Luft wird mit der thermischen Zustandsgleichung fr ideale Gase berechnet.
17.3
Typische Stoffwerte
Luftzusammensetzung
Abgas
Molmassen
Ottokr.
42,0
14,5
0,760
Dieselkr.
42,8
14,6
0,840
Ethanol
26,8
9,0
0,793
0,14
0,84
0,02
0,14
0,86
0,00
0,13
0,52
0,35
Pflanzenl
37,6
12,7
0,920
RME
BTL
37,1
12,5
0,880
43,9
Kerosin
42,8
0,760
0,800
Isentropenexponent
spez. isobare Wrmekapazitt
Gaskonstante
Wasserstoff
Kohlenstoff
Stickstoff
Sauerstoff
Schwefel
520
0,25
0,75
0,00
0,12
0,77
0,11
spez. Wrmekapazitt
Dichte
Isentropenexponent
spez. isobare Wrmekapazitt
Gaskonstante
Molanteil N2 ( Volumenanteil N2)
Molanteil O2 ( Volumenanteil O2)
Molanteil CO2 ( Volumenanteil CO2)
Molanteil Ar ( Volumenanteil Ar)
Massenanteil N2
Massenanteil O2
Massenanteil CO2
Massenanteil Ar
Erdgas
50,0
17,2
cW
cp
R
N2
O2
CO2
Ar
N2
O2
CO2
Ar
cp
R
MH
MC
MN
MO
MS
H2
112,0
34,2
4157
= 4,20 kJ/(kg K)
= 1kg/dm3
= 1,4
= 1007 J/(kg K)
= 287 J/(kg K)
= 78,084 %
= 20,946 %
= 0,035 %
= 0,934 %
= 75,51 %
= 23,01 %
= 0,04 %
= 1,29 %
= 1,34
= 1136 J/(kg K)
= 288 J/(kg K)
= 1 g/mol
= 12 g/mol
= 14 g/mol
= 16 g/mol
= 32 g/mol
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 5 von 16
17.4
Modellkraftstoff :
CxHySzOq
y
q
y
Omin
y
q
x z MO2
4
2
mB
MB
mO2
Lmin
1
Omin
0, 232
y
q
y
q
x z MO2
x z 32
1
100
4
2
4
2
MB
0, 232
23, 2 x 12 y 1 z 32 q 16
x MC
MB
y MH
MB
z MS
MB
q MO
MB
c hs o 1
Lmin
y
q
y
q
x z MO2
x z
1
4
2
4
2
137 ,8
MB
0 , 232
MB
kg/kmol
o
c h s
Lmin 137 ,8
12 4 32 32
mLuft
mLuft , stchiometrisch
Typische Werte:
Ottomotor:
Dieselmotor:
mLuft
Lmin mB
= 1
= 1,4 bei Volllast
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 6 von 16
17.5
Thermodynamik
dwV
adiabat
d sirr 0 :
reversibel
d s d sq d sirr 0 : isentrop
p V m R T
p
R T
d u cV dT
Isentrope Zustandsnderung eines idealen Gases:
1
T2 V1
T1 V2
p
2
p1
M
i y
i M i
M M y
i i
i
1
i
M i M
i
2
1
p
dm
2 p2 p2
1
2 n A
V R T 1 p
p
d
1
1
1
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
17.6
Seite 7 von 16
Kurbeltrieb
1
2 sin2
s r 1 cos
1
1
Pl
Pl
Kolbenweg (Nherung):
s r 1 cos Pl 1 cos 2
4
Kolbengeschwindigkeit:
s r sin Pl sin 2
2
Kolbenbeschleunigung:
s r 2 cos cos 2
Pl
r
l
Schubstangenverhltnis:
Pl
Zylinderhubvolumen :
Vh AK s
Motorhubvolumen:
Winkelgeschwindigkeit:
2
D s
4
VH z Vh z D 2 s
4
d 2
2 n
dt
T
mittlere Kolbengeschwindigkeit: v m 2 s n
Effektive Motorleistung:
Pe M 2 n M
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
17.7
Seite 8 von 16
pi VH
Wi,Zyl
pi Vh
Innere Leistung:
dWK
WK
dt
t ASP
Pi ,zyl
t ASP
Pi ,zyl
i n pi Vh
Pi ,Motor
i n z pi Vh i n pi VH
1
nASP
1
i n
i n pr VH
2 Me
i
VH
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 9 von 16
17.8
Vergleichsprozesse
Kompressionslinie:
V V
p
OT h C
V
p
UT
C
Wirkungsgrade:
th,Gleichraum
1
1 1
1
th,Gleichdruck
th,Seiliger
*
p
p
1 pmax
max min
q
pmin
pmin pmax
1
q*
mit
q*
qzu
cp T1
qzu
Qzu
mim Zyl.
