Sie sind auf Seite 1von 592

s^ \

3^

m<
g ife r^^t^ß^
:<^ti.^ -
V-,-
i^^^

.^c<<r.• <; er -

; ce.; ^^tii
Z^<L ' ^^^^
:.«r •-•^©fj
.. rc '^ficr
. ^^^
4. «.Vi- .:!<Bj^
/TiX-^ f^lg^cj
< cc ^2^

c
:^
^x?
«.^^^«
t -'«^pi^
1^';rif^fi^
0^ . ^t^> ? ^ .^ V.

^^ScS
DivJJion,.:^"^.,

Section .jjjs^«. u
ANALECTA HYMNICA
MEDII AEVL

CANTIONES BOHEMICAE.

Leiche, Lieder und Rufe


des

13., 14. und 15. Jahrhunderts

herausgegeben

von

(xuido Maria Dreves,


S. J.

Leipzig.

Fues's Verlag (R. Reisland).


1886.
CANTIONES BOHEMICAE,

Leiche, Lieder und Rufe


des

13., 14. und 15. Jalirhiniderts

nach Handschriften

aus Prag, Jistehuicz, AMttiu^au, Hoheufurt und Tegerusee

herausgegeben

von

(tIücIo 3Iaria Dreves,


s. J.

Leipzig.

Fiies's Verlag (R. Reisland).


1886.
Digitized by the Internet Archive
in 2013

http://archive.org/details/analectahymnicam13drev_0
Einleitung.

Als Herausgeber dieses zum Zwecke hymnologisclier Studien


die zahlreichen liturgischen Handschriften durcliging. welche die
Klostt^rvergewaltigimg Josephs H. aus allen Gegenden Böhmens
auf der k. k. Universitätsl)il)liothek daliier zusammengeführt, stiefs

er in mehreren dersell)en auf eine neue, ihm völlig fremde Art


lateinischer Gedichte. Bei näherem Studium dieser ergab sirh,
dafs dieselben ihrer erdrückenden Mehrzahl nach so gut ^^ie

unbelvannt, eines besseren Loses aber unter melir als einer Iiück-
sicht würdig seien.
P'.inmal schienen an dem gewaltigen Schatze mittelalterlicher
lateinischer Hymnendichtung, zu dem die meisten aliendländischen
Völker in hervorragender Weise beisteuerten, die zur lateinisclien
Kirche rechnenden slavischen Stämme, also vor allem Polen und
Tschechen in der denkbarst dürftigen Weise vertreten. AVährend
die gedankenkühne, aber in der äufseren Fonn rauhkräftige
Weise der älteren Sequenzendichtung, von Deutschland ausgehend,
sich in Deutschland und fast ausschliefslich hier zur Blüte ent-
faltetes ja in den hervorragenden Leistungen der St. Galler und
Reichenauer Sängerschulen zu einer Beliebtheit und einem An-
sehen in der gesamten Christenheit gelangte, dafs selbst der
veränderte Geschmack und die vollendeteren Formen des zwölf-
ten und dreizehnten Jahrhunderts sie nur in beschränktem ]\Ialse

zu verdrängen vermochten; während die zweite, äufserlich glän-


zendere und anmutigere Blüte der Sequenzendichtung im süd-
lichen Frankreich, speziell in Clugiiy ihren Anfang nehmend, im
nördlichen, vor allem in der berühmten Abtei von St. Viktor
ihre herrlichsten Tiiumphe feierte: war l)isher nicht ersichtlich,
dafs die slavischen Völker, soweit dieselben in die grofso Völker-
familie eintraten, die man im ^littelalter das abendländische oder
lateinische „Christentum" zu nennen pflegte, sich in irgend er-
1"

I
— 4 —
heblicher Weise an der Hymnodie beteiligt hätten. Und doch
mufste eine solche Beteiligung bei der bekannten Sangeslust der füll

beiden zunächst in Betracht kommenden Stämme mindestens für


das dreizehnte und vierzehnte Jahrhundert von vornherein so gut
wie ausgemacht erscheinen. Wenn sich, wie die folgenden Seiten
darthun werden, diese Beteiligung, wo nicht ausschliefslich, so doch
vorzugsweise auf eine Art von Gesängen erstreckt, die im strengen salie:

Sinne des Wortes nicht als liturgisch bezeichnet werden können, Keil;

während die Ausbeute an eigentlichen Hymnen und Sequenzen dem


sich auf die Offizien der Landesheiligen Vitus, Wenzel, Ludmilla,
Prokop und etwa das Festoffizium der Heimsuchung beschränken
dürfte, so kann diese Erscheinung uns nicht im mindesten be-
fremden. Die römisch-christliche Bildung des Abendlandes wurde Li

durch die von Nordosten gegen Südwesten dahinbrausenden


Wogen der Völkerwanderung fast gänzlich in den europäischen keiDe

Westen und Süden, und da dieser von den Griechen Italiens nafln

und den Mauren in Spanien verkümmert ward, fast ausschlielslich


nach Gallien gedrängt, von dessen Gefilden der Ansturm der,
Hunnen wie der Mauren siegreich zurückgewiesen wurde. Folge
und Lohn dieser rettenden That war, dafs das grofse germanische
Weltreich des gewaltigen Karl, das wie eine neue Schöpfung nach \m
ihren .Tagen und Formationen aus dem Chaos der Völker- neiip

wanderung auftaucht, mit seinem geistigen Schwerpunkt aui Cliai

gallischem Boden ruhte; dafs von Frankreich ausgehend-^) jene


hm
eigentümliche Mischung germanischer und römischer Bildung, die
nm\
Kultur des Mittelalters, sich gen Osten ausbreitete. Bis diese
wifi
Arbeit, dieim Westen begann und zum Teil vollendet ward
ehe noch im Osten die Bewegungen der Völkerwanderung ihi
Ende gefimden und die in Flufs geratenen Massen in die Gleich-
gewichtslage zurückgekehrt, das abgeschlossene Böhmen erreicht
und von den Anfängen christlicher Gesittung ausgehend, langsan
den hartnäckigen Widerstand des nationalen Heidentums tiber-
windend das Land auf jene Höhe . der Bildung zu heber
,
Volks

Wii
1) Allerdings blieb auch die eigenartig gefärbte irisch-angelsächsisclif
Bildung von dem Völkerwanderung verschon
hu
verheerenden Einflüsse der
feiölif
und ihreBedeutung für den späteren tand der Wissenschaften ist ein nich
zu unterschätzender. Allein auch ihre Wirkung wird durch das Reich de MSC(

Merowihger den östlicher liegenden Ländern vermittelt; man braucht nur ai 111 ;
(\

Columban, Gallus und Bonifacius zu erinnern.


merh-
venuoclite, wie sie in Frankreich schon /u dvu Zeiten dvv ersten
fränkisclien Dynastie bestand; l)is es den Pionieren dieser IMkluni*-,

der Geistlichkeit und den Mönchen, vergönnt war, ilire Miifse-

stunden der heili.üen Dichtkunst zu weihen : war auch die zweite


Rh} thniendichtung bereits im Xieder-
Bliiteperiode der hiteinischen
ganue begriüen. Die reichen Kirchen und Klöster Böhmens
salien sich daher für ihren liturgischen Bedarf nur selten auf
Neuschöpfung angewiesen, sie hatten nur zuzugreifen und aus
dem überreichen Schatze aller Länder und Zeiten sich dasjenige
auszuwählen, was ilu-em Geschmacke am besten zusagte. Be-
sonders bei Karl IV., dem eigentlichen Vater der Gröfse Böhmens,
'iikeii

Je- wie in anderer so


tritt dies Bestrel)en, sein geliebtes Erbreich
:iii'(ie
in kirchlicher Beziehung mit der Sahne aller Völker zu nähren
in auffallender Weise hervor. ^Mufsten doch, damit seinem Prag
wellen
keine Art kirchlicher Prachtentfaltung abgehe, die ]\Iönehe des
alitiis
nachmaligen Hibernerklosters sich des ambrosianischen Ritus ge-
m lirauchen, wälu'end Emaus nach der Absicht seines Stifters be-
:i iler
stimmt war, der altslavischen Liturgie eine Heimstätte zu ge-
Foi'e
wlihren.
lisdie
Dagegen sehen wir, wenn nicht früher, so jedenfalls in
nach
hervorragenderem Mafse, als in andern Ländern der Fall, eine
ter-
neue Sangesweise ^srepflegt die einen mehr aufserliturgi sehen
,

t iiiif:
Charakter an sich hat; nicht etw^a jene auf stille Privtitandacht
'^'^^fbf' rechneten und Rosarien, wie sie
umfangreichen Psalterien
!.
namentlich in süddeutschen Klöstern während des vierzehnten
die

und fünfzehnten Jahrhunderts in grofser Menge zu Tage gefördert


diese I

wai'd
wurden, sondern jene kurzen, volkstiimlichen auf den Gesang ,

Yi k berechneten Leiche, Lieder und Rufe, die als Vorläufer und


ileii'
Wegebereiter in unverkennbarem Zusammenhange mit dem späteren
religiösen Volks- und Kirchenliede der Landessprache stehen.
iTeii'bt'

Der Anfang des ])öhmischen Volksliedes ist dem des deutschen


ü^^'""! durchaus parallel. Wie in Deutschland, so beteiligte sich das
l!etieii|iYo]k auch in Böhmen jahrhundertelang am Kirchengesange nur
durch den Ruf KrleS (Kyrie eleison). Als 973 der erste Prager
k^is^^f Bischof Dietmar von seiner Weihe aus
jVIainz zurückkehrte, und
''^^^*|"
im Prager Dome inthronisiert wurde, da stimmte, wie
feierlich
iii^'
,11

uns Cosmas von Prag berichtet, der Klerus feierlich das Te deum
lei

an; der Herzog und die Edeln des Landes al)er sangen —
merkwürdig genug Christe keinado, kyrie eleison und die halicgen
:
— 6 —
alle lielfent unse; die Einfältigen und Ungebildeten aber riefen
Kerlessu^). Zum Jahre 1055 geschieht wieder bei der Wahl
Spitihnevs zum Herzoge des Kyrie eleison Erwähnung^). Ebenso
bei der Erhel)ung der Gebeine des hl. Adalbert 1039, bei welcher
Gelegenheit abermals zwischen dem Gesänge der Kleriker, sie das
Te deuni sangen, und dem der Laien unterschieden wird, die
sich auf das Kyrie eleison beschränkt sahen ^). Ähnlich ferner
wie sich in Deutschland einige wenige Volkslieder finden, die
sehr viel früher als die übrigen auftreten und das Privileg ge-
niefsen, an gewissen Festen selbst im Hochamte vom Volke ab-
gesungen zu werden (wir erinnern an „Christ ist erstanden"
und „Gelobet seist du Jesus Christ"), tauchen auch in Böhmen
zuerst zwei vereinzelte Lieder auf, von denen das eine litaneiartige
Hospodine pomiluj ny (Herr, erbarme dich unser) durch die Über-
lieferung dem hl. Adalbert zugeschrieben wird, der es um das
Jahr 972 gedichtet haben soll. Obschon diese Tradition nur bis

in das Jahr 1397 sich zurückverfolgen läfst*), das Lied auch


handschriftlich sich erst in Manuskripten des XIV. Jahrhunderts
vorfindet, hat doch die Kritik auf Grund der altertümlichen Sprache
des Originals und der Nachrichten der Chronisten dem Liede ein
ehrwürdiges Alter zuerkennen zu müssen geglaubt. Urkundlich
sicher ist, dafs dieser Choral, der auch bei der Lithronisation
Arnests ^on Pardubitz, des ersten Prager Erzbischofes, sowie bei

1) Ut ventum est metropolim Pragam jiixta altare S. Viti inthronizatus

ab Omnibus clero modulaiite Te Deum laudamus. Dax autem et primates


resonabant Chi'iste keinado Kyrie eleison und die halicgen alle lielfent unse
et cetera ; simpliciores autem et idiotae clamabant Kerlessu. Cosmas ad an. 967.
^) Post cujus (sei. Bracislai I.) obitum filium ejus primogenitum nomine
Spitignev omnis Bohemiae gentis magni et parvi communi consilio et volun-
tate pari eligunt sibi in ducem cantantes Kyrie eleison cantilenam dulcem.
Cosmas ad an. 1055.
^) Clerici Te Deum laudamus, Laici Kyrie eleison modulabantur , et
resonant voces eorum usque ad aethera. Cosijias ad an. 1039. Äufserst
interessant ist der Grabgesang, den ein Geistlicher bei dem Leichenzuge
Bfetislaw II. improvisiert haben soll: Cujus feretrum unus
ex clero sequens
usque ad sepulchrum hujusmodi luctum iterabat dicens Anima Brecislai :

Sabaoth Adonai vivat expers thanaton Brecislaus yskiros. Cosmas ad an. 1100.
*) A. Voigt, A^on dem Altertume und Gebrauche des Kirchengesanges
in Böhmen. (Abhandig. d. gelehrten Gesellsch. I. Bd.) Prag 1775, S. 214.
Vgl. W. Xehring, Das altpolnische Marienlied Bogarodzica. Archiv für sla-
vische Philologie I. Bd. S. 78. J. Jirecek, Hymnologia Bohemica S. 2.
der GriiiKllegunix des St. Veitsdoincs aiigostiniinet ^YOl•dcn sein

soll^), 1375 üblich, sogar unter der Messe, und mit Aldilssen
bedacht war, was alles auf ein hohes Ansehen schlielsen liilst,
in dem das Lied schon damals gestanden hahen mufs-). Zu
ähnlicher Bedeutung gelangte bald das Wenzelslied : Svaty Vaclave,
das von Baibin, leider ohne jede Angabe seiner Quelle, dem
Arnest von Pardubitz beigelegt wird'*^). Wichtig für die uns im
folgenden beschäftigende Frage ist, dafs andere Kirchenlieder
in der Landessprache vor Ende des vierzehnten Jahrhunderts
überhaupt nicht auftauchen, und dafs wir da, wo solche uns zu-
erst l)egegnen, die kirchliche Behörde densel])en abwehrend
gegenüber sehen. Es findet sich nämlich unter den Verordnungen
der Präger Synode vom Jahre 1406 die Bestimmung, die Pfarrer
sollten von der Kanzel herab verkündigen, dafs nur vier Lieder in
der Landessprache, darunter die beiden vorgenannten, künftighin
in der Kirche sollten erlaubt sein^). Eine allgemein gehaltene
Verfügung ähnlichen Inhaltes^), die sich indes (wie das in der
1) Vgl. A. Ambros, Der Dom zu Prag, Prag 1858, S. 201, Anm.
^) Albert von Steraberg, Bischof von Leitomischl, verlieh in diesem Jahre
40 Tage Ablafs postremo quotiescunque, qui sermoni ibidem (scL in conventu
Augustinormn Landscronensi) interf uerit cantilenam hospodin pomihij ny
,

ante sermonem vel in missa vel quando corpus Domini nostri Jesu Christi
ad infinnum seu infimios deportabitm* cum aliis cantaverit. Codex diploma-
ticus epistolaris Moraviae ed. V. Brande, Brlinn 1885, p. 557.
3) B. A. Balbinus, S. J. Vita veuerabilis Arnesti, Pragae 1664, p. 193.
*) Item mandat Dominus archiepiscopus quod plebani et ecclesiarum rec-
tores in praedicationibus nimtient prohibitas esse novas cantilenas omnes
praeter Buoh wssemohücy.
Hospodine pomihij ny.
Jesu Chi-yste stydediy kniezie.
Swaty nass WaczUiwe.
Alias vero cantantes et remedia juris punientur.
cantare pennittentes per
C. Höfler, Concc. Pragensia, Prag 1862, p. 52.
•^) Item districte praecipitur quod paesens (post) festum paschae quo-
tiescuuque officiiun defimctorum celebratiu' Graduale ., Christus resiu'gens" in
missa deftmctoriun non decantetui'. Item quod runteli vel cantilenae dis-
solutae in missis et trophi in jubilis per clericos in organis niinime vel etiam
in aliis instrimientis decantentur. Item cum Dens in modulatione cantus In-
strumentalis non delectetm- sed potius in devotione cordis, quare omnibus
et singulis decanis, plebanis, clericis et laicis in virtute sanctae ohedientiae
districtius mandatui-, ne ludos theatrales vel etiam fistulatores vel joculatores
in festo corporis Christi in processionibus ire quovis modo pennittant et ad-
mittant. Höfler, 1. c. p. 13. Vgl. Ambros, Gesch. d. Musik, IL S. 482 u. f.
:

betreffenden Verordnung erwähnte Graduale und das Wort


tropM in der Verbindung mit runteli und cantilenae beweist)
auf ungehörige lateinische Lieder bezogen haben mag, findet
sich schon vom Jahre 1366 und wurde 1371 fast wörtlich erneuert.
Zu diesen Liedern, die sich damals von der überlieferten
kirchlichen Form loszulösen und an das weltliche Lied (ronteli)
anzulehnen begannen, mögen manche der nachstehenden Gesänge
zu rechnen sein, welche ihrer ganzen inneren und äiifseren Ver-
anlagung nach denjenigen ähnlich sind, die Daniel im ersten
Bande des Thesaurus S. 327 u. ff. zusammengestellt hat und als
carmina sacra bezeichnet, quae in breviariorum ordinem non
redacta, private consilio ad sacra obeunda adhibita sunt,
d. h. Lieder, welche zunächst bei aufserliturgischen Andachten,
Krippen und Osterspielen, dem Kindelwiegen, der Auferstehungs-
feier, kirchlichen Umzügen und bei ähnlichen Anlässen, dann
aber auch unter der Stillmesse in Gebrauch kamen. Diese Art
Lieder unterscheiden sich von Hymnen und Sequenzen, abgesehen
von ihrem späteren Auftreten (vereinzelt im dreizehnten, in Masse
seit der Mitte des vierzehnten bis zur Hälfte des fünfzehnten
Jahrhunderts) einmal durch die populärere Gestaltung nicht nur
des Inhaltes, sondern auch der Form. Denn während die Hymnen
alle oder doch fast alle auf umgebildete klassische, dem accen-
tuierenden Prinzip mundgerecht gemachte Versmafse sich be-
schränken, lehnen sich die in Frage stehenden Lieder teils an
die Sequenzen der zweiten Epoche, welche ja selbst schon ein
volkstümliches Element aufgenommen haben, teils an weltliche
Lieder und zwar solche in lateinischer (wir erinnern an die
Carmina burana), wie solche in der Volkssprache an. Ihre
innere Verwandtschaft mit letzteren geht vor allem daraus hervor,
dafs sie meist frühzeitig in die Landessprachen übersetzt, sich
als eigentliche geistliche Volkslieder oft bis in unsere Tage ver-
erbt haben. Es genügt, sich auf Lieder zu beziehen wie: „Ein
Kind geborn zu Bethlehem" „Erstanden ist der heiFge Christ",
,

„Gen Himmel aufgefahren ist" u. a. m., die aus den lateinischen


Puer natus in Bethlehem, Surrexit Christus hodie, Coelos ascendit
hodie und ähnlichen hervorgegangen sind^).

^) Von unseren Hymnologen hat eigentlich nur AVackernagel in seinen


beiden Werken über „Das deutsche Kirchenlied" diesen lateinischen Gesängen
einige Aufmerksamkeit geschenkt. Was Daniel a. a. 0. bietet, stammt fast
Ein "woitoror Ziisainiiiriiliaii.u" letzterer mit dvm Volksliedo
l)est(^lit darin, dal's vielen dersel])en .Meludieen eii^en sind, die sii'h

aiu'li im \'olksliede, g'eistlicheni wie weltlichem, erhalten haben,


je naehdeni entweder geistliehe Lieder zu widtlirhen, weltliche
zu iieistlichen verwertet wurden, was beides in grofseni Maisstabe
i^i'scliehen. Welche von beiden INIöiilichkeiten im einzelnen Falle
verliegt, und welchem der beiden Doppelgänger, dem geistlichen
oder dem profanen, die Anciennetät zuzuerkennen, ist eine meist
nur durcli ebenso anregende als dornenvolle Detailforschung zu
lösende Frage.
T^nterscheiden sich so unsere Lieder in metrischer Hinsicht
von d(Mi Hymnen, um sich den Sequenzen anzuschliefsen, so sind
sie von diesen in musikalischer Beziehung ebenso verschieden,
als sie dem Hymnus sich niUiern, da sie nicht wie jene aus einer
Reilie von Chorälen bestehen, sondern wie die Hymnen dieselbe
Melodie durch alle Strophen wiederkehren lassen, sei es, dafs
diese eine einfache oder eine gegliederte (zweiteilige) ist.

Denn um vom Allgemeinen auf das Besondere, von der


Gattung auf die spezifisch böhmische Art dieser Lieder zu
kommen, so ist vielleicht das Auffälligste daran, dafs dieselben
fast ausnahmslos in Strophen zerfallen, von denen die einen in
den Handschriften als V. (resp. W), die andern als R. bezeichnet
werden. Es lag nahe, diese Abkürzungen als Versus und Re-
si)onsoriuni zu deuten ^) ; allein fast alle Handschriften fiigen dem
R noch ein o hinzu, und so oft sich die Worte ausgeschrieben finden,
w\as gar nicht selten der Fall, lesen wir Versus und Repetitio,
so dafs über den Wortlaut ein Zweifel nicht obwalten, sondern
höchstens die Wahl des Ausdiiickes befremden kann. Repetitio
heilst nämlich nicht etwa der Teil der Strophe, der repetiert,
sondern gerade derjenige, der nicht wiederholt wird. Denn es
kommt stets auf je zwei Versus , welche gleiche Melodie haben,

sämüich aus Wackernagel (1841). Aber auch was W. selbst im ersten


Bande seines gi'ofsen Werkes gesammelt, ist nur ein kleiner Bruchteil dieser
Lieder und daselbst verhältnismäfsig selten aus Handschriften, sondern meist
nur aus Gesangbüchern des 16. und 17. Jahrh. beigebracht. Gerade für die
Geschichte des deutschen Kirchenliedes sind aber diese späteren latei-

nischen Lieder unentbehrlich.


^) K. Konräd, Dejiuy posvatneho zp6vu staroceskeho I. V Praze lbä2.
p. 172.
— 10 — • '

je eine Repetitio, welche einer anderen Weise folgt; blofs am


Ende des Liedes steht häufig, gleichsam als prägnanter Ahschlufs
des Ganzen eine doppelte Repetitio, während nur in selteneren
Fällen auch im Innern des Leiches die Repetitio eine zweifache
ist^). Will man daher das Wort Repetitio nicht wie lucus a non
lucendo erklären, so wird man dieselbe als denjenigen Teil des Liedes
aufzufassen haben, der sich rundreimartig nach je zwei Strophen
wiederholt, oder man wird in dem Namen eine Andeutung dafür
vermuten, dafs die seltenere Form mit doppelter Repetitio, also
die vierteilige die ältere und ursprünglichere sei, aus der sich
die dreiteilige durch Unterdrückung einer Repetitio herausgebildet
habe. Möglich^), dafs sich diese Vermutung als ebenso unstich-
haltig nachweisen läfst, als diejenige, die Julius Feifalik zur Er-
klärung des liefremdlichen Namens aufgestellt hat. Nachdem der-
selbe aus einerWiener Handschrift den Leich „Ave pulcherrima
regina" genau in der Ordnung des Manuskripts al)gedruckt, wo-
durch in der ersten Strophe die Repetitio zwischen die beiden
Versus geraten mufste, fügt er bei: „Die Art, wie hier bei der
ersten Strophe in der Handschrift 'der Abgesang angebracht ist,

läfst vermuten, dafs derselbe nach jedem Stollen


(versus), also zweimal gesungen wurde, woher denn auch seine
lateinische Benennung Repetitio herrühren mag^)". Gewifs nicht.
Sonst würde ja wohl auch bei der zweiten und dritten Strophe
die Repetitio nach dem ersten Versus , nach dem zweiten^ die
Bemerkung stehen : Repetitio ut supra. Dafs in den Handschriften,
wenigstens in denjenigen, welche auch die Melodie des Liedes
haben, der Abgesang der ersten Strophe regelmäfsig nach [dem
ersten Stollen steht, erklärt sich einfach daraus, dals man in der
Notenschrift den Gebrauch des Repetitionszeichens noch nicht
kannte. Man schrieb also zunächst die Melodie, erst der Stollen,
dann des Abgesanges; unter jene schrieb man den Text des
ersten Versus, unter diese denjenigen der ersten Repetitio und

1) Wie z. B. in dem Liede No. 50: Salve regina gloriae, emundatrix


scoriae.
^) Ja bei der ausgesprochenen Vorliebe der Leiche für die Dreiteiligkeit —
haben doch die meisten auch drei Strophen —
selbst wahrscheinlich.
^) „Untersuchungen über altböhmische Vers- und Reimkunst" 11, Wien

1862, S. 42 u. f. (Aus den Sitzungsberichten der kais. Akad. d. "\\(;iss. Phil-


hist. Kl. XXXIX. Bd., S. 281 ff.)
— 11 —
tni.u- (lami den zweiten Stollen nach. Die Ibl.uende IJenieiknnLr:
llepetitio iit supni heilst dann dem Sinne nach soviel als: .letzt

konnnt erst der schon oben geschriebene Abgesan,u-.


xVus dem Gesagten ist bereits klar geworden, (hds sieh die

Ausdrücke Versus und Repetitio sachlich mit den deutschen Aus-


drücken Stollen und Abgesang decken, nur dals die böhmischen
Versus und Kepetitiones mehr als selbständige Stro])hen, denn
als Strophenteile, die deutschen und Abgesänge mehr
Stollen
als Glieder der Gesamtstrophe erscheinen^).
aufgefafst Nach
Feifalik^) wäre die dreiteilige Strophe etwa im dreizehnten Jahr-
hundert aus der deutschen in die altböhmische lyrisclie Dichtung
eingetreten, und hätte sich hier weit verbreitet, eine Behauptung,
für deren Richtigkeit die nachfolgende Sammlung, wie ich glaube,
reiches und wenig beachtetes Beweismaterial liefern wird. Lieder
der beschriebenen Art habe ich als Leiche von den andern,
die keine dreiteilige Strophe haben, gesondert.
Bemerkenswert für die Verbreitung der dreiteiligen Strophe
ist des weiteren, dafs man sich allmählich alle Lieder ebenso
notwendig aus Versus und Repetitio zusammengesetzt dachte,
als die mittelalterliche Philosophie sich gewöhnt hatte, jedes
Wesen sofort in seinen materiellen und formellen Bestand zu
zergliedern. Dies geht daraus hervor, dafs wir die Bezeichnungen
wo wir einem
Versus, Repetitio nicht nur dort angewendet finden,
doppelten Bau und dem entsprechend zwei von-
strophischen
einander abweichenden Melodieen begegnen, sondern auch da, wo
in (hmi Liede eine solche Verschiedenheit gar nicht vorhanden
ist, sondern alle Stroi)hen völlig gleich gebaut und nach ein und
dersellxni Melodie zu singen sind. Li diesem Falle wird dann
entweder jede dritte Strophe mechanisch als Repetitio bezeichnet,

oder eine beliebige Strophe, dem Liede ursprünglich


sei es, dafs sie

angehört, sei es, dafs sie zum Behufe neu gedichtet oder auch
einem anderen Liede entlehnt worden, wird nach jeder zweiten
Strophe wiederholt, also dafs bereits aus dem Abgesang sich ein

) Uicser Ansdiaimiig glaul)te ich in der folgenden Sannnlung dadurch


gerecht werden zu sollen, dafs ich zwar nur Stollen und Abgesang zusammen
als Strophen zählte, deren Teilen aber auch äufserlich durch einen Zwischen-
raum einige Selbständigkeit der Erscheinung sicherte.
-) „Untersuchungen über altböhmische Vers- und Reimkunst" I, Wien
1859, S. 8. (Sitzungsber. Bd. XXLX, S. 315 ff.)
— 12 —
eigentlicher Rimdreim entwickelt hat. Das anschaulichste Beispiel
für letzteres Verfahren halben wir an der bekannten Trinitätsprosa
Adams von St. Viktor Profitentes unitatem, die sich in die Lieder
der Handschrift X E 2 (k. k. Universitätsb.) verirrt hat, und die
sich auch in gleicher Behandlung gedruckt findet hinter der
„Antiqua et constans confessio fidei ecclesiae Christi in regno
Bohemiae", die 1574 zu Prag (ohne Paginierung) gedruckt wurde.
Sie trägt hier wunderlich genug die Aufschrift: De S. Trinitate
confessio adversus Florentinae synodi assertiones etc. Die Prosa
ist hier in Halbstrophen geschrieben, die mit einer Ausnahme^)
dieselbe Reihenfolge beobachten, wie bei L. Gautier, Oeuvres
poetiques d'Adam de Saint Victor (Paris 1881) p. 65 sqq. Aus-
gelassen ist nur die 9. Strophe, die natürlich mit ihrem Bekenntnis
der unfehll)aren Kirche nicht zu brauchen war. Dagegen ist die
letzte Hall)Strophe
Trinae sit laus imitati
Sit et simplae triiiitati

Coaeterna gloria

zunächst interpoliert und dann, mit der Bezeichnung B^ versehen,


hinter die zweite Halbstrophe gestellt, so dafs wir also folgenden
Bau erhalten:
V. Profitentes trinitatem
Veneremur unitatem
Pari reverentia.

V. Tres personas asserentes


Personali differentes
A se differentia.

K^. Trinae sit laus unitati


Sit et simplae trinitati

Patri nato ac flamini


Ab utroque procedenti
Coaeterna gloria.

Am Schlüsse des Liedes steht wieder (g^anz wie in analogen


Fällen die Handschriften thun) R^ Trinae sit "laus, woraus hervor-
geht, dafs dieselbe als Repetitio, als Refrain nach je zwei Halb-
strophen wiederkehrte. Ähnlich wurde mit zahllosen Liedern
verfahren, oft in einer Weise, dafs durch die unorganisch da-

1) Die Halbstrophen Pater proles sacrum flamen und Xon unius quam
duarum haben ihre Plätze gewechselt.
— 13 -
zwiscli(Uilii4ini(lel{opotiti()Ziisinuni(Mi*iX^li()n,uvsaus(Miiaii(l(i;i'(niss

UiizusaiiiiiH^iiLiX'liOrigvs zusaninKMigcbraclit, jedes Verständnis aus-


geschlossen wurde, ein Beweis, dals die ursprüngliche Bedeutung,
welche der riei)etitio als Abgesang innewohnte, längst abhanden,
und diese nur als eine mechanische Hantierung, ein unverstandenes
Rätsel beibehalten w^ar^). So steht z. B. in der Hsch. X E 2
in dem Liede Urbs beata Sion gaude (Xo. 130 d. Sg.) Str. 7 als
li*^ zwischen Str. 3 u. 4, d. h. zwischen dem Hauptsatze und
seinem Relativsatze. Vgl. No. 99; No. 59 mit No. 11.

Konnnen wir nunmehr auf die wichtigen Fragen: Welches


ist das nuitmalsliche Alter und die Herkunft dieser Lieder. Um
jene, soweit möglich, zu erledigen, ist es vor allem notwendig,
die Handschriften zu prüfen, welche diese enthalten.

Die erste Handschrift, welche wir im Verlauf mit D l)enennen,


gehört dem böhmischen ]\luseum zu Prag, trägt keine Signatur,
und mul's nach ihrem Inhalte und dem Orte ihrer Herkunft als

,,Gradual von Jistebnicz" bezeichnet w^erden. Die Handschrift ist

in 4^ auf Papier geschrieben, das durch eine Bekleidung mit


Ölpapier gestärkt werden mul'ste, und wird von Kennern hiesiger
Handschriften in den Beginn des fünfzehnten Jahrhunderts ver-
setzt. Nach dem Sequentiar, das nur am Anfange gegen die
herkömmliche Ordnung verstöfst, folgen, mit vereinzelten böh-
mischen durchsetzt, eine Reihe lateinischer Lieder der vor-
l)eschriebenen und zwar solche für fast
aufserliturgisclien Art,
alle Feste des Herrn und der Heiligen, obschon weder nach den

Festzeiten, noch nach irgend einem andern ersichtlichen Kintei-


lungsgrunde geordnet. Die Handschrift ist äufserst nachlässig be-
sorgt, el)ensosehr was die äufsere Erscheinung der Züge, als
was Wiedergabe der Texte betrifft, und stannnt
die Genauigkeit in
offenbar aus einer Feder, der das Latein entweder völlig fremd
oder doch wenig geläufig war. Die störendsten Fehler machen
an einzelnen Stellen, wo eine Korrektur an der Hand anderer
Handschriften ausgeschlossen, oder dem Irrtume mehr an-
nicht
zusehen ist, aus welcher Verwechslung von Buchstaben er her-

^) Die Saclie war wichtig für die Frage, ob ein Gediclit noch als Leich
bezeichnet werden könne oder nicht. Kommt in einem Liede eine Dreiteilig-
keit der Strophe nur durch einen Rundreim im wahren Sinne des Wortes
zustande, so ist dasselbe in die zweite Abteilung „Lieder" verwiesen worden.
:

— 14 —
vorgegangen, die Herstellung eines verständlichen Te^vtes unzu-
lässig, da er nur durch Konjekturen zu erreichen wäre, die
möglicherweise sich vom Originale weiter verirren könnten, als
es der verdorbene und unverständliche Text thut. Von solchen
Verbesserungen ist bei Wiedergabe der Texte meist völlig ab-
gesehen, immer aber ist die handschriftliche Überlieferung in
den Noten beigegeben; dagegen ist offenbaren Schreibfehlern un-
gebildeter Skribenten nicht die unverdiente Ehre diplomatischer
Wiedergabe zu teil geworden^). Schon aus dieser Fehlerhaf-
tigkeit ist ersichtlich, dafs wir es mit einer Abschrift älterer
Handschriften zu thun hab»en, und würden wir so mit diesem
jManuskripte allein in die ersten Decennien des fünfzehnten Jahr-
hunderts geführt.
An diese Handschrift reihe ich die kurze Erwähnung einer
verAvandten, des husitischen Kantionais von Jistelmicz (G),
das zwar nur wenige lateinische Lieder enthält, aber wichtig
ist, weil es einigen böhmischen Liedern lateinische Anfänge,
wie wir sagen würden, als „Töne" vorzeichnet. Es sind dies die
Lied anfange
Ad honorem et decorem.
Ex legis observantia.
Imber nunc coelitus.
Salve regina gloriae.
Yeni dulcis coiisolator.

Dies Kantional mag, nach der Schrift zu urteilen, um ein Geringes


älter sein und stammt jedenfalls noch aus den ersten Zeiten des
Husitismus. Konnte man damals im zweiten, höchstens dritten
Jahrzehnt des fünfzehnten Jahrhunderts diese lateinischen Lieder
als Töne vorzeichnen, so mufsten sich dieselben schon ganz ins
Volk eingesungen haben; es mufs also in Anbetracht einer Zeit,
die keinen Buchdruck kannte, ihr Urspmng mindestens in die
zweite Hälfte des vierzehnten Jahrhunderts zurückverlegt werden.
Diese Lieder sind aber Repräsentanten ganzer Klassen von Liedern.

1) Schreibungen \Yie loycnm. traycum, loycaliter statt logicum etc. ; nunc-


tiavit, nunctia, flencte für nuntiavit etc. ; zophia für sophia, fizice für phj'sicae,

aut für haud und höre füi^ ore sind auch unter den Varianten eitel Ballast.

Fehler sind nur dort unter den Varianten angebracht, wo dieselben ver-
anschaulichen, dafs nur ein verdorbener Text vorliegt.
Die zweite llaiidschrift (E), welche die iriürste Meluzalil der
Lieder des Gradiial von Istebnicz zum zweitenmal enthält und
daher ein unschätzlvarer Controleur desselben ist, gehört der
k. k. Universitätsbibliothek und trägt dort die Signatur X. E 2.

Es ist eine Papierhandsclnift in 4^ aus dem Anfange des sech-


zehnten Jahrhunderts und enthält auf 32 Blättern eine Reihe von
Gesängen, die ein Bibliothekar des ehemaligen Collegii Clementini
S. J.. dem die Handschrift eignete, richtig als Cantus latini ])er
totum bezeichnet hat. Die Handschrift enthält keine Noten, mit
Ausnahme der zum Liede Hospodine pomiluj ny (die auch über-
schriftlich als Cantio S. Adalberti bezeichnet ist); wohl aber
stehen am Rande bei einer Reihe von Liedern die Intonationen
(4—5 ersten Xoten) samt Angabe der Tonart verzeichnet; eine
dankenswerte Hilfe für einen späteren Erforscher dieser Melodieen,
da die Museumshandschrift weder die Tonart bemerkt, noch es
in der Regel für notwendig hält, irgend einen Schlüssel vor-
zuzeichnen. Diese Handschrift ist häfslich, aber richtiger als D,
Fehler und Unverständlichkeiten sind weniger häufig.
Von hohem Interesse ist die dritte, sehr verwilderte Hand-
schrift YI. C. 20, die wir kurz C nennen, und die man als
Collectaneum ex omni genere musicorum zu bezeichnen versucht
ist. Der erste Teil dieser Handschrift bis fol. C 1 enthält eine
Reihe von ^larienliedern mit ^felodieen. Von dieser ersten Partie
ist der zweite Bogen (seine Seiten sind später mit B I — XX
numeriert) offenbar früher als der erste (A I— XXIH) geschriel)en
und nml's noch in das fihifzehnte Jahrhundert gesetzt werden. Er
ist durch häufigen Gebrauch stark geschädigt und daher rundum
und stellenweise in der ^Mitte geflickt. Der erste Bogen ist Xeu-
schrift eines früheren, der sich in ähnlichem Zustande wie der
jetzige zweite befimden haben mufs. Diese X>uschrift ist von
einer zweiten Hand erst in eckiger, dann in mnder Schrift
hergestellt worden diese Hand mit ihren grofsen charaktervollen
;

Zügen gehört ins sechzehnte Jahrh. und zwar, wie wir sogleich
sehen werden, in den Anfang desselben. Der Introitus Rorate coeli
etc. auf füll. B XX und C I trennt den bisher besprochenen

ersten Teil der Handschrift von dem zweiten, dessen Inhalt den
der vierten Abteilung der vorliegenden Sammlung bildet. Dieser
zweite Teil der Handschrift umfafst vier Lagen, von denen die
erste mit C I— XII, die zweite mit D I— XVIII. die dritte und
- 16 —
vierte mit E I —XXIV paginiert ist, und enthält ausnahmslos
Marienlieder, und zwar solche, die sich dem Ge-
speziell mit
heimnisse der Verkündig-ung Maria und offenbar im
befassen
Advente bei den sog. Roratemessen gedient haben i). Von seinen
vier Bogen ist wieder einer, der dritte, mit älterer Schrift ge-
schrieben (und zwar dritte Hand
nicht dieselbe wie
ist diese
die vorerwähnte erste) und hat das Eigentümliche, dafs er zu
den Liedern keine Melodieen giebt, sondern statt derselben die
Anfänge böhmischer, meist weltlicher Lieder mit roter Schrift
am Rande die Tonart des Stückes
den lateinischen vorzeichnet und
l)emerkt. Auch hier kann es kaum einem Zweifel unterliegen,
dafs Bogen 1 , 2 und 4 ebenfalls Neuschrift alter beschädigter
Blätter sind. Diese Neuschrift ist von derselben grofsen runden
Hand bewerkstelligt, die den ersten Bogen der Gesamthand-
schrift neugeschrieben hat. Dabei hat dieselbe sich aber nicht
begnügt, die Anfänge der böhmischen Volkslieder über oder unter
die Lieder zu schreiben, sondern hat in den meisten Fällen noch
die Melodie in Notenschrift hinzugefügt; seltener hat sie die
Melodie zugeschrieben, dafür aber den Anfang des Volksliedes
fortgelassen, oder letzteren beibehalten aber keine Melodie bei-
gefügt. Die weltlichen Lieder, deren Anfänge geistlichen vorgesetzt,
sind spurlos verschwunden. Berechtigt das Gesagte zu dem
Schlüsse: Als die dritte Hand diese Lieder schrieb, waren die
weltlichen Volkslieder mit ihren Weisen allen so geläufig; dafs
sie jenen als Töne vorgezeichnet werden konnten ; als die zweite
Hand sie im sechzehnten Jahrhunderte abschrieb, war dies in

demselben Grade nicht mehr der Fall, so dafs es rätlich schien,


die Melodieen beizufügen? Dafs diese zweite Hand zu Anfang
des sechzehnten Jahrhunderts schrieb, ist aus der Handschrift selbst
bezeugt. Das Papier, welches der Schreiber benützte, war schlecht
geleimt; seine kräftigen und grofsen Züge erschienen auf der
Rückseite mit solcher Deutlichkeit, dafs er sich bald genötigt
sah, nur eine Seite zu beschreiben. Die freibleibenden Seiten
benützte später eine zierliche vierte Hand zur Ablagerung einiger
Gedichte. Dieselbe giebt sich p. G XVHI zu erkennen. Hier
befindet sich eine in quantitierendem Metrum gehaltene Paraphrase

1) Hinter dem Liede „Hac mibe irrorante" steht z. B.: „Mox post
Eorate. Re in dyapason".
— 17 -
(los Vatoninsor mit dvv Aufsi'lirift: Oratio (loininica. Carmen
jambiciim (limctruiii. Darunter steht 154G. J. R. A. Ch., d. h.

