Sie sind auf Seite 1von 30

Prof. Dr.

Hans Jürgen Scheuer


(Institut für deutsche Literatur)

Lyrik, Spiel, Didaxe


Die Vielfalt der Formen
im ‚Codex Buranus‘
Seminarplan
BA-M 4: Literaturgeschichte I
(WS 2019/20)
I. Früher Minnesang in lateinischem Umfeld: Die Sammlung der mischsprachigen Jubili im
Corpus der 'Carmina Burana' (clm 4660 u. 4660a)

15.10. Zur Einführung: Geschichte, Aufbau und Signifikanz des Codex Buranus / CB 177: Implikationen und Wirkungen
eines einfachen Liedes (lateinisch-deutsch)
CB 177: Stetit puella
Christian Morgenstern, Das Mondschaf / Lunovis (aus: Galgenlieder, 1905)

22.10. Descriptio personae: Über elementare Beschreibungstechniken in der mittelalterlichen Poetik und ihre lyrische
Umsetzung
Wachinger, Zu den deutschen Strophen der Carmina Burana
U. Müller, Mehrsprachigkeit und Sprachmischung als poetische Technik
Huber, Ekphrasis-Aspekte im Minnesang

29.10. Natureingänge und Tierkataloge: Naturprozesse und Psychodynamik im Sang


Lieb, Jahreszeitentopos im ‚frühen' deutschen Minnesang / Scheuer, Poetik der animalia
Dante, Divina Comedia (Inferno, 1. Gesang)
Burkart von Hohenvels, Lied 2
CB 132-134: Tierkataloge / CB 17*

05.11. Stanzen: Lyrische Form und erotisches Phantasma


Dante, De vulgari eloquentia
Agamben, Stanzen / Nymphen
II. Interferenzen zwischen Poesie und Wissen: Voraussetzungen und Synergien

12.11. Erotik vor dem Hintergrund vormoderner Wahrnehmungspsychologie: Evokation und Parodie
CB 62: Dum Diane vitrea / CB 197: Dum domus lapidea
Scheuer, Die Wahrnehmung innerer Bilder im 'Carmen Buranum' 62

19.11. Magie, Dämonie und Exorzismus


CB 54: Omne Genus demoniorum
Testamentum Salomonis
Auszüge aus Salman und Morolf

26.11. Artes liberales I: Venus natura oder der kosmogonische Eros: Allegorien des Makrokosmos (Astrologie, Musik)

03.12. Artes liberales II: Spuren des trivium (Grammatik, Dialektik, Rhetorik)

10.12. Ethik, Ökonomik, Politik: Gegenwartssatire in den CB

17.12. Nummus et Fortuna: Geldwirtschaft, Spieldidaxe und Ständekritik


CB 1-11, 14-18a
CB 44: Ewangelium (secundum marcas argenti)
CB 209-210 (Schachgedichte), CB 215 (Spielermesse)
III. Literarische Folien: Lyrik – Epik – Dramatik

07.01. Literarisches Fortleben der antiken Mythologie: Ovid und der Daphne-/Apollon-Komplex
Ovid, Metamorphosen I,452-567
CB 106: Veneris Vincula / CB 109: Multiformi Succendente / CB 152: Estas non apparuit

14.01. Literarisches Fortleben der Menippeischen Satire


Martianus Capella, De nuptiis Mercurii et Philologiae
Alanus ab Insulis, De Planctu Naturae

21.01. Lyrische Narrationen: Trojanerkrieg, Aeneis, Apollonius-Roman


CB 97-102

28.01. Lyrische Aktualitäten: Die Thematik des Kreuzzugs


CB 211: Alte Clamat Epicurus / Walther von der Vogelweide, Palästinalied
CB 168: Anno Nouali mea / Neidhart, Nu gruonet wol diu heide (Kreuzlied)
Kreuzzugsdichtung / Konrad von Würzburg, Der Welt Lohn

04.02. Theater des Heils: Geistliches Spiel I


CB 227: Benediktbeurer Weihnachtsspiel / CB 16*: Passio (Magdalenenspiel)

11.02. Geistliches Spiel II


CB 228: Ludus de Rege Aegyptiaco
Ludus de Antichristo
Textausgabe (bitte anschaffen!):
Carmina Burana. Texte und Übersetzungen. Mit den Miniaturen aus
der Handschrift und einem Aufsatz von Peter u. Dorothee Diemer,
hrsg. v. Benedikt Konrad Vollmann, Berlin 2011 (Deutscher Klassiker
Verlag im Taschenbuch 49).

Digitales Faksimile:
a) clm 4660: http://daten.digitale-sammlungen.de/ ~db/0008/
bsb00085130/images/
b) clm 4660a: http://daten.digitale-sammlungen.de/ ~db/0008/
bsb00085131/images/

Corpus der Carmina mit deutschem Text(-anteil):


a) CB 48, 112-115, 135-153, 155, 161-175, 177-183, 203, 211
b) CB 2*, 7*, 16* (Magdalenenspiel), 17*, 23*
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660


Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660 a


Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 1r
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

Gliederung:
• Moralisch-satirische Dichtungen (CB 1-55)
• Liebeslieder (Incipiunt jubili: CB 56-186)
• Trink-, Spieler- und Vagantenlieder (CB 187-
226, CB 215: Incipit Officium lusorum)
• Geistliche Spiele (CB 227-228,
Weihnachstsspiel / Ludus de Rege Aegypti)

Formale Leitdifferenz:
• Sangbare Lyrik (Strophenlieder, Leichs,
Sequenzen)
• Versus (Hexameter / Pentameter)

München, BSB, clm 4660,


f. 1r
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 1r
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

CB 19: Fas et nefas ambulant

CB 17: O Fortuna, velud luna

München, BSB, clm 4660,


f. 1r
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

CB 20: Versus – Est modus in verbis

München, BSB, clm 4660.


f. 1v
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

CB 21: Veritas veritatum

CB 22: Item - Gavdes – Cur gaudeas, vide!

CB 23: Item – Uide, Qui nosti litteras

München, BSB, clm 4660,


f. 2r
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 18r
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

Incipiunt iubili

CB 56: Ianus annum circinnat

CB 57: Bruma, veris emula

München, BSB, clm 4660,


f. 18r
Codex Buranus
Geistliches Spiel II:
Prophetenspiel
Weihnachstsspiel:
Dreikönigsspiel
Hirtenspiel
Herodesspiel

München, BSB, Clm 4660,


f. 99r
Codex Buranus
Geistliches Spiel I:
Prophetenspiel
Weihnachstsspiel:
Dreikönigsspiel
Hirtenspiel
Herodesspiel

Primo ponatur sedes Augustino in fronte eccle-


sie et Augustinus habeat a dextera parte ysaiam
et danielem et alio prophetas. A sinistra autem
archisynagogum et suos iudeos. Postea surgat
ysaias cum prophetia sua sic:

München, BSB, Clm 4660,


f. 99r
Codex Buranus
Geistliches Spiel II:
Ludus de Rege Aegyptiaco

München, BSB, Clm 4660,


f. 105r
Codex Buranus
Geistliches Spiel II:
Ludus de Rege Aegyptiaco

Rex Egipti cum comitatu suo in locum suum


producatur cum conductu

München, BSB, Clm 4660,


f. 105r
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

CB 92: De Philide et Flora – Anni Parte florida


celo puriore

München, BSB, clm 4660,


f. 39r
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 64v
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 72v
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 72v
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 77v
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 77v
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 89v
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 91r
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 91v
Codex Buranus
1230/14. Jhd.

München, BSB, clm 4660,


f. 92r

Das könnte Ihnen auch gefallen