mB HU
also:
q*
qzu
Qzu
mB HU
HU
1
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 10 von 16
17.9
Wirkungsgrad =
Nutzen
Aufwand
Pe
B Hu
m
effektiver Wirkungsgrad
Pi
B Hu
m
Pe pe Me We
Pi
pi Mi Wi
mechanischer Wirkungsgrad
i i
v th
Gtegrad
be
Vs
B
m
1
Pe e Hu
B
V
m
B
v
B v
mechanischer
Wirkungsgrad bei
Nennleistung
Ottomotor
Dieselmotor
2-Takt
4-Takt
Gtegrad
Ottomotor
Dieselmotor
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 11 von 16
Der Motor kann nur so viel Leistung abgeben, wie Kraftstoff verbrannt werden kann. Zur
Verbrennung dieses Kraftstoffes wird Luft gem dem Luftverhltnis bentigt:
Leistung bentigt Luft!
a
a
VH theor.
VH
p vor Zyl.
i n VH
p vor Zyl.
Vh
p vor Zyl.
l
a
mFrischladung
mFrischladung mRest
Man nimmt entweder den Gesamtmassenstrom und das Motorhubvolumen VH oder den
Teilmassenstrom durch einen Zylinder und das Zylinderhubvolumen Vh.
4-Takt: l 0,7...1,1
2-Takt: l 0,5...0,7
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 12 von 16
Gemisch verdichtend
(typisch Ottomotor mit Saugrohreinspritzung)
H
p
pe e a
u u
Luft verdichtend
(typisch Dieselmotor oder direkt
einspritzender Ottomotor)
H
p
pe e a
u u
1: u
Abschtzung des Zustandes vor dem Zylinder:
Umgebungszustand beim Saugmotor
Zustand nach Verdichter beim aufgeladenen Motor
17.11 Kenngren
Wenn von Verbrennungsmotoren keine oder nur wenige Messwerte bekannt sind,
dann kann man sie trotzdem nherungsweise unter Verwendung von Kenngren
berechnen. Typische Zahlenwerte sind in der Tabelle auf der folgenden Seite
gegeben. Weitere Werte sind:
Hub-Bohrung-Verhltnis:
s/D
1,0
Schubstangenverhltnis:
Pl
0,3
11
18
0,85 0,9
pvor Zyl.
Tvor Zyl.
TUmgebung
Tvor Zyl.
50C 120C
50C
pmax
(30100) bar
(160200) bar
1,0
1,31,4
Verdichtungsverhltnis
bei Ottomotoren:
bei Dieselmotoren:
ohne LLK:
mit LLK
bei Ottomotoren:
bei Dieselmotoren:
bei Ottomotoren:
bei Dieselmotoren auf der Volllastkurve:
pUmgebung
Natrlich verwendet man immer die wahren Werte, wenn sie bekannt sind.
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 13 von 16
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 14 von 16
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 15 von 16
17.13 Aufladung
Verdichterdruckverhltnis:
pnV
(Achtung: absolute Drcke verwenden)
pvV
Turbinendruckverhltnis:
pvT
(Achtung: absolute Drcke verwenden)
pnT
t
c p TnV,isen TvV TnV,isen TvV
w sV
t
wV
c p TnV TvV
TnV TvV
isentroper
Verdichterwirkungsgrad:
sV
isentroper
Turbinenwirkungsgrad:
sT
isentroper ATL-Wirkungsgrad:
c TvT TnT
w Tt
T TnT
p
vT
t
w sT c p TvT TnT,isen TvT TnT,isen
mechanischen Verluste)
Kompressorantriebsleistung PV:
L c p TnV TvV
PV m
Massenstrom- und Leistungsbilanz am ATL:
A
m
L m
B
m
PT
PV
A
w m
L
w tV m
t
T
sT w
sT
t
sT
A
m
t
w sV
L
m
sV
t
L
c pL TnV,isen TvV m
L
w sV
m
t
A sV c pA TvT TnT,isen m
A
sV w sT
m
Q
B
Pe Q
Abgas QLLK QKhler u.sonstige Wrmeverluste
Q
Abgas c pA TnT Tu m A
Q
LLK
L
c pL TvLLK TnLLK m
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren
Seite 16 von 16
17.14 hnlichkeitsregeln
geometrische hnlichkeit:
mechanische hnlichkeit:
Q
W
Q
B
thermische hnlichkeit:
ist gleich
17.15 Massenkrfte
rotierend:
F
rot
oszillierend:
F
os
m r 2
r
m r 2 cos cos(2)
h
Pl
17.16 Einheitenumrechnungen
1 bar
N
105
105 Pa
2
m
1 mmWS
9,80665 Pa
1J
1 Ws 1 Nm
1N
1 PS
0,7355kW
kg m
s2
2014-02-07
HTWG Konstanz
Prof. Dr.-Ing. Klaus Schreiner
Labor fr Verbrennungsmotoren