Johannes Roderieus a Chotefina, der Stadtschreiber auf der Präger


Kleinseite Avar und 1571 starb. Noch einmal p. I) III finden
wir von derselben Hand die Jahrzahl 1546 zugesetzt. Als in
diesem Jahre Johannes Roderieus seine Lieder, die sich mehrfach
als „chiistliche Korrekturen und Bearbeitungen" älterer erw'eisen,
auf die leer gebliebenen Seiten und Blätter niederschneb war ,

die Hand, beziehungsweise das Papier, auf


zweite und jüngste
dem sie ihre Neuschriften vorgenommen, schon durch den Gebrauch
geschädigt; p. D II und lU schrieb er seine Umdichtung des
Ave gloriosa virgo mater auf das bereits am Rande beklel)te und
erneuerte Papier und damit vv die Jahrzahl 1546 darunter zu
setzen vermochte, hatte p. D III auch in der ^Fitte mit einem

Streifen Papier geheilt werden miissen. War 1546 die zweite,


jüngste Handschrift schon so verbraucht, dafs sie geflickt werden
niui'ste, so werden wir mit dieser in den Anfang des sechzehnten,
walu'scheinlich schon mit der älteren dritten, jedenfalls mit der
ältesten ersten bis ins fiinfzehnte Jahrhundert zurückzugehen
haben.
Das weiter der Handschrift Angebundene zu beschreiben, unter-
lasse ich; es sind diverse ältere Liturgica, die einer husitischen
Gemeinde angehört, und endlich zwei Sequenzen und drei Lieder
auf Hus, die geradezu das Non plus ultra von Poesie und Yers-
kunst sind, das man sich wimschen kann ^).

^) Ich hatte anfanglicli vor, diese Stücke sämtlich in die Sammlung auf-
zunehmen, stehe aber davon ab, um
den einheitlichen Cliarakter derselben
(sie umfafst nur Aufserlitiu'gisches) zu wahren. Die Hauptsequenz auf Hus
zählt 32 Strophen und langt lebhaft, an ein bekanntes Gedicht Brentanos
erinnernd, mit einer Jahrzalil an. Als Beispiel für die Metrik des Zeitalters
mögen die drei ersten Sti-ophen hier eine Stelle finden:
l.EexregumJesuChiiste 2. Gloriae tuae laudes 8. Christo tuum calicem
anno millesimo crepando sedulus timc die sabbathi
Ac quadringentesimo De Bohemia natus In octava principum
et quintodecimo Johannes dictus Hus bibens Petri Pauli
Tuae nativitatis Extremum composuit Ad aethereum bravium
secundum liominem. siii finis diem. cucurrit fortiter.
Obschon diese Lieder hier nur von einer Hand des 16. Jahrhunderts
vorHegen, glaube ich —
sie machen wenigstens ganz den Eindruck dafs —
sie sehr bald nach der Katastrophe von Konstanz gedichtet — oder doch
gemacht sind.
Dreves, Cantiones Bohemicae. 2
- 18 —
Die vierte Handschrift (B) trägt die volle Signatur VI B 24,
und ist eine Papierhandschrift in Kleinfolio aus der ersten Hälfte
des sechzehnten Jahrhunderts, wie Schrift und Stil der gut aus-
führten Miniaturen bezeugen. Auf der Rückseite des Deckels
stand das Jahr der Anfertigung vermerkt aber die dort befindlich;

gewesene Inschrift ist durch eine geistreiche Hand mittelst Ab-


schaben des Papieres beschädigt. Was noch zu entziffern ist,
lautet: Anno ** feria IV die Sanctae Agnetis ego Georgius bacca-
laureus T[heologiae?] hunc codicem per totum reformavi papiro
apposita in superficie f[olio]rum ** ratura diligenti. Aus der
Inschrift sowie der künstlerischen Ausstattung des Werkes geht
hervor, dafs dasselbe einer der sog. Litteratengesellschaften an-
gehörte. Die Handschrift, welche überall die Spuren eines
emsigen Gebrauches an sich trägt, ist leider mit einer viel zu
scharfen Dinte geschrieben, die nicht nur heute nach Jahr-
hunderten ihren ätzenden Vitriolgeruch nicht verloren, sondern
auch das Papier, namentlich in dem Teile, der unsere Lieder
enthält, völlig zerfressen und so vermorscht hat, dafs es bei
leisester Berührung in Trümmer zu zerfallen droht. Leider ist
verabsäumt worden, die Blätter rechtzeitig mit Ölpapier zu be-
kleiden, so dafs manche Lieder schon jetzt nicht mehr zu lesen
sind, manche es nicht lange mehr sein werden. Dieser Codex
stellt ebenfalls ein Graduale dar. Auf das Ordinarium missae,
das sich durch eine stattliche Reihe interpolierter Kyries aus-
zeichnet, folgt das Proprium des Advents, in welches ausnahms-
weise (die übrigen Prosen stehen am Ende des Buches zusammen)
eine Reihe marianischer Sequenzen Aufnahme gefunden hat.
Zwischen dem Proprium des Advents und demjenigen der
Weihnachtszeit, und zwischen die fortlaufende Paginierung des
Codex (zwischen fol. C XIII und fol. D I) ist ohne Bezeichnung

der Seiten eine Reihe lateinischer, nach dem Alphabet geordneter


Lieder mit Melodieen (oder Teilen derselben) eingeschaltet. Die-
selben sind mit Ausnahme eines einzigen „Consolator, gubernator",
das wohl nur aus Irrtum in die Sammlung geraten, sämtlich
Marienlieder, hängen also mit den Roratemessen zusammen, in
denen manche dieser Melodieen bis heute üblich, und stehen
somit ganz an der Stelle des Graduales, die ihnen zukam.
An diese Adventslieder gehängt finden sich auf wenigen
Seiten einige kurze Gesänge, die wir als „Weihnachtsjubel"
— 19 —
liezoiclinoii kiuiiion: sie sind tranz auf don Oosaiiü: boroolinrt und
köiinon ein littiMar-liistorisclies Interesse nicht ])eanspnu'hen.
Aiirseiiich ist unser Codex
und rep:elmäfsig
sehr schön
gesell rieben, Der Schreiber
aber leider auch äulserst fehlervoll.
und uewils auch die Säniier können nicht übertrieben viel von
dem verstanden haben, was sie schrieben und sangen. Wer sich
davon überzeugen will, der sei beispielshalber auf das Lied
Faraneunia eructemus (Xo. 111) verwiesen, das ebenfalls unter
den erwähnten AVeihnachtsjubeln figuriert, und von dem a. a. 0.
in der Anmerkung mitgeteilt ist, welches Los ihm daselbst zu
teil gf^worden. Ferner sei aufmerksam gemacht auf das Lied
Intuamur enixa und die Behandlung, welche den neun Musen in
der Handschrift widerfahren, indem Terpsychore zu otersitore,
P^rato zu exacho, Talia zu calio geworden u. s. w. Für denselben
^Fangel jedes Verständnisses spricht es auch, wenn die beteiligten
Litteraten noch im sechzehnten Jahrhunderte den letzten Vers
des Liedes Imber nunc coelitus sollten gesungen haben, den
jedenfalls der Schreiber (uns zum Glücke) gedankenlos mit ab-
geschrieben hat:
Tu viatomm spes,
Flagitaniiis omnes,
Ut Johannes noster,
Qui modo agit iter,
Sanus revertatur.
Diese Strophe kann sich nämlich unmöglich auf etwas anderes
beziehen als auf die Reise des Alagisters Johann IIus zum Konzil
von Konstanz. Und da die Strophe (offenbar nichtvom Ver-
fasser [vgl. S. 14], sondern von einem späteren Interpolator)
nicht in das Lied verwebt, sondern hinter die abschlielsende
Doxologie Beiwagen angehängt worden, dürfte der Schlufs
als

gerechtfertigt sein, dafs dasselbe schon vor 1414 vollendet war.


Und da es wiederum nicht allein steht, sondern als Glied einer
eigenartigen Zunft von Liedern uns entgegentritt, wTrden wir
auch für diese auf die allerersten Jahre des fünfzehnten, wTun
nicht auf die letzten des vierzehnten Jahrhunderts als die Zeit
der Entstehung hingewiesen.
Doch damit sind wir bereits unvermerkt zur Betrachtung
der inneren Keimzeichen übergegangen. Bevor wir dieselben weiter
verfolgen, müssen wir, um den begonnenen Gegenstand zum Ab-
schluls zu bringen, noch kurz die übrigen Handschriften erwähnen,
2*
— 20 —
Einige wenige Lieder finden sich in der Prager Handschrift
XI E 2, die mit dem Buchstaben F bezeichnet werden wird.
Keichere Ausbeute gewährt eine Wittingauer Handschrift,
dem Fürstlich Schwarzenbergschen Archiv zuständig und mit der
Signatur A
4 versehen. Die Handschrift A 7 enthält nur ein
lateinisches Lied.Eine ausführliche Beschreibung dieser beiden
Codices mixti hat J. Feifalik gegeben in seiner Schrift: „Alt-
cechische Leiche, Lieder und Sprüche des 14. und 15. Jahr-
hunderts" 1) S. 4 ff. (A 7) und S. 6 ff. (A 4), auf die ich mich
hier der Kürze halber beziehe. Beide Handschriften stammen
aus der Feder des Frater Crux de Telcz, die — nomen est
omen — allerdings geeignet ist, den Leser zu kreuzigen. A 4
enthält zweimal die Angabe : Scriptum in collegio regis Wenceslai
Pragae. Anno 1459. Die Handschrift ist im Verlauf mit N be-
zeichnet.
Wichtiger noch, weil ergiebiger und um ein halbes Jahr-
hundert älter, ist die Papierhandschrift No. 42 der Abtei Hohen-
furth (A). Auf der ersten Seite steht: Iste libellus est com-
paratus per fratrem Pribiconem monachum et sacerdotem pro-
fessum in monasterio Altovadensi, Ordinis Cisterciensis, dioecesis
Pragensis .... et est scriptus et notatas totaliter et consummatus
in anno Domini millesimo CCCCX. In quo continetur diversus
cantus secundum morem saecularem, d. h. eine Auswahl ver-
schiedener liturgischer Gesänge, aber nicht nach dem Cantus
proprius des Ordens, sondern wie sie vom Weltklerus gesungen
wurden. Daran schliefst sich ein Hinweis auf das folgende
Inhaltsverzeichnis. Er ist wichtig, denn er beweist, dal's der
Index gleichzeitig und von derselben Hand geschrieben ist, die
den Codex und dies Vorwort schrieb, und zwar in gotischer
Minuskel, während der Index mit Kursivschrift geschrieben ist.
Mit derselben Kursiv sind nun am Ende des Codex auf
einer Reihe leer gebliebener Blätter verschiedene Lieder mit
Melodieen zugeschrieben, zum Teil dieselbela wie in den vorher
besprochenen Handschriften. Sie sind also auch wahrscheinlich
schon 1410, mindestens nicht lange danach, in jedem Falle vor
1420 geschrieben. Dies beweist ein von späterer Hand zu-

^) Aus den Sitzimgsbericliten der Wiener Akademie d. Wissensch.


XXXIX, 627 m Wien 1862.
— 21 —
p:eseliri(0)(Mi('s \ÄVi\ kiirliciiitolitisclioii Inlialts, in (]oin Wcii/c^ls TV.

als n\iiieroiidoii Kcuiiirs .uodaclit wir(P).


Einige Leiche (sämtlich marianische) sind der Prager ?ai)i('r-

Handschrift ITT D 10 (im Verlauf K^ (Mitnonnnen. Dieselbe .^eliört

dem fünfzehnten Jahrhundert an und nuifs, obschon sie auch


einzelne Teile der Liturüie Antiphonar bezeichnet
enthält, als
werden. Die Handschrift enthält das Offizium des im Jahre
1390 einaeführten Festes ^lariä Heimsuchunii- und zwar mit den
andern Offizien verglichen in einer Ausführlichkeit, die dasselbe
deutlich als eine Novität kennzeichnet. In der älteren Hsch.,
die dem Schreiber von K vorlag, dürfte das Fest entweder ge-
fehlt haben oder, wie in so manchen Codices, zugeschrieben ge-
wesen sein. Am Schlüsse der Hsch. stehen, von dem Vorher-
gehenden durch einige leere Blätter getrennt, eine Reihe
gereimter marianischer Antiplionen, von denen aber einige sich
l)ei näherer Untersuchung als strenge Leiche entpuppen. Diese
lieiche gehören zu den künstlichsten und wohl auch zu d^n
iiltesten, da ihre Singweisen sich noch mehr an den strengen
Choralstil anschliefsen, als dies mit den späteren Leichen und
Liedern der Fall ist. Auf der letzten Seite der Hsch. befindet
sich ein Explicit, das möglicherweise einiges Licht über Alter
und Herkunft der Gesänge oder doch der Handschrift verbreitet
haben würde. Wie in die Deckelaufschrift von B ist aber auch
in dies Explicit eine Bresche gelegt und offenbar nicht ohne —
Absicht —
ein rundes Loch mitten in dassell)e gerissen. Was
noch zu lesen, lautet: Explicit — — cra summ —— imsel de
novo foro in P[oloni]a.
]\[it dieser Handschrift ist zunächst VH 11 (H) in Verbindung
zu bringen, ein kleines musikalisches Quodlibetum aus dem \ier-
zehnten Jahrhundert. Es enthält ganz oder bruchstückweise ein-
zelne der Antiphonen und Leiche, die sich in K finden, liefert also

') Dies Lied mit dem Anfang Omnes attondite, animadvertite steht
auch nach einer Breslauer Hsch. in J. Feifaliks „Studien zur Geschichte der
althöhmischen Litteratur" V. (Aus den Sitzungsberichten XXXVI. S. 119 ft'.)

AVien 1861, S. 42 ff. Die hetreffende Strophe Lautet:


Strenuo fortiter
Imperator noster,
Moderni regis pater,
(Requiescat dulciter)
Erat fractor mali.
— 22 —
den Beweis, dafs diese mindestens um ein Jahrhundert älter sind
als letztere Hsch.; daneben finden sich einige Rufe, für welche

H die einzige Quelle ist, die ich bisher entdecken konnte.

Ferner ist hierher zu beziehen die Münchner Handschrift


Cgm 716 (M), die zu benutzen mir Dank der gefälligen Zuvor-
konnnenheit des Herrn Direktor der Kgl. Hof- und Staatsbibliothek
vergönnt war. Aufmerksam wurde ich auf die Hsch. durch
Mone, der im 2. Bande seiner „Lateinischen Hymnen des Mittel-
alters" einzelne der Leiche, die sich in K finden, aus diesem
Münchener Codex publiziert hat, allerdings meist ohne das
künstliche Versmals derselben blofszulegen. Er beklagt sich
mehrfach, dafs die Handschrift die Verse nicht absetze; dieselbe
gehört aber zu den bestbesorgten, die ich für diese Sammlung
benutzen konnte. Der Umstand, dafs der Münchener Codex
Leiche enthielt, die anscheinend nur in hiesigen Handschriften
sich finden, liefs mich zunächst vermuten, ob nicht etwa eine M
böhmische Hsch. sein sollte^). Nach Einsicht des Manuskripts
ist dieser Verdacht nicht geschwunden, ohne dafs ich indes im-
stande wäre, mir eine bestimmte Meinung zu bilden. Der Codex,
eine Papierhandschrift des fünfzehnten Jahrhunderts, ebenfalls eine
musikalische Anthologie , hat der Abtei Tegernsee gehört. Auf
p. 1 steht: „Tegernsee 1790". Die Inschrift besagt natürlich
noch nicht, dafs der Codex im Kloster geschrieben; er könnte
sehr wohl 1790 von der Abtei erworben sein. Verdachtsgrün'de
sind aufser dem bereits angeführten der Umstand, dafs die, so-
w^eit mir bekannt, spezifisch böhmische Bezeichnung von Versus
und Repetitio in der Handschrift mehrmals, z. B. fol. 21b, fol.
180a und b, vorkommt; dafs eine ganze Reihe von Antiphonen
hiesigen zum Verw^echseln ähnlich, ja von entschiedenen Bohemis-
men nicht frei sind ^) ; dafs endlich das Lied des Joh. Hus „Jesus

^) So steht z. B. No. 34 teilweise in der verwilderten Hsch. Y H 11


die um mindestens 100 Jahre älter ist als der Müitchener Codex. No. 18
steht in der jedenfalls gleichaltrigen III D 10.

") So z. B.No. 30 heifst: Sicut Judaeis exstat mos


wenn es in De- |

functos sepelire. Dieser Gebrauch von exsto als Kopula scheint mir einer
der auffälligsten Bohemismen zu sein. Er findet sich in den folgenden Liedern
sehr häufig, z. B. : Genitus tuus exstat dignus et laudabilis oder Nymphula;

es pudoris inaestimabilis ']


a perpetuoex st ans i)raedestinabilis. Ein ahderer
auffälliger Bohemismus ist der Gebrauch des Reflexivs ah Stellen, wo absolut
Christus iiostra saliu^" in dieser llaiulsehrilt vnrkoiuiiit. Da nun
auch deutsclie Lieder sicli in derselben finden, sowie nianrlie

hiteinische, die sicIi in älteren deutsehen, namentlich öster-

reichischen Manuskripten nachweisen lassen, so reicht zur Er-


klärunLi- eines von zweien aus: entweder der Codex stammt aus
einer böhmisch-deutschen Grenzge.uend, oder es gingen, wenn er
in Tegernsee geschrieben sein sollte, mancherlei Bohemica in
denselben über. Was in der Sache Aufschluls geben könnte,
sind die folgenden Verse:
Verbiim Dei genuit Virgo benedicta,
Ilhul nobis lesera Johannes evangelista,
Quod digito monstraverat Johannes baptista
Hos petimus ardentiiis. Cum nostri sint patroni.
Ut nostrae generosi Assint orationi.
Danach wären an dem Orte, dem die Handschrift ursprünglich
angehörte, ^laria \md die beiden Johannes die gemeinschaftlichen
Ivirchenpatrone gewesen, w^as in Tegernsee nicht zutrifft.

Weil ich die Frage nicht zum Austrage zu bringen ver-


mochte, habe ich von M
nur beschränkten Gebrauch gemacht
und nur aufgenommen, was entweder auch in hiesigen Hand-
schriften vorkonmit, oder aus gewichtigen inneren Gründen
böhmischen Urspnmgs schien. Im iibrigen will ich schon hier
ganz im allgemeinen bemerken, dafs ich durchaus nicht von
jedem einzelnen Liede dieser Sammlung spezifisch böhmischen
Urspnmg behaupte. Bei einigen, vor allem der Rufe, scheint mir
ein solcher sogar unwahrscheinlich. Dagegen bin ich allerdimrs
der Meinung, dafs die grofse Masse dieser Lieder böhmischen
und tschechischen Urspnmges ist.
Der älteste der benutzten Codices ist der Prager XHI H3c (J),

eine Pergamenthandschrift in 12^ aus dem Anfange des vierzehnten


Jahrhunderts. Es ist ein Processionale, hat Benediktinerinnen
gehört, und zwar denen des Georgklosters auf dem Hradscliin,
denn in der liexametrischen Litanei „Humili prece et sincera
devotione" wird mit den Patronen Cosmas, Vitus. Wenzel,

das Demonstrativ ei'wartet wird: Coma sibi fulva = sie hat gelbes Haar.
Haec est sibi cura. Xon est in toto orbe sibi consimihs etc. etc. Unter
metrischer Paicksicht vergleiche man das Lied Xo. 100 Lumen santti spiritus
ans dem Codex Monacensis etAva mit Xo. 90 aus der Wittingauer Handschrift
oder mit dem Yims panis angelorum.
:

— 24 -
Adalbert auch Georg angerufen. Zeit, Ort und Ausstattung lassen
kaum einen Zweifel, dafs auch diese Handschrift zur Bibliothek
der Ä])tissin Kunigunde, der Tochter Ottokars, gehörte. Aus der
Handschrift konnten nur Kufe benutzt werden, von denen sich
eine Zahl auch in VI G 5 (0) und XH E 15 (P) findet.

Die letzte Handschrift, die eine eingehendere Erwähnung


verdient, ist jene, welche den deutsch-lateinischen Passionsieich
No. 40 und 40a enthält, der unter mehr als einer Beziehung
der Aufmerksandveit wert ist. Was von dem Liede l)isher im
Drucke bekannt geworden, findet man bei Wackernagel H, S. 372 ff.
nämlich 1) No. 523 nach der Breslauer Pergamenthandschrift
I, 233 aus dem fünfzehnten Jahrhundert, um mit Wackernagel zu

reden, „Das einfache Lied", d. h. die Abgesänge unseres Leiches Ins


auf einen; lateinisch und deutsch. 2) No. 524 aus der Papier-
handschrift der Stadtbil)liothek zu Zwickau No. XVHI, „Das zu-
sammengesetzte Lied", d. h. je einen Stollen und einen Abgesang;
deutsch und lateinisch. Mehr ])ietet, was den lateinischen Text
angeht, auch die Prager Hsch. VH C 10, der ich das Lied ent-
nehme, nicht ^); dafür bringt sie aber ein „noch zusammen-
gesetzteres" deutsches Lied, nämlich einen regelrechten Leich
von zw^ei Stollen und einen (in letzter Strophe doppelten) Ab-
gesang. Was aber das Wichtigste ist, während die Breslauer
Handschrift des „einfachen Liedes" aus dem fünfzehnten Jahi'-
hundert ist, die Zwickauer des „zusammengesetzten Liedes" aus
dem fünfzehnten bis sechzehnten Jahrlumdert (vgl. Wackernagel
a. a. 0.), dürften wir an der Hand unseres Manuskriptes bis ins
vierzehnte Jahrhundert zurückgeführt werden. Zwar ist dasselbe an
sich auch nur eine Papierhandschrift des sechzehnten Jahrhunderts;
je zwei Blätter sind mit den Rückseiten zusammengeklebt, so
dafs die Handschrift wie auf festemKarton geschrieben erscheint.
Auf fol. 1 steht Reverendus Dominus atque pius Johannes Lauren-
:

tius a Kerchemboch etc. emeritusque D. Praepositus in laudem

et gloriam Dei me fecit. Von späterer Hand: Collegii Societatis

1) Der Text weicht auch sonst wenig von dem Wackernagels ah, doch
fehlt die auch inhaltlich verdächtige Str. 8; dafür vermifst man bei W. die
Strophe gens christiana. Die beiden Melodieen sind kaum verschieden
von denen bei Büumker „Das kath. deutsche Kirchenl. in seinen Singweisen"
1. Bd. (Freiberg 1886) S. 467, nur dafs die Melodie der Stollen ohne sonstige
Unterschiede sich einigemal aus d, einige andere Male aus a bewegt.
— 25 —
Jesu Gri/inij. Aiino 1G26. Diese Anua])e ist wiclitiii-, weil sie
die ^fügliclikeit auss(*lili{>rst, VII C 10 sei nur Kopie» der llandsclirift
von 1556. Auf din* Innenseite des Deckels steht aber folgende
Benierkunii- dos heriiliniten l)()lnuiselien Geschiclitsolu-eibcrs
Baibin : Ilic lilier ex Glacensi Bibliotheca Canonicoruni regiilariuni
S. Augustini nescio quomodo huc devenit. Est ex autographo
venerabilis Arnesti I. Pragensis archiepiscopi et fundatoris ejus
coenobii descriptus, qui fundator Canonicis libros pulclienime
(ut est in ejus vita MS) desciiptos donavit. Id etiani confiriuant
picturae illae et clypei duo primo lil)ri folio adjuncti, quorum
prior insigne archiepiscopatus Pragensis habet alter gentilitium
Arnesti, videlicet dominoruni de Pardubicz repraesentat. Boh.
Balbinus S. J. m. p. Die beiden Wappen (de sable ä la fasce
d'or und de gtieules a un demi-cheval sautant d'argent) finden
sich auf fol. Ib., ebenda die Jahrzahl 1556. Wir werden also
mit diesen beiden Liedern aller Wahrscheinlichkeit nach in die
Eegierung des Arnest von Pardubitz (f 1364) zuriickgelien
dürfen. Das Ergebnis ist T\ichtig auch für eine Reihe anderer
Lieder, von denen manche unverkennbare Spuren der Ver-
wandtschaft mit dem lateinischen Passionsieich zeigen, namentlich
was die Behandlung des Versmafses betrifft.
Wir werden aber auch auf anderem Wege wieder in die
Zeit des Ernst von Pardubitz gelangen. Es wird jedem auf den
ersten Blick auffallen, wie der Löwenanteil unter den hier ver-
öffentlichten Liedern dem iMarienkulte zufällt. B und C bieten
sogar ausschliefslich Marienlieder. Beide Handschriften bringen
dieselben ausdrücklich, wie schon oben ausgeführt worden, in
Zusammenhang mit dem Advente, als Lieder zum Borate.
„Borate", so Baibin Vita Arnesti apud
c. XIII, p. 369, „catholica
Bohemos antiquitas matutinum cum
vocat JMissae Sacrificium
cantu, quod eo tempore, quo partus Virginis expectatur et Ad-
ventus (nota templis voce) dicitur, peragi solet, frequentissimo
populo ante lucem ad ecclesias affluente et sacnun illud de B.
]Maria andiente et sub eo appositas veteresque cantiones mo-
dulante. sacrum invenit aut in patriam induxit xVrnestus."
Id
So besteht die Sitte noch heute. Die appositae cantiones bilden
jetzt ein ganzes festes System, das für jeden Tag der Woche
eine bestinnnte Reihenfolge von Liedern enthält. Diese Lieder
haben das Merkwürdige, dafs ihre Weisen teils dem Choi'al,
;

— 26 —
teils dem Volksliede entnommen sind , und zwar so , dafs ab-
wechselnd auf ein Stück Choral, etwa ein Kyrie oder einen Vers
einer Sequenz (natürlich mit böhmischem unterlegten Liedertext)
gleichsam als Abgesang eine Volksmelodie (von ursprünglich
weltlichen, jetzt untergegangenen Volksliedern) sicli anschliefst.
Dies System von Rorateliedern findet sich erst in Handschriften
des sechzehnten Jahrhunderts, und mufs der Gedanke, als könne
diese ganze Einrichtung so auf die Zeiten Arnests von Pardubitz
zurückgeführt werden, als im Widerspruch mit den oben an-
geführten kirchlichen Bestimmungen a limine abgewiesen werden.
Das ist aber kein Grund , die Angabe Balbins in Zweifel zu
ziehen, die wir allerdings nicht mehr diplomatisch beglaubigen
können; leider hat Baibin, dem viele Hilfsmittel zu Gebote
standen, deren Verlust wir beklagen, und der vielleicht in der
Lage war, seine Angabe zu beweisen, dies in unserem Falle
gegen seine Gewohnheit unterlassen. Vertrauen in seine Daten
betreffs des Borate mufs es aber erwecken, dafs sich die Angabe,
die unmittelbar folgt, und die auch das sog. Salve auf Arnest
zurückführt, sich diplomatisch als richtig erweist^). Aber was
hat Arnest eingeführt, indem er die Borate ins Leben rief?
Baibin sagt nur id Sacrum. Allein dies müssen wir wohl dahin
verstehen, id sacrum specialimodo cantu ornatum, denn eine
blofse Votivmesse in der Frühe wäre kaum etwas Aufserordentliches
gewesen und hätte schwerlich einen solchen Grad von Popularität
erreichen können. Was der Erzbischof für die Borate bestimmte,
können wir noch am ehesten aus der Analogie mit dem Salve
regina vermuten. Hier verordnete er feierlich die Absingung
der kirchlichen Antiphon mit Versikel, Besponsorium und Kollekte

1) Baibin 1. c: „Salve jejunii verni tempore potissimum (aliquibus in

locis omni per annum die) lionori virginis sub Completorii tempus cani solet."
— Vgl.: „Item commendator vel ejus vices gerens tenetur ordinäre quatuor
clericos ad sacros ordines aptos vel ad sacerdotium habiles et idoneos aut
sacerdotes, qui cum fratre praedicto missam b. virginis Salve sancta parens
vel etiam de ipsa virgine tempori competentem quotidie in aurora in altari
ejusdem virginis gloriosae in clioro, diebus singulis SalveRegina ante in-
ceptionem ejusdem missae et post completorium similiter dicto (fratre)
vel alio incipiente cum versiculo et collecta consuetis et competentibus sub
nota per se vel alios decantare teneantur." Stiftung Arnests für die Malteser-
kirclie in Glatz. Vgl. F. Tadra, Cancellaria Ai-nesti, Formelbuch des ersten
Prager Erzbischofs. Wien 1880. S. 173.
;

— 27 —
üvuw Anordiuiiip: p^reift niclit ül)er (1(mi HaliiiK^n dos strciii: litiir-

pschoii Gcsaiiiics hinaus. Es ist somit walirsrlieinlicli, dals er


dies auch mit lUvug- auf (li(> lioiatc niclit gctlian, sondern ein
täirlidies Yotivamt während des Advents «gestiftet hat. Wie
sieh aber aus denn einfachen Salveiiesan^ir ])ald eine ixiimhire
Andaelit entwickelte, sed ea res nudtis aliis cantibus et ])recibus
permiscetur, sagt Baibin, ut justam dimidiam aut (^tiam integram
occu])et lioram; so ging es auch mit dem Korat(\ Auf dem
AVege aber zwischen dem anfänglichen Votivanite und dem
Volksgesange in der Landessprache, wie er in Handschriften des
sech/ehnten Jahrhunderts auftritt, daher wohl im fünfzehnten Jahr-
hundert schon vorhanden war, um so mehr, alsl>all)in diese Lieder
appositas (dies deutet auf das erwähnte künstliche System von
Liedern) et veter es nennt, zwischen dem Amte \uul dem l)öhmi-
schen Liede, sage ich, liegen unsere lateinischen Lieder, die liand-
schriftlich zu Anfang des fünfzehnten Jahrhunderts vorkommen,
in der Mitt(\ Sie müssen also mindestens zum Teile noch in
das vierzehnte Jahrlmndert hinaufreichen, d. h. sie nähern sich
der Zeit Arnests, ohne dafs sich gerade die Grenze der An-
näherung bestimmen liefse\).

Das Gesagte erhält eine neue Bestätigung, wenn wir diese


Lieder mit der Entstehung der sog. Litteratengesellschaften in
Verbindung liringen. So nannte man nämlich in Böhmen Vereine
urs])rünglich -) angesehener und studierter (daher der Name)
Bürger, die, bei ähnlicher Einrichtung wie etwa die deutschen
Sängerzünfte oder z. B. die Fraternität Sanctae Caeciliae zu
Andt'rnach, sowohl in Trag als in andern Städten den Gesang
beim Gottesdienste besorgten, und von deren Eifer für die Zierde
des Hauses Gottes die zahlreichen mit herrlichen Miniaturen
versehenen Kantionalien zeugen, welche sie auf ihre Kosten

^) AVie die Eorate m'sprüngiich gesungen -wuiden, zeigt wohl die Hand-
schrift VI. B. 24. Der Inti'oitus war stets derselbe. Zum Montage heifst es:
Et sie per totum adventum qualibet die Introitus semper „Rorate" non alius.
Jeder Tag hatte aber eine andere Sequenz. Der Sonntag: Mittit ad virginem
fer.IL Ave praeclara; fer. III. Verbum bonuni; fer. lY. beata beatornm
augelorum domina; fer. V. Missus Gabriel de coelis; fer. VI. Stabat mater;
Sabbato: Salve mater salvatoris.
^) Später auch Handwerker luid schwerlich viel Studierte mehr. Vgl.
d. w. 0. (i.
— 28 —
bchreiben und mit ihren Wappen zieren liefsen. Was diese Ge-
sellschaften sangen, ist aus diesen Kantionalien ersichtlich. Sie
sangen ursprünglich die lateinischen liturgischen Texte und zwar
choraliter, später, namentlich seit der Kirchen trennung, dieselben
Texte in böhmischer Übertragung, und später auch mehrstimmig.
Etwas, was sie mit Vorliebe gesungen haben müssen, waren die
Rorategesänge. Nun treten uns die Litteratengesellschaften
yielleicht schon 1391 entgegen^), also in derselben Zeit, in die
wir die Entstehung der lateinischen Roratelieder setzen möchten.
Dürfen wir diese und jene in ursächlichen Zusammenhang bringen ?
Inhalt und Form der Lieder (ich habe zunächst die Marien-
lieder der L und IV. Abteilung im Auge) würden wenigstens
der Bejahung der Frage kein Hindernis in den Weg legen. Die-
selben weisen entschieden, wenn nicht auf diese, so doch auf
verwandte Kreise hin. Es ist interessant zu beobachten, wie be-
reits der Sauerteig des Hmuanismus in diesen Liedern anfängt
sich zu regen. Bis an die Oberfläche der metrischen Form hat
er sich noch nicht durchgearbeitet, aber den inneren Kern des
Gedankens und seines Ausdrucks hat er bereits angesteckt. Da
finden wir in einem Marienliede nicht nur die Muse im allge-
meinen angerufen, sondern die sämtlichen neun namentlich her-
beigefleht, dem Dichter bei seinem schweren Werke hilfreiche
Hand zu leisten, ja mr finden Maria selbst als (jungfräuliche)
Diana bezeichnet. Wir hören von Eunis und Zephir, von Scylla
und Pluto, von Acheron und Phlegeton ein merkwürdiges Haschen
;

nach griechischen und selbst hebräischen Wörtern macht sich be-


merklich, nach El und Bei, nach hyle, pyr und ir (hir, xelo),
da hören wir von dem rheuma der Sünde, von der Erlösung des
microcosmus, von der protonoxa des protoplastus und der nym-
phula mit dem puer neophytus, ja der Autor (oder sollten mehrere

1) In den Monumenta Tom. 11 (Prag


Universitatis Carolo-Ferdinandeae,
1834) p. 395 bezieht sich eineUrkunde des Jahres 1401 auf eine frühere von
1391, welche beglaubigt gewesen u. a. von Johannes dictus Euland alias Jjyssi
und Johannes dictus Meysner, die als „cives literati" aufgeführt werden.
Dafs sie damit nicht blofs als studierte Leute, sondern als Mitglieder einer

Litteratengesellschaft hingestellt werden, scheint aus dem Umstände hervor-


zugehen, dafs im folgenden noch manche Zeugen, z. B. ein Xotarius publi-
cus, ein clericus u. a. aufgeführt werden, die ebenfalls „gelehrte Bildung"
genossen haben mufsten ; das „cives literati" wollte also etwas mehr besagen.
;

— 29 —
die süii(lerl)aie Lieliliabeivi troteilt haben) hat sogar aus Phiutus
die altertiinilichoii ri'oiiüiniiiallbniieii mis und tis aufgcgal)elt
imd spickt damit, ungeschickt genug, seine Gedichte: Tis tilio,

schreibt apud tiliuni, et benedictus fructus ventris tis.


er, tis

Wenn ferner häulig von logica und pliysica die Rede ist, die über
die mira natio der heiligen Weihnacht staunen, oder von der
vis herbaruni , hipidum , stellarum , so weist das alles einerseits
auf die Zeit, dem Immanistisch angesäuselten
da Petrarka bei
Kanzler Johann von Neumarkt auf dem Hradscliin weilte, anderer-
seits auf gelehrte Kreise, die mit den magistris artium der
blühenden alma mater in Beziehung stehen mul'sten: und mehr
noch thut dies die Unterscheidung, welche die Gelehrten dem
Geheimnisse, fast möchte ich sagen als Schauende, die arme
plebecula als Gläubige gegenüberstellt:
Docti mystice,
Ceteri pistice.

Es widerstreitet dieser Annahme nicht, wenn wir (ich habe


über fünfzehnmal gezählt) den Ausdrücken clems, clerici, clericuli

begegnen : Salva te laudantem clerum ; nos clerici choro assistentes


scribere clericulis ^) cunctis instat cura. Es ist l)ekannt, dafs im
späteren ^littelalter das Wort clerici als pars pro toto oder nach
dem Grundsatze: pars major trahit minorem zur Bezeiclumng
aller Studierenden, namentlich von Hochschülern und vor allem
von fahrenden gebraucht wurde -). Es liegt, da einzelne unserer
Lieder ganz den Eindruck geistliclier Vagantenlieder machen,
neben dem Liede von den Musen, vor allem Prima declinatio,
Gaudeamus pariter u. a. wirklich die Versuchung nahe, ein-
,

zelne Nummern ursprünglich für Produkte fahrender Schüler


oder jener clerici ribaldi zu halten, die für Geld und gute Worte
den Gesang beim Gottesdienste besorgten, bis Synodalverbote
der verschiedensten Diöcesen ihnen das Handwerk legten. xA.m

meisten Xahnmg erhält dieser Verdacht durch das folgende Lied,


das mit böhmischer (allerdings sehr freier) Übersetzung sich
im Kantional von Jistelniicz mitton unter den andern befindet

^) Ganz so beginnt ein Vagantenlied bei Feifalik, Studien etc. V, Xo.


XXIV: Scribere clericulis |
Verisque Christi famulis j
Xostnim est intentiun;
und S. 43 : Scribere clericulis paro doctrinale novellis.

2) Vgl. W. Wattenbach, Das Schriftwesen im Mittelalter, 1875, S. 358 u. f.


— So-
und das am Martinstage bei den Bettelumzügen gedient haben
dürfte. Die Melodie desselben sehe man in den Beilagen No. XIV.
More festi qiiaerimus Hospes amantissime
Virum virtuosum Ex amicis unus
Quem et benedicimus Fac honorem hodie
Hospitem gloriosum Nobis dando mumis
Et ab ipso petimus üt possis diu vivere
Munus gratiosum Cum honorandis umis
Ut summam nobis conferat Pro quo nos quotidie
Trium solidorum. Petitores sumus.

Clericalis concio
Jure deprecatur
Ut tua perpetua
Salus augeatur
Super mundi climata
Semper agnoscatur
Virtus tibi tradita
Non diminuatur.

Alles bisher Gesagte macht es wahrscheinlich, dafs von den


Leichen und Liedern der L und IL Abteilung manche bis in die
zweite Hälfte des 14. Jahrh. und darüber hinaufrücken dürften.
Damit ist zugleich die Frage gelöst, ob dieselben — denn viele
existieren mit böhmischen Paralleltexten — etwa Übertragungen
aus der Landessprache seien oder umgekehrt. Jedenfalls ist, bis
bündig das Gegenteil (die Ausnahme) erwiesen, an der Priorität
der lateinischen Texte festzuhalten. Nicht mit derselben Zuver-
sicht läfst sich ein Gleiches von den Liedern der Handschrift C
behaupten, die in der vierten Abteilung eben deshalb zusammen-
stehen, weil ich sie für jünger halte; um so mehr, als auch die
Melodieen derselben, sow^eit sie aufgezeichnet, der modernen
Auffassung näher stehen und sich weniger in den sog. strengeren
kirchlichen Tönen bewegen. Keinem dieser Lieder bin ich in
irgend einer andern Handschrift begegnet, und so ist es nicht
ausgeschlossen, dafs sich unter diesen Übertragungen finden.
Was die Hauptmasse der Lieder (Abfeil. II) betrifft, so
werden wir nicht irre gehen, wenn wir sie in das ausgehende
vierzehnte und das beginnende fünfzehnte Jahrhundert versetzen.
Namentlich die Sakramentslieder weisen auf diese Zeit. So z. B.
entschieden der Ruf Corpus Christi cum sanguine datur nobis
quotidie, den man mit dem Auftreten des Milic von Krelnsier
und des Mathias von Janow in Beziehung zu bringen versucht
ist.Unter den Briefen von Johann IIus enthält (>iner (Pahicky,
Documenta Mg. Joan. IIus No. 84) die Worte: Dixit mihi etiam
[Palecz] quomodo quae scripta est ad Bohe-
literam haherent,
miam, in qua quod ego sub nota „Buoh wsemohücl"
scril)itur,

cantavi in Castro duos versus de vinculis. „Buoh wsemohücl",


Dens onuiipotens" ist aber der Anfang eines Osterliedes, das
böhmisch und lateinisch vorkommt. Das böhmische Lied war,
wie wir oben sahen, schon 1406 nicht blofs bekannt, sondern
auch sehr verbreitet, wofür dieser Zug einen neuen Beweis
liefert; ist das lateinische Lied nach der allgemeinen Regel das
ältere, so werden wir wieder auf die zweite Hälfte des vier-
zehnten Jahrhunderts als Entstehungszeit auch dieses Liedes
zuriickgewiesen.
Unter diesen Liedern befindet sich eines mit dem Anfange
„Vims panis angelorum", das sowohl in seiner lateinischen
(meines Wissens hier zum erstenmal mitgeteilten) als in seiner
böhmischen Form von Hus stammen solP). Es führt uns das
zunächst zu dem Liede Jesus Christus nostra salus, das ebenfalls
Hus zugeschrieben wird ^), und das gleichfalls in beiden Sprachen
vorhanden. Gehen mr von diesem Liede aus, so wird bei noch
so obei-flächlicher Betrachtung auffallen, dafs sich dasselbe von
metrischer Seite sehr viel anders anläist, als wir dies bei anderen
accentuierenden Hymnen gewohnt sind. Die ersten zwei Zeilen
lassen sich treftlich der Betonung
lesen und liaben als-
nach
dann trochäischen Fall; aber schon die beiden folgenden Zeilen
sind nicht von gleicher Beschaffenheit. Die Verse
Xobis sui memoriam
Dedit in panis hostiam

sind, wenn sie schon etwas sind, jambisch, obschon sie auch dies nur
unter Verletzung des Wortaccentes (nobfs, suf, dedrt) sein können.
In der zweiten Strophe sind die Schwierigkeiten noch gröfser.
Die zwei ersten Zeilen sind nicht mehr gut trochäisch, sondern
werden dies nur durch Verletzung des Accents (tu solüs es);
die zwei folgenden Zeilen sind nicht mehr jambisch ^ie in der
ersten Strophe, sondern trochäisch, die zweite mit fehlerhafter
Betonung: quo nunquäm majüs inventum. Die dritte Strophe

') Vgl. J. Jireeek, Hymnologia Bohemica, Prag 1878, S.

-) Jireeek 1. c. S. 47. Wackernagel 1, S. 218 u. f.


: :

— 32 —
bringt nach zwei trochäischen Reihen zwei, die sich weder so
noch so schicken. Ähnlich geht es durchs ganze Lied hin , so
dafs, läge auch dieses allein vor, wir zur Annahne kommen
müfsten, dasselbe sei entweder von einem heillosen Stümper, nicht
aber von einem magister artium, oder aber Johann Hus habe
in seinen lateinischen Gedichten sich der blofs silbenzählenden
Metrik bedient.
Der Vergleich des Vivus panis wird das Gesagte bestätigen.
Ob wir drei, ob sechs Zeilen zu einer Strophe verbinden, bleibt
sich für unsere Frage an sich gleich. Thun wir letzteres, so
haben wir wieder die Erscheinung, dafs die erste Hälfte der
ersten Strophe trochäisch, die zweite jambisch gemessen ist; aber
je weiter man in dem Gedichte vordringt, um so mehr fällt eine
Regel nach der andern, bis man sich letztlich wieder auf das
Silbenzählen als auf den letzten haltbaren Punkt zurückzieht.
Und auch da ist noch schlecht gezählt:
Cujus morte sumus redemti
Et sanguine renovati
Peccatorum scoria.
Zu beachten sind Reime wie:
Ascribamur libro vitae
Kegnum meum accipite.

Noch ein drittes lateinisches Lied finde ich Hus gutgeschrieben,


das aber aus dieser Sammlung, die aus Hand-
ausschliefslich
schriften schöpft, ausgeschlossen bleiben mufste. Es steht in der
schon erwähnten Antiqua et constans confessio als Mg. Johannis
Hussii consolatoria. Auf die Autorität dieser Schrift allein möchte
ich an die Autorschaft des Hus nicht glauben ^), die Behandlung
des Versmafses stimmt indes mit den beiden analysierten Liedern

^) Dieselbe produziert nämlicli an erster Stelle ein Gedicht „Carmen


rhythmicum priscorum Bohemorum de numero, usu et veritate säcramentorum
ecclesiae Christi", das nebst vielen andern M. Venzeslaus Coranda, professor
sacrae Theologiae, M. Joannes Przibram director cleri, M. Joannes Kokyczana,
praedicator antiquae Pragae, und M. Jacobus Jacobellus Mysenus unter-
schrieben haben sollen. In diesem, Gedichte werden aber Lehren vorgetragen^
über die sich mindestens der letztere noch im Grabe umgedreht hätte,.
Lehren, die protestantisch, um nicht zu sagen calvinisch lauten
„Cultum qui debetur Christo aeterno patri (1. pani)
Ne applices pani coenae Domini
Illud qui praesumit,
Idololatricis par est, fidem polluit."
:

— 33 —
Pauper, egens, fame, siti,

Vigil et j)roxirnuis raorti,


Labore, ciira pressus es
Tua «jratia.

Noeli drei andere Lieder stehen in der Antiqua confessio,


ne eartae sint vacuae, l)eigedriickt, von Mg. Martinus de Rochee-
zana. Mg. Nikolaus ei)isc. Thabor. und von Jacobellus. Letzteres,
das später ebenfalls ins Böhmische ü]>ertragen wurde, ist nur
eine Miishandlung des Liedes Ko. 90 wie dieses des Jesu dulcis
memoria; metrisch sind beide dem Vivus panis verwandt:
Hinc mens mea satiata
Sapit Dei charismata
In adversis semper laeta.
Quos pascis non esuriunt
Quod niagis petant nesciunt
Xani tili consortes finnt.

Aus dem Gesagten geht hervor, dal's die erwähnten metrischen


Eigentümlichkeiten, zu denen auch das Zusammenschrumpfen des
Reimes zu blofser Endassonanz zu rechnen ist, nicht ein Charisma
des Hus, sondern eine Eigentiimlichkeit der damaligen slavischen
Latinisten überhaupt war^), woher dann, da die Deutschen v(^r-

sucht sein mufsten, alles nach dem Accente zu lesen, das ge-
flügelte Wort stannnen mochte, das sich bis heute behaui)tet hat
Xos Pöloni non cüranuis quantitatem sylläbarum. Der Vorwurf
enthielte eine nicht zu verkennende Ungerechtigkeit, wollte er
mehr besagen als das, was wohl niemand in Abrede stellen wird,

Damit versleirhe man die folgenden authentisclien Worte .lacobells, und man
wird die Wahrheitsliebe dieser Constans et antiqua confessio zu würdigen
wissen: Ex istis omnibus supra dictis diligenter pensatis videtur sequi quod
sacerdotes Domini debent esse valde docti et in lege Domini meditari die ac
nocte; ut sciant docere frequenter populum de existentia vera divinis-
siini corporis et sanguinis Domini in sacramento altaris et de
iiiiiLniitrdine mysteriomm ejus, de rapacitate eoriim. quomodo debeant credere
vt (piam magnam rcverentiam debeant ibi exhibere, colere et adorare in
ttnnplis circa missarum solemnia etc. Vgl. Balbini, liohemia docta IL j). 357.

^) Man Höf ler, Ge-


sehe auch die gleichzeitigen historischen Lieder bei
schichtsschreiber Bewegung in Böhmen. Wien 18ö6— 66.
der hussitischen
Vor allem die Sermones ad Bohemos I, 541 ff., die Cantio de auctoribus bo-
hemici scliismatis 1, o5S ff. und das Carmen des Laurentius de Bio/.owa I,
596 ff
Dreves, Cantionf^ Boht»mi(*at\ 3
— 34 —
dafs die blofs syllabierende Metrik, wie sie an sich auf der
niedrigsten Stufe sich befindet, so vor allem dem Latein schlecht
zu Gesichte steht, weil sie des musikalischen Elementes, das
namentlich in der lyrischen Poesie von so hoher Bedeutung ist,

so gut wie gänzlich Daraus ergiebt sich dann weiter,


enträt.
dafs mindestens alle jene Gedichte, die entweder rein syllabierend
sind oder auch nur jene merkwürdigen Schwankungen im Fall
der Verse zeigen, wie wir sie bei Hus beobachteten, als slavischen
Ursprungs angesehen werden können. Ob nur diese, hinge da-
von ab, ob die syllabierende Lateindichtung erst im vierzehnten
und fünfzehnten Jahrhundert auftrat, oder ob sie und sie allein zu
allen Zeiten gehandhabt wurde, eine Frage, zu deren Beantwortung
mir vor der Hand das nötige Beweismaterial abgeht, die ich daher
nur anzuregen vermag.
Über Bedeutung und Interesse der nachstehenden Lieder
für die Hymnologie, speziell die böhmische, für germanistische
und slavistische Studien, für Geschichte der Musik, sowie endlich
für die Kulturgeschichte Böhmens und des Mittelalters überhaupt,
wäre es überflüssig, viele Worte zu verlieren; die Sache ist so
einleuchtend, dafs es nur zu verwundern, wie diese Gedichte so
lange im Dunkel bleiben konnten. Blofs auf die Bedeutung
derselben für die Kenntnis des deutschen Volksliedes, geistlich
wie weltlich, will ich mir einen flüchtigen Hinweis erlauben.
Es ist interessant zu beobachten, dafs man aus der ganzen
Klasse der Marienlieder bei unseren Hymnologen, speziell bei
Daniel und Wackernagel, oder eigentlich bei dem letzteren allein,
dem einzigen Ave hierarchia coelestis et pia begegnet. Der
Grund ist klar. Leisentritts Gesangbuch ist die Brücke für dies
Lied nach Deutschland geworden; durch ihn ist es in die vei-
schiedensten deutschen Liederlnicher übergegangen, entweder
Text und Melodie, wie in das Bamberger (1628), das Cornersche
(1631), das Erfurter (1666), oder doch die letztere, wie in das
Dillinger (1575) und Neifser (1625). Ähnlich wie mit diesem
Liede ist es noch mit einzelnen anderen Texten ergangen, sehr
häufig dagegen mit den Singweisen, die zu einem nicht zu ver-
achtenden Bruchteile diesen alten in Böhmen üblichen lateinischen
Liedern ursprünglich angehört haben. Welchen Einflufs Leisen-
tritts Gesangbuch auf die späteren katholischen Gesangbücher
ausgeübt, ist bekannt; eine ähnliche Bedeutung hat für die pro-
:

— 35 —
testantisclKMi das Gesaiii^^biu^li der böliniisiiion Brüdd* ,iroha])t.

Beide alx^r, Leiseiitritt und die Briid(M' (älinlicli auch Hecyrus


und Triller), zeichnen bei vielen LiiMlern die Anfänge unserer
lat(Mnisclien Lieder vor, was stets ein Hinweis auf irii'end eine
Abhän<xigkeit ist , sei es nacli textlicher odvv melodischer Seite.
oder nach beiden Richtuusren Für diese Gesang])ücher
zuG:leich.

beziehe ich mich auf die AVerke von Bäund^er und Wackernauel.
Was die böhmischen Gesanubücher des vierzehnten und siebzehnten
Jahrhunderts betrifft, so enthalten dieselben Hinweise auf folgende

Lieder dieser Sammluns::

Ad honorem et decorem. -Tarn Christus ab inferis.


Ad honorem infantiili. Jam verbum deitatis.

AngeUis ad virginem Christi. Imber nunc colitus.


Auroram In eis. Imperatrix gloriosa.
Ave liierarchia. Mens surgat tideliuni.
Ave gloriosa virgo. Mittitur archangelus fidelis.
Ave maris Stella, kuens. Modulenuu- in hac die.

Ave ruhens rosa. Nunc angelorum gloria.


Ave sanctissima regina. Omnis mundus jocundetur.
Candens ebur castitatis. rex reguni clementiae.
Cedit hiems eminus. Puer natus in Betblebeni.
Consolator gubernator. Quid admiramini.
Cuncti nunc assurgentes. Resurgenti Nazareno.
Dens omnipotens. Resurrexit Dominus.
Diun jubar astris oritur. Salve amicta sole.
Ex legis observantia. Salve regina gloriae.
Ezechielis porta. Surgit in hac die.
Felici peccatrici. Surrexit Christus bodie.
Gaudeamus pariter. Vivus panis angelorum.
Hoc festum venerantes. Yeni dulcis consolator.

Es blei])en nur noch folgende Hinweise, hinter denen allenfalls


ein unbekanntes lateinisches Lied vermutet werden kann

Angeli, archangeli. Maria tlorens ro>a(V).


Assatus Laurentius. Omnipotens pater gentium.
Ave gratiosa(?). Puellari eleganter.
Ave nibens Stella (?). Quatuor ad mundi partes.
Collaudemus, collaudemus. Qui sine peccato (Hexam).
En Christus rex gloriae. Rivus jam enianavit.
Jesu Salvator optime. Salvator jam illuxit.

Mittitur ad virginem angelus(?). Salve Jesu proles Dei.


Mortis en cum gloria. Super te Jemsalem.
dulcedo charitatis. Superne (pii habitas.
3*
;

— Öü — . •

Die Melodieen der lateinischen Lieder stehen wieder in einem


nur wenig erforschten Zusammenhange wie einerseits mit dem
lateinischen Choral, so andererseits mit dem geistlichen und welt-
lichen Volksliede, und zwar nicht blofs mit dem böhmischen,
sondern auch mit dem deutschen. Nehmen wir z. B. den pro-
testantischen Choral zum Liede Elisabeth Creutzigers „Herr Christ
der einig Gottes Sohn" in Joh. Walters Gesangbuch von 1524
so werden wir als Quelle der Melodie auf das Lochheimer Lieder-
buch (1450) speziell das Lied: „Mein' Freud' möcht' sich wohl
mehren", zurückgefiihrt (Böhme No. 128). Der Choral ist hier
jonischer Tonart. Auch im Gesangbuch der Böhmischen Brüder
kommt die Melodie vor zu dem Lied „Gott sah zu seiner Zeit"
und zwar stimmt sie hier mit dem Lochheimer Liederbuch
genauer überein als bei Walther. Das Brüderkantional hat
aber die Weise nicht dem weltlichen Liede entlehnt, sondern
giebt an Ave rubens rosa. Die Melodie des lateinischen Textes,
wie sie in den Handschriften (C und teilweise B) vorkommt, ist
dagegen ersten Tones, beginnt in der Terz, schliefst in der Tonika.
Wir sind noch nicht am Schlufs der Wanderung. Bäumker,
Das kath. deutsche Kirchenlied I, S. 454 hat bemerkt, dafs
ein Hauptmotiv der Melodie dem Kyrie an Muttergottesfesten
entnommen ist.

Die lieiden ältesten deutschen Kirchenlieder, das titanen-


hafte „Christ ist und der „Kyrleis"
erstanden" „Nun bitten
:

wir den heiligen Geist" sind von der musikalischen Seite verwandt
mit den böhmischen Liedern Buoh vsemohücl und Jezu Kriste
stedry kneze, die schon 1406, wie wir oben sahen, als alte
Lieder sich eines besondern Ansehens erfreuten; eine Verwandt-
schaft, deren eingehende Erörtenmg uns hier zu weit führen
würde.
Ein anderes Beispiel. Ein offenbar jüngeres und darum in
dieser Sammlung übergangenes Marienlied Salve decus virginum
:

trägt in der Handschrift C die Melodie des beliebten altdeutschen


Wallfahrtsliedes „Gott der Vater wohn' uns bei". Darübersteht
bemerkt Pane boze bud. In jener Handschrift stehen aber lauter
Lieder, die auf Volksmelodieen gesungen wurden. Wie gerät
dieses Lied (die böhmischen Worte sind nur die Übertragung
der deutschen) in die Gesellschaft. Hat die Weise ursprünglich
einem Volksliede angehört? Der böhmische Text kommt sclion
— 87 —
1501 ^'edniekt vor. Bei uns zuerst im Waltcrsi-lieii (lesaiiLibuch
1524. in)er das Alter dieses Teiles der Ilaudsdiriit lialx'ii wii-

ol)eu das Xötijxe i>:esa.i;t.

Einem andern Liede: Vita mundo produit (No. 214) ist an


derselben Stelle als Ton voriiezeiclmet ein Lied des Anfangs:
Elsko mila srdeczna ^P'.lslein liebes, trautes) und die Angabe der
Tonart: in re. Jeder wird sofort an die berühmte Schwinnner-
sage erinnert „Ach Elslein, liebes Elslein, \vi(» gern war' ich bei
dir" (Böhme No. 24), und in der That stimmen Tonart und
Versmais überein; ja die Wittingauer Handschrift N giebt zum
Liede Gaudeannis pariter (No. 83) den Anfang des längst ver-
schollenen böhmischen Volksliedes also an: „P^lsko mila Elisko'".
was sich mit dem deutschen völlig deckt. Welche Verwandtschaft
besteht unter den Volksliedern und wie steht es um <las Recht
der Erstgeburt? In einer Handschrift vom Jahre 1589, dem Kloster
Strahov gehörig, welche die böhmischen Rorategesänge enthält,
kommt mehrmals die Bezeichnung vor. Elisko mila srdeczna
na])ecz nam koblihu (Elslein liebes, trautes, sollst mir Krapfen
backen), eine neue, interessante Lesart des Textes. Nicht minder
wichtig ist die Fassung der Melodie, die hier vollständig aus-
geschrieben ist und sich von den bei Böhme (a. a. O.) mitge-
teilten Weisen in nicht unwesentlichen Stücken, vor allem dadurch
unterscheidet, dal's die höchst charakteristischen Intervalle der
Melodie noch nicht durch Zwischennoten ausgeglichen und über-
brückt erscheinen. man im Anhange No. X.
Die ^lelodie vergleiche
In S(^hr inniger Weise hängt eine ganze Klasse lateinischer
Lieder und durch sie eine noch zahlreichere deutscher mit dem
Chorale zusannnen. Es sind dies die Rufe, welche den vierten
Teil dieser Sammlung bilden, und aus denen sich hinwieder die
ebenso mannigfachen als volkstümlichen deutschen Rufe entwickelt
haben; man braucht nur an Lieder zu erinnern wie: Ein Kind
geboren zu Bethlehem (Puer natus in Bethlehem), Erstanden ist der
hetlig Christ (Surrexit Christus hodie), Zum Himmel aufgefahren
ist (Coelos ascendit hodie) u. a. m., die zu den beliel)testen
Volksliedern und noch rechnen. Wenn man diese
rechneten
lateinischen Rufe durchgeht, wird man bemerken, dafs sie fast
sämtlich durchdie eine oder andere Wendung mit dem Bene-
dicamus Domino schliefsen, auf welches dann oft noch ein Vers
mit eingewobenem Deo gratias folgt. Die gewöhnlichste, fast
stereotype Formel für beides lautet:
:

— 38 —
Uni trino sempitemo
Benedicamiis Domino.
Laudetur sancta Trinitas,
Deo dicamus gratias.

Diese Schlufsformel ist eine Art Mutteniial, das diesen Liedern


anhaftet; denn sie haben sich sämtlich aus dem Benedi camus
herausentwickelt. Auf diese Entdeckung wurde ich zuerst durch
den Hohenfurter Codex geführt. Hier findet sich am Schlüsse
der Handschrift der Ruf „Johannes postquam senuit" (No. 163)
und zwar mit der Aufschrift: Post Benedicanuis ad versus de
Sto. Johanne apostolo et evangelista. Gleich darunter steht ein
ähnliches Benedicamus für das Fest des heil. Wenzel, aber nicht
ein förmliches Lied zum Benedicamus, sondern dieser selbst, nur
auf regelrechte Weise interpoliert:

Ben e dicamus regnanti,


Cuncta mundo creanti,
Wenzeslaum sie decoranti,

Pro martyrio praemianti,


Civem hunc coelo collocanti
Domino. — Alleluja.

Damit war der Ursprung dieser Lieder klar. Um jede


Täuschung unmöglich zu machen, als ob es sich etwa um einen
vereinzelten Fall handle, fand sich bald in dem oben beschriebenen,
Codex J aus dem Anfange des vierzehnten Jahrhunderts also ,

ein volles saeculum vor dem Hohenfurter, derselbe Ruf auf den
heil. Johannes, zugleich mit einer Reihe ähnlicher. Und zwar fanden

sich diese Rufe verbunden und vermischt nicht nur mit inter-
polierten, sondern auch mit uninterpolieiten Benedicamus, so dafs
jeder Zweifel ausgeschlossen ist. So findet sich daselbst das
folgende durch zwei Hexameter interpolierte:

Nos factura Dei super hujus festa diei


Benedicamus Domino.
Christo psallentes dicamus dulce canentes
Deo gratias.

oder
Quem laudant angeli, Factori omnium,
Adorant arcliangeli, Qui per suum sanguinem
Omnes unanimes Saeculum redeniit proprium
Benedicamus Domino. Deo gratias.
— 89 -
In ZusaiHiiHMilian^i- mit dem spätoren volkstümlichon Liode
stehen z^v(Mfelsollne aucli die Tropen; aucli di(> sclion ()l)en er-

wähnte erz])ischöfli(*he Verordnun^^ vom Jahre 140G hrin^rt izerade-

zu die troplii in juhilis d. li. (hirch Ti'ojx^n inter])oli(Mte Jnbi-

lationen oder Alleluja mit den runteli in Znsammenhan.u. Die


Hohenfiirter Handschrift bietet mehrere der^deiclien Trojjen, die
durch ihre modern kliniiench'n, sclion ganz taktmälsitren Meh)dieen

sehr von den sie umrahmenden Cliorälen al)st(H'lien. Icli liabe

eine und zwar keineswegs die modernste in den lieilagen


^'o. XI abdrucken lassen, weil sie in der folgenden No. XII,
dem Liede Gaude regina gloriae, als R« wiederkelirt.
Sehr bemerkenswert ist ferner, dafs auch ganze Lieder als
Tropen zur Verwendung kamen, so z. B. das Lied Clementiae
pax bajula No. 66 in der Handschrift C, in der Ilolu^nfurter
sogar das l)ekannte Lied Dies est laetitiae als Interi)olati()nen des
Gloria, so, dafs nach jedem Verse des letzteren eine Strophe
des Liedes gesungen ward. Da die ^lelodie des wichtigen Weih-
nachtsliedes, soviel ich weifs, aus einem älteren Codex noch
nicht bekannt gewerden ist, habe ich ihr in den Beilagen eine
Stelle gegeben.
Nur noch ein Wort über die Beispiele mehrstimmigen Ton-
satzes. Die jVIusikgeschichte des Büttel alters liegt überbau] >t noch

im Argen. Es ist interessant, zu beobachten, wie die Historiker,


Ambros nicht ausgenonnuen, über die breiten Schultern Hucl)alds
und Guidos zu den Troubadours, d. h. über das halbe Mittelalter,
über die ganze Entwickelungsgeschichte des Chorales liinweg-
turnen. Um so weniger mochte ich die Gelegenheit vorbeigehen
lassen, durch Mitteilung einiger Proben eine der interessantesten
Fragen, die nach der praktischen Anwendung des Organum, zu
beleuchten.
Kisewetter (und wie viele nach ihm) hat bekanntlich in Abrede
gestellt, dafs die Quinten- und Oktavenbegleitung jemals praktisch
geübt geworden. „Das Organum," schreibt er, „müfste schon
Hucbald aufgegeben haben, wenn er es jemals mit eigenen leib-
lichen Ohren zu hören bekommen hätte, was aber der Obere
seines Klosters schon nach dem ersten Versett verhindert hätte,
da unter den Pönitenzen und Kasteiungen eine so empfindliche
in den Ordensregeln nicht gemeint sein konnte" ^). Ambros selbst

^) Gesch. der ouroj), a1)on<ll. Musik S. 18.


— 40 —
gesteht, dafs er sich lange nicht von der Autorität Kisewetters
losmachen konnte, und es ist vergnüglich zu sehen, wie er sich
den Schmack der Alten an den Quinten- und Oktavengängen
psychologisch enträtseln möchte. „Dafs das Organum je in so
strenger Konsequenz ausgeführt worden, wie es Hucbald theore-
uns freilich kaum glaublich erscheinen; aber
tisch erläutert, will
Remi von Auxerre, Aurelianus Reomensis, Regino von Prüm
reden davon so bestimmt, dafs man diesen unverwerflichen Zeug-
nissen die gröfste Gewalt anthun mufs, um im Organum nichts
als einen vereinzelten barbarischen Mönchseinfall zu erblicken,
der nirgends existiert, als im Kopfe seines Erfinders. Dafs wirk-
lich und wahrhaftig in solcher Weise gesungen worden, ist wohl
zweifellos. Der eindringliche Quintenklang tönte damals den
Zuhörern anregend; sie mochten gerade in dem, was uns heut-
zutage unerträglich scheint, einen eigenen Reiz finden. Man
könnte fast auf den Gedanken kommen, dafs das Organum wirk-
lich eine Pönitenz, eine Ascese für das Ohr sein sollte, dafs
man dem Reize weltlicher Musik im Kirchengesange etwas
Herbes, der Sinnlichkeit absolut Widerstrebendes, entgegen-
setzen wollte, sowie die damalige bildende Kunst ihre Heiligen
,bald mürrisch, bald komisch, immer häfslich' bildete; aber
die Schriftsteller wissen, wie wir hörten, nicht genug von
der ,Süfsigkeit' des Organums zu reden. Das sog. Quintieren
galt sogar als allgemeine Bezeichnung jeder kunstvollen Musik'
überhaupt.

Sie wissen als viel vom Kirchen regieren


als Müllers esel vom quintieren

sagt Sebastian Brant in seinem Narrenschiff" ^). Auffallend ist

nur, dafs man nicht in die Handschriften schaute, wo die lelien-


digen Thatsachen in einer Anschaulichkeit und Frische reden,
die alle Zweifel vernichtet.

Am Weihnachtstage wurde die Vesper im Stifte Hohenfurt


jedenfalls so feierlich als möglich gehalten. Dazu dürfte nicht
wenig der folgende „versiculus ad vesperas" lieigetragen haben,
den ich der Handschrift A entnehme:

1) Gesch. d. Musik IL S. 141 u. f.


:

— 41

X-^.~^=,=:^ :
=1- :

Tarn - (luam sponsiis doininus i)rocedens de thalamo

-^! ^1^ I

Hiiebald starb 930 ; dieser Versikel und die Beilauen XXI —


XXIV stammen aus dem Anfang des fünfzehnten Jabrliundeits;
No. XXV gar aus einem vielgebrauchten Codex des sechzehnten,
aus einer Zeit, da der bewundernswerte Prau^er Tonsetzer Heinrich
Isaak vielleicht schon gestor])en. in Miinclien ein Lassus, in Kom
ein Palästrina blühte. Zahlen und Xamen sind beredt.
Dies wenige mag zum Nachweise genügen, in wie \ielen
interessanten Beziehungen diese Lieder, Wort und Weise, fast
möchte man sagen nach allen Puchtungen der Kulturgeschichte
stehen.
In den benutzten Handschriften Ijefanden sich von hierher-
gehörigen Liedern noch die folgenden, von deren Abdrucke ab-
gesehen wurde:
1.Ave Jesus qui formosus, Osterlied E, ist nicht ab-
gednickt, weil es nur ein Bmchstück eines längeren Psalterium
Jesu Christi ist, ül)er das ich zu vergleichen bitte Blätter für
Hymnologle 1886, Xo. 1, S. 2. —
2. Ave plena gi-atia F fol. 123 mit Mel. bei ^fone II. 288.
Unsere Hsch. schliefst sich der Hsch. B. Mone's an. Varianten
:

— 42 —
2, 8 thronus deitatis. 3, 3 Consolatrix pauperum. 5, 5 gloriae
spectaculum.
No. 7 : quae super agmina 8 : vitae remedium,
Coeli sublimaris, Puella decora,
Angelorum domina, Coeli refrigerium
Virgo sJngularis, Coelitus irrora,
Cor meum illumina, Sacrum tuum filium
Fulgens Stella maris, Pro nobis ex ora,
Et ab hostis machina Peccatorum omnium
Semper tiiearis. Veniam implora.
Ave virgo gioriosa, Coeli jubar B. Nur einzelne Strophen
3.

ohne Zusammenhang aus Mone 11, 318.


4. Ave virgo virginum, verbo E, bei Mone II, 107 u. f. ^}

Varianten. 1, 2 Yerbo concepisti. — 1,6 Mater Jesu. — 1, 7


Juva me miserrimum. — 2, 4 Föns summi dulcoris. — 2, o Pons
timoris. — 3, 4 Matrem sibi. — 6, 5 Summa fervitas, verschrieben. —
9, 6 Jesus Christus secus. — 9, 7 Lux eadem ipse sit. —
10, 4 Tu es sublevatrix. — 10, 6 Es auxiliatrix — 10, 7 u. 8
Tu tanta, nobilis sis Mihi relevatrix. — — 11 verschrieben.
12, 2 Tibi obedivit. — 12, 7 Sit mihi propitius. — 13, 1 Fructu&
florens floruit. — 2 Lucens cum. —
12, 2 Produxit hunc. — 14,
14, 2 u. 3, 4 u.5 umgestellt. — 8 Muneret. — Ne
14, 15, 7
demum cum impiis. — Amen dicat
16, 1 clericus etc.
5. Dies est laetitiae ADEG, bei Mone I, 62 u. f. Wacker-
nagel I, 206 u. f. Ordnung der Strophen: 1. 3. 2 DE G. 1. 3".

6. 4. 5. 7. 9 A. No. 8 fehlt A. Dafür folgende SchluTsstrophe


Mater tuimi filium
Jugiter implora,
Ut nobis remedium
Sit in mortis liora,
Qui lucramur (1. luctamur) stadio,
Daemonis incendio
Camino poenali,
Sed accepto bravio
Laetemur cum filio
Veste nuptiali.

6. Gaude quam magnificat B, wenige Strophen aus dem Liede


bei Mone H, 128.
7. Jesu dulcis .mater bona B, einzelne unter Aufgeben des
Verständnisses aus dem Kontext gerissene Strophen des Liedes
bei Mone 11, 318, zum Teil dieselben wie in Ave virgo gioriosa.
— 43 —
8. Jesus Christus iiostra salus ADEM, daraus bei Wacker-
nagel I, No. 367. Varianten 1, 4 liostiani DPL — 9, 4 Oftan-
tium ADE. — 10, 1 Caro panis A. — In A u. D hat das Lied
folgende Ro : Eja jubilate i
Voces attollite Xostro ereatori Syni-
phoniis |
Hyninidicis 1
Christum zelate. Die* Melodie sehr ab-
weichend von der bei Leisentritt, sowie von den Brüderkantio-
nalen; daher im Anhang No. IX.
9. In hoc anni circulo DE, stinnnt nur mit Leisentritt (l)ei

VVackernagel I, No. 266), der eben das Lied bietet, wie es in


Böhmen und den Nachbarländern üblich. Doch kommen hier die
Strophen Tres magi de gentibus (b), Aumm regiun domino (c),

Uli laus et gloria (d), aus denen Leisentritt mit einigen anderen
ein eigenes Lied gebildet hat (Wackernagel I, No. 405), in diesem
vor. Aufserdem folgende Strophe (a):

prompta humilitas,
Delicata castitas,
Quam abstraxit Caritas
Per virginem Mariam.

Die Reihenfolge der Strophen ist dann im Vergleich zu


Wackernagel No. 266 in D: 1. 3. 2. 4. 5. 9. 10. a. b. c. d. 14;
in E: 1. 2 3. 4. 5. 6. 8. b. c. 14. d.
10) Inter natos mulierum E, auf Joh. B. Bnichstücke einer
noch ungedruckten Sequenz.
11) Magnmn nomen Domini DE, verwirrt Unzusammen-
gehöriges.
12) Puer nobis nascitur AN. — Wackernagel No. 329.
Strophen 1. 2. 5. 3 A. 1. 3. 2. 4 N. — Varianten: 3, 1 Tunc
Herodes A. 3, 3 Infantesque puerulos A. — Qui
4, 1 natus de
virgine N. 4, 4 Perduc nos. N. — 5, 1 —3 Alpha I et E et 0,
dreimal A. —
Endlich sind einige Lieder iibergangen worden, von denen
die Handschriften nur einzelne Bruchstücke bieten oder einen
so verkommenen Text, dafs damit nichts zu machen war. Dies
war vor allem mit dem Leiche „Ut igitur plenitudo venit tem-
poris" (N) der Fall.
Es erübrigt noch, dafs ich eine Pflicht der Dankbarkeit er-
fülle, indem ich allen denen meine Erkenntlichkeit bezeige, die
mich in dieser Arlieit gefördert liaben ; vor allen den Vorständen
der hiesigen K. K. Universitätsbibliothek und des Kgl. böhmischen
— 44 —
Museums; dann Herrn Dr. Laubmann, Direktor der Kgi. Hof-
und Staatsbibliothek in München, Sr. Hochgeboren dem Herrn
Reichsgrafen A. von Schönborn, HeiTn Professor Dr. Schnee-
dorfer 0. C. Herrn Th. Wagner Fürstl. Schwarzenbergschem
, ,

Archivar zu Wittingau; schliefslich und vor allen dem Hw. Herrn


J. Pachta, sowie dem Kustos des Böhmischen Museums Herrn
A. Patera, ohne deren stets sich gleichbleibende Zuvorkommen-
heit es mir unmöglich gewesen wäre, diese Arbeit in verhältnis-
mäfsig kurzer Zeit zu bewältigen.

O den
Prasr,1
6. März 1886.

(juido Maria Dreves.


LEICHE.
1.

Ad honorem et decorem Nil negare matri charae


Matris Domini Debet filius,
Jubilemus et psallanms Sed paratus erit natus
Melos laetitiae; Matenns precibus.

(^)uani beavit coronavit Ergo ora omni hora,


Deus hominem, Rosa, lilimii

üt intraret et crearet Ut det tutos nos exutos


Solem justitiae. Peccati faecibus.

Hanc sanctus spiritus Praeter te misere


Replevit coelitus, Yivimus sine spe,
Obumbravit, illustravit Ergo, grata advocata,
<^uam divinitus; Esto propere,
Dum concepit, non recepit Ne iniquo et antiquo
Semen humanitus. Damnemur opere.

3. Tu sanctomm angelorum
Exultatio,
Dum te vident digne rident
Delectabilius.

Tu parata et ornata
Habitatio,
Quam beavit et oruavit
Excelsi filius.

Audi nos, flomni flos,


Omnis dulcoris ros,
Supplicantem te laudantem
Salva populum,
Ne damnemur sed laetemur
Tecum in saeculum.

ABC DE. — 1. 3 psallemus C. — 1, 4 — 7 verstellt E. — 1, 6


Dens omnium A. —
1, 13 et recepit (sie) C. Nach 1, 14: Gaudium om-—
nium es invocantium Audi vota mente tota Rosa lilium Virgo pia es
Maria
I

Spes desperantium C.
|


2, 4 Matris precibus. 2, 7 Ut te tutos
|


|

DBE et exutos B. —
Nach 2, 8 Gaudium omnium etc. B. 2, 9 Praeter —
te, rex Christe E. —
2, 11 Ergo grate advocate E. 3, 1 ff. imd 3, 4 — ft'.

umgestellt D. —
3, 3 Semper rident D. —
3, 7 Quam purgavit et ornavit
A. — 3, 8 Excelsus B. — 3, 11 Supplicantes et laudautes DE. — 3, 14 iu
patria B saecula ACDE. —
48

1. Ave gloriosa 3. Virgo pulchra tota,


Virgo, mater Christi, Sole praelucida,

Ave speciosa^ Plena dulcorosa,


Christum genuisti, Gratiam impetra,

Super omnes choros Fulgens velut rosa^


Mater extitisti, Nos hie illumina,
Placa nobis tuum Ut jungamur tuo
Dilectum filium, Dilecto filio,

Maria pia. Maria pia.

2. Nostra sis advocata, 4. Ave maris Stella,


Virgo Deo grata, Lucens prae ceteris

Fac servare rata Quasi luna plena,


Almaque beata Esto dux miseris;

Interventrix pia. Protege, benigna,


Succurre, Maria, Omni laude digna,
Da nobis aspectu Ne nos hostis ducat
Frui resurgentis Trabens ad infima,
Maria pia. Maria pia.

5. Gloriosa tutrix,
Asta promiseris,

Coeli sidus darum


Cunctis creaturis,

Bona cuncta posce


Nobis de superis,
Ut fruamur tuis
Semper suffragiis,
Maria pia.

B. C. — 3, 1 pulchra sole C. 3, 2 nimis praelucida C. — 3, 3 Velut


luna plena C. —

Ave Maria, Gratia plena


Angelorum dia Et pqrta amoena
Coeli rectrix, Paradisi,
Virgo Maria. Coeli regis filia.

Dominus tecum.
Tu sis mecum
In coelestibus.
49

Benedict a tu Ventris ex utero


In mulieribus Virginitatis dum
Ac mulier Virgo deum
In mulieribus Nobis genuit,

Et benedictus Cui angeli


Tuus primogenitus, Simul decantabant
Qui dicitur Gloria sit

Mariae tilius. In altissimis.

Fructus illuxit Amen, conceptum


Et induxit Verbum caro
Nos in "audium. Ex te prodiiti

BCD. — by 3 nobis Deum B. — 3, 6 decantant D. — 3, 7 sit fehlt


in D. — 3, 9 Ü". fehlen in B dafür Dominus tecum wie oben 1, 9 ff.

4.

1. Ave maris Stella, Turris, per quam transit gens,


Lucens miseris, Deum verum tenens ens.
Ne desperet flens.
Deitatis cella, Tu es Salomonis res,
Porta principis. In te nostra tota spes
Agitur per tres.
Paradisi patens fons.
Tu Cupressus. Sion mons, 3. Mater pietatis,
Peccatonim pons. Parens filium,
Patris obumbratione
Yerbum caro fit per te Ebur castitatis,

Sacro flamine. Candens lilium,

Urna coeli manat ros,

2. Regis diadema, In te crevit Jesse flos,

Stola praesidis, Qui salvavit nos.


Rubus, quem non urit pyr.
Samsonis problema, Nee in cujus ponit ir
Funda Davidis. Se coelestis vir.

ABCDE. — 1, 5 Pons AB. — 1, 7 fons AB. — 1, 8 subumbra-



mine ABE. — 2, 3 problemna B. — 5—7
umgestellt A.
2, u. 2, 8—10
2, 6 De Moab adversiim ens B. —
2, 8 sqq. fehlen in B. 2, 9 rata spes —
BE. —
3, 5 manans ros BE. —
3, 9 Der Sinn verlangt et oder sed statt nee;
ir iXir das bessere hir. —
-3, 10 sed coelestis AD. B hat noch folgenden —
Zusatz, der offenbar ungehörig ist:

V. Ave vitae via tuta, R. O lux animarum,


Duc ad patriam, Tu lux tenebrarum
Ave virgo, coeli scala, Lucens miseris.
Dona veniam.
Droves, Cantioues Bohemicae.
— 50

5.

1. Ave non Evae meritum Ecee ancilla Domiiii,


Sedentis ad interitum Verbum tuum salvetur.
Maria sie affatur; In me, pia, ne timeas,
Hymnum decoris oflferas,

Maria nata gratia Saerum ex te nascetur.


Offerens se galaxia
Yaganti gratulatur
3. Dominus tecum, liodie

Coetus fidelis, virginis


Yietrieem manum porrige,

Qui meritis juvatur;


Benedict a tu rosa,

Yirgo quaerens ab angelo,


Quid vult liaec salutatio, Rorans in mulieribus,
Maria sie turbatur. Suecurre tuis gentibus.
Ne tardes speciosa.

2. Gratia plena, Spiritus


Sanctus in te divinitus
Et benedictus filius
Descendet, ne turberis,
Yentris tui levamen
Omni reatu conferat,
Yerbum tuum referat
Virtus ad haec altissimi
Opus honoris. Amen.
Tibi obumbrabit, cara mi,
Gratia sie repleris.

KM, in letzterem versclimolzen mit dem Leich: Digna laude, w. m. s.


K hängt zwei Stollen dieses Leiches dem vorstehenden an, obschon das
Amen am Schlüsse jeden Zweifel über die Llnzusammengehörigkeit aus-
schliefst. — 1, 6 Vagienti KM. —
3, 7 liest M: Et benedictus filius, was
dem Yersmafse gerecht wird, während K hat Et benedictus fructus, was der

:

Schrifttext fordert. 3, 10 Et tibi, mater, referat M.

6.

Ave rosa in Jericho Dominus natus pro homine


Purpure vestita, Te sibi praeelegit.

Maria phoebi spherico Tecum conregnans hodie


Divinitus polita. In coelorum thronis
Matrem honorans gloriae
Gratia sacri flaminis Gratuitis in donis.
Mire illustrata,
In hora diri examinis
Kostra sis advocata.
3. Benedictatu domina,
Tu virginum fecunda,

2. Plena virtutum flamine In mulieribus femina


Spurcitias subegit Nulla fuit secunda.
:

- 51

E t 1) 11 e d i (' t u s frurtii^ t i> Maria candens liliuin,

Ventris nos attollat, Triiiitatis cella.

Tuo pio juvamine Timm dilectum filiuiii

A poenis iios absolvat. Pro nobis interi)ella.

AL'DX. — Die Leichforni des Liedes ist aus den AYrsaufäuj^en,


<lie «lein Ave Maria entnommen, ersichtlich. 1, :'. Phoebo CD. — 1, S M;iria
sis advocata D. — virtutum tioribus A, tamiua
.. 1). — 2, ^ Gratulntnr

i

in douis C. — 3, G Ventris nos aboolvat CD.

i.

Ave rubeiis rosa. 4. Eja virga Jesse,


Virgo speciosa, Yirens et florida.

Jesu Christi tu es Muiida corda nostra


Mater gloriosa. Nimium arida.

Peccatorum nostromm Ne sinas nos perire,


Ne sis odiosa, Mortis quoque dirae.
Sis interventrix iiostri, Ut crimen evadentes.
Ut evadamus rostri Gloriam tibi dantes
Inimici nostri. In coelis canentes.

2. Vale imperatrix. 5. Probleuma Samsonis,


Nostra advocatrix, Tu funda Davidis,

Virtutum amatrix. Victoriam auffers


Munerum es datrix Iniquis validis.

Splendens urna aurea, ThroKus es Salomonis,


Porta es reclusa. Ornata coronis.
Per spiritum aperta Lilium virginale.
Sanctum. fuisti certa Odorosuni Crinale,
Nuntio reperta. flos aestivale.

3. Salve ardens rubus 6. In extrema hora


Nihil concrematu>. Exora tilium

Per quam rex coeloium Cum maxima turba


In mundum est natus, Sanctorum oinnium

Qui sibi te elegit Subvc-nite pro nobis


Sponsam virtuosam. Vestris piis donis,
Dominam angelorum üt per vestrum juvamen
Et reginam poloruni, Det[ur] idum examen,
Omnium regnorum, Deo demus Amen.
BCE. ], 'J —
Inimici hosti C. 2. 1 Avc B. In steht — — CE
diese Strophe an 4. Stelle. 2, 8 Dum fuisti B. —
factum fuisti C. 3, 8 —
terrae nee polorum C, terrae et polorum E. 4, 2 tloreus et florida B. — —
4, 6 morte CE. —
5, 9 aestivalis E. 2 exeita lilium C. 6, 4 sanc- — —

<
,

torum millium CE. —


6, 8 Et grave ex;\men C, gratiae hoc exameu E.
4*
— 52

1. Ave sanctissima regina, Aaron arens virga floruit


Gratia divina Non naturae more,
Quam trina Gedeon vellus mire maduit
Beavit, De coelesti rore;
Ante nee post creavit Sic salvo pudore,
Majorem te. Dolore
Semoto,
Te rex regum, Dens deorum, Yiro gignis ignoto
Dienim multorum, Emmanuel.
Pro morum
Virtute
Sponsam in senectute 3. Vale Esther, per te Judaeum
Traxit ad se. Salvat Mardochaeum
Rex regum,
Mira res, angelum emiserat, Comprendit
Tantum placuisti; Ferox Aman, suspendit
Plena es gratia, qui dixerat, Pro scelere.
Yerbo coneepisti,
Virgo permansisti, Judith ut Caput Holofernis,
Dixisti : Qui praeest infernis,
Secundum Prosternis,
Verbum tuum jucundum Yolentem
Fiat in me. Süperbe Juda gentem,
Te perdere.
2. Salve lux patrum prophetarum,
Glosa scripturarum Salomon regis potentissimi
Multarum, Mater nuncupata,
Serrata In Sion sedentis altissimi
Porta perambulata Dextris sociata,
Ezechiel. Nobis advocata,
Vocata,
Sicut rubus non concremata Maria,
Moysi flammata Yirgo Clemens et pia,
Servata, Nos protege.
Sic paris,
Mater nescia maris,
Per Gabriel.

BCDEF, mit der böhmischen Übertragung.


letzteres 1, 11 in —
jiiventute B. — concrematus, flammatus servatus BCE.
2, 7 ff. 3, 7 Audit —
st. Judith E. —
3, 12 Teque perdere E. —
3, 14 matre nuncupata B.

3, 15 Sedentis in Sion E. Der Leich ist aus einer Wiener Hsch. ab-
gedruckt in J. Feifalik „Untersuchungen über altböhmische Vers- und Eeim-
kunst" II, S. 42 u. f.
- 53 —
9.

1. Ave sole purior, Tu es virgo regia,


Luna plena pulchrior, Stella maris praevia,
INIundi luce Tu es candens
clarior. Maria, liliuni Corona,
Te collaudat Tibi dantur
clerus voce pia. gratiaruni dona.

In te solem gratiae Grata inchoatio


Christus sol justitiae In ventre materno,
Suum lumen Es sanctiticatio

mire radiavit. Parens ab aeterno,


Dirae mortis Gratiae repletio
tenebras fugavit. Pneumate superno.

Tu sol super omiiia 4. Non virali semine


Sole es amicta, Sed sacro spiramine
Yerae lucis gaudia De coelo tu
Per te benedicta superveniente
Fiant nobis pervia, Patrem nata
Mater Dei dicta. concipis umbrante.

2. Liquefac et arida, Sic concepto filio

Mollia consolida, Gravida cum gaudio


Kostra corda Nobis natum
noxis indurata, parturis jucunda,
Peccaminum Sine viro
faece praegravata. es virgo fecunda.

Sicut sol spectabilis, Absque pari femina.


Visu delectabilis, Praemio procellis
Tibi veri Angelorum agmina,
solis dat amictum Quae es favus mellis,
Calcans caput Giras mundi lumina,
tyranni devictum. Sygis obstas bellis.

Reduc, rege devia, 5. In coeli cacumine


Fove nascitura, Beatorum culmine
Robora debilia Praefulcita
Tibi placitura digne trabearis
Pellens quaeque vilia Et bis senis
Nobis nocitura. stellis coronaris.

S. Effice, ut vanitas Ambiuut jerarchici


Mundique cupiditas Ordines angelici
Nee non amor In te Visum
per nos reticetur, suum defigentes
Scelus omne Et te castam
penitus vitetur. virginem scientes.
— 54 —
Apostoli, martyres Eja splendor patriae,
Nee non confessores, Lassis in hac via
Virgines et viduae, Sis lucerna veniae,
Christi assessores, Interventrix dia,
Laudant unanimiter, Duc ad lumen gloriae,
Tibi dant honores. Fulgida Maria.


solis
C. 2, 5 faece
amictum Hsch. —peccamiimm j^raegravata Hsch. 2, 9 Tibi dat veri

10.
1. Ave spes et salus Da tuo juvamine
Infirmorum, Delectameiita carnis
Desperatorum Superare,
Renovatrix. Ut sine gravamine
In die novissima
Salve fax coelestis
Queamus stare
Luminosa,
Coram justo judice congaudendo
Tu copiosa
Et non flendo
Consolatrix.
Cum damnatis.
Laude plus laudabilis Hoc perpendat homo,
Coeli terraeque giro Mundi levis
Dominaris, Haec vita brevis,
Virgo venerabilis, Cito cedit.
Mater, quae sine viro
Nuncuparis.
Mors perennis post hanc
Minitatur,
Summi regis nostri plasmatoris
Sedes amoris
Non terminatur,
Malos laedit.
Trinitatis.
Curta delectatio
2. Aberrati sumus Peccantibus suavis
In hac vita, Reputata,
Virgo Maria,
Longa castigatio
Male stamus.
Pro hac est in inferno
In peccatis multum Praeparata,
Constituti, A qua nos digneris custodire^
Per te soluti Fac nos ire
Ut üamus. Cum beatis.

KM, daraus bei Mone II, '-^bi n. f. Ein durchaus regelmäfsiger Leich,
dessen Abgesänge ebenfalls dreiteilig gegliedert sind.

11.
1. Ave trinitatis Ave nocivorum
Cubile, Fugatrix,
Ave castitatis Ave vitiorum
Sedile, Curat rix,
Plenum gratia. Culpae nescia.
55 —
Opifex, (iiii letrit Maria, te rogamus,
Suinina et intiiiia, Succurre, ne jx'tamus
Te iiiatrein liiia.

Sibi praeelepit, Atque scolus iniiiuum


sanctissiiiia. Expur.ua et anti(inuiii
Zyma.
Maria, te rogamus,
Succurre. ne petamus 3. Protege, benigna,

Ima. Tu gentem,
Salva, benedic, et
Atciue scelus initiuuni
Expurga et aiitiiiiiuiii
Egentem
Zyma. Redde filio.
Ut non contra nos
2. Caro et natura
Aecusatrix,
Miraiitur,
Sed tu nostra sis
Quare in te jura Advocatrix
Mutantur In exilio.
Mirabilius.
Gemma mulierum,
Yirgo singularis In die ultima
In prole, Te laudantem
Luna plus probaris Respice clerum,
Ac sole sanctissima.
Lucens clarius.
Maria, te rogamus,
Nulla praelibatur Succurre, ne petamus,
Tibi, matrum prima, Ima.
Similis Atque scelus iniquum
Nee te comitatur, Expurga et antiquum
dignissima. Zyma.
ABC. — Leich mit Abgesang und Eimdreim. — 1, & peccatorum
B. — Nach I, Ib fehlt der zweite Teil des Rimdreims C. — Die Stollen von
Str. I umgestellt C. — 2, 9 a sole A. — H, 2 Lugentes C. — :-{,nicht
A Ob
benedicta oder digna? — 4 Egentes C. — Am Schlüsse nur die zweite
Hälfte des Kundreims C. —^>
12.

1. Ave virgo, mater intemerata, 2. Ave templum divinae majestatis,


Paradisi lilium, P'lorens Aaron virgula^
Genuisti lilium Radiosa stellula
Inviolata. Bivinitatis.

Rore perfusum vellus Gedeonis Beatus venter tuus procreavit


Te signavit. Maria, Angelorum dominum,
In te lucet sophia, Salvatorem omnium,
Föns Salomonis. Quem mors expavit,
Flos pudicitiae, Et plenam gratia
Föns omnis gratiae. Sine fallacia.
56

3. Maria, porta jugiter serrata, 4. Cumsanctis conregnare mereamur,


Salutavit Gabriel, In coelesti acie
Quam vidit Ezechiel, Deitatis faciem
Semper beata. Intueamur,

Dixit: Ave, te solam concupivit virgo Sacra atque veneranda,


Regum rex altissimus, Praesta hoc quod petimus,
Fructus nam dulcissimus Nam te unigenitus
Ex te prodivit. Mire exaudit,

Ut tuo filio Cujus in dextera


In summo solio G-audes cum gloria.

C. — 2, 5 Beatus venter tuus, qui überzählig. — 3, 2 Te salutavit


gegen den Vers. — 3, 10 Suramo solio desgl. — 4, 8 Virgo sacra atque.

IB.
1. Beati, qui esuriunt 2. Cantemus hymnum gloriae
Et sitiunt justitiam, Cum cantico laetitiae,

Nam verbum Dei audiunt Solemnizantes ho die


Et fugiunt laetitiam, Regi regum victoriae,

Quae ducit ad supplicia. Qui natus est de virgine


Plus valet tristitia, Sine virili semine.
Quae gaudia Cum gaudio
Dat justis aeternalia. Benedicamus Domino.
DE. — 1, 3 Qui Christum Dei audiunt E. — 2, 13 hodie fehlt E. —
14.
1. Benignam, 2. Exulta
Dignam Multa
Laudibus Gratia
Decet exaltare, Tu virgo singularis,
Quae fructum vitae omnibus Nam regis regum fulgida
Novit generare. Mater appellaris.

Impleta Te clamant,
Laeta Amant
Munere, Jugiter
Merito exultavit, Agmina sanctorum,
Dum angelus dulcissime CoUaudantes praedulciter
Piam salutavit. Reginam polorum.
Pietatis, pacis fons, Cläre, care rutilas.
Virgo tu es navis, pons, Virgo cunctis imperas
Donum fer salutis. Veram in salutem,
suavis navis, pons, Obfuscare ne sinas,
Virgo tu es nobis pons, Virgo, tu ne sinas
Portum da salutis. Servis tuis lucem.
;

7 -
3. Caterva Aurora,
Serva Ora
Hominum Filiuni
In te jocundamur, Pulclierrima cuiictoruin,
Dum per dilectuin uiiicum Ut nobis det praemium
Natum liberamur. Sortis beatorum.

Infinitae vitae flos,


Virgo, tu es vitae flos,

Gemma charitatis,
Insignire rite nos,
[0] virgo tu rite nos
Conjunc^e beatis.
C. — 3, 15 eine Silbe zu wenig, wohl O. —
Der reiche Reim scheint
mindestens in der zweiten Hälfte der Abgesänge beabsichtigt. 3, 13 könnte
aber verschrieben sein, etwa statt glos oder phos, die sonst in ähiüichen Ver-
bindungen vorkommen, dem Schreiber von C aber nicht mehr geläufig waren. —
15.
1. Collaudemus 2. Sole amicta.
Matrem Domini, In te depicta
Laudes demus Sunt duodena
Sacrae virgini, Clara sidera,
Quae peperit iilium, Veniae vena,
Regem humilium. vitis Vera.

Haec praeconcepta Mitis puerpera,


Dudum fuerat, Per te vipera
Antequam mundum Est contrita,
Deus fecerat, Salus reddita.
Mente divina Mons, pons, fons,
Coeli regina. Flos, ros^ coeli dos.

Regem es enixa Stelliferis castris


Virgo manens tixa, Cunctis et astris
Thronus Salomonis, Tu dominaris,
Vellus Gedeonis, Virgo singularis,
Tu Dei triclinium, Nam laetaris
Candens Iilium, In coelestibus
Casta, asta Socia nos superis
Ante filium. Tuis civibus.

Tu aurea urna, Felix regis porta


Merces divina, Nunquam aperta,
Virga Aaronica In te reperta
Spesque unica, Sunt bona cuncta,
Vit am vivitica Suntque defuncta
Suffragiis, In te crimina;
Aurora ora Nostri interventrix sis,

Pro naufragiis. Clemens domina.


.

58 —
Portus in undis, Quem carne tegis,.
Potus sitibundis, Tu filia regis,
Scutum tutum Subveni miseris,
Contra jacula, Extrema hora
Rivus vivus Pro nobis ora,
Dans vitae pocula. Dulcis aurora.

Virga arida Tu sacratuni manna,


Nucigerula, Coeli roris canna,
Viola florida Rubus inustus,
Salut ifera, Ceteris venustus,
Soli, poli Hostis gladius,
Hera vera. In infernum
Tu regnare fac
Ora tuum natum, Nos in aeternum.
Fac nobis placatum,
CB. —
Letzteres nur Str. 1 —
6 und 9 zum Teil in anderer Ordnung.
Leich mit doppeltem Abgesang. Das Geheimnis des anscheinend regellosen
Versbaues liegt darin, dafs nur die Hebungen (zwei in jeder Verszeile) gezählt
werden, die Senkungen (1 —
3 zwischen zwei Hebungen) aber nicht. I, 19 —
asta pro nobis, letzteres überzählig, wie auch das entsprechende Aurora ora
nahe legt. —
2,4 sacra sidera C. 2 —
11 u. 1 2 fast eine Genusregel. —

,

2, 1 9 supernis B. —
6 Conferens vitae B.
3, Zum zweiten Stollen der ersten
Strophe könnte Philipp Wackeniagel die Bemerkung wiederholen: „Es giebt
Lieder, welche die Präexistenz der Maria bei Gott vor der Schöpfung lehren."
Hier würde ihm vielleicht das Licht aufgehen, dafs es sich um eine Prä-
existenz handelt in ideis divinis, wie der Schulausdruck lautet, mente divina,
wie das Lied sagt.

16.

1. Cum gaudio concinite, Et matrem sibi


Omnes maculati, Virginem elegit,
Qui cuncta mundi entia
Carmenque novum solvite Solo verbo regit.
Huic nativitati.
Ergo laudes angelicas
Christum laudantes
Demus Christo nato
Estote parati,
Ut nos a cunctis sordibus Semper fundentes gratias
Redimat peccati. Homini beato.

2. Hie jacet in praesepio, Et matrem sibi


Tartara qui fregit, Virginem elegit
Et mundum suo brachio Qui cuncta mu:idi entia
Universum regit. Solo verbo regit.

AGN. — „De nativitate Christi" A. —


Str. 2 u. 3 fehlt G; dafür:
Uni trino etc. und Sit benedicta trinitas etc., die nicht hierher passen. Str. 3
fehlt A. ], concurrite N. — 1, —
2 immaculati N. 2, 7 Sic cuncta regum

1

domino Solo verbo egit A. — Am Schlüsse Repet. ut supra : Et matrem etc. N.


59 -

17.

1. Depromenms laiidcs Evae infamati


Piae genitrici Noxia, gravati,

Stirpe Davidica, Per te restaurati,


Nostrae assistrici, Filii tui iiati.

Beatae virgini Nostri- Jesu Christi,


Totiiis gratiac, Laudibus praecelsis
^lansuetae liumili. Promere parat i.

2. Flori emanato 5. Novae legis latrix,


Solis cum radio, Pia propugnatrix,

Christo conregnata Fidei amatrix,


In poli solio, Excelsa zelatrix,

Fecundata more Aurora diurna,


Divo. iiispirante Gloriosa tutrix,
Animi pudore. Merito primula.

Super exaltata 6. Imprecamur tibi


Choros claritatis. Laudes assiduas,

Restaurata throno Ut summa hypostasis


Piae largitatis, Precata virginis

sancta Maria, Coramendet Domino,


Audi cleri vota, Soli trino uno,
Nostra precamina. Coelorum herulo.

BC. — 2, 1 emanatn B. - 2, 4 et poli B. 4, 1 Evae informati B. —


0, 6 gloriosa virgo C. — 6. 4 I^recatu B.

18,

Digna laude, Quorum coetus


Gaude, Laetus
Maria, Canit ibi
Quia Tibi
Sine Ave
Fine Suave,
Tu pro reis stas, Super omnes res
Das Es
Eis fas Vera spes
Perfmendi luce Desperatis mole
Supernorum. Yitiorum.
— 60 -
Namque scis Mater extitisti
Prout quis Christi, posco,
Atque vis Nosco
Semper his Scelus meum,
Pie subvenire, Deum
Qui relicta Placa,
Ficta Vaca
Fide, voto Mihi tua vi,
Toto, Qui
Cura Statim, ni
Pura dabor
Suffrageris,
Tibi, florum flos, Orco tristi.
Kos,
Coeli dos,
Pii patres Student
3. Tu vocaris
Maris
Deservire.
Stella, rite
Vitae
2. Tres te magi Datrix,

Vagi Latrix
Tribus donis Boni, super quo
Bonis Pro
Quaerunt, Nobis,
Fenint Tu Maria, Christum
Aurum, myrrham, thus, Depre c ar e.

Rus
Nunquam plus Dare genti

Visum Stella duce Flenti


Percurrentes. Gaudiorum
Chorum
Stude,
Mentes quorum Trude
Morum Procul mortis fei
Föns perfudit,
Vel
Cudit,
Funde mel,
Certe
Ut possimus digne
Per te Te laudare.
Vitam tenent nam,
Quam Prope sta.
Tecum jam Cito na,
Semper sunt in pace Fidem da
Possidentes. Rectam, qua
Degustemus coenam
Ergo prae Plenam Jesu
Cunctis te Esu,
Virgo, quae Qui per mortem
Sine vae Fortem
61

Cinicis Verax os
Trnois Texit labcm prisoani
Lavit, pavit nos, Solvens poenam.
Qiios

M, unterniisc'lit mit dem Leieli ..Ave noii Evae meritum"', der sich aber
durch das Amen am Ende des dritten Abgesang-es als ein abgeschhtssenes
Ganze präsentiert und in dessen Zusammenhang der vorliegende auch inhalt-
lich nicht pafst. Die iStollen der 3. Stroplie auch in K. —
Der erste Teil
des Abgesanges der ersten Strophe steht in M
hinter dem ersten Stollen;
irrtümlich; denn die Anfangsreime der Stollen, die den Endreimen der vor-
ausgehenden entsprechen, geben die richtige Stellung an die Hand.

19.

1. Dorothea beata, Visa pulchritudine


Cappadociae iiata. Turba abs formidine
Messiae desponsata Credit in Deum.
Sacro flamme.
4. Idolum proseniitur,
Ornata virtutibus
Vox daemonum auditur.
Ab annis puberibus Cur devastas, dicitur,
Velut palma floribus,
Nos Dorothea?
Alto sangiiine.
Ritibus gentilibus
Romano patre nata,
Omissis martyribus
Sacro fönte renata
Fit Corona millibus
In Caesarea.
In Caesarea.
2. Omnibus amabilis,
Gravi poena subditur,
Goaevis praestabilis,
Yerberibus caeditur
Zabulon odibilis
In equleo.
Propter opera.

Tunc praeses Fabricius 5. quam dire flagellant,


Institit ardentius, Virgis, uncis [lacerant],

Hanc gliscens praestantius Papillas taedis cremant


Saeva vipera. Saevi tortoresi

Honorat muneribus. Bacchans praeses nebulo


Spondet pro sponsalibus Hanc claudit ergastulo
Dona aurea. Mortis in articulo
Spumans terrores.
3. Equuleus paratiir,
In catasta tixatur. E carcere sanior
Dum consensus non datur Fit antequam pulchrior.
Surdis idolis. Cedit Diana.

Antro taetro clauditur. 6. Ad sorores banc mittit,


Pabulum subtrahitur. Multa dona promittit
Ab angelis nutritur, Et has simul amittit
Coeli incolis. Per Dorotheam.
:

— 62

Tyrannus ambas dbrso Yidens scriba puellam "

Tradit igni imnienso AUoquitur sie illam


'Ligatas vultu verso Quasi illudeiis
Ad poenam.
10. Sponsi tui de horto
Ait, Dorothea, Rosas cum pomis opto,
Quousque sie athea Mihi mitte de facto,
Tua venena Ut tibi credam.

7. Nobis offers prothrahens, Cui illa promisit,


Deos meos contemneiis, Laeta ad mortem ivit,
Mea jussa et spernens Et pro cunctis petivit,
Quasi frivolaV Yox dixit: Reddam.

Idolis sacrificä, Impetrasti omnia,


Pessima malefica, Quae petisti munia,
Nobis te parifica, Yeni jam gaudens.
Thura immola!
11. Prece dulci eompleta
Capite truncaberis,
Ad ietum inelinata,
Si non immolaberis
Spieulatoris spata
Diis nostris magnis.
Cum extenditur,

8. Corde laeto respondit:


Ecce puer purpura
Deum colo, qui condit
Stellis auro varia
Mundum, mihi spopondit
Rosarum cum sportula
Rosas cum pomis.
Sibi mittitur.

Loca deliciarum,
Voce miti hune rogat,
In quo sponsum praeclarum
Ut eas seribae ferat,
Amplectar, valde carum
Fide, spe plena,
Cum coeli donis.

12. Obsecro, mi Domine,


Audiens haec tjrannus,
Ira fervet ut rhamnus
Da mi Christi numine
Theophilo nomine
Tortor immanis.
Haec munuscula.
9. Jubet ut pulcher vultus
Plagis Sit ita cultus, Tunc perrexit ad Christum
Quod tortoris insultus DecoUata per ietum,
Fatigaretur. Credit scriba in istum,
Qui feeit saeela.
Servata in crastinum
Habet vultum pristinum, Amoeua Dorothea,
Movet ira tyrannum, Duc nos ad empyrea
Ut necaretur. Prata serena.

N. —
Die Mel. findet sich zu einer freien böhmischen Bearbeitung
gleichen Versmafses in der Hohenfurther Handschrift A. 5 2 lacerant — ,

felilt. — 6, 8 fehlen zwei Silben.


— 63

20.
1. Kn arca, <iuain tuiic foederis 2. Kst ulLMUs virgineus
Duxisti per claiigorein, Ell arca porainoena.

David fert haue cum ceteris, Coetus cujus virgineus


Nunc cernimus candoreni. Est urna manna plena.

Nam liodie concepta. Manna haec deitatis


IMater et arca Domiiii, Vigore typus emanat,
Nunc ceriiitur adepta, Manna divinitatis,
Cui Sit laus incepta. En arca trinitatis.

Davidicae liinc gentes, Nos clerici cantemus


Cytharizate canticis, In diversis melodiis
In jubilo clangeiites, Et voce resonemus,
Haue arcam conducentes. Hanc arcam conducemus.

BCX. —
Leicli mit doppeltem Abgesaug. 1, —
Prae jubilo N. H —
2, arca est ])rimaeva B.
2, —
2. 3 coetus tuus C. 2, 4 est vinea dilecta—
€. —2, 6 Figurae typus B. —
2, 9 Nos Carmen pium cantemus gegen den
Vers B. Nos pueri N. —
Str. 2 vielfach verschrieben N.

21
1. Kn e mola typica Syllogizanssummum verbum,
Superni molitoris Transcendens firmatum.
Prodit far saporis. üsion beatum.
Dum floris Reatum
Virga Jesse ToUens saecli,
Germen induit. Satan sternitur.

Stupenda novalia, Grande counubium,


Mirandum supeniale. Hand dubium.
Gignenti (co)aequale. Christus natus
Regale, Visu cernitur.
Yirgo Deum
Yerbo genuit. mira conjunctio.
Dum medium extremo,
Felix puellula Primum cum postremo,
In cellula El homo
Continet, qui Sic unitur
INIundum circuit. Hypostatice.

2. Vola stringens tirmamentum Casta generatio


Ens indivisi\-um, Ab aevo inaudita.
Vere amanti\-um. Miris insignita,
El divum, Dum ita
Almo birro Plebs te laudat
Digne clauditur. Permagnitice.
— 64

Rosa cum lilio, Te laudantes respice,


Tis filio, Tu interventrix pia,
Stupet physis, Genitrix Maria,
Sed erratice. In via
Da conductum
Porta clausa permanens, Tege Vitium.

Clausuris deaurata,
Pulchre trabeata, Tecum in patria
Praegrata, Cum latria
Tuum natum Da perenne
Fac propitium. Yitae gaudium.

CB1>. — ], 2 Supremi, B. C. —
1, 8 miramur supemale D. 1, 10 —
reale C. — 1, 11 f. Virgo verbum Deum gennit D. ], —
16 qui mundum
creavit D C. — 2,2 ens indivisum D. Es ens indivisum C. 2,3 vere —
amantium D. — 2, 4 en divinum D, en divum B. —
2, 5 Alma miro D, alme
viro B. —
2, 7 summum regem C. 2, 16 visus C. — 3, 2 extremum —
gegen Reim und Sinn D. —
3, J2 praemagnifiee B. 3, 14 eis filio C. — —
3, 15 Stupeseit D. —
3, 16 creatice D. —
4, 12 vitia DBC gegen den Reim. —
4, 13 in praemia D. —
4, 14 cum latera D, cum laetitia C. 4, 16 —
gaudia B. —
22.

1. En trinitatis speculum 2. En virgo Dei filium


Illustravit saeculum, Parit primogenitum,

Eja curialiter Nascitur aethereis


Jubilando pariter, Cantibus et modulis.

Taliter hilariter, Canite et psallite,


Infantulo concinite, Yoces puras attollite^
Psallite benigne Cbristo incarnato,
Carmen perinsigne. Deo humanato.

3. Hie jacet in cunabulis


Puer admirabilis,

De coelo laudabilis,
A nobis amabilis.

Ergo voce hilari


Modulantes et pari,
Canite benigne,
Laetanter perinsigne.

D. Weihnachten, Varianten bei Wackernagel I. No. 324 — 327.


()5 —
23.

1. Evangelizo gaudiuin, Cum rex in rogno nascitur,


(,'uoil salvator oniiiium Stepliaims renascitur,
Natus est de virgine. gaudete, Pro milite de coelo descendit,
Sicut sancti tostantur Morte mortem primus liic
Proplietae. Rependit.

Emaimel vooabitur, Joannes amantissimus,


Xobiscum morabitur, Corpore purissimus,
Animo et corde jubilemus, Salutari calice potatur,
Et cum angelis laeti Ad Christi convivia
Cantemus. Portatur.

In excelsis gloria Martyres pro Domino


Sit divinitati, Etiam nolentes,
Pax in terra patria Sub Herodis gladio
Bonae voluntatis, Esse innocentes,
Nam ab idolatria Et pro testimonio
Sumus liberati. Christi non loquentes.

Pastores magnalia In excelsis residens,


Quando audierunt, Nate summi patris,
Angelis cantantibus In gremio colludens
Betlilehem iverunt, Tuae piae matris,
Et cum gaudio magno Nunc cunctos nos protege
Cliristum laudaverunt. Solvens a peccatis.

Nur E. — Weihnachten. Leich mit doppeltem Abgesang. Die Str. 1 u. 2,


5 u. 6 sind als V., .'j
n. 4, 7 u. S als R. bezeichnet. — 1, 13 patriae Hsch.

24.

1. Ex Jacob sidere Ave gratia,


Antiquo foedere Dicens Ave,
Nascitur Emanuel, Nihil pave,
Quod est „Sit vobiscum El", Abs viro concipies,
Dens verus liomo. stui)enda haec res.

Venit absolvere casta genitrix,


De mortis carcere Peccantium rectrix,
Reclusos in domo Bei, Quae sola meniisti,
Quem nuntiat Gabriel Fore genitrix Christi,
De coelesti domo. arca foederis.
Dreves, Cantiones Pohemicae.
:

- 66 -
Engeddi vitis, Delens vitia.
Pia virgo mitis, Demens Vae
Formam, senile hyle, Olim Evae,
Reduxit ad ovile Benedicta sola es
Josue victoris. Inter mulieres.

B C. — 1, 9 nimtiavit B. — 1,3 Nil pave B C. Das Versmafs fordert


nihil. — 2, 2 Peccantium nutrix C. —
25.
1. Ex legis observantia Exultent et viduae,
Virgo Maria Christum Tonent assidue,
Praesentavit. Elisabeth
Christum prophetavit.
Synagogae Mosaicae
Se penitus sub lege
Subjugavit. 3. Vates quoque sancti patres
Visionen! Christi de-
Simeon hie vetus siderabant
Amplexatur laetus,
Congaudet
Angelorum coetus. Solus hie senex Simeon
Cum puerpera Christum
2. Gratulentur jam virgines, Praesentabant.
Virgo Maria Christum
Procreavit.
Est huic responsum
Nihil in ea fomitis A Deo transmissum,
Mansit post partum, virgo Kasciturum
Exultavit. Ut videret Christum.

ADE. — „De purificatione" A. — 1, 7 Simeon hie laetus A. — 2, 1


et virgines D. — 2 , 3 Praesentavit D E. — 2 6 Illibata D E. — 2 7 ff.

, ,

fehlen E. —
2, 8 Tonantes DE. 2, 10 Nam prophetavit A. Christum
praesentavit E procreavit D, —
3, 4 Velut hie senex DE. 3, 5 Dum —
DE. —
3, 6 Praesentavit D E. —
3, 10 Christum videret A. —

26.

1. Felici signo 2. Fuso cruore


Regnasti in ligno Nostro pro amore

Crucis figurae, Vis imi^olari,


Dominus naturae. Clavo vulnerari.

Evam, quam damnasti Lateris fixurae


Primo in homine, Sanguis unda [pro]fluit,
In cruce salvasti, Salutis futurae
Nobis passus, Domine. Cujus dolor profuit.
i

— 67 —
3. Eoce, Maria, Fei mixtum accto.
In quem transtixorunt. Tuo auxilio
Fine ünire laeto
Pro matoria Fac nos Dei tilio.
Doloris addideiTint

11 an /wi'i Stellen mit folgenden Abweichungen: 2, Nostro pro san- 1

guine.
'. — 2, (1 Sang-iünis dona protluit.
Sang-ii —
3,4 iSalutis edidemnt. 3, 7 —
Sine. — 3, b Fac no.-

27.

Hoc festum venerautes Voce paterna suscitatus


Concor di voce, Surexit Christus.
ore, eorde humili, patris gloria,
Paschalemquc tonuni De somno potenter
resonantes, Christi servuli, virtute i)ropria.
Uli redemptori Ad paratum sanctis
Resurgenti cuncti psallite Regnum patris transit hodie
Festivaliter. Personaiiter.

Quo Christus vita |oritur] Portas disrupit tartari,


Mortuorum Vinctos allevat
resurgens jam non moritur, in ventre inferi
Mors illi viventi Flentes : advenisti
ultra non dominabitur Omnibus desiderate.
ünum permanent Inimicum vitae
Cum patre et sancto spiritu Yinxit rite vietor strenuus
Aeternaliter. Mirabiliter.

Triumphat ille splendide L»a nobis coeli gaudia,


Hosten! vincens Ubi summa
suo sacro sanguine, semper est laetitia,
Redemit a morte Da nunquam laetari
mundum patris unctusflamine praeter in tua gratia.
Et tenebras mortis A malignis tutos
Phlegetontis praedam detulit Tuo scuto fac spiritibus
Liberaliter. Aeternaliter.

E. —
Himmelfahrt. —
Dafs das Gedicht ein Leich ist , der aber in E
seine Abgesänge verloren hat, geht aus dem Gesangbuche der böhmischen
Brüder hervor, woselbst es als „Ton" zu einem Liede envähnt wird, das eine
Eepetitio von vier -|- 9 -•- 11+ ösilbigen Zeilen hat.
1 1 In E steht statt
dieser ein verkrüppelter Rundreim: Huie eigo resurgenti omnes augeli |

psallant omnes biete pariter. Nach dem lirüdergesangbuche ist auch die
Abteilung der Zeilen vorgenommen, da E keine Melodie und das Lied keinen
ausgeprägten Reim hat. Es bleiben aber noch manche Abweichungen. —
5*
— 68

28.
1. Illustratam venustate, 4. Omnis coetus corde laetus
Sociam soll, Solvit carmina,

Trabeatam claritate, Doxa fretus et facetus


Conjunctam proli, Coeli famina

Veneremur gloriosam, Pangit jubilando,


Florum florem rosam, Laudes concrepando,
Matrem Jesu Christi. Odas Orplieales.

2. Ambiunt quam coelici 5. Beatam in numine,


Chori mirantes, Nulli secundam,

Ordines hierarchici Sine viri semine


Odas canentes; Prole fecundam,

Parens salve sancta, Nympham parituram,


Gignens natum casta, Filium laturam
Kegem angelorum. Vates praedixerunt,

3. Civium ad turmam 6. Veni, vena veniae,


Coeli conscendis, Ferens juvamen

Angelorum turbam Placa regem gloriae


Virgo transcendis, Ante examen

Doxa freta prolis, Nostri facinoris


Memor esse velis Fluxum ob cruoris
Tui servulorum. Sui durissimum.

B. 1— 5. Vorschlag-
, von einer Doppelkürze. — Die ungeraden Zeile»
der Aufgesänge schwanken zwischen 8 (Str. u. I
4), 7 (Str. 2,5, fi) u. 5
(Str. 3) Silben.

29.
1, Imperatrix gloriosa, 2. Peccatorum medicina,
Plena laudum titulis, Salus es debilium,

Potens et imperiosa, Rosa vera sine spina,


Canticis angelicis. Castitatis lilium:

Jure commendaris, Respice, quod posco,


Mater et regina, Mater veri Dei,
Nato non gravaris, Me peccasse nosco,
Tuo nos assigna, Miserere mei,
Christi mater, Deo digna. Consolatrix sanctae spei.
:

- 69

3. dilecta praeelecta. Kevoca errantem


Fcr solainen miseiü. Ad viam veritatis,
Ad te nunc claniantcni,
Castitato es electa, Gemma castitatis,
Imple, quod desidero. Templum sanctae trinitatis.

ABDE. —
1, 8 consignu E B. — 1, W. Virgo mater EB. — 2, 1

medicina poocatonun irrtümlich E B. — 2, (> Mater sumnii Dei A. — Dei


veri irrtümlich DBE. — S Intercede pro nie verändert E.
2, 3, 1 hiefs —
"wahrscheinlich O praedilecta, weil eine Anspielung: an den gleich-
dih>cta,
lautenden Vers Adams v, St. Viktor. —
3, 2 miseris DBE
gegen den Reim. —
3, 5 und 6 hiefs ursprünglich wohl Revoca errantem, via veritatis 3, 7 —

I

Ad te proclamantcm A.

30.
1. In matutinis patris sapientia, Genas suas vellentibus
dementia. Praebens humilitate.
Summa lux angelorum,
Annas ipsum ligatum ad ponti-
Manibus reorum
ficem
Deus homo adducitur,
Sentifice
Fallaciter eorum
Dolose destinavit,
Fraude sui discipuli
Traditus voluntati.
Is eum ligavit
Pilato et Herodi
Turba discipulomm fugam Eundem praesentavit
capiens, Sic foederantur principes
Et rapiens In hac subtilitate.
Jesum plebs inquinata,
Ut scriptura rata Alba veste induitur,
Pilato restituitur,
Maneret ex oraculis
Plebs furens tum instruitur,
Prophetarum prolata.
Lingua in hoc acuitur,
mira patientia
Dei patris ac natu Kon bonitate fruitur,
Sed vitiatur pessime
In multa vilitate.
Quae Deus pater voluit,
Filius ista coluit,
Ad Tertiam praetorio intruditur,
Qui pro nobis doluit,
Illuditur,
Qui nos perire noluit,
Flagellis tiagellatur,
Idcirco carnem moluit
Purpura honoratur,
Satis horenda passio
Arundo stat in dextera
Parendo deitati.
Et spinis coronatur,
Turba hunc flexis genibus
2. Hora prima judicio comparuit,
Subridens adoravit.
Qui caruit
Labe, et incusatur. Videntes eumCrucifige clamitant,
Multum sceleratur. Non amittant,
Percutitur, conspuitur, Neque verentes Deum,
In facie velatur, Dimittentes reum
70 —
Omnes latroneni Barrabam, Terrae motus efticimr
Et adducentes eum, In orbem generalis.
Qui velut agnus innocens
Trabern crucis portavit. Petrae scissae^ januae monu-
mentorum
perfidum Judicium, Mortuorum
Cujus est exercitium, Se tunc aperuerunt,
Quia salutis initium Nam qui dormierunt
Traditur ad supplicium, Multa sanctorum corpora
Et quem non foedat vitium, Quam cito surrexerunt,
Cum sceleratis impiis Ut hominis effigies

Sententia damiiavit. Testatur animalis.

Latus ejus aperuit


4. Cum reprobis in hora sexta
Caecus, qui vitam meruit,
Dominus
Et irridens deseruit,
Fit cominus
Centurio asseruit
In cruce conclavatus
Tamquam sceleratus,
Natum Dei, qui eruit
Suos de mortis vulnere
Quando dicit sitio,
Morsus daemonialis.
Cum feile satiatus,
Et supra vestem milites
Ejus miserunt sortem.
6. Ad vesperas vir nobilis, decuriOy
Centurio,
Falso non consentivit,
Tribus scriptus super eum titulus,
Pilatum petivit,
Ut vitulus
Ut daret corpus Domini,
Describens appellatur,
Pilatus accersivit
A cunctis ut legatur:
Centurionem sciscitans,
Hie est Judaeorum rex mortem jam
Si subisset.
Qui Jesus nuncupatur;
Hie titulus in furiam
Quo percepto donavit corpus
Concitavit cohortem.
Domini
Huic homini,
Sinister compendentium
Joseph ab Arimathea;
Blasphemat, credentium
Erat dies illa
Sol oculis videntium
Permagna dies sabbati.
Obscuratus et gentium,
Qua tunc contumeliae
Velum templi praesentium Solebant dari cuique,
Divisum est, cum vitae dux
Si multum deliquisset.
Appropinquat ad mortem.
Cruce corpus eripitur,
5. In hora nona canit : Dens Heloi, Ulnis Joseph suscipitur,
Vox meloi Deportari praecipitur,
Hujus cum eructavit, Mori nostrum surripitur
Se patri legavit Et vivere incipitur,
Et inclinato capite Cum dirae mortis vincula
Sic clamans expiravit; Praesul noster fregisset.
;

- 71 -
7. Nicodomus in hora coniplctorii Josepli mercatus sindonem
Notorii niundissimaiii,
Odoris incrementum, Purissimain.
Nobili retentum, In quo corpus bcatum
Mixtum iDvrrhae et aloes In saxis ligatum
Fert libras quasi centum, In monumentum collocat
Salvatoris exsequiis De petra exaratum.
His voleiis deservire. Sicut Judaeis cxtat mos
Defunctos sepelire.

Saxum magnum exhibuit,


Turba custodes tribuit.
Sed manus non inhibuit
Surgent em nee prohibuit.
Rcx fortis, qui distribuit,
Surrexit die tertia,
Xam potens est transire.

M. — Stundengebet zum Leiden Christi. 1, 15 Omni patientia Hsch.


>iue Silbe zu wenig. —
6, 3 consensit Hsch.

31.

1. Intuamur enixam Melpomene, carnien


virgunculam, Tragicum continens
Virginem placando,
Jesu Christi matrem ne desperct flens.
atque tiliam,
4. Harmoniza. grata
Quae nos sua prece Terpsichore,
Salvavit a nece
Scabies dissolvens Ut flagitet natum
Daemonis a faece. haec nata pro me;

2. Omnigenas ergo Calliope sonans,


vocemus Musas Reprime noxia,
Imiter ut cives
Recolendo inclytum In coeli patria.
hoc Christi vas,
5. Narra, Clio musa,
In quo hoc gestavit.
hanc historiam,
Quod omnes sanavit,
Aridos rigavit, Qua referani laude
vitam reparavit. sanctam ^Nlariam
3. Hanc ergo Mariam
Subvcni, Erato.
tu, Euterpe,
Per hanc ingomiam
Decantandi ramum Livorum, quoruni
tu belle tiecte: captarem veniam.
- 72
'

Exsurge adjuva Ubi exaltata


me, Polhymnia, Es, virgo beata,

Quo colore scribam,


Angelorum atque
qua facundia; turma trabeata.

Puto si adesset 8. Flos superexcelsus


Lingua TuUiana, vertice Syna,

Minima daretur Producasne servum


hac laus de Diana. mortis ad imaV

Symphoniza, Thalia, Flebili de valle


hanc inelodiam, Duc ad palatia,
Attingamus musam Ubi laudes tibi
ut Uraniam, dabo per saecula.
B, in Avelchem Zustande mögen die folgenden Abweichungen des vor-
stehenden Textes zeigen: 8, 4 flencte. —
4, 2 Otersitore. 4, 7 imitar. — —
5, 5 exacho statt Eratho (Erato). —
6, 8 de dyama. Dafs Maria Diana genannt,
ist nicht auffällig, da Maria anderwärts auch Minerva genannt wird:
Amarae aladis ut non vis Tollat spem laetitiae Gazetis clementiae Monstra,
o Minerva (M). — ", 1-
1

Calio st. Thalia. — |

7, .S actingamus, so dafs auch


|

accingamus gelesen werden könnte oder sollte accinamus beabsichtigt sein?


;

1, 2 f.; 2, 3 f.; 4, 6 f. im Metrum verdorben. Der Sinn ist so imbestimmt,
dafs eine Verbessening durch Konjektur wenig rätlich erscheint. —
32.
1. Johannes, Dei gratia 3. Recumbens in pectusculo
Speculum castitatis, In coena Salvatoris,

Virgo clarus munditia, Inebriaris poculo


Lucerna puritatis, Melliflui amoris.

Custos Mariae virginis, Gyrum sedis consdierans,


Area beatitudinis, Majestati investigans
Mariae delegatus, Immensae trinitatis,
Rector vicissitudinis, Pacem terrae praenuntians,
Virgo similitudinis, Voluntati notificans
Virgini commendatus. Divinae pietatis.

2. Apostolus vicarius, 4. Scribis verbum principium,


Legis evangelista, Verbi carnationem,

Coelestis cancellarius, Verbum filii initium


Doctissimus sophista. Pandes hanc rationem.
Aquila velocissima, Johannes serenissime,
Avis excellentissima Jesu Christo carissime.
Vatis Ezechielis, Da ut benedicamus;
Secreta occultissima, Domino amantissime,
Arcana profundissima Deo tu acceptissime,
Aspexisti in coelis. Gratias referamus.
A Zugeschrieben ohne Singweise. — 3, S u. 9 erwartet man ein verbum
finitum statt des Particips. — 4, 3 u. f. schwer verständlich.
— 73

8:i

Ins osteutans 3. Aenininosa hie


Xova gaudia Habitacula,
Post acta fuliniiia, Trahe suspiria,

Ornata clarcs Sedentes valle


Super sidera In lacrymosa
Patrans miracula. Post coeli agmina.

Hoc decus tua curia Precaniur te familia


Depromit tibi mcute sedula Conimenda nato nostra carmina
Per cuncta saecula. Post vitae proelia.

2. Habuit nanique 4. Mare quos grcssu


,

In idea Hie meabili


Deica gratia Eflicit timidos.

Nexu carente In medio


Ab infantia Divae acie
Omni spurcitia. Statuat servulos;

Noscant tua juvamiiia. Prorsus nihil noceat,


Qui tibi caiiunt nova carmina, Sed tota turma nos ad sc trahat
Praeclara domina. Coeli in patriam.

Nur B. —2, 2 fehlt eine Silbe. —


4, 4 desgleichen. Str. 3 u. 4 —
bietet das Verständnis Schwierigkeiten: Dort beleidigt der plural sedentes:
4, 4 ff. möchte zu lesen sein In media diva acie. —
3, 8 vielleicht crimina? —

34.

1. Maria triuni gerula, Nam procellae minitantur


Te precor voce querula, Navim ascendere,
Ne aspernaris verbalamentantis, Venti contrariantur,
Ad te, regina gloriae, Festina propere.
Clamantem mundi scoriae In mari furibundo
Rorantibus ocellis ejulantis. Ne mergar in profundo
mater gratiae.
Tot peccatoruni luctibus
Heu cingor, remoruni ductibus 2. Maria vernans rosula,
Suni impotens ad portum trans- Tu vera legis glosula,
meare, Quae constas pia mater orpha-
Ki tua per remigia norum,
Reducar ad vera vestigia, Conducat tua gratia
In bervi me oportet naufra- Nos, qui per mundi spatia
gare. Dum vagamur more peregri-
nonim.
; ;

74 -
Sub clipei signäculo Exercitus invidiae'
Confirma nos pinnaculo Ad expugnandum templum
Dirae balistae sagittariorum, deitatis.
Fac nos ducatum visere,
Ne subito privemur misere Conforta propugnacula,
Induniis per vim spoliatorum, Ut non per machinarum jacula
Ab capiamur
bis si
Frangantur, nostra cum sis
advocata
Per vim victoriae.
Uti non infigamur
Ut pugil fortis pistice
Vexillum nobis praeduc mystice,
In limo scoriae,
Sic triumphamus virgo trabeata.
Sed per te liberemur,
Sic ut restituemur
Aeternae gloriae. Ni castra tueantur
Per te, piissima,
3. Maria, mundi domina, Vigiliae frustrantur
Per tua pia nomina Confer, sanctissima,
Reclude portas nostrae civi- Turbae quod angelorum
tatis, Custodes sint murorum,
Circumvallat quotidie Duces victoriae.

M. Str. auch in H, nur dafs der Abgesang vor die Stollen geraten.
1

Dieselbe Strophe auch bei Mone II, 367 aus eben dieser Münchner Hsch.
Wie er dazu kam, die folgenden zwei fortzulassen, ist rätselhaft, da nun erst
die poetische Form dieses auch inhaltlich bedeutenden Liedes hervortritt. ^'
1, 2 Precor voce M. —
1, 3 Non aspernaris M. —
1, 5 Munda me a scoriae
(sie) H. — 1, 6 Peccatorum miserere ejulantes. H. —
1, 7 Nunc peccatorum
fluctibus M. —1, 9 ad portum remigrare M. t, —
10 Inde reducar ad
M. — 1, 17 Solare moribundum M. —
1, 18 in profundum M. —

35.

1. Mater bonitatis, Maria illuminatrix,


Maria virgo, potum da Nostras tenebras mentium
De fönte pietatis Illustra, largiatrix,
Nos sitientes satia Ut valeamus rite
Orando tuum filium Laudare Christum Dominum;
Auxilium Maria, adjutrix hominum,
Ut nobis condonet. Da nobis
Possidere regnum vitae.
Maria mediatrix
Pia dei et hominum 2. Maria, ad salvandum
Maria auxiliatrix Nos "Noe arca foederis,
Tu sis pro nobis omnibus Maria, ad laetandum
Maria reparatrix dos Tu sis pro nobis omnibus,
Coeli et iios Maria, Christi cellula,
Dulciter redolens. Fiscellula
Moysi nuucuparis.
75 -
Mar i a virj^o Aaroii, Maria virgo, Christi dos,
Quae arida tuiic Horuit, Protege nos,
Mar i a dum i)ro nobis Tutrix piissiina.
Filiuin virgo peperit,
Maria funda utilis, Maria, mundi mella
Per (iuani David Fac nos despicere,
Goliam destruit. Maria, ad procella
Ne Satan ducat misere,
Maria Gedeonis Maria, virgo prohibe,
Vellus de coelo roridum, Da vincere
Maria Salomonis Tecum sanctissima.
Vera dilecta nata,
Maria porta clausa stans Maria copiosa,
Ezcchielis, adorans Nobis prodesse poteris,
Pro nobis Tuum iniplora natum,
Dei genitrix beata. Ut det nobis miseris
Regnum aeternum in coelis
3. Maria Dei cella,
In qua Cbristus recubuit, Maria
Maria maris Stella, Virgo, per securum statum.
Quae suis semper splenduit

KM, woraus bei Mone II, 435 u. f. Derselbe bemerkt: „Das Stropheu-
mafs des Liedes ist in der Hsch. nicht genau beobachtet und läfst sich da-
nach schwerlich herstellen." Ich hoffe, dafs mir die Herstellung an der Hand
der Mel. gelungen. Das Lied erweist sich als streng durchgeführter Leich
von drei Strophen a 2 Versus und einer Repetitio, obgleich diese Bezeichnungen
fehlen. Aber auch die ein/einen Versus und Repetitiones sind ihrerseits wieder
nach demselben System der Dreiteiligkeit aufgebaut. Meist fangen diese
Unterglieder noch mit dem Namen Maria an, so dafs der Leich zu den aller-
künstlichsten gezählt werden mufs. Beim letzten Abgesange ist dem Schreiber
leider eine Zeile in der Feder geblieben.

1. Melodicae vocis Jubar planetaruni,


Exordium lucis Virtus prophetarum
Sumunt dogniata, Servit varie,

Angelicis sonis Cui apostolicum


De coelicis thronis Jus et evangelium,
Fluant neumata Nato Mariae.

Universoruni Regina coeli


Nunc peragmina Legat cannina,
Fulgida sanctorum, Modulo tideli
Maria Hos tlorum. Quae pangit os zeli,
(Dux polorum.) Vox angeli.
! 1

76

3. Jubilusque martyrum, Usu laudantium


Confessorum, virginum, Ac decantantium
Promat omnino Laudes Domino.

BN. — 2, Cum
nato Mariae B.
6 2, lü —
panxit zeli N. 2, 1 —
fehlt B. — 3, 1 eine Silbe überzählig-.
u. f. — Am
Schlufs: Repetitio ut
supra, wobei zweifelhaft bleibt, welche. N hat den Abgesang- von Str. 2
gleich hinter dem von Str. 1 dann ist der Abg-esang- schon Rinulreim geworden.
•,

37.

1. Nunc angelorum gloria Redemtori hominum


Hominibus Redemti jubilemus,
Resplenduit in mundo. Haec est dies
Et annus jubilaeus.
Quam celebris victoria
3. Pastores palam dicite,
Recolitur
In Bethlehem
Et corde laetabundo!
Quem genuit Maria?
Novi partus gaudium Quem virtutes Uranicae
Virgo mater produxit, Concinebant
Et sol verus Coelesti harmonia?
In tenebris illuxit.
Lux de luce damit
Pace jam reformata,
2. Permagnum nomen Domini
Et genitrix
Emanuel,
Permansit illibata.
Quod est nobiscum Deus.
4. Haec ergo cum gaudio
Culpae datur homini Festa celebremus
Remissio, Et ipsam cum parvulo
Laetetur homo reus Mariam salutemus.

DEG. —
Weihnachten. Übereinstimmend. 3, 7 10 fehlt G. 4 als — —
trophus bezeichnet und mit eigener Melodie G. —
Abweichend nur aus Drucken
bei Daniel I, 328 und Wackernagel I, 108.

38.

1. Nunc clerici cantantes Quae Christum adoravit


Jubilent, resonantes Spernendo idola.
Dulciter organa,
mira genitura,
Jesum Christum laudantes In hac virgine pura
Gratesque referentes De stirpe regia
Decantent Hosanna.
Legiones beavit
Cum esset Conanus Deoquede dicavit
Princeps sed paganus, Undena millia.
Ursulam adamavit,
77

Angelus apparet, Sed turious primep>,


Dücet solennia Tyrannus pertidus,
Ut virgo inipetraret, Puellas jugulavit.
Conauus exi)ectaret Sagitti penetravit
Hanc per triennia. Ut caiiis rabidus.

3. laiulabilis rosa, lllas de valle tristi

Puella generosa In sinum Jesu Christi


Taut am faniiliam Fert gens barbarica,

Sagaciter regende Cun'unt agnum seciuentes


Caiitando et legendo, In albis procedentes
Duxit Coloniam. Cum laude coelica.

Horum agminum ductrix.


Ursula tiorida.
Te petimus protectrix
Cleri sis atque rectrix.
Gemma praefulgida.

Nur D mit der Aufschrift Canitur sicut Nunc festum eelebremus, ein
: :

Lied, das in D gar nicht vorkommt, wohl aber in E. 1, 7 Couanus cum—


esset. — 1', 7 Angelus apparcns. —
4, 1 Illos. —
39.

1. Nunc festum celebremu; Nam hosteni contrivisti,


Laudesque decantemus Pro sanguine fudisti
Corde, voce, ore Tu lactis rivulum.

Virginis Catharinae, o. Rotae dirae parantur


Martyris et reginae Minaeque intentantur
Psallentium more. Tarn dulci virgini.

Haec per virtutem oris Sed virgo dum oravit,


Vicit Maxentium Rotas in plebe stravit
Doctosque oratores Virtus Adonai.
Ut rosa veri tioris
Haec virgo flagellatur
Docet martyrium.
Diu et fortiter,
2. Unica Costi nata, Sed et incarceratur
Scientiis ornata Enseque decollatur,
Pulchraque facie, Quiescit dulciter.

Per artes liberales, 4. Sacrum corpus transvexit


Ut tradunt hie annales, In montem Sina vexit
Vincit in acie. Phalanx angelica,

Reginam convertisti Traditur sepulturae


Atque Porphyrium, Virginis corpus purae
Cum laude coelica.
- 78 -
Ex cujus tumba manat felix Catharina,
Rivulus olei, Exora Dominum,
Cunctorum morbos sanat, Tu virginum regina,
Languores quosque planat üt praemium det Trina
Per gratiam Dei. Regnique solium.

DE. —
Die drei ersten Zeilen auch in A. 1, 7 oris fehlt D. —
• —
2, Porphylium D.
8 2, 11 —
rimulum D. 3, 1 ginescit D. — Str. 4 fehlt —

1

D. Dafür hat D noch die folgende Jesu in te laiidamus Digneqiie ...


:
| |

Gratesque referaraus Atque benedicamus Coelorum Domino.


| |

40.

filii ecclesiae, Tandem est nimium laesus


Deplaugite mecum
hodie Et virgis caesus
Scissae petrae, apertae A propriis
Monumentorum sunt januae, Sine culpa creaturis.
Prae amaritudine
Passionis dilecti filii
3. quantus luctus virginis
Deplangite Mariae. Et fletus in discipulis
Cum Dominus praesidis
Homo, tristis esto,
Praeceptis parat judicis.
Deplorans corde moesto
pater magnanime,
Grandes afflictiones
Dilectione tuae charitatis
Et magnas passiones,
Natum tradis, servum redimis.
Quas Deus
Nunquam reus
En factorem mundi
Sustinuit patienter
Peccatores immun di
Atque gratanter
Heu flegma projecerunt,
Ab iniquis
Et omnes conspuerunt
In hac nocte heu Judaeis.
In vultum
Ejus multum.
dolor ineffabilis,
Cum Salus humani generis
Ad Collum percutientes
Atque dicentes:
Fit pretium sanguinis,
Hie est reus,
Qui fuerat spes hominis,
Condoluit pro nobis,
Nam vult esse noster Deus.

Offerens semetipsum pro re-


probis 4. homo per te agitur
Factus est patiens ut ovis. Quod Christus ad mortem du-
citur,
Ecce qui redemit Oboediens patitur,
Hominem et exemit, Cui laus et gloria datur^
Hie modo captivatur Conspuitur, caeditur,
Et fune vinculatur. Spinis et hasta configitur,
Ligatur Ligatus sie mori cernitur.
Heu quasi für,
; :

— 79 —
Fortis et invictus Heu innocens perit
Dcus est nunc devictus, Et reus justus erit,
Ad mortem judicatus Rectus mortiticatur
Est et sententiatus, Et iniquns salvatur,
Qui lavit Mors probo.
Et curavit Sors reprobo
Sacri sui cordis rore Cedunt inae(inali iiiensura
Atque cruore Heu contra Jura
Hunc lanuuidum Ergo tiendum
Ab ictu doloris mundum, In hac nocte et doleudum.

7. fratres Judae, lugite,


5. Juda, doctor sceleris Qui Christum necastis liodie,
Et compos falsi foederis, Peccatorum pondere
Tu turpiter egeris Corda vestra confringite,
Nee veniam perceperis I
Ut Dominus gloriae
Yae tibi, vae miseris, Yeniam det vobis percipere
Qui egerunt torquenturin inferis Et secum coelis vivere.
Regnante filio virginis.

gens Christiana.
Jam est et transtixus, Estote mente sana,
Per quem mundus stat iixus, Christi mortem colentes,
Pariter sui cordis Pro nobis actam rentes
Hoc purgat labern sordis; Ac rete
Pro eo Nefas delete
Ipsi Deo Conterrentes vos, solventes
Compati digne debemus Hymnos, dicentes
Quantum valemus, Gloria Deo,
Piagas duras Qui misertus exstat reo.
Recolendoque tixuras.
Prolcm patris almam,
Qui nunc per mortis palmam
6. vos Judaei perfidi, Tristem mortem necavit
Qui necastis filium Dei. Et hostem superavit,
Qui de terra Aegypti Laudemus,
Vos vocavit tamquam sibi, Adoremus
Pavit pane coelesti, Quod ita nos moriendo
Nee pepercistis ei, Et patiendo
Dum pateretur nexus cruci. Liberavit
Et a morte suscitavit.

^
Über diesen Leich und seine nnclifolgende Übertragung vergleiche mau
das in der Einleitung Gesagte. Aufmerksam gemaclil sei auf den AuKlruck
Qui misertus exstat reo. Die Strophen folgen in der Reihenfolge der Hand-
schrift, nur dafs der Stollen der siebenten Strophe vom Ende an ihren Ort,
d. h. vor den (Schlusses halber) doppelten Abgesang gestellt ist. Dafs Ver-
stellungen unter den Strophen des Liedes vorgekommen, ist ersichtlich aus
Hoffmann, Gesch. d. deutschen Kl. N. J64 und vor allem W. H, p. lilA u. f.
80

40 a.
1. üben kiiit der Christenheit 3. Ach grosses weynes das man
heliftmir clagen meyn gros herczeleit do got des gerechtes orteil vnderlog
auff reissen berg vnde steyn beyd vnder der iunger schar
vber alle der werlet gemeyn vnd von den iuncfrawen dy en gebar
von der grossen bitterkeit Vater milde vnd gerecht
dy dy Juden han an meyn trawt du host hewthe dy sunden gemachet
kint gelech siecht
das helfft mir clagen meyn gros vnd mit deynem sone erlest den
herczeleyt. knecht.

Vil üben kint czu diser stund Mit fleis beweynet dy erbeit
von Sünden wert ir alle gesunt vnd dy vnmessige bitterkeit
her Got neyge deynen munt dy gote gar was bereit
bis das wir werden in rew entezunt do her vor vns an dem creucze streit,

Jesu nw find den funt Herr der barmhertzigkeit


das vns werde hymelische frewde kunt nw teyl vns deyne mildikeit
bewar vns vor der hellen grünt. so mege wir leben ane leyt.

Aller werlet schepfer


Mensche nw leid smerczen
han dy snöden bösen sunder
vnd beweyne in dynem herczen
vorspeyt seyn antlitze
mit rewerlicher gere
mit böser thummer witcze
dy bitter marter swere
vil drote
dy deyn Got
mit vnflote
geliden hot
von vnschult geduldiglichen dornoch off den hals sy en slugen
mit gar vnfugen
vnd williglichen
sy schrien algemeyne
von den schneden
vngetrawen falschen Juden. her sol sterben der vnreyne.

4. mensch von dir kompt dy not


2. Dis ist czwar eyn yomer breit das Christus den vnverschölten tod
dos Jhesus der werlet selikeit geliden hot mit gedult
so feischlich vorkawffet wart dem dy werlet gemeyne hot geholt
der do eyn trost was menschlicher art er wart vorspeyt vnd vorwunt
yo was ein leit vnser peyn mit sper vnnd mit dorn in seynes
dach gab herauff williglich das leben hertzen grünt
seyn er starp gebunden tzu derselbeTi
vnd wart geduldig als ein schefeleyn. stund.

Jesu sisser lierre gut Frewet euch Jhesus christus hot


bewar vns vor der hellen glut erföllet seynes vaters gebot
dy den bösen Ionen thut vorgossen seyn blut so rot
dy alhy leben noch lusten frut. vnd auch geliden den bittern tod
Jesu mach vns behut Jesu hilff vns durch Got
vor des argen feindes vbermut das wir wirdiglich entpfaen das
vnd mach vns wirdig deynes bytem hymelbrot
toth. so leben wir wirdiglichen ane not.

Sich mensch der dich erlöste Nu tzu deser stunden


von der hellen röste istgot der starcke vberwonden
der leit swerlich gebunden der todt ist ym geteilet
mit stricken ummewonden der do von sunden heilet
vor libe dy swere
gleich eynem dibe vnser sele
dornoch mit sarffen herben ruthen mit seynem fronen blute tewre
sein flasch durch wüten vns nw tzu stewre
vnd gar durch füren macht er vns heyle
seine selbes creaturen. al der cranken werlet tzu.tey^e.
'

— 81

5. O Juda wy vngetraw du bist Nim Un\i man den pfrechten


vnd eyn meister aller falscher list vncl tiist man den vngerecliten
wenn du host fclschlich getoii der sthuldiirc in bösheit wirbet
vnd woldest keine rewe ny dorum der vnschulditre voilirbet
entphon sonst gleicli b'Vib'r
we dir we den dortitigen Mird ir bcyder
was haben sy mit dir gerochen an ym Ion gar vntrowlith gewegen
des nuist ir ewiglich verloren seyn. dem bösen wirt der segen
vnd niclit dem reynen
Ach .Juda deyner falschen list das söln wir alle nu beweynen.
dorum du ymmer verlorn bist
wen du vorritest Jhesu Christ 7. IrJudas bruder elaget das
der aller werlet eyn sche])fer ist. Jhesiun liot gesterbet ewer has

O Jesu hilti' uns tzu der frist vnd strott't dorvnnne ewern mut
das du vns annen deyne genode so will es werlich ewern seien gut
gibst vnd bitet got demütiglich
so werden wir von der hellen gefrist. das er euch gebe rewe tzu emi)lioen
allen gleich
Xnu gar tzubrochen
ist vnd mit ein leben in dem hymmelreich.
vnd seyn hertze gar ctzustochen herre Gott los vns hülff gesehen
an dem dy werlid gemeyne vnd mit lewterlichen äugen an sehen
gestiftet ist alleyne milde vater hilif vns tzu dem
seyne list dy dir an ende lobes sein.
inniier
der sunden mist Jesu thu vns scheyn
der vns anerblich was bedeben di vns mag ewiglich seyn reich geben
gar hot vertreben vil liben Christen nw sprecht ynnig-
das seynt dy swere lichen Amen.
seynes wunden clagebere.
All ir christenläute
seidtbesonnen heute
6. vngetrawe Judischeit
vnd beweynet
gottis todt
woruml>e host du man schlechtikeit
der Mis von sunden re}-nget
begangen an deinem Got
vnd tzu haut
der dich aus Egipten gefüret hot
der sunden baut
er speist euch mit dem hymmelbrot
loest auif mit seyner bitthe
des wolt yr ny bedencken seyne not
auch sprechet stete
do ir vn sterl)et an dem crewcze
got sey geereth
todt.
der von sunden vns hot emereth.
Beweynet das yomer gros
alle Gotis son der weisse
do Christus stund yemmerlichen blos mit des todis reize
seyn leidmam blut vnd wasser gos den todt gerichtet tzu todten
domith her vns allen den hyniel auff vnd vns hot broclit aus noten
schlos. den lobe wir
O Jesu mach vns genos von gantzer gir
des blutes das aws deiner selten das er vns mit seynem sterben
flos heyl wold erwerben
so werden wir reyne vnd von allen frewet euch der stunden
sunden los. ir seit von dem tode entpunden.

Auch bei diesem Leiche sind entsprechend dem vorhergehenden Stollen,


und Abgesänge der letzten Strophe umgestellt. Allerdings erregt hier das
abschliefsende Amen am Ende des zweiten Stollens gegen die Erlaubtheit
der Umstellung einiges Bedenken. Allein einmal ist ja die regelmäfsige
Leichform des Ganzen bis herab auf die Verdoppelung des letzten Abgesangs
so ausgeprägt, dafs das Verlassen derselben am Schlüsse unerklärlich wäre,
und sodann mag gerade das Amen am Schlufs des zweiten Stollens Grund
zur Versetzung gewesen sein. In der Zwiekauer Handschrift (Wackernagel 1. c.)
steht ebenfalls ^ Gotis söhn der weisse" am Schlufs.
Dreves. Cantiones Bohemicae. 6
82 —
41.
Maria, mater pia, Tu beatorum gubernatrix,
benigna, laude digna, Nutrix orphanorum
Plena dei lumine, Et coelorum illuminatrix,
Fulgens divino numine. Rectrix angelorum
Me dignare, te laudare, Et sempiternum gaudium
Sanctissima, Sanare [V] impetratis
Verbis dignis, sanctis hymnis, Da nobis tüum filium
Castissima, Videre cum beatis
Et psalmorum tibi dulcorum In semper.
Carmina da promere,
Ne nos illorum reprobonim ä. Maria, lux divina,
Sarcinemur onere, formosa plus quam rosa,.
Sed nobis coeli gloria Pro nobis quaeso rogita
Per te sit allata Sensusque nostros visita.
Tua prece, Maria, Ora Deum vivum verum
Sanctis associata In gloria,
In semper. Consolando, visitando,
Ne scoria
Peccati lati fati dati
praeclara, Deo cara, Nos demergat lividi,

serena, Deo plena, Sed nato grato, lato, dato


Nos in tuo lumine Nobis simus additi.
Docens coelestis gratiae, Trinitatis speculum,
Ne nos tangat neque frangat Castitatis via,
Inferni trux Pro nobis, spes humilium,
Hostis ictus et conflictus Exora natum, pia.
* * * dux In semper.

H. Strophe 1 mit der Mel. an zwei Stellen. Sehr verderbter Leieh mit
Sequenzenform. —
2, 7 qui hostis Hsch. —
Aurum dux?! Hsch. 2, 14 —
vielleicht donare zu lesen. Von viel Verständnis zeugt das Lied nicht. Wer
sehen will, wie es „gemacht" wurde, vergleiche Mone II No. üU6. Von dort
sind bezogen I, 1. 2. 3. 5. 7. 9; 2, 1. 2. 5. 7; 3, 1. 2. 3. 4. 7.

42.

1. regina, lux divina, 2. Ave virgo, me conserva


Pro me rogita. A vi daemonum.

formosa, plus quam rosa Ave dives arca Christi,


Sensum visita. Tu princeps florum.

Protege, benigna, vas deitatis,


Omni laudi digna, Tu fons pietatis,
Tuum filium. Manans largiter.
83

3. suavis, iiulli i^ravis, 5. Ave vitae via tuta,


Pracbe traiisitum, Duo ad patriam.

(lecora plus aurora, Ave virgo coeli scala,


Post exilium, Dona veniam.
Ut fmainur laude, dux aniinaruin,
Det nobis hoc per te Tu lux tenebrarum,
Dei tilius. Lucens iiiiseris.

4. Ave virgo, altissimi. 6. dilecta, praeclecta,


Genitrix Dei, Mundi doniina,

Ave imtrix niagni ducis, beata, Deo grata,


Solatrix rei. Coeli rcgina.

Xe abs te desperet, Miserere mei,


Qui tibi adhaeret Virgo mator Dei
Toto conamiiie. In exilio.
DC. — 2, 1— i fehlt in C. — 3, 2 Praebe [tuum] filium D. — Nach
3, hat C: In coelesti curia Da mater et filia Aeterna gandia. Denselben
7
Zusatz hat D aber erst hinter 5, 7. —
Nach 6, 7 haben D u. C: Kuant
hostes animae, Ne involvant tenebrae Eani post obitum. Beide Zusätze
stören die Symmetrie des Vers- wie des Strophenbaues.

43.
Paranymphus adiit Exstans mater deica,
Virginem laetanter, Deicis umbrata.
Verbum summi nuntians
3. Psallat ergo concio
Nymphulae gratanter.
Tota cleri cum jubilo
Nato regi neopliyto
2. Inquit: Ave coelica, Jacenti in cunabulo
Virgo gravidata. Regenti cuncta verbulo.
B zweimal für Diskant und Tenor von späterer Hand zugeschrieben.
Ein einstrophiger Leich aus 2 V. und 1 K., obschon alle 3 Teile verschiedene
Melodie haben. — 3, 3 neophico verschrieben.

44.
Prima declinatio, Scribere clericulis
Casuum regulatio Cunctisque christicolis
^lisit genitivum, Nobis instat cura;

In ae analepsim Magister, per (luam regulam


Quos cepit per ethesim Deus servi formulam
Stygis infectivum, Sumpsit contra jura?

Hos bonitatis gerula Non solvo philosophice


Attraxit jam homagio, Neque logicaliter,
Quos nepa nugigerula Sed scripturae mysticae
Exclusit obstagio. Credamus simpliciter.
6*

84 —
3. In masculino genere Musa, die veridice,
Fortis vult discernere, Quae Sit causa mysticae
Legio curialis; Hujus novitatis?

Heu est interjectio, Scamnum luna pedibus,


Murmurum connexio Gignit virgo regibus
Et clamor furialis. Solem claritatis.

Ob hoc jube, domine, Deus misit filium


Fieri silentium, Mundi in exilium,
Ut in tuo nomine Ut hunc virgo pariat
Laetetur cor querentium. Stupente natura.

Ob hoc omnes parvuli,


Senes et juvenculi,
Viri nee non vetuli
Odas reboemus.
N B C. — Die Ordnung der Stollen ist in C und N vielfach gestört.
Der Reim bestimmt sie- —
1, 10 clausit obstagio C; reclusit obstagio N.

2, 5 Christus cepit formulam B. —


4, 14 Odas roboremus B C. Zwischen —
dem abschliefsenden Doppel - Abgesang schieben B u. C: Fruamur solatio |

Coelorum palatio |
Hoc nobis sit datum.

45.
1. Pueri nativitatem 2. Reges de Saba veniunt
Cuncti gratulemur hie, Stella praecedente.

Ut nobis suam largitatem Aurum thus myrrham offerunt


In coelis manifestet sie. ßegi (regum) ab Oriente.

virgo mater Jesu Christi, Salutantes novum regem


Placa nobis filium, Intrant domum invicem,
Ut conferat auxilium Salutant novum principem,
In hac valle tristi. Qui invenit novam legem.

3. Lector, tu progredere
Protinus proficere

Et in primo carmine
Die jube benedicere.
DGEA, letzteres mit der Aufschrift „De nativitate Christi". Trotz —
der vier Handschriften ist der Text nicht sicherzustellen, da offenbare Un-
richtigkeiten wie das überzählige regum 2, 4 in allen sich findet. In G

werden 2, 5 8 auch als Versus, nicht als Ro. behandelt. 3, 1 4 nur in A, — —
dahinter Ro. ut supra, G
bringt auch noch den Ruf Uni trino sempiterno
herzu. — Dazu ist der Leich, Lied, Ruf (die schlechte Überlieferung des
Textes verhindert eine richtige Erkenntnis des Wesens) mit Material des
Puer natus in Bethlehem gearbeitet. —
1,2 Cuncti nunc G. 1,2 Cuncti —
gratulentur D. —
1, 4 manifestet hie DG. —
2, 8 Tandem invenit novam
legem DG.
— 85

4(),

rulcherrinui lo^a Sic succurristi,


De Spina Horuit, Regina, mundo trist i,

Evae matris,
Flore gerininosa
Lilium genuit.
Noxam sie solvisti.

Servans pudorem 3. Esto nobis grata


Et virgineo niore Tis apud filium,
Peperisti,
Mater, advocata
Factura factorem.
Post hoc cxiliuni.
Yirgo singularis,
Nos per juvanien
Te nulla dignior,
Pater, natus [ac] flamen
Fulgens Stella inaris, Tuum, mater,
Luna lucidior, Solvat omnes. Amen.
Nur E. — 1, 3 Ex
gegen das Versmafs-
flore —
1, 7 Peperit eine Silbe

zu wenig. —3, 2. Der Schreiber hat wieder nicht gewufst, was er aus
dem tis machen solle, und schrieb: Esto nobis gratatis apud filium. —
3, ö fehlt eine Silbe. —
3, 7 Tuum mater virgo einer der Titel ist zu viel.

47.
1. Quid admiramini, Tu omnis boni pretium,
Quid opinamini, Tu balsamus odoris,
Filiae Jerusalem, Tu lilium convallium,
De partu novitatis. Tu formula pudoris,
Licet mirabile,
Tu coeli sanctuarium,
Tamen possibile,
Tu gaudium moeroris.
Virginem puerperam
3. Tu merces annua,
Fuisse gravidatam.
Tu vitae janua,
Omnia, quae voluit, Tu via viris invia,
Ex nihilo creavit, Tu Salus in prophetis.
Omnia, quae docuit
Naturam, naturavit, Tu caecis oculus,
Natus ipse voluit, Tu claudis baculus.
Naturam, claudicare. Tu sitientis rivulus,
Tu quies inquiotis.
2. Miremur amplius,
Quod illo dignius, Tu clericomm jubilus,
Qui de terra coelum feeit, Tu virtus viduarum,
Mundum de immun do. Tu mulierum titulus.
Tu coelis altior, Tu gemma pucllarum,
Tu stellis clarior, Te tui orant famuli.
Me dignare te laudare Da fontem lacr\ marum.
Carmine jocundo.
E. — Mit der Mel. in Rosenpluts Kantional. — 3,3 via veris invia
ohne Sinn.
— 86 —
48.
1. Rex gloriae, Veram charitatem
Christe pie, Kos hie in via
Dei patris genite, Per te habentes,
Fili Mariae, Maria pia,
Tandem manentes
Da opcm miseris, In patria
Quos diligis, In Dei gloria.
Ut possint vivere
Absque carie.
3. Et vos, sancti
Lumen coeli darum Apostoli,
Dona ecclesiae, Archangeli, Angeli
Quam redemisti Cunctique sancti,
Tuo sanguine,
Ut esset Candida Cibum verum coelicum,
Stola gratiae Corpus dominicum,
Sempiternae. Sanguinem quoque verum,
Potum angelicum,
2. regina,
Coeli domina,
Virgo Dei filia. Quibus vos mystice
Et puerpera, Pascit Deus in coelis,
Nobis praestate
Da nobis petentibus Frui in terris,
Tuis precibus, Ut refecti in via
Ut simus cum civibus Ad vos conscendamus
In coelestibus, In gaudia.

E. — Allerheilig-en — Leich mit rudimentärem Reim, die Zeile hat


zAvei Hebungen und beliebig viele Senkungen, 3 — 1 auf eine Hebung.

49.
1. Salve Maria, Sit novus rex
Yirginum regina, Nova lex,
Dia Per quam faex
Coeli hierarchia, Veteris peccati,
Naufragantum via, Ut in aula creatoris
Rivus salutaris. Ori^
Jugiter honoris
salutaris Angelorum choris
Miserorum portus, Regnemus beati.
Ortus
Et conclusus hortus, 2. Gaude, Maria,
Ex te sol exortus, Felix creatura,
Virgo deum paris. Cura
— 87

Yulnerum pracdura. Grata.


T>pus et tigura Dilue peecata,
Vatuiii praesignavit. Ut sie moderata
Pro nobis loquaris.
Tu coeli, virgo,
Bajulans secretum
Fretuiii, Tu angelorum
Coelitus repletum, Princeps et patrona,

A (jua stat deletum, Dona.


Quod Eva damiiavit. Ut loquaris bona
Pro regni Corona
Tu coeli ros, Ac laude fruaris.
Campi flos.
Audi nos.
Dignare me,
Mater salvatoris.
Yirgo, te,
Sidus, decus tirmamenti.
Christum prae
Genti
Omnibus amare;
Succurre cadenti
Laude serviamus ei
Et fruges egenti
Rei.
Decori pudoris.
Yirgo. mater Dei,
Tu spes reorum, Locum requiei
Cum sis advocata Quod velit praestare.

KM, aus letzterem mit Abweichungen bei Mone II. Uli u. f. Die regel-
mäfsige und künstliche Leichform tritt bei Mone nicht her\'or; sie mufs es
aber, denn sie ist das einzige Verdienstliche am Liede, da die Form den
Geist überwuchert und erstickt hat. 2, —
17 Quarum sidus, decus K.
morum sidus Mone. Weil überzählig, unterdrückt. —
Ebenso 3, 17 Ut in.

5U.

1. Salve regina gloriae, Gyrum coeli praeteris,


Emundatrix scoriae, Electa prae ceteris,
Imperatrix coelica, Cherubim et Seraphim^
Blande vox angelica Invictus tej Benjamin

Te piam salutavit. Honoris vas elegit.

Ave plena gratia. Te solaris circulus


Inquit cum laetitia Yestit, lunae globulus
Archangelus Gabriel, Pedibus subjicitur,
Tunc Dens Emanuel In te dum conficitur,
Cunctomm mendas lavit. Qui regna cuncta regit.

Concepisti Dominum, Yis carnis et deitas


Salvatorem hominum, Processit vera trinitas
Yirgo permansisti, Eburneis a thronis,
Yalde pulchi-um lilium. Moerentium solatium,
Pro salute lilium Summi regis palatium,
Mundo contulisti. Thronus Salomonis.

3. Tu Vena scaturiens, Maria, florum flos,

Yitam in te sitiens Supplices commenda nos


Humectetur roribus Nantes in exilio
Cunctis in odoribus, Amabundo tilio,

Vitis dulcorosa. Mater et ancilla.

Sporta manens aurea, Junge tabernaculo


Virginalis laurea, Regnorum pinnaculo,
Finis et exordium. Angel orum choreis,
Fer solamen cordium, Ne damnemur cum reis
Sine Spina rosa. Gelienae scintilla.

Corpore castissima, Pietatis tu mirae.


Genitrix sanctissima, Cum dies venit irae,
Flagrans maris Stella, Non sis odiosa;
Tu gemma virginea, Extremo in examine
Tu botrus et vinea, Adsis pio juvamine,
Puritatis cella. Mater gratiosa.

AB CD
F. —1, 9 Tunc regnans ACD. — I, 10 Cimctorum mentes A.

12 omnium ABDF. —1, 13 et virgo BD. — IH et mundo BD. —


1,
2, 6 Tu solaris C. —2, 6 solaris radius F. —
1,

2, 10 Regna qui cuncta A.



2, 16 Domus es cedrina D, —
3, 2 vita indeficiens D. —
3, 4 Tu excerpta
floribus F. Tu excerptis floribus A C. Cum excerptis floribus D. —
3,5 Viris
dulcorosa F. Vini vi dulcorosa D. Vi vini dulcorosa A. — 3, 6 Porta manens
ABDF. — 4, 3 Manentes in exilio A. — 4, ß u. f. Junge tabernaculis Reg-
norum prae ceteris C. —4, 10 Pneumatis scintilla BC. —4, 11 —
13 u. 4,
|

14 —16 umgestellt A. —4, 12 Dies cum velit ire D. —


IL

LIEDER
51

1. Ad lionoreni et decorem 6. Dum gravari te praesentis,


Matris Dei, sanctae spei, Mox montana sie ascendis,
Consurgainus et psallamus Elisabeth salutando,
Landes ei. Obsequendo.

2. Qui memores et vigiles 7. Te subjici voluisti,


Sic assistunt nee desistunt, Labe carens mater Christi,
Parant viain per Mariam Purificans exemplum daus
Ad patriani. Formam justi.

3. unicam, quam coelicani 8. Spargis nivem miracula,


Sic contexit et revexit, Ut sit memor plebecula
Ut sit sancta in conceptu Tuae laudis. quam exaudis,
Et exitu. Mater pia.

4. Post in templum praesentata, 9. Consummata vitae via,


In conspectu reuis nata, Assumpta es. o Maria,
Fis reorum advocata, Ad stellata palatia
Virgo grata. Aeviterna.

5. Gaude primum salutata, 10. Memor esto in hoc festo,


Ab angelo es affata, Qui te Uiudant et honorant,
Ut sis mater sumnii Dei, Ut sie vadant et non cadant
Placens ei. In saeouhi.

E. —lU, 4 In saecuhi saeculorum, letzleres des Guten zu viel. Das


Gedicht bekundet gleich auffallend, die Sucht und die Ohnmacht zu reiruen.
Da es die einzelnen Lebensmomente Maria von der Empfängnis bis zum Tode
verfolgt, ist es auffallend, Str. •? das Wunder Maria Schnee erwähnt zu finden.
Ob sich hierauf 10, 1 in hoc festo bezieht? Es würde uns auf die Maria-
Schneekirche in der Prag-er Neustadt weisen.

52.
1. Ad terrorem onmium 2. Puniendi clerici
Surgam locuturus, Sunt et cardinales,
Meus semio percutit Abbates. propositi,
Velut ensis dunis, Nigrae moniales,
Nihil est quod timeam, Sacerdotes aemuli,
Valde sum securus, Clerici venales,
Omnis clerus audiat. Comparantes jugiter
Simplex et matunis. Opes temporales.
— 92 -
3. Quid est avaritia, 5. Cogitate, clerici,
Nisi vilis cultus, Qui vel quales estis,
Vanitatum vanitas, Numquid de judicio
Cordium tumultus, Dicere potestis?
Pereunt divitiae, Legite psalmigraphum
Perit homo stultus, Et invenietis,
Quando dives moritur, Verum vobis nuntio,
Statim fit sepultus. Quod percipietis.

4. In sepulchro tegitur 6. Judicabit judices


Yili tegumento, Judex generalis,
Et postea punitur Ibi nuUi proderit
Misero tormento, Dignitas papalis,
In tormento quatitur Sed foedorem sentiet
Ut arundo vento, Poenae gehennalis,
Redimi non praevalet Sive sit episcopus,
Auro nee argento. Sive cardinalis.
A. — Zugeschrieben: „Item seqiütui alia contra omnes status". Als Rüge-
lied pafst das Lied streng genommen nicht in diese Sammlung, da es aber
in Leisentritts Gesangbuch überging, mag es auch hier seine Stelle finden.

53.

1. Angelus ad virginem 4. Pudoris signaculum,


Christi destinatur, Servans illibatum
Per quem incarnatio Et quem virgo concipit,
Tua nuntiatur, Virgo parit natum.
At virgo dum sedula Non decet vas fiosculi
Voce salutatur, Esse defloratum,
Admirandae seriem Neque inde tollere
Rei percunctatur. Matris coelibatum.

2. En te, inquit, spiritus 5. Ventris habitaculum


Sanctus foecundabit, Rex regum intravit,
Tibique altissimi Quasi tabernaculum
Virtus obumbrabit, Hoc inhabitavit,
Pariesque filium, Pugnaturus propter nos
Quem gens adorabit, Ibi se armavit
Eique perpetuum Armis decentissimis,
Pater regnum dabit. Quibus hostem stravit.

3. Ad consensum virginis 6. Patrem sua filia

Mox huc descendisti Sine passione


Et pudici pectoris Gignit, non praeambula
Templum elegisti, Viri mixtione,
Virginis purissimae Sed ex sola spiritus
Cellam introisti, Fecundatione
Qua nostrae substantiam Partus sine physicae
Carnis assumpsisti. Fit conditione.
.

— 93 -
Eja nunc, o Domina, Prccaniur, ut tilius

Nos tibi canentes Tuus sie placctur,


Ilyninomm haec carnüna Per te quod post cxituiu
Clioro assistentcs. Nobis regnum dctur.

BCDE und die Wittingauer lisch. A. 7. (N'). — 2, 1 In te D. — 4, 3


<;oneepit BCDE. —
6, 5 Sed et haec sola D. — ü, b fecuudatione irrtüm-
lich B. — 7, 1 Xos te concinentes N^. — • 7, 8 per te post exitum D. per quem

54.
1. Aurorani lucis Manet aeternum
Visitat Gabriel, Verbum supernoruni,
Vcrbo ducis, A Deo missuni
Qui cognominatur El, In cuneuni, verum,
Parens sunimae deitati. Salvans semper bonum cle-
rum.

2. Dictat hoc ille, 4. Kyrieleyson


(^)uod non norat homo, Nos semper dicamus,
Anni trecenti Christele} son
Et quinquies mille Semper te oramus,
Yiginti septem figurati. Deo jam amen dicamus.
C. Nach Str. 2 ist eine ziemliche Anzahl Strophen durch Abschneiden
der lialben Seite verloren. Von der Str. 3 vorhergehenden ist noch die letzte
Zeile vorhanden: paries tu Dei natum.

55.
1 Ave liierarchia Plena, dulcorosa,
Coelestis et pia, Dona fer annosa,
Dei monarchia, Nostrae legis glosa,
Respice nos dia, Ne sis odiosa
Ut erigamur Te petentibus,
Errantes in via. Mater gratiosa.

2. Maria beata, Dominus plasmavit


Doce nos man data Adam, qui peccavit,
Nostrae legis grata, Quod malum piavit,
Fac servare rata, Quando te vocavit
Yirgo nobilis Et in utero
Et intemerata. Beatificavit.

3. Gratia divina 6. Tecum nos redemit,


De superna Sina, Mundum, (juem exemit
Yirginum regina, Zabulon (jui fregit
Veniam propina. Et in mundo degit,
Tu celerius Ut nos alerct.
Aurem Imc inclina. Postea redemit.
— 94

7. Benedicta sola 10. Benedictus digne


De superna schola, Pneumatis in igne
Deitatis stola Verbum per insigne,
Nos a faece cola, Quod tibi benigne
Nostri criminis Missus Gabriel
Purgatrix et mola. Nuntiavit digne.

8. Tu pia vocaris, ll.Ventris tui fructus


Vera lux solaris, Coelitus eductus,
Et in fluctu maris Per patrem instructus
Te consociaris, Et in mundum ductus,
Mater omnium, Carnem sumere,
Et saiictiticaris. Postea reductus.

9. Inter muH eres 12. Tuum per juvamen


Tu sola adhaeres Pater, natus, flamen
Deo velut haeres, Det nobis solamen,
Ut manu teneres, Judicisexamen
Primogenita, Ne nos terreat
Quibus nos impleres. Sed salvet nos. Amen.

A B C D E N. —„In adventu ad missain Korate" A. Aus Leisentritts —


Gesb. II f. 25 bei Daniel I, :Ub und Wackernagel (D. deut. Kl.) I, 245. —
eruamur D. — Cum celerius D. — Aurem nunc DE. —
—4
1, 5 13, 5 3, b 6,
Nobisque ademit A. Pro nobis advenit E. — 7, 4 Nos aferre cola DC.
7, 5 Nostri terminus D. —
Str. 8 nur in E dafs beweist das Tu.
; sie hingehört,
Die Anfänge der vStrophen bilden das Ave Maria. Weil aber die Strophe fehler-
haft, wurde sie von einzelnen Hsch. ausgestofsen AN, von andern korrigiert
B C D Ave Stella maris Quae es singularis Radius solaris Filium quae
:
]
| |

paris Pro me supplica Pia nam vocaris. Ähnlich bei Leisentritt, wo aber das
I
|

Tu beibehalten: Tu pia vocaris etc. Str. 10 fehlt BCD. 10, 3 Verbum pura —
signe N. —
lo, 4 Quod nobis A. —
10, (> Tulit jam benigne AN. 11 2 —
— —
,

Coelitus obductus A. 11,6 Postea eductus DCE. 12, 2 Pater, nate,' flamen
A N. —

56.

1. Ave regina coelomm, 4. Plena misericordiae,


Mater regis angelorum, Sceleratis vas veniae,
Sponsa Dei speciosa, Patrona tu orphanorum,
Spectabilis florum rosa. Conciliatrix hominum.

2. Maria, virgo beata, 5. Dominus factor sideruui


Summo parenti pergrata, Castum beavit uterum,
Ordinata ab aeterno, In aetheris dum statuit,
Sola places Dei verbo. Coelicolis te praetulit.

3. Gratia divi spiritus 6. Tecum sedem fave, mater,


Obumbravit tuos sinus Quam nobis coelestis pater
Et alvum fecit fecuiidam, Precibus condonet tuis '

Reddendo intemeratam. Exulibus Evae natis.


- 95

'/. Benedict a sunt visccra, 11. Et tua vatum famina


Quibus i)arunympln verba Pracdixerunt exordia,
Prolem alniani intnlerunt. Incjuientes ex te nasci
Deum sumnium nuntiarunt. Pacem i:^eneris humani.

8. Tu lapso levamen orbi, 12. Ben e die tu s est uterus


per te vitiorum niorbi Ab omni scelere salvus,
Et leviathan oppressus, Fit thalamus magni Dei
Dum ex te ortus est Christus. In opitulamen rei.

9. In te vetus contagiuni 18. F ruct us dulcis mundo crevil,


rrotoplasti(iue deviuni Iter salutis invenit
Terminum cepit salubrem, Ovis errans, sideream
Dum Salus prodit in lucem, Inducitur liierarchiam.

D). Mulier ib US es dispar, 1 4. Yentr i s t ui , virgo, natus


Splendor nympharum et jubar, Nostros absolvat reatus,
Ante te nulla similis Virtute firmans pectora,
Nee sequens est visibilis, Intrare juvet aethera.

15. Jesus Christus, almuni verbum


Cum patre regnans in aevum
Pariter et sanctum tiamen
Id nobis concedat. Amen.

C ohne Mel., aber mit der Angabe: Zdrawa genz sy pozdrawena (Ave, die
du gegrüfst worden), was der Anfang eines verbreiteten böhmischen Kirchen-
liedes war.

57.

1 . Benedictum 4. Sicut vitro


Fructum germinavit Radius solaris,
Radix Jesse, Sic per pneuma
A quo emanavit Partus virginalis
Virgo nobilis puerpera. Datur manens flos virgineus.

2. Gaude virgo, 5. Jam altata


Praedicaris pura, Ad regnum coelorum,
Quod fuisti Gloriaris
Digna paritura Laude angelorum
Natum, (jui gubernat aethera. Juxta natum, quem lactaveras.

3. All quam mirum 6. Virgo juncta


Naturae fecisti, Regina ad regem,
Dum factorem Concilia
Facta genuisti, Nato tuo gregem,
Genitorem gignens tilia. Nam te matrem audit lilius.
96

7. Spes haberis Mater alma,


Prima post filium, Regnum tenens illud,
Per te nobis Nobis offer
Post hoc exilium Auxilium illuc,
Tuus natus sit propitius. UM resides cum filio.

C. — 2, 1 u. 2 zum Teil umgestellt statt : Gaude praedicaris Virgo pura,


was dem Versmafs widerstrebt.

58.

1. Candens ebur castitatis 4. Rosa florens absque spina,


Sublimatur filio, Naturae praejudicans,
Aurum fulvum charitatis Deum paris tu divina
Maritatur lilio. Puella fructificans.

2. Elevata super choros 5. Spica nardi speciosa,


Angelorum, domina, Praecellens aromata,
Cantus audis praedulcoros Tu cedrus deliciosa,
Et coelorum famina. Mundo praebens dogmata.

Tu saporans majorana, Super choros exaltatam


Tu virens basilicon, Te coUaudant singuli,
Gedeonis madens lana, Pro se cernant advocatam
Commune catholicon. Ante regem saeculi.

ABD. — u. 1, 3 Anspielung an die Prosa Adams von St. Victor:


1, 1

Salve mater. —
3 Flavens aurura A. —
2, 3 audit A; praedulcoris ^— ABD.
ABD. —
1,

3, 2 Tu urceus D. —
4, 3 Parens Deum tu B. 6, 1 exaltata —
6, 3 cemunt D. —A
hat die Angabe: De beata virgine. quando placet.
Ätr. 2, 4 u. 6 sind als R^ bezeichnet und haben eigene Melodie.

59.

1. Candor claritatis 3. Superbum draconem


Aeternae, Vicisti
Consodales nos sem- A supernis quem pro-
piternae jecistl,

Facit gloriae, Victor optime.

2. Angelorum festa 4. Angelus, qui pacis


Sacrata Vocaris,
Agimus qui mente Precamur ut nos tu-
Parata, earis
Fratres, hodie. Instantissime.
i
97 —
Cherubim tjui tu R^ Quorum nos ]»rimatem
Penetrasti, Decet extollcro,
Legiones Satlian Michaelem
Fugasti liostem calcantem
Arce propria. 3Iortis tempore.

3Iichael te roganms
Per te ut evadamus
Ima.
Daemones tu fugare
Velis, vi impugnare
Summa.
Nur E. — Vomhl. Michael. Das Lied ist nach dem Leich: Ave trinitatis
gemacht, aber die künstliche Form ist nur im rohen, nur in Bezug auf
c'iibile
die ^Silbenzahl beibehalten. Der beigefügte Anfang der Mel. hcdedh stimmt
mit der des Leiches (BC) übereiu. —
60.

1. Caro Christi vita vivens, Non terrenum hie sapias,


Vigor mundi et lux mentis, Sed aeternum concipias,
Grandis cibus salutaris, Nee seusibus adhaereas,
Icfiiis purus irradians Sed veritati perhaereas:
Sempiterno radio. Hoc est corpus meum verum.

2. Exsuperans creaturas, Iste panis tilionim


Spirituum hierarchias, Est contemptor pertidorum,
3Ientem nostram, beatorum Xutrit veros, urit pravos,
Angelorumve cunctorum Pascit iide hie mortales,
Et omne, quod Deus non est. Yeritate et gratia.

o. Carbo lucens et ignitus Verus Deus immortalis


Corda ignit, mentem urit, Panis iste est legalis,
Unitasque et Caritas, Manna fluens sanguinis potus,
Scientia et veritas Gratiamm plenus totus,
Haec beata hostia. A nobis venerandus.

E N. — „De corpore Christi. Canitur sicut Veni dulcis consolator." —



:

2, 3 nostram terrenorum N. — 4, 5 Hoc est verum corpus meum N.

61.
1. Cedit hiems eminus Corpus, quod pependerat,
. Peccati, Christus Dominus In cruce dum aruerat,
Tulitque gaudia; Nunc stat in altari,
Caro ejus tloruit Deitate parili
Nee unquam contabnit, Debet adorari,
Ipse regum Dominus Singultibus ac vocibus
Cibus est angelorum. Prae omnibus laudari
Ureves, Cantiones Bohemi«ae.
98 -
3. Nunc laete referamus 4. Alleluja canentes,
Gratias corpori Domini Jubilose referrentes
Omnes humiliter, Nostro salvatori
Non plus sapiendo, Yoce incessabili,
Quam oportet sapere, Patri ac Jesu filio,

Adonai laudando, Spiritui quoque sancto,


Ejus corpus adorando. Uni et simplo domino.
C. —
Zug-eschrieben mit Mel. filr 4 Stimmen. Überarbeitung des folgen-
den. singulis offenbar verschrieben. In B ist das gleiche Lied zugeschrieben,
2, 6
doch so nachlässig, dafs von der Schrift kein Gebrauch zu machen. —
62.
Cedit hiems eminus, Dragma, quam perdiderat,
Surrexit Christus Dominus In ligno reformaverat
Tulitque gaudia; Pari ratione:
Terra nostra floruit, Mortem nobis intulit
Reviviscunt arida, Pomi fractione,
Postquam ver intepuit, Pater vitam retulit
Recalescunt frigida. Christi passione.

Adam qui dum viderat, Parens nostra docuit,


Manu quem formaverat, Sathanicis quod nocuit
Ipsum trinitatis Actus traditoris.
Innuebat veteris Quantum en condoluit
Opus deitatis Sprevit creatoris
In annosis ceteris Veniam, quam meruit
Summae caritatis. Sui genitoris.

5. Alleluja canentes,
Jubilose referentes
Nostro salvatori,
Yoce incessabili
Debet adorari,
Singultibus ac vocibus
Prae omnibus adorari.
ABC. —
„In resurrectione Doraini super gloria in excelsis cantio" A. —
In B u. Cspäter beigeschrieben, in B nur Str. 1. Aus Leisentritt bei
Wackernagel I, 410. —
1, 4 Vallis nostra BC. —
4, 3 Factis proditoris C. —
4, 4 Cui El condoluit C —
In A ist folgendes beigeschrieben: Per idem re-
formatur Mors fugatur
|
Vita datur Salvator
j
resuscitatur
|
Die | |

tertia Homo captus liberatur


(
Sua et inertia. ^ |

63.
1. Cedit moeror eminus, Deus ima petiit,
Natus est Christus Dominus Mortalis homo adiit.
Tulitque gaudia, Missa donaria-,
Ingens jubar emicuit, Nobis vita redditur.
'
Acheron contremuit, Mortis, vis repellitur,
Filium dum genuit. Dum in cruce moritur,
Yirgo illibata. Per quem cuncta vivunt.
;

— 99 —
Datur pax liominibus. 4. Aoviterne regnanti,
In terris babitantibus Poluni terrannjue icgenti,
Bonae vüluntatis. Nostro salvatori,
In excelsis gloria Sit laus Deo lilio,

Cum omni victoria Qui in hoc exilio


Pro tanta dementia Declivi praesepio
Deo persolvatur. Fuit reclinatus.

1) C — Uindic'lituim- des vorigen auf Weihiuu-hten.

G4.

1. Cliristus aeternalia 5. Sacramenti specie


Mundo parans gaudia, Latent res eximiae,
Mortis pro memoria Corporis et animae
Suae dedit optima Digne se sumentibus
Coenae bellaria. Yerae deliciae.

2. Solus in edulium 6. Cernat fides aliud,


Se suis exhibuit, Sensus dum pellicitur,
Quod amplius debuit? Ingens donum sumitur.
Panis vini specie Corpus Christi editur,
Se ipsum praebuit. Sanguisque bibitur.

3. Stolida caecutiens 7. Deus amoris Christus est,

Esset inquisitio, mira dignatio I

Quae rerum mutatio Nulla major natio,


Fides Vera suppleat, Quam cui datur coelitus
Quod nescit ratio. Tanta refectio.
4. Musset nee definiat 8. Donans eja veniam
Scmtator mysteria, Aerumnosos respice,
Opprimet hunc gloria, Orphanos non abjice,
Montem si tetigerit, Christe, tuo corpore
Peribit bestia. Totos et calice.

Nur E. — Fronleichnam. — 6, 2 Seusus dum pollicitur. —


65.
Christus surrexit, 3. Hora matutina
Mala nostra texit Yirtute divina
Et ([uos hie dilexit, Surgit leo fortis
Hos ad coelos vexit. Fractis orci portis.
Alleluja. Alleluja.

Mortem morte stravit, 4. Mariae moerenti,


Sathanam ligavit, Aromata ferenti,
Infernum vastavit, Angelus detexit.
Patres liberavit. Quod Christus surrexit.
Alleluja. Alleluja.
— 100 —
5. Cui dum obviavit, 7. Jesu Christe pie,
Se ad pedes stravit, Restaurator die,
Sed recusat dare Nos pusillum gregem
Pedes osculare. Doce tuam legem.
Alleluja. Alleluja.

6. Discipulis defer, 8. Morte surgis victa,


Me vivere refer, Tu nostra delicta
Ut eant Galileam, Necans dona vitam,
Cernant genam meam. Et hanc stabilitam.
Alleluja. Alleluja.

9. Laus patri creanti,


Nato restauranti,
Amborum spiranti
Per saecula regnanti.
Alleluja.

DE. — Osterlied auf die Mel. Christ ist erstanden. —


Str. 1 fehlt in
E. — 4, 2 Aromata quaerenti E. —
4, 4 Jam Christus surrexit D. 5, 1 —
Qui dum D. — Str. 7 u. 8 fehlen in D. —
Str. \i fehlt in E. —

66.

1. Clementia[e] pax bajula 5. Agnus Dei pacificus^


Justitiae dat oscula, Isaac risus coelicus
Originis a macula Virginis matris unicus
Christi matre procreata. Fit forma Dei servata.

2. Laudatur in mbo Deus, 6. Nunc pandis arcum foederis,


Rex velleris, Deus meus Misericors sis miseris,
Panis vivus triticeus Tuae matris prae ceteris
Fit forma Dei servata. Facta plebis advocata.

3. Gratias decet agere, 7. Clavis David, Samson fortis


Jacob orto sidere, Pertransisti portas mortis,
Esther de nostro genere Prae dilecte tuae sortis
Fit Assuero sociata. Nos libera prece grata.

4. Ex patre semper genitus 8. Tu cuncta tenes fortiter,


Per flamen dulcis halitus Salve nos Christe pariter,
Ut flos novus est editus Qui vivis aeternaliter
Christi matre foecundata. In trinitate beata.

Nur C, wo dies Lied zur Interpolierung des Gloria gebraucht ist, so dafs
auf jeden Vers des Gloria mit einer Strophe des obigen Liedes geantwortet
wird, wobei zu bemerken, dafs auch der Text des Gloria selbst^ nicht ohne
Änderung verblieben. 5, 2 Isaac ritus verschrieben, weil nicht verstanden.
Vgl. Trench. Sacred latin poetry (1874) p. 16S, not. 25.
: 6

101 —
(17.

1. Cüiisülator, gubernator, IJonis justis est praemiuin,


Pater Deus rcstaurator, Cunctis malis supplicium,
Viva luce claruit, IIoc se ipsuni probet liomo.
liniuülatur, veneratur, Digiii <iuo(iue uoii iiialigni,
Laude prece lionoratur, Poenitentes non despecti
Fide tüta roboratur. Cultores veridici.

2. Corpus Cliristi hie sacratur IlicMaria veneratur,


Katus Tatri immolatur, Ore voce deprecatur,
Pro Salute tidelium, Yirgo mater iiobilissima,
Sanguis ejus hie ceriütur, Natus matre exoratur,
Qui pro multis effunditur, Et per eam tunc placatur
Sordes lavans peccaminuin. Ultra modum petentium.

3. Accedite omiies mundi, Ergo bone Jesu Christe,


Caritate sitibundi, Ut te laudet coetus iste,
Yinclo pacis uniti. Audi voces clamantium;
Cava, Juda, ne damneris, Sit gloria trinitati,
Sume, Petre, ut salveris Indivisae unitati
Cibum venim fidelium. Laus perennisque victoria.

D B E N. — Fronleichnam. 3, 6 Nam cil)U.s est tidelium B. Cibus veriis


fidelium N. —
4, 3 Hie se ipsum BN. Digni quoque et — maligni DBE.
5, 4 Natus matre exhortatur. 6, 1 —
3 fehlt B. — —
68.

Constat aethereis 3. Testes angelici


Jesum sedilibus Semper veridici
Jam residere, Sic profitentes
Viris Gallilaeis Iteiiim veniet,
Ipsum cernentibus Qui mundum possidet,
Cum astitere. Este gaudentes.

Per semitonia 4. Pueri canite,


Haec festivalia, Denuo vivite
Non ore nodoso Sed absque fermento,
Chorus Alleluja Stabiles faciat,
Canat per omnia Qui suos satiat,
Corde jocoso. Vitae sacramento.

AE. (Cantio de ascensione Domini.'' — 3, 1 —3 fehlt A. — 4, 4 —


fehlt A.

69.
1. Cosmi caligo pellitur Carnis tollens fastidium,
Jam phoebo rutilaute, Gerens suavitatem,
Manna verum coUigitur Aegypti adnuens luctum
Populo jubilante. Afferens libertatem.
102

3. En rore vellus maduit 5. Ecce typus exponitur


Roborans bellatores, In rubo iiguratus,
Et patrem nata genuit Dumque plasmator nascitur
Exultent peccatores. Carne nymphae velatus.
4. Nam Goliath prosternitur 6. Nos ergo Christicolae
Davidica virtute, Mente, ore psallamus,
Amalech confunditur, Poli futuri incolae
Frustratus a salute. Trino benedicamus.
A nativitate Domini",
.,De In zwei Halbstrophen sind abwechselnd
als V. V. und R^ R^ bezeichnet.

70.

1. Cum ens primura dignatum 2. Cui gens per ave, gaude,


Gratum Plaude
Sit orbi dare natum, Huic condigna laude
Tollens primum reatum Canens non pectus Claude
Latum, Fraude,
Ab Eva propagatum, Sed ferre Deo melos.
3. Et mens sit juncta ori,

Flori
Christoque, coeli rori,

ürgens odas decori


Chori
Nos locent ut post mori.

R^ Honos altitonanti
Flanti
Sit matri et infanti.

M. — „De nativitate Domini". —2, 6 Deo melos gegen das den Reim
beherrschende Gesetz. Die Strophenteile sind ausdrücklich als Versus, nur der
letzte als R^ bezeichnet.

71.

1. Cuncti nunc assurgentes 8. Jam hie rivus nos purgavit,


Verbigenam collaudantes, Christi ^sanguine mundavit
Corde voce jam laetemur, Suam per humanitatem,
Nympham Christi deprecemur, Sanctam quoque deitatem,
Sonorose veneremur. Vitae per poenalitatem.

2. Rivus nam emanavit, 4. Salvatorjam illuxit,


A quo quondam deviavit Mundi principem destruxit,
Primus parens non advertens, Pastoribus dans gaudium,
Diabolo consentiens Declinans in praesepium,
Evam suam per conjugem. Mundi devincens stimulum.
— 103 —
:.. Omnes ei i)laiuleiites, 8. mira liumanitas,
Patrem Deiiiii venerautes, Quod virginalis castitas
(,hü tiliiini clariticavit Semper illaesa extitit,

IlimC4iie condonavit, Ex (lua Deus prodiit


Ut absolvat facinora. Et terrena instituit.

6. Salutemus hunc iiatum. i». Sacra liaec mysteria


In altari nunc tractatum Nos perducant ad gaudia,
Immolatum per ministnim, Ubi pax et gloria,
Generis levitici Ubi clericonim coetus
Quod non credunt scliismatici. Conregnet cum Deo laetus.

7. Tota gens clericonim 10. Mens hie manet illaesus,


Virginis collaudat thonini, De quo Christus lapis caesus,
Venustate praedecomm, Nobis est condonatus,
Xani virginale sigillum Pro nobis immolatus
NuUum liabet scrupulum. Agnus vere paciticus.

11 . Virgo igitur clara,


Hie qui in crucis ara
Extensus ligno aruit
Et latroni profuit,
Per te nobis sit placatus.
BCN. — 2, 1 jam emanavit C. — 3, imuidavit 1 B. — 3, 2 Christus nos
sanguine lavit B. — 3, 4 Factum quoque bonitatem N. — Nach Str. 3 schaUet
N offenbar um das Lied zu Ostern zu gebrauchen: Redemtor mundi jam
ein,
surrexit Principem orci qui destruxit Discipulis dans gaudium Tyramium
— —
| | |

vincens superbum Gloriose refioruit. 4, 3 Gaudia C. 4, 5 Corporis de-


vincens C. — |

Nach Str. 4 Victricem manum ostendit Ad infema dum descen-


: |

dit Strenue debellaturus Manens Deus homo purus Nunquam tamen moritu-
— — —
| |
I

rus N. 5, 1 cum plaudentes N. 5, 2 Deum patrem C. 5, 3 Qui nos libe-


ravit C. —
5, 4 Nobisque condonavit C. H, 2 consecratum B. 7, 2 — —
collaudet C. —
7, 5 NuHumque scrupulum B. 8, 5 Et terrigena institit C. — —
11, 1 et praeclara C. II, 3 extendens C. — —
72.

1. Deus omnipotens 4. Nazarene Jesu,


A morte resurgens, Nos paschali esu
Laudemus hunc hodie Digneris reiicere,
Carmine laetitiae. Ad coelos perducere.

2. Triduo humatus, 5. Maria praeclara,


Pedes, manus, latus Coeli rosa clara,
Dedit perforare, Ora pro nobis Deum,
Volens nos salvare. Tuum carum tilium.
3. Christe, surrexisti. 6. Chori angelorum,
Exemplum dedisti. Agmina polorum
Ut nos resurgamus Canunt Jesum surgere,
Et tecum vivamus. In aeternum vivere.
— 104 -
7. Gentem, o rex pie, 8. Jesu Christe pie,
Audi Bohemiae, Restaurator die,
Da per bonitatem Nos pusillum gregem
Fidei unitatem. Doce tuam legem.

9. Laus patri creanti,


Nato restauranti,
Amborum spiranti
Per saecla regnanti.

DE. —
Ostern. Str. 4 nach 5 E. —
Str. 8 fehlt E. Str. U fehlt 1). —
Nach 1, 1 E Christeleyson, was ein wichtiger Fingerzeig für Herkunft des
hat
Liedes sein kann, obschon in der Melodie, welche D
giebt, kein Platz für
diese Anrufung ist. E giebt aber auch einen andern Anfang der Melodie.
Nach 1, 2 hat E Alleluja, Ave Maria. Ebenfalls wichtig für spätere Ver-
gleichung. D
hat nur am Schlufs der Strophe ein Alleluja.

73.

1. Dies jam laetitiae, 3. Servi sumens formulam


Salutis et iiduciae. Plastorum quoque normulam,
In qua processit hodie Per vatum praesagia
De Stella sol justitiae, Mundi luit contagia.

2. Aaron virga floruit, 4. Pro nobis ora filium,


Casta virgo fecunda, Rosa candens lilium,
Thronus veri Salomonis, Absterge nostra vitia,
Et vellus justi Gedeonis. Tu imple iios laetitia.
B. — Weihnachten. — Die abweichende Strophe 2 dient als Rundreim.

74.

1. Divo fiagrans numine 5. Honorem per filium


Maria dulcoris Dignum rapuisti,
Congaudet in culmine Singulare lilium
Angelicis clioris. Quando genuisti.

2. Ave thuris virgula 6. Ornata monilibus,


Ascendens in altum, Serto laureata,
Pigmentorum cellula In coeli cubilibus
Dans in coelis saltum. Rite colorata.

3. Radiis solaribus 7. Vale, virgo virginum,


Undique amicta, Ab angelis sumpta,
Stellis luminaribus Mediatrix hominum
In convexo pieta. Tu sola innupta.

4. Cum ingenti gaudio 8. Carismatum munera


Tot coelicolarum Propter sumptionem
Nobis omni studio Tuam, puerpera.
Jesum flecte carum. Da fruitionem.
- 105

Almo «luem tu ubere 10. Eja nunc, o Domina,


Liictasti in solo, Decus angeloruni,
Tccuni regiiat libero Suscipe precamina
Rutili [sie] in polo. Laeta servulorum.
A mit der Aufschrift De assumptioue l)eatae rgiiüs und zweistimmiger

:

Melodie. — h, 2 siiniptio hier = as.siimi)tiü.

75.

1. Duae vcrae sunt olivae, 3. Hi sunt summi bellatores,


Per (juas plantae primitivae Duae legis et doctores,
Nascuntur ecclesiae, Vectes evangelii,
Quibus Sion est imbuta, Turres, trabes cypressinae,
Et coelesti delibuta Saga pelles et cortinae,
Roma rore gratiae. Claves sanctuarii.

2. Ista Sion fundamenta, 4. Christum dum docerent, mores


Bases, tecta, fulcimenta, Romae plantaut et errores
Arcam portant foederis: Excludunt gentilium,
Petrus primus principatu, Vincunt magos et Xeronem,
Paulus doctor, magistratu Nee abhorrent passionem
Effulgens prae ceteris. Aut crucis supplicium.
5. Ergo vos in Christo duce,
Tu in ense, tu in cruce,
Ardore martyrii
Kos ad crucem intlammate,
Nobis coenam impetrate
Coelestis convivii.

E. — Peter und Paul. Vgl. Kehrein Sequenzen No. 396. 4, 1 u. 2: —


Christi dum Eomae docerent Mores phmtant et errores. Hsch.
I Das Lied —
dürfte ein Bruchstück einer längeren Sequenz sein, was der Anfang ver-
nuiten läfst bei dem völlig unklar bleibt, von wem die Rede ist.
, Str. —
'1
,
1— 3 erinnern an die Sequens Adams v. St. Victor Roma Petro glorietur
Str. 2 (Gautier, Oeuvres poetiques 2me ed. p. 120); Str. 2, 4—6 an Str. ^ der-
selben Sequenz (1. c. p. 122).

76.

1. Dulces odas resonemus, Reelinatur rex coeloram


Ovantes tripudienms, In praesepc jumentoiiim,
Hodie l)extera
Ex alvulo castae matris Fascinatur, qui creavit
Nascitur rex gloriae. Terram mare sidera.

2. Orbis gaude renovate, 4. Ortum pandit novum regem


Sol illuxit Christus a te, Pastoribus juxta gregem
Pellere Gaudio,
Potens labem protonoxae Angelus et sidus magis
Et salutem reddere. Miro fulaens radio.
106

Tantae matris castum thorum 6. Ave puer, nobis nate


Phalanx laudans angelorum Ex virgine casta matre
Jubilat, Maria ;

Laudes Deo in excelsis, Laudatores nos perducas


Pacem mundo nuntiat. Ad coelorum gaudia.
Nar E. Weihnachten. —

77.

1. Dum jubar astris oritur, 5. Dirige corda coelitus,


Ebur candoris colitur Deliciosa cypressus,
Paradisi, Stella maris, Aromata transsuperans,
Speculum virginitatis. Odore balsami fragrans.

2. Eurus spirat ab aurora, 6. Rosa sanctorum aurea,


Zephyrus a noctis hora, Tu botrus es et vinea,
Maria praedecora, Vitis vera fructifera,
Pro reis jugiter ora. Nardus tu odorifera.

3. Virgo pigmenti cellula, 7. Aethereis sita choris,


Nobilis tu puellula, Tympanum tenens dulcoris
Mitis casta sine spina, Tripudians saltitando
Peccatorum medicina. Saepis Christum cliorizando.

4. Inter choros angelorum Christiferaeque caelibi,


Tu splendor et lux polorum, lUibatae matri Christi
Tu radius planetarum, Modulentur plasmatori,
Zelotypus animarum. Amborum sacro flamini.

BCE. —1, 2 tollitur Schreibfehler B. —


2, 4 Pro nobis C. 4, 4 —
zelotypes C, zelotipsque E. —
5, 4 balsamus C, balsamum E. —
6, 2 botrus
es virginea E. —7, 4 hymnizando E. —
8, 2 Illibatae qiioque matri CE.

b, 3 sq. Modulentur plasmaturae Quaeque mundi creaturae E. —

78.

1. E morte pater divinus 3. Ligno qui crucis aruit,


Velut modus leoninus Nunc vividus apparuit.
Clamans excitat filium. In limbo sanctis patribus.

Exurge mea gloria, 4. Hinc Maria Magdalena,


Nam passus es pro scoria Primaevo gaudio plena,
Patienter humillimum. Revelat Christi fratribus.
;

107

5. A tormeiito dirae mortis, Xos(iue pie hie guborna


Xos conserva leo fortis Dona nobis daiis supcrna
A iiialis iiiiiniiu'iitibus, Post iHortcm in coclotiljus.

7. R. Harmonioe symphonizonms,
Limpidius contractomus,
Per tempora paschalia
Magna gaudia
Concrepantes.

AE. „De resurrectionc'' A. — 1, 1 En morte E. — 2, 3 humillime E. —


Str. 3 u. 4 umgesetzt A. — 2 Nunc quod vivus
3, A. — 5, 1 A contactu jugis
mortis A. — 5, 3 Nunc te contitcntibus A. 0, 1 —
3 In coelis dona superna —
Pie tuque guberna I A maus imminentibus A. — 7, 5 Alleluja A. Nach Str. 5 — |

liatE folgendes: Introire da superna Nos tu jneque guberna A malis immi-


|

nentibus, was durch Versehen aus Str. 5 u. ö zusammengestoppelt scheint.


|

79.

1. En aetas jam aurea 4. Utrique ergo psallite,


Incipit vigere Matri, nato canite
Regnaque saturnea Pia resonantes.
Revolvuntur vere,

2. Parvulus dum nascitur Tibi Dens pater grates,


Ex intemerata Qui in iigura per vates
Virgine, quae pariens Filium spopondisiti
Mansit illibata.

Sibyllinis versibus Atque tibi sacrum flamen,


Hie fuit praedietus, Qui nobis consolamen
Quod Maro eommemorat, Obumbrando contulisti.
Nee est sermo fictus.

7 . R'' Narrando poetice,


Intelligendo mystiee
Is est saloninus,
Vera sapientia
Filius divinus.

A mit der unzutreffenden Bemerkung De assumptione und mit zweistim- :

miger Singweise. Str. 7 ist als Ro, Str. 4 als Ro alia bezeichnet. Es s(;heint
fast, als sei Str. 4 (i —
durch Irrtum hierhergeraten, da sie völlig abweichendes
Versmafs haben.

80.

1. Ezechielis porta Achaz non petit Signum,


Clausa pertransitur. Tamen sibi datur,
Per quam lux est orta, Rubum ineombustum
Salus invenitur. Movses miratur.
108

3. En virgo parit Christum Gedeo[nis ut] vellus


Nova genitura, Mirifice madescit.
Et post partum istum Ros in cultum tellus
Manet virgo pura. Yirgula florescit.

4. Ollam succensam video, Sibylla, die in Stella,


Dicit Jeremias, Quod confert tenella
Lapilli cum jaculo Infantulum puella
Sternitur Golias. Praedicta in Stella?

7. parvule, nos salva,


Ut tecum laetemur,
Dictus et Alpha,
Ne hoste gravemur.

DEG. umgestellt E.
Str. 2 u. 2, 3 Nee non sibi datur G.
.'i —
4, 1 —
Illam D. — Str.fehlen G. 4—7
Str. 5 u. 6 fehlen E. —
5, 1 fehlen —
2 Silben. —
Das Lied hat gleiches Versmafs, aber in andere Melodie, D
als das Lied Singali catholice, obwohl B bei letzterem die Randbemerkung
hat sicut Ezecliielis porta. Unser Lied ist auch um einen Rundreim reicher
:

als jenes, welcher lautet: Gaudete, gaudete Cum domino nascente, Mundus | |

renovatus est Populo mirante.


|

81.

1. Felici peccatrici Pharisaeus dum spernit,


Christique amatrici Te Deus mire cernit
Post cariiis scrupulum Mundans a vitio;
Decet symphonizare, Te Lucas peccatricem,
Quae meruit beare Sed ego amatricem
Amoris calculum. Yirtutum judico.

2. Marsiliae apostola, 4. Christicolae nos lasse


Evolvens hostis jacula Precamur, sed non casse
Tu cum sodalibus, Roges pro venia
Exhinc post statum gratiae Ut tua per suffragia
Assumens locum gloriae, Relaxentur vitia
Apta coelestibus. Tua prece pia.

5. R° peccatomm spes,
Exemplar desperatis,
Magdalena, gratis
A Deo facta es.

ADE. — ,.Cantio devota de Maria Magdalena" A. — 3 post Spinae S. 1,


scrupulum A. — Regnans in aethere D. — 2 Precamur ut non casse DE. —
2, (> 4,
4, 3 Fibris pro venia A. — 5 nostra vitia A. — 6 Benedicamus Domino
4, 4,
DE. — 2, Perennis laudis statum
:< If. Tenes ac principatum Tu in ,

coelestibus, Korrektur in A. —
:
| i
- 109 -

82.

1. Flagranti sisto 5. Magaritae


couamine, funguntur viribus,
Multas concrei^are Vis lierbis insita
laudes de virgine, atque lapidibus.
Quae protulit Per virginem
orbis redcnitorem, crispantur lilia,
Astronim saecli Delectantur
luceiii et decorcm. coeli plura millia.

2. Labia polluta 6. Velamen maris,


munda Clemens, Selmon tempestas,
Ut queat resonare Ter, hiems [autumnus]
tibi pura mens; dirigitur et aestas
Tu polorum Per virginem,
vere altissima, canit avicula,
Quid ergo dicam Nutu ejus
gens debilissima. tlectuntur singula.

3. Ortu solis 7. Rector eutium


terra illustratur, huic tribuit,
Fecunda prole Solo verbo cuncta
en irradiatur, regere, et voluit
Per virginem Per virginem
sementes rigantur, salvare hominem,
Coelestibus Adaeque delens
terrestria ligantur. Evae calisinem.

Stellae suis In me virtus


indulgent regulis, scaturiat mores,
Campus pingitur Pellantur praesentes,
lioribus singulis. futuri dolores
Per virginem Per virginem,
tristis gratulatur cujus pro nomine
De perditis, tlens Merar poni
exul regulatur. in coeli culminc.

B. — t), 2 telnion tempestas, oÜenbar iSchreibfehler für Selmoii dem ;

Dichter liegt Ps. ÖT, 15 im Sinne: Dum discernit coelestis reges super cam,
nive dealbabuntur in Selmon, woraus ihm soviel klar ist, dafs auf dem Selmon
öftere Schneegestöber vorkommen müssen. —
6, 3 autumnus ergänzt. 7, 4 —
regens et vohiit. —
8, 3 Pelluntur. —
Als einzig annehmbares Yersmafs ergab
sich eine Zeile zu vier Hebungen mit beliebigen Senkungen. Da die Melodie
keinerlei Wiederholung kennt, ist das Gedicht als Lied aufzufassen, obschon die
Behandlung des Versmafses es den Leichen näher bringt. Als Parallelstelle
zu Str. 5 verdient aus einem Leiclie der Hsch. III D. 10 (bei !Mone II, 353)
angeführt zu werden Omnes virtutes
: omnium laiiidum
1
in se continens | i

Atque cunctarum | herbarum vim | retinens.


— 110 —
83.

1. Gaudeamus pariter 6. Intellectus discurrendo


Omnes et siiiguli, Hie confunditur,
De virgine nascitur Dum causa rei quaeritur
Salvator saeculi. Hie et non solvitur.

2. proles eximia 7. Miratur et ratio,


De stirpe regia, Qualis sit natio,
Alvo Christum tulisti, Et a cunctis varia
virgo Maria. Fit indagatio.

3. stupenda natio, 8. natura, qualiter


Quam nulla ratio Errasti hodie,
Potuit definire De virgine nascitur
Nee enodatio. Filius Mariae.

4. Physicus concutitur 9. Omnia qui potuit


Horrore nimio, Ex nihilo creare,
Dum fallit in Mariae Naturam in filio
Natura filio. Yoluit claudicare.

5. Logicus syllogizando 10. Misit enim lilium


Hie obstupescit, In hoc exilium,
Dum praemissas formando Per quem et restauravit
Concludere nescit. Salutem hominum.

11. Ergo cuncti hodie,


Omnes et singuli
Laudes demus filio
Et matri virgini.

N mit der Aufschrift: „Canitur sicut: Elsko mila Elisko. Mit ver-
schwindenden Abweichungen in Rosenpluts Kantional. —

84.

1. Gaude felix Pannonia, 3. Martine pater optime,


Exultet Provincia Posce nobis omnibus
Prole tanta genita Veniam poscentibus
In Sabaria. A te jugiter.

2. Decantet omnis coelicus 4. Tres mortuos suscitasti,

Cunctus atque populus, Daemones effugasti,

Cujus prece inclyta Caecos illuminasti


Poscunt aeterna. Virtute deica.
- 111 -
Tarn pretiosa chlamyäe 6. lii Martini sok'innia
Iiiduisti paupeiTiii, Patri at(iue tilio

Sibi distribueiido lienedicaiims lilio,

Misericorcliter. C'oelorum doiniuu.

7. K. Nos junge regi gloriae,


Praesul pie Martine,
Pastor egregie.

Nur 1). St. Martin. — Mit der Aufschrift: Canitur sicut: Katliarinae
solemnia. — T Rundreini nach jeder zweiten Stroj)he. In der Handschrift
zwischen Str. u. 2 und am Schhisse, wo die letzte Zeile aber lautet: In
Sabariae [sie]
1

= Savaria (Anger am Stein). —


85.

1. Gaude regina gloriae, Gaude Deo vicinior.


Quae polos transis hodie, Secuni in posse potior,
Peragmina coelestiuni, In summo sedens solio,

Maria candens lilio. Maria candens lilio.

2. Gaude, cui obediunt 6. Gaude, quod sanctos superas,


Et revereri sitiunt In hoc quod Christo iniperas,
Te angeli obsequio, Tu potens mater filio.
Maria candens lilio. Maria candens lilio.

Gaude, quod tua facies 7. Gaude, quod tota trinitas


Illustrat coeli acies, Et velle tui unitas
Ut mundum sol ex radio, Sunt unum in arbitrio,
Maria candens lilio. Maria candens lilio.

4. Gaude, quod tui servuli Gaude cum tuo tilio,

Post tinem hujus saeculi, Cum quo sedes in solio.


üt vis, fruantur praemio, Benedicamus Domino,
J\laria candens lilio. Maria candens lilio.

AB. —
1,2 polu scandis 13. —
1,4 candens lilium vun derselben Hand
geändert in lilio. —
2, 3 Te fehlt B. 6, 2 In hoc cum B. —0, ö Ut potes —
B. — A hat die Aufschrift „De assumptione" und folgende Ordnung der
Strophen: 1. 2. 7. 4. 5. 6. Str. 4 u. 8 fehlen, ebenso der Zusatz ^Slaria can-
dens lilio. Dafür ist Str. 2 als Ro bezeichnet und hat eij^ene Mel. —

86.

1. Gaude virgo speciosa, 2. Gaude nostra mediatrix.


Mater Dei gloriosa, ^'ostra sola consolatrix.
Pulchra nimis et formosa, Nostra mater et amatiix,
Super omnes amorosa, Nostri hostis expUj^nauix,
Tu sola sine compare. felix quam inhabitas.
— 112

3. Gaude semper et exsulta, 6. Gaude stellis coronata,


Auro, gemmis bene culta, Solls luce trabeata,
Ad te uostra mens suspirat, Sub qua luna est locata,
Qui te amat non delirat, Semper manens llllbata,
amor, o amoenitas. Tu clngens vlrum femina.

4. Gaude pura tu puella, 7. Gaude schola dlsclpllnae,


Dominantis domicella, Glosa legis fons doctrinae,
Cujus tuto sub mantello Vas coelestis medicinae,
Nullus timor est misello His, quos culpaepungunt Spinae,
Sed timido latibulum. Infunde medicamina.
5. Gaude festa, nunquam maesta, 8. Gaude, quia semper tecum
Praehonesta tu modesta, Deus manet et tu secum,
Gaude bona nostra mater, Per quem precor ut sis mecum,
In qua gaudet Deus pater, Et cor meum lustra tecum
In cujus gaudes curia. Vultus tui lumine.

9. Gaude virgo, laetans plaude,


Et sie vitam nostram Claude.
Et qui dicunt tibi: Gaude,
Semper tecum sint in laude
In coelesti culmine.
Nur C. Das auf das Metrum Salve mundi salutare sauber gearbeitete
Lied scheint nur ein Bruchstück eines gröfseren Gedichtes. Denn während
die jambischen Schlufszeilen der Strophen (beziehungsweise Halbstrophen)
2 u. 3, 6 u. 7, 8 u. 9 aufeinander hinweisen, stehen sie in 1 4 u. 5 ver- ,

einzelt. 7, 5 glaubte ich wegen des Versmafses und Reimes (femina) medi-
camina statt des handschriftlichen medicinam setzen zu sollen. 8, 5 Vultus —
tui nomine sinnlos. 9, ö culmine weist auf lumine. Beiden Zeilen fehlt
eine Silbe. Ob In vultus tui lumine und In coelesti cacumine ?
:

87.
1. Jam adest dies jubilaeus, Luciper nempe periit,
In quo jam nascitur Deus Lucifer lucens prodiit,
Tribuendo lumen; Sol Jacob de Stella;
Olim coetus proplieticus Christus Jesus rex oritur,
Hunc praevidit, coelitus Per quem salus conditur,
Expectando lumen. Matre de puella.
R^ Eja nunc vos concinite,
Voce corde psallite,
Nato hymnizemus.
„De nativitate Christi".

88.

1. Jam Christus ab inferis Quem morte turpissima


Surgens reddit miseris Damnarat gens pessima,
Dulce AUeluja; Expers AUeluja,
:

— 11;

3. Caedtato caligans; 7. Omnes nunc cum superis


Huic imiiido iniiovans Cantemus jam in tcrris,
Toiiat Allcluja. Semper Alleluja.

4. Vor parit riorigeruni, 8. Christe, rex coelice,


Cantibus vocit'oruni Fractor mortis tetricae,
Clamaiis AUeluja. Da ut Alleluja

5. Klcmenta sorviunt. 9. Castis demus mcntibus


Coeli lumcn conciunt Una cum fruentibus,
Dantes Alleluja. Yenmi Allcluja.

6. Tempus tit screnius, 10. Adde justis ceteris,

Et sol lucct clarius, (^)ui conjuncti aetheris


Ex hoc Alleluja Promunt Alleluja.

E. —
Ostern. —
Str. 8, 4 u. 7 sind als R bezeichnet. Die Strophen des —
Liedes sind offenbar durcheinander gemengt. Sie folgen sich in der Hsch.
1. 5. 7. 6. S. JO. 3. 2. 4, in welcher Ordnung sie einen Sinn nicht zulassen.
'.).

89.

1. Jam verbum dcitatis 4. Omnes nunc pueruli


Declinat congrue Devote canite,
Casum mortalitatis Ad honorem parvuli
Primaeve fominae. Laetanter psallite,

2. Olim sanctis precibus 5. vos, scholastici,


Promisit coclitus, Cives inclyti,
31undi pro reatibus Magni cum minoribus,
Est puer genitus. Omnes et singuli.

3. Devote recolite 6. Summo da carere


Diem laetitiae, Nati judicio
Qui indicat, quod oritur Et tecum gaudere
Est sol justitiae. Perenni gaudio.

E. —
Weihnacht. —
Auch bei Rosenplut p. 81. Da das Lied in der
Hsch. etwas vernachlässigt erscheint, mögen die Varianten des Kantionais
folgen: 2, u. 2 fehlen.
1 ;<, 1 Devote —
nunc recolite. 3, 3 quod ortus. — —
4, 1 Nunc vos, o pueruli. —
4, 3 Ad honorem infantuli. 4, 4 Devote. — —
5, 1 Et vos, o scholastici. — Nach Str. 5 folgt:

6. Melopaeum depromite 7. Et superinduere


Regi gloriae, Stola Candida
Ut vos velit exuere Cum virtutum titulis
A sorde scoriae In coeli curia.

8. Ut cum electis omnibus


In coeli patria
Perfruamur gaudiis
Per cuncta saecula.
Dreves, Cantiones Eohemicae.
114 —
90.

1. Jesu dulcis memoria, 13. Zelus facit ut audeam,


Est super mel et omnia Jesum posco ut habeam,
Tua dulcis praesentia. Ut de te solo gaudeam.

2. sacramenti gratia, 14. Jesu decus angelicum,


regum pleiia copia, Jn ore mel miriiicum,
Jesu in eucharistia. In Corde pigmen coelicum.

3. Homo Deus, amor meus, 15. Bona sunt tua pocula,


Liberator Christus meus, Quam felix tua copula,,
Cujus ego miser reus. Sed in his parva morula.

4. Amor tuus dulcissimus 16. Rivus tuus quem debeat,


Plus millies gratius, Novit quod Jesus faciat,
Quam dicere sufücimus. Non est quod ultra cupiat.

5. Nil auditur suavius, 17. Area coelestis nectaris


Nil degustatur dulcius, Affunde modo famulis
Quam Jesus Dei filius. Flumen taae dulcedinis

6. Non negat ista Dominus, 18. Mortis cuncta pericula.


Sed totum dat cominus, Laeta transibit anima,
Quod rogat suus famulus. Quae bibit tua pocula.

7. Esca nunc veni nobilis, 19. Post te non cessat gemere,


Dulcedo in eifabilis, Optat prorsus deficere,
Valde desiderabilis. Ut tibi queat vivere.

8. Sequor quocunque ieris, 20. Eja Jesu dulcissime,


ToUi mihi non poteris, Spes suspirantis animae,
Tu meum cor abstuleris. Te poscunt piae lacrymae.

9. Desidero te millies, 21. Claro sole praeclarior,


Mi Jesu,quando venies, Omni dulcore dulcior
Me de te quando saties. Et balsamo suavior.

10. Esca, sanctum convivium, 22. Curram post te cum fletibus,


Excedens omne gaudium Jesu, provolvar pedibus,
Et omne desiderium. Sanctis ^.haerens amplexibus.

11. Purae mentis refectio, 23. Quae dicam [o] amor meus,
Replens sine fastidio, Jesus Christus mellifluus.
Dans flamen desiderio. Quo delectatur spiritus.

12. Rogo (te) amore sedulo, 24. Qui te gustant plus sitiunt,
Imple, Jesu, quod postulo, Desiderare nesciunt
Peragas vota famulo. Nisi Jesum, quem diligunt.
115

25. beatum inciMulium, 28. Jesu, qui dulci gratia


ardeiis (le>iik'riuni, lustauras liic coiivivia,
Amare Dei tilium. Sit tibi laus et gloria.

26. P^rgo die te petentibus, 29. Et parces tuo famulo,


Quam bonus es quaerentibus, Qui te omni stimulo
Sed quid invenientibus. Ego miser soUicito.

27. Vox lingua nescit dioere, 30. Gratum babendo hoc Carmen,
Expertus novit credere, Reddes tuum dulce flamen,
Quid Sit Jesuin diligere. Dicant omnes. Amen.
N. — „De corpore Christi". Eine poetisclie Vergewaltigimg und Mifs-
liandlung des bekannten Jubihis S. Bemliardi; ein ähnliches Lied „Jesu tui
memoria Est super mel et omnia" stellt in der Anticjua et constans confessio
lind wird dort dem Jacobellus zugeschrieben. Das Lied der Confessio ist
wieder eine Entstellung des vorliegenden. Die Varianten davon herzusetzen
geht nicht an: man müfste das Lied ganz abdrucken.

91.

1. Iniber nunc coelitus 5. Non valet ratio,


Irrigavit vellus, Logica actio,
Partum laudabilem Qualis Sit natio,
Praesignat mirabilem Xulla enodatio
Gedeon et Jesse. Yalet detinire,

2. mira virgula, 6. Nisi sis fidelis;


Profert amygdala, Crede tunc est satis.
Fuit quamvis arida, Mater deitatis
Yiiuit ut liorida Vera et bominis
Genninoso flore. Genitrix est facta.

3. Esther egrcgia 7. Et sicut splendidi


Virtute regia Solares radii
Yictrix est bostium, Yitrum pertranseunt
Yicit et iniquum Illud sed non rumpunt,
Judith Holofernuni. Genuit intacta.
4. Aurora lucida, 8. Salve mater casta,
Prae cunctis fulgida, Hominibus asta,
Sole es amicta, Ne Plutonis basta
Luna suppedita, Feriat nos subito.
Gignit nata natum. Tu gessisti Jesum.
9. Sonet vox lyrica
Lyra Ori)heica
Yoxque angelica
Xuntiet in terra
Hominibus pacem.
BCX. Letzteres zweimal, einmal mit der Aufschrift: „canitur sicut:
Dywna milost Bozie". — 5,1 Nil valet ratio BC. 4, — 3 R<adii? amicta
B. — 5,3 Mira est natio 1^. — 5, 5 Genus delinire. Zu Str. 5 vgl. man
8*
116 —
No. 83 Str. 8. —
6,4 Verique hominis C. Atque hiunanitatis. B. 7, 4 —
Sed nee illud corrumpunt B. —
7, 5 Gignis sie intaeta. — Str. 8 ist in B-
u. C. Str. 3. —
H, 2 Clamantibus asta. 8, 3 u. 4 Ne iios mortis liasta —
Feriat ut subito B. —
8, 5 juvamen implorantes. C, — 9, 4 Nmitiavit B. —
N hat das zweite Mal noeh folgende Zusatzstrophen:
J 0. Nullus est alius 11. Ergo nos homines 1 2. Gloria sit trino,
Msi solus Deus, Quaesumus fragiles, Patri cum filio
Qui regit omnia Ad gloriam ejus, Pneumatique sancto*
Et aufert taedia Qui summus bonus,
est De tanto miraeulo
Sperantium in se. Omnes deeantemus. Nune et in aevunn.

B hat die folgenden zwei:


10. Sit laus Deo patri 11. Tu viatorum spes,
Filioque pneumati Flagitamus omnes,
Spiritui quoque saneto Ut Johannes noster,
Pro tali miraeulo; Qui modo agit iter,
Virgo deum gessit. Sanus revertatur.

92.

1. In hac die deeantemus, 5. Nunquam fuit nee est talis,.

Matrem Christi collaudemus, Ut haec virgo singularis,


Speciali gloria. Mater manens et ancilla.

2. quam digne honoratur, 6. Non est visa sibi prius,


Dum in summo coronatur Similis nee posterius,
Stellato sedens solio. Nee audietur amplius.

3. Haec est mater gratialis, 7. Ergo Jesu mater bona,


Per «quam datur specialis Nostra soror et patrona,.
Peccatori venia. Confer coeli dona.

4. Ave mater salvatoris, 8. Sumas laudes hac exiles,


Tu vocaris Stella maris, Quas reddimus nos fragiles^
Tuo nato non gravaris. Tuae almae virginitati.
BCN. — „Sub eadem nota canitur sicut: Dominator jam est natus.**
N. — 4, 1 virgo salvatoris B. — 6, 1 u. 2 Non
visa prius similis non posterius
audietur amplius N. Der Autor — des Liedes hat sich sichtlich weder um
Einhaltung des Versmafses noch um Vermeidung von Reminiszenzen bemüht.
Möglich, dafs es sich nur um einige einem oder mehreren gröfseren Gedichten
entrissene Strophen handelt.

93.

In laudem Mariae Natura miratur


Tendo depromere Ventris tui fructum,.
Laudesque decantare Quod sine pare paris
Tam dulci virgini, De coelo adductum,.
Quae Christum concepit Donante Deo patre
Vi sacri flaminis, Misericordiae
Semen que non recepit Pro solo reparatu
Naturae fragilis. Nostrae miseriae.
— 117 —
S. Sole es praesignata G. Logici mirantur.
Yitruin i)enetrante, Stui)cnt naturales,
Post partum virgo iiiancs Quod tu ens indivisum
Sicut eras ante, Sic comprehcndes,
Vellusque Gedconis Quod erat immensum
Te pracsignavit, Et ante saecula,
Quam sui)er oinne coelum Manebis in aeternum,
Deus exaltavit. Sic reges aethera.

4. Evac iiomeii mutatum 7. Jesu, prece matris


Dictum fuit Ave, Confer coelestia,
Antidotum solamen Da frui sinu patris
Donumque suave, Post haec terrestria,
Nuntiavit digne Qui cum Deo patre
Dei archangelus Sanctoque tiamine
Et suscepit benigne Regnas nunc et in aevum
Haec Dei thalamus. Sine juvamine.

5. Dum serpens antiquus 8. Qui sanctis suis dedit


Evam defraudavit, Mundum debellare,
Totum genus humanuni Sui cori)oris flammas
Morsu mali stravit, Mire suffocare,
Haec gestände Christum Acherontem superbum
Totum reparavit, Juvit conculcare,
Portas aeternae vitae Exhinc est salus illi

Nobis reseravit. Virtus et gloria.

Nur C. —
Das Versmafs, die bekamite Stroplie des Nachtigallenliedes
ist mit durchgehender Nonchalance behandelt, der Taktwechsel ein häutiger. —
6, 4 verändert aus Sic coraprehendens. —

94.

1. Insignis infantule, 4. Xatus est de virgine


Speciose nimis, Deo Creatore
Salve Jesu parvule, Sine viri semine
Coeli rex sublimis. Pro omni pcccatore.

2. pulcher puerule, 5. Te voces propheticae


Nimis amorose, Nasci personabant,
Delicate natule Patres limbo mystici
Tu aflfectuose. Yenire optabant.

3 Pro te languet anima 6. Noli moram facere,


Nostra incessanter, Puer per amate,
Cor ardet et omnia Veni, veni propere.
Ardore vehementer. Tu desiderate.

BC. — Weihnachten, — Str. 3 fehlt B. — Str. 2 u. 3 dienen als Ro. —


- 118

95.

1. Jubilemus dulciter 5. Nulla valet actio


Odas depromentes, Robori obire,
Hymnis, lyris, canticis Nee humana ratio
Melos exsolventes, Genus definire,
Altithrono domino Ab aeterno genitus
Cuncta gubernanti, Illuc descendisti,
Inque sede polorum Castissimae virginis
Pater resident!. Claustra penetrasti.

2. mira immensitas 6. Non est in toto circo


Nostri creatoris, Sibi consimilis,
Quem nulla nostra pravitas Nee proplietarum ore
Valet demoliri, Quondam laudabilis.
Filium ab aeterno Praeter hanc clarissimam
Misit incarnari, Virginem Mariam,
Ut ejus creatura Sponsam Dei fulgidam,
Posset reformari. Matrem humillimara,

3. Hoc non esse dubium 7. Eja mater, domina,


Sed fide fateri Mater et ancilla,
Licet semper hominum Flagita prece filium,
Corde confiteri, Ferat auxilium
Ex intacta theotocos Nobis indignis miseris,
In mundum venisse, Fruamur in terris,
Micröcosmum perditum Ut coronemur in coelis
Sibi reformasse. Cum nato superis.

4. Ave splendor summi patris, 8. Suaviter decantantes


Et virtus unica, Laudem in excelsis,
Salus bonor gloria Faciem speculantes
Pax laus Victoria, Nostri plasmatoris,
Qui venisti in carne, Perfruamur gratia
Ut nos redimeres, Ejus in curia,
A gehenna iniqui Ubi sanctorum unitas,
Cruore piares. Pax, laus et gloria.

C mit der Aufschrift Canitur sub eadem nota, d. h. wie das voraufgehende
:

Salve amicta sole. —


3,5 steht deutlich doch durchgestrichen catherethos^
am Rande die Korrektur: theotocos. —
96.

1. Jubilemus singuli 2. In honorem piae


Unanimiter, Virginis Mariae,
Carmina concrepantes Nobis ipsa assistat
Praecordialiter. Ut in examine.
119

3. Genitam ex regali 9. Nymphula es pudoris


Abs viri semine, Inaestiniabilis,
Domiiiam illustratani A perpetuo exstans
Sacroque tlaiiiinc. Praedestinabilis.

4. Sic ex consensu patris 10. Genitus tuus dignus


Mystico prodieiis Exstat laudabilis,
Ac in utero gestans Ex sacro tiamine
Superlativuni ens. Fit illustrabilis.

5. Haec est, (luae ignoravit 11. Tu norma sanctitatis,


In deliciis Gros munditiae.
Thorum suum ac exclusit Cellaque puritatis
Sic se a vitiis. Es, da vox veniae.

6. Tu gemma mulierum 12. Tu prima spes post Deum,


Es splendidissima, Mater fidelium,
Tu inter omnes sola Tu consolatrix vera
Sis illustrissima. Ad te clamantium.

7. Supremum nomen regis 13. Deviantes a via


Aeterni suscipis, Revoca propere.
Quem sicut salutata Tu nos constantes fac
Utero concipis. In bono opere.

8. Et paranymphi dicta 14. Laudemus Deum et te


Mox tunc adimplentur, Imperia prope.
Christiani fideles Et sie post liberemur
Per te jam laetentur. luferni ab igne.

C. — Das Liedmetrisch nicht sorgfältig gearbeitet: Str. 5, 7 u. J4


ist
Hcheinen besonders verderbt. Str. 5 scheint an die Antiphon zu erinnern
Haec est, quae nescivit tliorum in delicto. —
97.

Jubilocum carmine 5. Daemones destinavit,


Yeneremur hodie Jussu eismandavit
Factorem gentium, (Ut) sanctum apostolum

Qui sibi apostolum 6. Adducerent ligatum,


Sanctum elegit Jacobum Et fore praesentatmn
Virtutum studio. Sibi in vinculis.

Ilermogenes in varia 7. Daemones multifarie


Studebat arte magica, Clamabant in aere:
Qua eum falleret. Nobis miserere.
Philetum condemnavit. 8. R° lucerna gentium.
Dum eum seque stravit In exemplar datus,
Yirtutis osculo. Poenas sustinens gratus
Pro Christi nomine.
E. —
St. Jakob — 2, 3 Jacobus mit kurzer paenultima, die gewöhnliche
Betonung des MA. — Das Lied dürfte kaum vollständig sein. —
120

98.

1. Katharinae solemnia 5. Ergastulo dum carceris


Celebret ecclesia, Graviter coerceris,
Qua salutis praemia Credit uxor Caesaris
Das petentibus. Cum Porphyrio.
2. Costi regis tenerrima 6. Ducentibus militibus
Filia,pulcherrima Cum suis comitibus
Exultet Katharina, Quos ad coelos dirigis
Lux egregia. Cum martyrio.
3. Maxentius confineis 7. Te decollatam gladio
Dum mandat provinciis, Christus solis radio
Circumsilis incolis Sociat angelicis
Flecti idolis. Turbis coelicis.

4. Dum jussa spernis principis, 8. Te turbae laudant coelicae,


Oratores incipis Ordines aiigelicae
Ad fidem convertere, Sepeliunt vertice
Christo credere. Montis Syna.
9. R. Gaudens in coelis hodie
Nos junge, Katharina,
Regie gloriae.
DE. — Katharina — 4, 3 Ad finem E. — 5, 4 Cum Porphylio D. -
Str. 6, 7,8 fehlen D. — Str. 9 Rundreim nach je zwei Strophen wieder
kehrend.
99.
Landes dicat omnis aetas 3. Fugit rete, linquit ratem,
Christo regi semper laetas Nee dum plene veritatem
Dulci cum symphonia, Contemplatur spiritu. ^
Qui ex sua dementia Patris spernens praesentiam,
Cuncta gubernans entia Ovans sequitur Messiam
Andream evocavit, Piscaturus homines.
2. Arte piscandi varia 4. Post ut agnus tu, Andrea,
Hunc perscrutantem maria Crucifixus ab Aegea
Cum Simone Barjona. Emisisti spiritum.
Et quid eo dicis dignum, Te precamur, ut ducamur
Nullum Christi videns Signum Post hanc lucem per te ducem
Primo sub admouitu Ad coelorum gaudia.
5. Andrea tu benigne,
tu consors Christi digne"
Yotis meis annue,
Pulsa morte laeta sorte
Pacem fessis et oppressis
Apud Christum obtine.
Nur E. — Di«^ erste Hälfte der 5., die zweite der 2. Strophe sind als
R aufgeführt. Erstere unterbricht auch wirklich den Zusammenhang, da sie
in der Hcli. hinter Str. 1 steht. Wie Jacobus so war auch Simonis etc. .

stets auf der drittletzten betont. 3, 4 Anspielung an Adam v. St. Viktor.


Fugit rete, fugit ratem (Gaude Roma caput mundi).
121 —
100.
1. Lumen sancti Spiritus Solatium sanctoruni
Desccndat divinitus, Et vita beatoruiii.
Nos illuminet hodie. Protector spoi-antiuni.

Plenitudü gratiae, Tu via peccatorum,


Tu solus lux justitiae, Tu semita justomm,
Exaudi nos in liac die. Latitudo fidelium.

Rex dulcis angelorum, Pater es orplianomm,


Salus archangelorum, Solamen niiserorum.
Spes in te credentium. Plenitudo omniuni.

Da solamen populo.
Da virtutem in jubilo,
Nos perduc ad solatium.

M. — Pfingsten.

101.
1. Maria pia, 7. Eja domina,
Virgo pudica, Tu es spes nostra^
Nos salvifica, Solve vincula,
Regis amica. Hostem subcalca.

2. Aaron virgula 8. Audi gementes,


Tu fmctifera, Guberna mentes,
Cedrus odora, Adjuva flentes,
Gemma deeora. Tibi psallentes.

3. Rectrix mentium, 9. Tu es post Deum


Area virtutum, Salus omnium,
Tu spes gentium Spes peccatorum,
Desperantium. Terror daemonum.

4. Janua coeli, 10 Ave


. beata,
Sis memor mei, Virgo sacrata,
Genitrix Dei, Parens serena,
Fer opem rei. Mater amoena.

5. Ave aurora, 11 Vita diceris.


.

Solls nuntia, Digna titulis,


Stella praevia, Garens maculis
Pulchra ut luna. Mentis, corporis.

6. Beatissima 12 In coelestibus
De David nata, Pulchra ut cedrus,
Benignissima, Dulcis libanus,
Fellis nescia. Flagrans quasi thus.
122

13. Tu mellis favus, 19. Ibi nos loca,


Dulcis es quam plus, Ubi gaudia
Caecis oculus, Permanentia
Claudis baculus. Sunt melliflua.

14. Imago lucis, 20. Porta aurea,


Virgo decoris, Porta beata,
A vi daemonis Coeli regina,
Tuere velis. Mundi domina.
15. Sidus aureum, 21. Ergo juva nos,
Pelle nocivum, pneumatis dos,
Da solatium, Dulcis coeli ros,
Rege devium. Tene naufragos.
16. Virgo sublimis, 22. Valde inclyta
Tu reorum sis Es, Maria,
Adjutrix mitis, Da mi gaudia,
Quae es coeli vis. Quaeso, o pia.

17. Stella marina, 23. refugium


Flos sine spina, Pereuntium,
Nobis propina Tu naufragüm
Bona divina. Es solatium.
18. Coelis altior, 24. Te matrem Dei
Stellis clarior, Canunt angeli,
Sanctis sanctior, Seraphim chori
Da regnet amor. Assistunt tibi.

25. Amen, solamen


Per te det flamen,
Inclytam amem
Virginem, Amen.
BC. —
8, 4 Ad te clamantes. C. —
17, 1 Stella Maria. C. - 24, S
Seraphim, Throni. C. — In C fehlen die Str. 13, J4, 15, 19, 22, 23.

102.
1. Mens surgat fidelium, 4. Hie Isaac immolatur.
Laudare sanctissimum, Et agnus manducatur,
Dulce Christi ferculum Elias confortatur,
Et sanguinis poculum. Peccator ^restauratur.

2. Ecce tempus gratiae, 5. Ut surgamus oritur,


Tempus est laetitiae, Ne perdamur moritur,
Cedat vis moestitiae, Compensemus igitur
Gaudeamus hodie. Illud, quod nobis datur.

3. Haec sacra magnalia 6. Ejus Sacra lectio


Typicavit in manna Nostra sit refectio,
Et in urna aurea Nos pro vitae pretio
Olim turma Judea. Mundo mori docuit.
- 128 —
7. Jesu tua gratia 8. Jesu dulcissimc.
Fideles tuos satia, (,Kii nos tuo corpore
Refocilla debiles, C'ihas, potas sanguine,
Cüiisolarc tiebiles. Muiida nos a criinine.

9. Confer, ut te fruamus,
Sic uttecum vivamus
Et tecum capiamus
Coiisortiuiii gloriae.

D E F. — Froiileiclniam —
Die Strophen folgen in D. 1. T. 2. 8. 9.

5. 6. 3. 4; in E: 1. 2. 3. 4. Die übrigen fehlen; in F. 1.7. 2. 3. 4. 5. 8.


7.

Die übrigen fehlen. Str. 7 Avurde als R betrachtet, daher ihre Stellung an 2.
oder letzter Statt. 5, 4 quod nobis tarn traditur F. —
8, 3 Cibas atque
sanguine F. —
Str. 6 und 9 fehlt F.

103.

1. Mente pura laudemus,


Margarethae decantemus
Dulci melodia

Stirpe gentili nata


Fideque desponsata
Haec virgo regia.

2. Reetam tidem scctatur, 3. Trinoque in personis


A patro propulsatur, Nos modulemur sonis
Nutrici paruit. Coelorum Domino

Cujus oves dum pavit, Margaretham qui tlironis


Hanc praeses adamavit, Locavit in decoris
Haec Christum praetulit. Post victoriam.

4. R** Tu gemma castitatis


Aurumque puritatis
Deo nos reconcilia.

E. — Margaretha. Wohl unvollständig. — 2,1 Rectani tidem dum


sectatur Hsch.

104.

Mittitur archangelus fidelis 2. Ingressus hie nuntiat amoena,


Ad Mariam virginem de coelis, Ave, inquit, gratia tu plena,
Antiquis quae latuere velis, Heres raanet in te vitae vena,
Vox haec patefecit Gabrielis. Inter omnes femina serena.
— .

— 124 —
3. Cujus ex sermone fit turbata, 6. Almi sancti spiritus radius
Cogitabat, cur sie sit affata, Obumbrabit, virgo, tuos sinus,
Stupet virgo, quod sit salutata Ex te enim exiet dominus,
Voce prius nunquam usitata. Ab aeterno genitus filius.

4. Ne timeas, inquit, o Maria, 7. Ecce dei humilis ancilla,


Dominus nam tecum exstat dia, Fiat verbum, quod dicis, in illa,
Altissimi filium tu quia In me sistunt vates et sibylla
Gignis et vocabis hunc Messia. Per me ruit Evae necis scvUa.

5. Quomodo, legate arcanorum, 8. Laetentur christicolae soluti


Pariam nunc regem angelorum, Pharaonis vinculis versuti,
Conjugis non novi viri thorum, Liberi deserviant virtuti,
Virgini hoc exstat indecorum. Mundi pompam calcantes polluti.

ABC DE. — 3 Ante quisquam DB. —


1, Ingressus haec B C. 2, 1
2 , Heros manet C E heres D. — 2, 4 feminas B C. — 4,2 nam exstat
3
tecum B. — 4 Messiam D.
4, Gignes, veni precor, o Messia A C. — 5, 1

archangelorum verschrieben A. — 3 Conjugis nam nunquam novi thorum


5,
A. — 4 Virgini hoc manet indecorum.
5, Ob Korrektur des Bohemismus
€xstat? A. — 6, 3 exiet divinus A. — 3 sistant B. — 4 ruat 7, 7, . .

stilla. A. — Str. 8 ist in A R^ die mit eigener Melodie nach je zwei


Strophen wiederkehrt. Am Schlüsse ist auch Str. 7 als R^ bezeichnet, auf
die dann 8 folgt. Diese Handschrift hat die Angabe: De annuntiatione.

105.

1. Modul emur 4. Tradens illis

Die hodierna, Coelica man data,


Qua rex regum Charismata
Scandens ad superna Daturum beata
Mundo grata Se proraisit
Dedit munera. Optabilia.

2. Ad agalma 5. In excelsi
Perficiens saltum, Apicis cacumen
Emptum plasma His perductis
Transferens in altum, Suum pandens numen,
Jubilosus Elevatus
It per aethera. Est ad aethera.

3. Redivivus 6. Nitens clarus


De se diffidentes Binus illum testis
In vis erat Ut astaret,
Fratres conquerentes, Curio coelestis
Redarguens Fertur, grata
Infidelia. Promens verbula.
.

7. Viri fratros, Sic venturus


IiKluit, Galilaei, Fidite constanter
Ut spectatis Reccnsurus
Elevatum Oiiinia patenter
Igiiivoma Transitura.
In nubccula.
9. De aerumna
Revelii orantes,
Charismata
Jam coeli zelantes
Athanatos
Nos accelera.

Nur E. — Himmelfahrt. — Str. 2 ist als R bezeichnet, offenbar nur aus


Gewohnheit, — 4 esse na tum
7, verschrieben.

lOG.
1 Modulemur nato regi, 4. Phos culminis tui patris
Qui con dolens suo gregi Obumbravit sinus matris
Cernitur in terrestribus. Tibi parans bospitium.

2. Horas meas bic mortales 5. stupenda baec natio,


Pessum dedit jam fatales El homini permixtio,
Mortis nexus evcllendo. Hypostasis est ratio.

o. parvule sumni nate, 6. Implora tuum natulum,


Qua [perjmotus pietate Ut praebeat se sedulum
Adis regna tcrrestria. Pellendo omne noxium.

7. Et post saecli consortium


Vehat nos ad palatium
Sui aeterni numinis.

N ohne Mel. — Weihnacht. — 4, 3 Tibi parans exitium Hsch.

107.
1. Xascitur de virgine 4. Nascitur de virgine,
Curcns omni crimine Plenus Dei flamine,
Deus coeli et terrae. Filius deitatis.

2. Nascitur de virgine 5. Xascitur de virgine


Pro captivo homine, Homo sine semine,
Nolens cum pcrdere. Regnans sine termino.
3. Nascitur de virgine 6. R. Omnis bomo jam laetetur
Jesus Christus nomine, De tam magno gaudio,
Regnans sine termino. Evae scelus jam deletur
Yirginis puerperio.

G. — Das Lied könnte seiner Form nach mit Weglassung des Refrains
zu den Rufen gerechnet werden; es fehlt ihm aber das Benedicamus am.
Schlüsse. — 6, 3 jam letetur.
126 —
108.

1. Novis canamus mentibus 4. coelestia sidera,


Apostolorum coetibus, Adaugete nunc munera,
Ut ipsorum in lauclibus Portantes vestra pondera
Concordes simus vocibus. Delete nostra scelera.

2. Solemnia hodierna 5. Felices mundi judices,


Dent nobis regna superna, Exaudite nos supplices,
Ut pietas nos paterna Ne sitis nobis vindices,
Conservet luce aeterna. Sed docete nos simplices.

3. In apostolorum die 6. Plaude semper fraternitas,


Exaudi nos, Cliriste pie, Quam tenet coeli civitas,
Ut ipsorum sacrae viae In qua semper jucunditas
Jungant nos coeli curiae. Est atque plena charitas.

R. vos sancti apostoli,


Jungite nos regi poli.
AUeluja,

D E. ^ Von den Aposteln. — 1 3 In ipsorum nunc laudibus.


, E. —
4, 3Vera pondera D. — 6, 1 Plaude fr^er fraternitas D. —
6, 2 quam atque
coeli civitas D.

109.

1. Rex regum, clementiae, 5. Rogitamus, flagitamus, •

Intuere, pater pie, Ut sanctorum nos jungamur


Modulamen symphoniae, Merentium consortio,
Audi voces ecclesiae. Psallentium regi pio.

2. Sublima tuos plasmatos, 6. Audi virgo gloriosa,


Restaura nos desolatos, Post filium spes unica,
Ut justorum per precamen Clemens et imperiosa,
Nobis ferat consolamen. Delens nostra maculosa.

3. Sponsa Christi Deo digna, 7. Salve mater speciosa,


Yirgo virginum regina, Super solem clariosa,
Nobis pia sis benigna, Vale, vade et decora.
Maria, tu condigna. Pro nobis Deum exora.

4. Omnes Sancti triumphantes, 8. Nunquam fuit nee est talis,

Imploramus anhelantes, Ut haec virgo singularis,


Per vestrorum suffragia Mater manens et ancilla,
Purgemur nos a venia. Maria, tu benigna.

B. — Allerheiligen. — 1,10 fehlt in B, ist aber zu ergänzen. Vgl.


Hymnologia Bohemica p. 73 Slunce zachäzi za horu. 7, 3 und 4 dem —
Ave regina coelorum entlehnt, daher wahrscheinlich vale, valde o decora.
- 127 -
110.

rangant odas paritcr 2. Vagit infans parvulus,


Pueri liilaritcr Quem gesserat alvulus
Voce cum soiiora, Virginis ^lariae,
Ecce vox intonuit, Stellaque praecedente
Patrein nata geiiuit, Intrant ab Oriente
Rutilat aurora. Reges Arabiae.

3. Regi regum Domino


Ac matri cum iilio
Gratias agamus,
Sibi cum laetitia
Spretaque moestitia
Laete concinamus,
A von späterer Hand mit zweistimmiger Melodie. Um der imvermeid-
lichen K^willen ist 3, 4 —
6 vom Scliluss des Liedes an den Anfang verpflanzt
nnd dadnrch Keim- und Gedankenfolge aufgehoben. Den Ursprung des Ge-
dichtes beweist der Bohemismus Sibi statt ei 3, 4, wenn es die Betonungs-
verhältnisse von Str. 2 nicht schon gethan haben.

111.

1. Paraneuma eructemus
Tripudiali rotulo,
Voce sed et personemus
Tibi, Christe, parvulo

2. Qui ob culpam protoplasti 4. nie fecit lugubramen,


De Maria volitasti Xoluisti tusedamen
Nasci mirabiliter, Malens mundo gaudia.
Hominem, quem tu fecisti, Tibi dat virgo Maria
Redimere voluisti, Anna, quibus nobis dia
Cruce sumpta achter. Disponis solatia.

3. Plutonis edacitatem 5. Non manebo soporatus,


Tuam per nativitatem, Prece[s] crebra[sj sed paratus
Jesu Christe, mutuans, Sum tibi refundere,
Cum egenis vis mauere, In te spero gratulari,
Adae primi et delere A te neque separari
Pomi morsum quaeritans. In amoeno aethere.

6. übi cborus angelorum


Omniumque electorum
Congaudet liilariter,
lUuc et nos promitantes
Ad amoena et laudantcs
Cunctos trahe pariter.

Nur B. — "Weihnachten —
Das Lied ist in der Handschrift unglaublich
entstellt, denn es ist ohne jede Rücksicht, nicht nur auf das Versmafs,
- 128 —
sondern auf Sinn und Verständnis unter vier Melodieen g-epfercht. Das erste
dieser so entstandenen Lieder geht von 1,1 bis 2, 3, schaltet hinter Maria
(2, 2) virgine ein und repetiert mirabiliter. Das zweite reicht von 2, 3 ]3is
3, 5 einschliefslich schaltet vor Jesu Christe (3, 8) O ein, repetiert dies
,

Glied, sowie vis manere (3, 4) und et delere (3, 5). Das dritte Lied fängt
an Poini morsu (3, 6) und schliefst mit prece crebra (5, 2), njxhdem es non
manebo und prece crebra repetiert hat. Das vierte Lied fängt dann am
geistreichsten von allen mit Sed an und reicht bis zum Schlufs. Alle vier
beginnen mit grofser roter Initiale. Von den so gebildeten Liedern ward das
erste zweimal hintereinander gesungen, und nach dem dritten das zweite
wiederholt. Was die Leute dabei mögen gedacht haben? Erst nach langem
Studium kam ich hinter das Geheimnis.

112,

1. Patrata sunt miracula^ Quis audivit talia,


Natum parit virguncuhi Tres reges cum victoria
Sine dolore feminae, Solis ab ortu procedunt
Haec nova sunt in virgine. Eique munera reddunt.

Paranymphus apparuit 4. Tu fili matris unice,


Pastoribus et retulit: Da salutem pracifice
Infantulus jam gignitur, Et peccatorum veniam,
Quo totus mundus regitur. Peccati delens scoriam.

5. Mater, exora filium,


Ut tollat nostrum Vitium
Et clementer indulgeat,
Gratiam nobis conferat.

Nur D. — Weihnachten. Es — kommen zwei


vor, die aber verschie- R
denes Versmafs haben; eine nach laetemur cum gaudio
Str. 1 : Jam |

Bethlem confinio Dens jam nascitur. Die andere am Schlüsse: Ergo


|

cum novo jubilo Decantemus infantulo Regi regum victoriae, deren letzte
|


|

Zeile auch in dem Liede Beati qui esuriunt vorkommt.


: 5, 1 Pater. Hsch.

113.

1. Plena gratia, 3. Docti mystice,


Naevorum inscia, Ceteri pistice,
Divina Maria, Divina Maria,
Ave Deo grata, Tibi gratulantur,
beata. Venerantur.

2. Alma trinitas, 4. Exemplo tali

Perfecta Deitas, Pariter singuli,


Divina Maria, Divina Maria,
Decora gloria Psallimus, agimus
Te coronat. Festas laudes.
- 129 -
5. Uci genitrix, 8. Manna sapiduni,
01}niporuni rectrix, Sicut thus fragidum,
Diviiia Maria, Divina ^laria,
Nostri tutrix bona Magis sapis, places
Et patroiui. Ac redoles.

6. Quanti valeas, 9. Fructus varii,


Creata praecellas, Renim proticui,
Divina ^laria, Divina Maria,
Nemo concipere Redundas virtute
Seit, referre. Pro Salute.

7. Auro carior, 10. Ut exules nos,


Sole micantior, Mortis saevae dignos,
Divina Maria, Divina Maria,
Astra super celsa Reddas eripias,
Praeexcelsa. Tibi jungas.

11. Amen singula


Mente percredula,
Divina Maria,
Personent jugiter
Jubilanter.

Nur B. — 8, 4 Mage sapis. — 10, 2 Morti saevae. — 10, 4 u. 5 Kcd-


dat, eripiat \
Sibi jiingat. Hsch.

114.

1 . Plena gratia. 5. Yocibus piis,


Da solatia Laudibus cunctis,
IM in patria, In celliculis,
Yirgo Maria. Laudat in choris.

2. Aula regia, 6. Sola decora,


Porta lucida, Virgo tenera,
(Tu) nobis impetra Nos ad aethera
Aetema gaudia. Tecura praepara.

3. Voce angelica 7. Eja inclyta,


Es salutata, Reconcilia
Nunc [tu] praeclara, Et [nos] colloca
Praeclarissima. Nunc ad anioena.

4. Lucem miseris 8. Sana lauguentes,


Confer inferis, Respice stantes.
Ut [nunc] a vitiis Et nos precantes,
Nos tuearis. Fac participes.
Dreves, Cantiones Bohemicae.
;

130

9. Tu nos petentes 12. Mater gratiae,


Fac ut stabiles, Sordes ablue,
Et inliabiles Procul repelle,
Foras ejicias. Veniam praebe.

10. Ne nos damnemur, 13. Exora Deum,


Sed ut laetemur Tuum filium,
Tecum in patria, Sanctum spiritum
Yirgo Maria. Sanctorum omnium.

11.0 sponsa Christi, 14. Xos custodire


Suveni tristi Digneris, ire
Et illumina Ad pallatia,
Nostra merita. Yirgo praeclara.

15. Ergo concinam(us),


Tibi referam(us)
Landes (cum) gloria[m],
Yiro'o Maria.

C. Das Lied trägt dieselbe Melodie und soll im gleichen Yersmafse ge-
schrieben sein wie Aaron virgula. Wie dieses sjllabiert es blofs, aber auch
das noch nachlässig. 1, 3; 3, 1; 10, 3; 13, 4 liefse sich der Überschufs
von einer Silbe beseitigen, wenn man an Elision denken dürfte; aber 7, 1
wird der Hiatus nicht gemieden. — Überzählige Silben aufserdem in 2 3 ,

2, 4; 3, 3; 4, 3; 9, 4; 15, 1 — 3. Eine Silbe fehlt 7, 3. Str. 5 ist ohne


Subjekt.

n5.

1. Probleumata aenigmatum Stirps Jesse virgam floridam


Typorum reclusorum Fecundam propagavit,
Yelata stirpsque stemmatum Haec sine viro gravidam
Ex Jesse manatorum Mariam designavit.

2. Produnt se clare bodie, 4. Ex sobole Davidica


Cum praeterit figura, llluxit en salvator,
Dum regem parit florida Ex steHa Jacobitica,
Maria, nympha pura. Quae dudum praesignatur.

5. Per ampla orbis spatia


Hinc laudes sint Mariae,
Quae facta Dei gratia
Est genitrix Messiae.

N mit Mel. — Weihnachten. — 5, 1 oris spatia. Hsch. — Str. 5 steht


nach Str. 1 , was daher kommt , dafs sie als Kundreim benutzt ward. Sie
stört aber dort den Zusammenhang'.
;

— 131 —
IIG.
1. Procopii solemnia
Existaiit nostra munia
Juvamento altissimo

2. Qui de geilte IJoliemoriim 4. Caecis visum, claudis gressum


Natus, velut sidus moium Reparavit et oppressuni
Yenustate damit Lapidum congerie,
In sahiteiu plurimoruiii, Atro daemone possessum
Sospitatem iiitiniioruni Liberavit et oppressuni
Dans pius apparuit. Patricidam carie.

Novae legis novns lator. 5. Idem dum interpellatur,


Gentis naiurae zelator, Fluens amnis congregatur
Novus doctor literis, In aestatis tempore,
Docet non ut Simulator Orbis videt et caecatur,
Sed activus conteniplator, Quid non bene [de]precatur
Dans exempluni posteris. Pro salutis opere.

6. Hinc oramus te, patrone,


Miseros audire prone,
Qui tot signis radias
A vindictae nos mucrone
Salvesj coelesti coronae
Conformari facias.

Xur E. — St. Procopius. —


117.

1. Puerum solatio 3. Meritis eximii


Cedat vis oinnis moeroris, Nicolai quo sublevemur^
Sonuit tripudio Conferat El praemii
Vis magna tanti pastoris. Aureolam, ad hoc conemur.

2. Canticis et laude 4. Juvenum ritu


Jubilantes vociferemur, Differens lasciva subegit.
Daemonum a fraude, Coelico jam situ
Sic viventes. ut liberemur, CoUocat liunc, aeterne qui regit.

A. „De sancto Nicobio." Mel. der BP zweistimmig, fost ganz in


Quinten. — Das Lied besteht ans bipartitis caudatis, von denen 2, 1 als
Ro fungiert. —
118.
1. Qnidam triplo metro De imperatrice.
Salutando retulit talia, Facta matre trinae deitatis,
Quae sunt curialia, Chorus noster dogmatis
Domina, Gaudium
Pro te cano carmina. Psallat et tripudiuni.
9*
— 132 —
3. Dum ipsa conizat 6. Dum comedit rumbum,
Fortiter bumbicina tuuica, Tunc emisit buccellam omiübus
Quasi mala punica De rumbo pauperibus,
Sic rubet, Maxime
Felix est cui nubet. Cursu quadragesimae.

4. Coma sibi fulva, 7. Dum lecto se poiiit


Magna quoque vultus serenita?, Clericus, supportat psalterium,
Oculorum claritas, Regi psallens omnium
Ideo Cantica
Laetor, dum hanc video. Devote Davidica.

5. Dum sub umbra quercus 8. Haec est sibi cura,


Comedit, tunc st erniturfloribus, Sublevare crucis signaculum,
Humectis humoribus, Frequentet oraculum,
Inviam [Omnibus]
Ne intret lasciviam. Ornata virtutibus.

9. Poli quot inula, (?)


Tot habet in cultu monilia,
Quibus membra propria
Redimit
Et me magis perimit.

A von späterer Hand zugeschrieben und zwar in einer Weise, die das
Lesen äufserst schwierig- macht. Am Ende des Liedes steht etc.; es ist also
nur ein Bruchstück. Gleichwohl und trotz der grofsen Unverständlichkeit
des Gedichtes wollte ich dasselbe nicht übergehen, da es unter mehrerer Ribck-
sicht von Interesse ist. —
2,2 Factam m
e r e trinae deitatis anders Läfst
sich nicht lesen; die jedes theologische Gefühl beleidigende Konjektur matre
hätte ich nicht gewagt, wenn der Ausdruck nicht auch sonst in diesen Liedern
vorkäme, z. B. No. 91 Str 6: Mater deitatis, veri et hominis geniirix es
facta. — 2, 3 Chorus nostrae docmatis. —
3, 1 Dum ipsam conisat (xoviCco,
eilen bis zum Staubigwerden?). 5, 4 fehlt. In viam? ne intret lacisivam.
Möglich auch latis(s)imam die breite Strafse des Verderbens.
, —
7, 3 Regi
psallentibus omnium gegen den Sinn und das sonst gut beobachtete A^ers-
mafs. — 8,4 fehlt. ~9, 1 inula vielleicht als zwei Worte zu lesen. —
Dafs das Gedicht Anspielungen an das Hohelied enthält, ist klar. Bei dem
rumbus in Str. 6 werden wir wohl an den fyB^vg zu denken haben. Str.
7 u. 8 dürfte sich auf die Vision des heil. Felix von Valois beziehen:
Dormientibus cunctis fratribus et ad matutinas preces in pervigilio Nativitatis
Deiparae media nocte recitandas Deo sie disponentö- non surgentibus, Felix
de more vigilans et horas praeveniens, chorum ingressus reperit beatam
Virginem in medio chori habitu cruce Ordinis insignito (vgl. 8,2)
indutam ac coelitibus similiter indutis sociatam. Quibus permixtus Felix
praecinente Deipara laudes divinas concinuit riteque persolvit. (Brev. Rom.) —
119.

1. Recolamus virginis Olim ex prophetica


Inclyta miranda, Voce praedicatum
Da laudum praeconia Deprompsit angelica
Nobis imitanda, Vox a patre natum.
- 133

2. Missus est ad ^lariam G. Niliil insolentiae


Gabriel de coelis, Yirgo praeteudebat,
Verbi suiniui imiitius, Nam lux sapientiae
Bajulus tidelis, In ipsa vigebat,
Ingressus ad Mariam Ex affeetu simplici
Angelus sie ait: Deo fanmlatur,
Ave plena gratia, Sed et gestu simplici
Deus te beavit. Cernentes ornatur

3. In sermoiie angeli 7. Oliva fructifera,


]Maria turbatur, Mater pietatis,
Qualis salutatio Fuga nmndi scelera,
Aneeps admiratur, Stella claritatis,
Respondens ad angeluin: Per quam cuncta prospcra
Virum non cognosco, Dantur nobis gratis,
Ubique mysterium Nos tandeni in aetliera
Nimis expavesco. Transfer cum beatis.

4. Angelus ad Mariam 8. Orthodoxae fidei


Inquit : luvenisti Cuncti professores,
Gratiani altissimi, Solvite nato Dei
Qua digna l'uisti, Landes et honores,
Concipies tilium, Huic nostros poplices
Cui nomen Jesus, Proni intlectamus,
Pariesque dominum, Ut errorum pullulans
Fit alvus illaesus. Succidatur ramus.

b. Dabit illi dominus 9. Melodicas psallite


Sedem patris David, Odas genilrici,
Et in domo Israel Ut nos promoveat
In aevum regnabit. Opere felici;
xid sermonem angeli pater optime,
Yirgo stetit rata, Praesta consolamen
Suumque propositum Fidei cultoribus,
Praebet mente grata. Dicat omnis: Amen.

li. — 5, 2 Sedem David patris. — 9, 3 ii. 5 t'elill eine Silbe.

120.

1. Kesurgenti coUaetemur, 3. Hie assumit dotes gratas,


Pace grata jubilemus, Quos invisit sie conatas,
Et resonet personorus Claritate [prae]fulgentem
AUeluja noster clionis. Et opaca evellentem.

2. Haec est dies laetitiae, 4. In mortali statu cultus,


Qua surrexit rex gloriae, Manens Deus hie sepultus,
Laudemus unigenitum Passibili pulsa norma,
Matris Mariae filium. Beatorum mansit forma.
^

— 134 —
In gloriosa canie tali 6. Flenti apparuit Magdalene
Surgens Christus aeternali, In hortulani specie,
Gravitate omni mota Pascha novum instituit,
Agilitatis plausit vota. Dum redivivus claruit.

7.R. Victor mortis strenue,


Ab hostibus nos erue.
Alleluja.

Nur D. —Ostern. —
Mit der Aufschrift Canitur Sicut: Novis cauamus

:

mentibus. Str. 3 entstellt; 3, 3 fehlt eine Silbe. —


5, 1 In überzählig —
5, 4 eine Silbe desgl. 6,— Flenti oder ein Äquivalent überzählig.
I

121.

1. Resurgenti Nazareno 4. benigne Jesu Christe,


Triumphantique Domino Succurre nobis liodie,
Landes prorumpentes demus Et digneris liberare
Senes ac infantuli. Nos ab omni crimine;
2. Jesu pie, rex gloriae, 5. Quo soluto valeamus
Digneris nos exaudire Videre te in patria,
Et de faece miseriae Ubi regnas Deo Patre
Ad te nos perducere. Per aeterna saecula.
3. Qui pro nobis tot perpessus 6. Alleluja reboantes
Yulnera per flagitia, In hoc paschali gaudio,
Mortem nostram sua morte Exultemus et laetemur
Diluens acerrima. Supernorum domino.
Nur E. — Ostern. — Str. 2 ist als R bezeichnet und für sie, doch von
;päterer Hand, am Kande eine abweichende Melodie notiert. — 3,2 entstellt. —
122.

Salve amicta sole, 3. Coronam gemmarum


Sponsa claritatis Gestans in capite
Summi parentis prole, Duodecim stellarum,
Fecunda pneumatis, Miro tu ordine
Prodis nobis in lucem Profers^ virgo, tilium
Solem justitiae, Ut sidus radium,
Mutans tu vetustatem Rosa spinarum germine
Evam tristitiae. Producis lilium.

2. Lunam sub tuis pedibus 4. Candore aurora,


Calcans terrestria, Splendore originis,
Pulchrior sideribus, Dulcis et decora
Coelorum agmina Ad nos progrederis,
Laudant te matrem luminis, Stirps Jesse es prophetica^
Tu porta principis, -Tu Aaron virgula,
Clausa aeternaliter, Florem, frondes educens
Nunc et perenniter. Nucis amygdala.
135

Rutilans maris Stella, niater Christi fulgida,


Portiis rcfugii, Clavis Davidica,
Xe mortis nos procella Quae verbo claudis, ai)cris

Demergat inferi, Regis palatia,


Succurre fluctuaiitibus Educ vinctos de carcere,
In mundi pelago, Tu mater veniae,
In te contitentibus, Salva nos a tenebris
Tuo suffragio. Hujus miseriae.

6. Libaniis non incisus, turris fortitudinis,


Cypressus in Sion, Scutum auxilii.

Te circumfluit rivus Ex te mille clypei


Paradysi Geon; Dependent aurei,
Riga nos virtutibus, Extirpa cunctas haereses
Repeile jurgia, Tua potentia,
Tuis fraamur dotibus, Ne nos labamur desides
Da pacis sidera. Tua dementia.

9. Non est in toto arco


Sibi consimilis,
Nee proplietarimi ore
Quondam laudabilis,
Praeter hanc clarissimam
Yirginem Mariam,
Sponsam Dei inclytam,
Matrem humillimam.
BC zweimal: fol. B XI (Ca) und fol. F XIV (Cb).
letzteres 1, 7 —
Tenustam B. — 7 germina Ca.
3, —
4, J Poliim spargis aurora Cb. 4, 2 —
Splendore origiuis B candore originis Cb. 4,3 Piilclira et Ca.— 4,5 —
— —
;

ex B. Cb. fehlt Ca. 4, 7 Frondes et flores Cb. 4, 8 mitis amvgdala


verschrieben Cb. — 5,10 rutilans Cb. —
5, 5 Juva fluctuantibus Cb. —
8 Naufragio B. Ca. — Str. 7 vor 6. Cb. 6 ö noscia B. — (S, 8 —
5,
foedera B. Cb. —
7, 1 O porta coeli fulgida Cb. —
7, 7 Solve nos B. Ca.
,


8, 3 Mille ex te clypei Ca. Cb. —
8, 5 Exstingue Cb. 8,7 desines B. —
Ca. — Str. 9 fehlt B. Ca. —
Die Silbenzahl der ungeraden Yerszeilen
schwankt zwischen 6 u. 8. —
123.

1. Salve auctor nostrac vitae, 4. Te oramus, Jesu Christe,


Existens botrus de (vera) vite, Ne pereat mundus iste,
Qui es summe sanctus. Salva nos Sabaoth.

2. Dens pater te dat mundo, 5. Anima stat gratiosa,


Auge vitam, corde mundo Yidet edcns mellicosa
Ut dicatur sanctus. In gloria tua.

3. Nil auditur suavius 6. Sanguis tuus, nobis datus,


Praeter Jesus Christus pius, In altari stat consecratus
Misericors, sanctus. Ut est in excelsis.
136 —
7. Gaudet coelum, flet infemus, 8. Veni dator gratiarum
Yidet dies hodiernus Tergens sordes animarum,
Salutem Domini. Qui es in excelsis.
E. — Fronleichnam, zum Sanctus — 7, 3 Wohl Salutare Domini. —
124.
1. Salve Dorothea, 7. Scriba duci videns,
Gemma virginea, Virginem illudens
Populum tu bea, Sibique subridens,
Ne vis tartarea Rosas mala petens,
Ipsum deglutiat, Ut mitteret ei
Virgo aetherea. Verität em quaerens.

2. Dorothea nata, 8. Mox est decollata


Christo despoiisata, Pugil trabeata,
Virtute oriiata, Jesu sociata,
A Deo vocata, Cum sanctis locata,
Ut Fabricium Ut sponsum videret,
Vincat fide [rata]. Martyr laureata.
3. Fabricius furens 9. Puer dona portat,
Ut canis est amens Rosas mala donat,
Eam caedi jubens, Scriba voce clamat,
Carcere recludens Jesum Christum laudat
Novem diebus, Et crucifixum
Dure quoque tenens. Populo aftirmat.
4. Pugnat animosa 10. Palmam fert victricem
Valde pulchra rosa, Sequens adjutricem,
Rumpit odiosa Culpae fugatricem,
Christo et damnosa Christi genitricem,
Muta daemonia, Coeli reginam,
Virgo gloriosa. Cleri amatricem.

5. Dire cmciata, 11. Ergo martyr digna,


Uncis lacerata, Nos tibi consigna,
Faculis cremata Virgoque benigna,
Mori destinata, Ne damna maligna
Ut praedicaret Nos invaderent
Jesum pia nata. In hora aeterna.

6. Sententia data, 12. Agnum ut edamus


Mori proclamata, Per Mariae manus,
Virgo fit saccata, Amen concinamus,
Ad ictum ducata, Quem nos immolamus,
Ut plecteretur Ora, omni die
Capite beata. Et corde laudamus.
N mit der Aufschrift: „Canitur sicut: Ave Jerarchia coelestis." -2,6
rata fehlt. —
3, 2 examens Hsch. —
5, 5 Ut praediceret Hsch. 11, — 6 viel-
leicht extrema?
- 137

125.

Samsou fortis vectes mortis


Potenter confregit,
Leo rugit, pestis fugit;
Infernus qui degit,

Fugans mortem confer sortem


Nobis verae lucis.

A ^De resurrectione". — Wohl nur die Anfangsstroplic eines längeren


Liedes. —
126.

1. Samsonis honestissima 3. Victor mortis saevissimae,


Praesasia patrata Hoste jam superato
Resurgentis cum gloria Electorum collegio
Yirtute reformata. Exsultat cum beato.

2. Samson valvis cum postibus 4. Ergo jubilatio


Ab urbe separatis Sit nostro creatori,
Pandit, quod surgit Dominus Atque benedictio
Captivis reseratis. Sit nostro redemtori.

A „De resiirrectione" mit Zweistimmiger Melodie. — 3, 4 Exsultent.



4, 1 u. 2 sowie 4, 2 u. 3 als ßo bezeichnet. — 4, 1 jubilamina, gegen den
Reim. — 4, 2 redemtori, was wahrscheinlich aus Versehen zweimal steht.

127.

1. Seimus in altari 2. Aegris et sanis


Carnem de pane creari, Bona est refectio panis,
lila caro vere Deus Sed Christi panis
Est nee dubitat nisi reus. Non est sanus nisi sanis.

3. caro Jesu Christi,


(>)uae pro nobis passa fuisti,
Intus nos munda.
Ne moriamur morte secunda.

G mit Mel. letztere sowie der erste der leoninischen Verse auch in
; D
am Schlüsse der Hsch. —
2, 3 Sed panis Jesu Christi verstellt.

128.

1. Septiformis qui in donis 2. Illustrator o benigne,


Es Spiritus vivifice, Mentibus nostris assiste,
Dei donum tu maximum, Uritanto et ditando
Nos te ipso refice. Corda tuo munere.
— 138 —
3. Da timorem filialem, 5. Da dolere et gemere,
Dans mala quaeque fugere Si quid displicens pullulet,
Et de tuo consilio Intellectum confer rectum,
Bona semper agere. Ne nos error fas einet.

4. Haec da duo dona tuo, 6. Da sapere sie sobrie,


Spiritum fortitudinis, Ut post simus in gloria,
Fac nos scire sie vivere Quae -septena nobis dona
Juste nostris proximis. Semper adsint eoeliea.

Nur E. — Pfingsten. — 1, 4 Nos te ipsum refnce. —


129.

1. Singuli catholiee 4. virgo sanetissima,


Mariae laudes date, Nostri miserere,
In hymnis et eanticis Ut in regno eoelesti
Eam venerate. Te possimus videre.

2. In orationibus, 9. Non est in te maeula,


Quibus vos oratis, Aliqua inventa,
Mariam implorate Sed major virginitas
Yestris pro peceatis. In te est reperta.

3. Maria, virgo virginum, 10. El ex te dum natus est,

Spes desperatorum, Virgo permansisti,


Dele euneta peecamina Quem admodum fueras,
Fidelium tuorum. Antequam eoneepisti.

11. Coneepisti dominum,


Regem angelorum,
Mundi gubernatorem,
Patremque eoelorum.

Nur B. —Das beabsichtigte Versmafs ist 7. 6.



7. 6: es laufen aber
Unebenheiten «elbst in der Silbenzählung mit unter.

130.

1. Sol de Stella oritur, 3. Nam tulit angariam


Mundus gratulatur, Ab bomine reo,
Prineeps mundi tollitur, Delens culpam variam
Internus tristatur. Triumphat ut leo.

Angeli dant gloriam 4. Quidquid nobis intulit


In exeelsis Deo, Adam neenon Eva,
Christi per vietoriam Christus totum detulit
Fit gaudium reo. Et a morte saeva
139 —
lU'traxit ut ab orc 6. Et post hoc cxiliuin,

Scveri leonis Christus et Maria,


Nos et a mansione Ad coeli convivia
Dirae Babvlonis. Duc nos arcta via.

AD. „De nalivitato Domini." A. -


Str. 2. 3. 5 u. n als Ko bczeiclniet.
Str. 6 fehlt D. — (;. 1 Ut post A. —

131,

1. Solis praevia 5. Tanti principis


Aurora fulgida, Digna puerpera
Stirpe [de] Davidica Fore quae meruisti,
Emergens velut rosa de spina, Summa cum laude j am vcneraris.

2. ^'atum famina 6. Regem conspicis


Patescunt lucida, Regentem aethera
Digna nam, dcifica, Victo jam orbe tristi
liegis esse mater et regina. Coelorumque regina vocaris.

3. Nulla ratio 7. Audit ülius


A'alet discutere, Te, mater inclyta,
Partulum virginalem Potens, imperiosa.
Physica stupida fit ad illa. Posce pro filiis, o benigna.

4. Ingens natio, 8. Maria pia,


Quam vates promere Veniam praebita,
Supra vim naturalem Natus sit vera rosa,
Traduntur i)aginis et sybilla. Lilio tu nos assiiijna.

BCE. — 1,3 fehlt eine Silbe, vielleicht de. — 2, 1 femina B. —


2, 3 u. 4

Digna nam regina Eegis esse mater deifica fehlerhaft E. — 3, 4 stupenda B.
4, 4 Tradunt paginae E. —
Traduntur paginae et sigilla C. — B allein hat
noch eine neunte offenbar unechte Strophe Ut nobis : tribuat Coelorum

|

sublima Qui regit et infima


]
Cui senüt tota mundi
|
machina. Der
Keim verbindet m
diesem Liede stets je zwei Stroplien zu einem Ganzen;
daher vielleicht 7, 1 (vgl. 8, 1) ursprünglich lautete Audi filia et mater
|
. . .

132.

1. Stupcfactus inferni dux Yirtute leo propria,


Abliorruit i)()enarum trux Quavis carens inertia,
Quando venit vexilli dux, Deitatis solertia
Cujus lux Tertia
Sedentibus Die mortis
In umbra mortis egentibus Victor surgens a morluis,
Attulit laetitiam. Nescicns tristitiam.
140 —
Idem enim in numero, Laetetur cum facetia
Qui crucem tulit humero, Sancta mater ecclesia,
Legaliter post poenas tot Christi rigata flumine,
Aliquot Lumine
Diebus plus Qui micuit
Conversatus liominibus Novamque legem instituit
Docuit laetitiam. Ordine Melchisedech.

5. Ergo propter memoriam,


Triumplii quoque gloriam
Benedicamus lilio,
Filio
Coelifluo
——— nobis deifluo
Yincere det Amalech.

2, 3 Quamvis carens gegen den Sinn. 3, 1 —


Idem numero scholastischer Kimstausdriick Gegensatz ; idem specie.
:

3, 7 Ich vermute justitiam statt laetitiam, das schon 1, 7. —
5, 6 fehlt ein
Wort zu drei Silben, das der Schreiber übersprungen hat. —

133.

1. Superni jubar aetheris, Hebescit sensus logicae,


Praefigurata veteris, Stupescit cursus physicae,
Mundo detegit scripturam, Obmutescunt cunctae artes
Laudando Mariam puram. Pliilosopliicaeque partes.

2. Aspectu solis rutilans 6. Dum virgo carens semine


Salutis tempus nuntians, Sacrato gignit germine,
In orbe jam divo legi Coelique terrae rectorem
Summo quoque Christo regi. Marisque dominatorem.

3. Nam chaos necis pellitur, 7. Aurora fulgentissima,


Coelesti vitae redditur, Stellaque "praepurissima,
Hinc sumus hie exultantes Subventrixque miserorum
Ac excelsum venerantes. Consolatrix oppressorum.

4. Praefulgens natus cernitur, Benigna placa filium,


A sinu patris mittitur, Ut nobis post exilium
Quem paternali dulcore Donet regna supernorum,
Jubilo canamus ore. Tandem chorum anselorum.

Nur C. — 6, 1 Gegen Vers und Sinn At dum virgo etc.


— 141 —
134.

1. Surgit in hac die Yirtutibus \)]vnd


Christus Dominus, i'rima onniium
Sustulit qui pie Cernit ]Mag(lalcna
Pro hominibus Cbristum Dominum
Duram mortem crucis Potenter surgentem,
Trucis, Flentem
Hostis a vinclis spolia Cbristus solatus liodie,
Trabens omnia. Princeps gloriae.

Tyrannum crudelcm Limbus atque nmndus


Jam superavit. Plaudant dulciter,
Paradisi portas- Adamque secundus
met reseravit, Nunc feliciter

Tartarea frangens, Opere praeclaro,


Solvens Caro
Regna mortis cum gloria Salutis, quam promiserat,
Et Victoria. Viam reserat.

5. Corde laetabundo
Nos alleluja
Carmine jucundo
Nos alleluja
Resonenms [et] cantemus
Insigni nunc symphonia
Nos alleluja.

N mit der Mel. —


Das Lied könnte dem Versmafse nach auch als Leich
betrachtet werden; aber die Melodie kennt keine Wiederholung-, und Str. 5
Avird als Ro bezeichnet, was also hier soviel als Rundreim heifsen würde. Der
abweichende Bau und das dreimalige lückenbüfsende Nos alleluja scheint
mir diese Str. als späteres Einschiebsel kenntlich zu machen. Zu dem Liede
sind zwei Melodieen vorhanden, die im Anhang X» XXVI mitgeteilt sind. Die
Mel. I ist die der Wittingauer Hsch. A. 4 (X), die auch gedruckt steht in
Wenceslai Vodniani „Cantiones Evangelicae'" Wittenbergae 1554, zum Liede:
..Manns Sancti Thomae palpant Dominum." Die Mel. II ist die Melodie der
lirüdergesangbik'hcr zu dem bis heute üblichen Liede y,Vstalt' jest teto chvile".
Die Vergleichung beider Melodieen untereinander als auch mit den zwei-
stimmigen Sätzen Xo XXI— XXV
macht es höchst wahrscheinlich, dafs wir es
hier ebenfalls mit den Stimmen eines nach den Regeln des Organums, wie
es in späterer Zeit gehandhabt wurde, angefertigten Satzes zu thun haben.
Dann wäre die jetzt übliche Melodie als die Begleitstimme anzusehen. Denn
1) die Wittingauer Melodie schliefst auf dem Grundtone, die übliche Melodie
unrcgelmäfsig in der obern Oktave; 2) die übliche Melodie überschreitet mit
dem obei'en f zweimal den Ambitus des phrygischen Kirchentones if) die ;

übliche Melodie macht bei den Worten „na kfizi, nevinny"* mit der zweimal
:

aufeinander folgenden Schlufskadenz e de. e d e ganz den Eindruck einer Begleit-


stimme 4) die Wittingauer Melodie ist jedenfalls ausdrucksvoller und bei den
;

Worten ..Duram mortem crucis'" geradezu malerisch.


142 —

135.

Turba canat populi 2. Audi, pater, famulos,


Melos tanti praesuli Tuos Clemens oculos
Menüs ex fervore, Digneris aperire,
Nee Sit expers gaudii Nicolae, tu pium
Sed Concors [tripudii], Conferens praesidium
Psallat cum canore. Gregem erudire.

A „De sancto Nicoiao." —


Die Halbstrophen der 1. Strophe sind als V.,
die der zweiten als Ro bezeichnet und dementsprechend auseinander ge-
rissen. — 2, 5 conferens tripudiuin praesidium, wovon eines überzählig. Tri-
pudium würde 1, 5 eine diesem Überflufs entsprechende Lücke schliefsen.

136.

1. Urbs beata Sion, gaude, 5. Serva in ea Domine


Pio voto digna laude In dulci tuo nomine
Pia colens gaudia. Pusillos atque magnos.

2. Haec est domus gratialis, 6. In hoc festo iaetabundo


In qua datur specialis Voce laeta. corde mundo
Pcccatori gratia, Decantemus pariter.

3. Qui sincera pietate 7. Salva, Christo, te laudantes,


Cum tidei puritate Tibi laudes concrepantes '"

Templum hoc ingreditur. Cordis cum tripudio;

4. Haec est domus terribilis 8. Eja Jesu, rex benigne,


Et irreprehensibilis, Fac vivamus tecum digne
Porta coeli patula. Nunc et in perpetuum.

Nur E. —
Kirch weih. —
Nr. 7 u. 8 sind in der Handschrift als R. be-
zeichnet. Davon steht Salva Christe etc. hinter Str. 1, wo es den Zusammen-
hang aufs Empfindlichste stört, da es den Relativsatz von seinem Hauptsatze
abschneidet, wenn anders nicht Str. 3 einen neuen Gedanken beginnt, aber
ihren Nachsatz verloren hat. Denn es ist nicht unwahrscheinlich, dafs das
Lied aus den Trümmern einer längeren Sequenz aufgebaut ist. Das läfst
mich vor allem der Umstand glauben, dafs die dritten Verse nur einmal (Str. 1
u. 2) reimen. Auch Str. 5 hat ihre andere Hälfte verloren.

137.

1. Ursula speciosa, 2. Choreis angelorum


Florida tlorum rosa, Ad gaudia polorum
Gemma praefulgida, Undena millia
Speculum virginale, Duxisti comitivam,
Liliorum Crinale, Sectantem vitam vivam,
Stella praelucida. Calcantem vilia.
143

3. turba copiosa, Columbae coelestinae


Legio gloriosa, Supplent lapsum ruinac
Phalanx angclica, In choro aeternali,
Trcs [hüstes] superasti Amoenae philomenae
Carnium Beel vastasti Tonantcs Carmen bene
In manu bellica. Modulo virginali.

4. Sagitta crucntata 7. Notabilis adjutrix,


In te, virgo, vibrata, Periculorum tutrix,
Quae corde mergitur. dulcis Ursula.
Praemiam trimnpliale, Moestorum consolatrix,
Signum victoriale Affictorum curatrix
Tibi adscribitur. Cum duce Cordula.

5. Primipella regimine, sponsae Jesu Christi,


Yexillifera essentiae In hora mortis tristi
Trinae unae Nobis succurrite,
Imperii principatum Jungeutes vestris turmis
Regis, virgo, ducatum Cum angelorum hymnis
Dei clcmentiae. Laetae occurite.

A. „De saiicta Ursula." Nur wenig abweichend in Rosenphits Kantional


1601. Doch fehlt ihm Str. 5. —
-5, 1 Primipella verwandt mit Primipulus, —
polus, —
pilus .,(i. e. vexillifer) der erst vor an hin am Streit" wie Diefenbach
den Sinn erläutert. —

138.

1. Vale Jacob stellula, Emanuel diceris,


Praelecta cellula, Nobiscum semper eris,

[^ Natum paris gracilem, Praestas dona varia,


]\Iitem caslum humilem. Xemo dedit talia.

Emanara [V] sincera, Sauciati poscimus,


Puella mitissima, In aevun) tui simus,
Xunquam culta de terra Nos ad te suscipias,
Palmitum vitis vera. Coeli cives facias.

3. Xulla valet natio, 7. Laeta laete carmina


Physicorum ratio, Cantant coeli agmina,
Partum hunc discutere, In throno residenti,
Signatum in vellere. Omnibus praesideuti.

4. Concinamus dulciter 8. Audi tibi canentes,


Salvatori hilariter, Sedule depromentes,
Qui matris ob merita Salve Jesu parvule,
ToUat nostra delicta. Fili matris Mariae.
— 144 —
9. Yeni dator muneiuni, 10. Stirpe de Davidica,
Solare tuum clerum, Tu spes nostra unica,
Naufragantem misere Virgin e de pudica
Digneris invisere. Processit vis deica.

Nur B. —
4, 1 Übersehufs von einer Silbe. Entweder Salvati hilariter
oder Salvatori pariter, wenn anders der Fehler nicht original ist.

139.

Vale imperatrix coelica, Haec Gxcclsa atque veneranda,


Charitas te insignivit deica, Honoranda, digne adoranda,
Maria plena gratia, Te praeelegit trinitas,
Nos virtutibus satia, Fecit beatam deitas
Mater omnis clementiae. Ejusque arca facta es.

Posce digne nos te laudare, Ter sancta quaterque beata,


Canticisque laudum personare, Laudum hymnis mire trabeata,
Ut degustare possimus Portasti manu absconditum,
Patris natique spiritus Ab aevo nunquam auditum,
Donum et munus gratiae. Vere sanctorum sancta es.

3. Omnes una te profitemur, 7. Et quis quit te digne laudare,


Trmum Deumunum confitemur, Tuas laudes recte enarrare,"
Nam monas gignit monadem, Non tellus, unda, calamus,
Ex se spirantes ardorem Herbarum, lapidum virtus,
Aequalem et coaeternum. Aetas, lingua valet, sexus.

4. Tres personae tria nomina, 8. Ergo Clemens et venusta,


Est Simplex in una essentia, Rectrix, princeps et augusta,
Ex nullo gerens initium, Huic sanctae trinitati
Est finisprincipium
et Immensaeque deitati
Ens entium dignissimum. Digneris nos commendare.

NBC ersteres mit der Aufschrift „Canitur sicut: Zdrawas cziesarzowno."


1, 1 —
Salve B. 1, 5 Omnis mater ecciesia B.
:


2, l Posce nos te digne N.

2, 3 Ut possimus degustare C. 3, —
1 Omnes una voce C. 3, 2 Trinum —
unum Deum C. — 3, 5 Aeternum et coaequalem B. —
4, 1 tria sunt nomina
B C. — 4, Et Simplex in una essentia C. Et unus Dens una essentia B.
2 —
4, 4 es finis et exordium C. —
5, 2 Digne adoranda honoranda B. 5, 3 —
— — —
^

Te elegit B. Str. 6 fehlt B. 7, 3 laudes atque ennarrare B. 7, 3 tellus


una calamus C. — 7, 5 Aetas, lingna nee valet N. 8, —
Ergo clemens*B. —
— Aus
I

8, 2 verschrieben B. der Aufschrift der Hsch. N. kann man nicht etwa


folgern, das böhmische Lied sei Original des lateinischen, K. Konrad 1. c. p.
143. Denn auch das Lied Imber nunc coelitus hat in N ein böhmisches Lied
als Ton vorgezeichnet, während das ältere Jistebniczer Kantional (G) umge-
kehrt das lateinische Lied einem böhmischen vorzeiclmet.
— 145 —
140.

1. Valc. mater deica, 6. Regina sanctissima,


Decus angelorum, Fautrix clericonim,
Ave spcs salvitica Yirginum castissinia,
Tu desperat omni, Lux quoque sanctorum,
Salve, virgo nobilis Tua per precamina
Et intemerata, Natum videamus.
Yenustate gracilis, Et tecum in patria.
Maria beata. Da, ut maneamus.

2. Imperatrix coelica, 7. Jesu, fili Mariae,


Mater orphanorom, Domine dominorum,
Regina magnitica Per preces matris tuae
Patriae coelorum, Reginae coelorum,
virgo egregia, Delens nostra crimina
Inclytum per natum Nobis miserere.
Sobole de regia Et coelica lumina
Deleas reatum. Da nos invenire.
3. Castitatis cumulus 8. Nobis posce veniam,
Es inviolatus, Tenerrima virgo,
Caritatis titulus Per misericordiam
Evae insignatus, Inferni a tergo,
Fontis vivi rivulus Tui nati inclyti
Xunquam exsiccatus, Da ut emamur,
Regis coeli tlosculus Et coelonim gloriam
Gemmis decoratus. Ut adipiscamur.

4. Trinitatis regia 9. Victor mundi strenue,


Aulaque fuisti, Mundi restaurator,
Porta coeli aurea Coelestis militiae
Fieri meruisti, Inclyte Imperator,
Nobis juva miseris, Crimine nos erue
Virgo trabeata, Pie salvator,
Precibus tuis sedulis, Virtute nos indue,
Maria beata. Xostrum miserere.

5. miranda pietas 10. Summo patri gloria,


Nostri salvatoris, Cuncta qui creavit,
Qui ob salutem servi Filio Victoria,
' Descendit de coelis, Gentem qui redemit,
Ipsum ut eripiat Pneumati pax, gratia,
Mundi a procellis, Nos qui irrigavit,
Et euni perduceret Trino uni gloria
Coelestibus cellis. In aetemum. Amen.
BC. — 1, 7 es venusta gracili B. — 2,Dele nos reatum BC.
8 —
3, 1 castiüitis turaulus C. — 7, 8 Da nobis introire P. —
b, 4 Ich vermute
pyrgo. — 9, 1 Victor Jesu C. — 9, 7 instrue C. ^-
Dreves. Cantiones Bohemicae. 10
146

141
1. Veni, dulcis consolator, 4. Paraclitus increatus,
Tenebrarum Illustrator, Neque factus neque natus,
Pectora purificando, Patri consors genitoque,
Divino igne inflammando Sic procedens ab utroque,
Nostra, sancte Spiritus. Dulcis sancte spiritus.

2. Veni munera daturus, 5. In aquis olim ferebaris,


Gratiam nunc infusurus, Nunc a nobis veneraris,
Quos laedit peccati rheuma, Lolia tu evellendo,
Almum Sana tu nos pneuma, Rosas in nobis inserendo,
Sine te deficimus. Veni sancte spiritus.

3. Da fidem, spem, charitatem, 6. Nunc pueri dicant Amen,


Da sinceram pietatem, CoUaudantes sacrum flamen,
Da terena contemnere Quod procedit ab utroque.
Et coelestia appetere, In uno esse manens quoque,
Juva sancte spiritus. Patris ac nati spiritus.

ADE. „De spiritu sancto" A. -


2, 5 Veni sancte spiritus A. Str. 3 u. 4
fehlen A. D. — 5 Sine te deficimus A. — 4 In uno esse
—4
Str. fehlt 5, 6,
manensque D. A gieht als Ro an AUeluja, alleluja etc. —
142.
1. Vigilanter melodicum 3. Orphanorum lugubres
Nymphae harmonizet Laudant matrem voces,
Corde ovans cleri coetus, Adjutricem expectantes
Carmen reboando. Diva abs repulsa,
Hymnidicum phonicum Regi regum celebres
Matri modulizet, Pro te mittunt preces,
Ore tonans, cor de laetus, Redemit quos, ut salventur,
Melos reboando. Morte saeva pulsa.

2. Castissimam Assuerus 4. Interventu celebris,


Esther collocavit, Mater Jesu, salva
Vasthi spernens, scepto regni Hanc catervam deposcentem
Jure trabeavit, Tua tecum regna,
Te archicam Salomon Nymphularum reginam
Dextris sociavit, Cohors interpella,
Venustate praecellentem Conseqüaris adjutricem
Matrem adoravit. Euntem in regna.
*
R<* Magnificans assistricem
Regis theotocon,
Humanitus alitricem
Summi venerando.
B C. —6 Matri ausgeblieben B.
1, —
2, 3 Vasthi ausgelassen B.' 2, 5 — —
Gemeint ist Bethsabee; vgl. 3 Reg. 2, 19. —
2, 8 Laude adornavit C.

3, 6 Mater interpella C. —
Str. 1 zeigt deutlich, und 3 noch hinlänglich die
beabsichtigte, über vier Glieder sich erstreckende Reimstellung, die aber in
Str. 3 verwischt und Str. 3 so gut wie aufgegeben ist. Die Repetitio lehnt sich
durch den letzten Reim an Str. 1 an. Nach Str. 3 : Ro Magnificans etc. B. —
— 147 —
143.

1. Yirens in civitate 4. Emenda vitani mentis


Coram divinitatc, Nosque a nocunientis
Laurent! inclvte, Constanter semove.

Suscipe preces gratas, 5. Ut mundi post exilium


Fac eas quoque ratas Cernamus Dei filium
Ante regem coeli. In coelestibus,

3. Medice intirmoruin, 6. Ibique coUacati


Curator languidorum, Pangamus trinitati
Ad te confudmus. Landes cum jubilo

7. Sicque Benedicamus
Trinitati promamus
ünique Domino.

DE. — Lorenz. — Canitiir sicut : Felici peccatrici D. — Canitur siib


eadem nota nämlich wie Jubilo cum carmine E. Am Schlüsse Ro O sancte —
Laurenti E nach Str. 2. K^ Laurent! inclvte D, was nicht dem Rundreim
:

des Magdalenenliedes entspricht. — In D folgen die letzten Strophen 7, 5, 6.



144.

1. Vivus panis angelorum, 6. Nobis praestet nunc solamen


Yitam praebens electorum, Pius pater, sanctum flamen
Tu es spes desperatorum. Passionis gratia.

2. Iniinita potentia 7. Cujus morte sumus redemti


Int er contradietoria Et sanguine renovati
Dixit, facta sunt omnia. Peccatomm scoria.

Nobis natus, nobis datus, 8. In altari hie tractatur,


Ex intacta procreatus In figuris praesignatur,
Umbra sancti spiritus. Sicut scriptura testatur.

4. Corpus tuum tradidisti, 9. Ut post hujus tinem vitae


Dum te ipsum obtulisti, Adscribamur libro vitae,
Diris plagis aiflixisti. Regnum meum accipite,

5. Ecce libamen gratiae, 10. Sit laus almae trinitati


Salus aeternae gloriae, Et immensae majestati
Ens entium potentiae. Honor virtus et gloria.

DEN. — Fronleichnam. Von Hus — 3 Tu ens spes E. — 3 3


? 1 , ,

Imbre sancti spiritus N. — 3 Passionis gravamen N. — 7,1 Ob nicht emit


6,
oder nati? — 3 Pro peceatorum scoria E. — 2 ligno vitae D. —
7, 9,
10*
148 —

145.

1. Vota laudum cantica 5. Apostoli judices


Aeterni neumatis Saecli affuturi,
Cantantes hymnidice Prophetae eximii
Nunc voce sonora, Messiae venturi:

Decantate carmina 6, Martyres et virgines,


Dragmatis sonori, Confessores veri,
Turmae, quibus replentur Viduae, conjugatae,
Angelorum chori. Omnes sancti Dei;

3. Maria, nymphularis 7. Exorate pro nobis


Tu pudicitia, Labe sordidatis,
Posce nos, ut fruamur Jungamur ut coelicis
Coeli laetitia. Dono pietatis.

Nam filius non negat 8. Subvenite precibus


Suae matris donum, Clade iuvolutis,
Qui in te stabilivit Ut Vota percipiant,
Deitatis thronum. Cum Sit agnus mitis.

Nur B. Allerheiligen. — Mit der Raudnote sicut Ezechielis porta, was


:

in dieser Handschrift gar nicht vorkommt, sondern nur in DE. Die Melodie-ist
aber dieselbe wie in Singuli catholice.— 3, 1 Hinc Maria gegen die Silben-
zahl. — 5, 1 Apostolique judices ebenso. — 8, 3 Ut vota perripiant.

146.

1. Wenzeslao, 3. Profugator,
Dulci caro, Exstirpator
Nos, Bohemiae, Idolatriae,
Personemus, Nos ad regnum
Carmen demus Sempiternum
Dulcis melodiae. Ducat dux latriae.

2. Ad superna Zelo plenus,


Qui aeterna Dux serenus
Tendens gaudia, Dat egentibus
Spernit rite Dona rerum,
Hujus vitae Se sincerum
Fastum et gloriam. Exhibens flentibus.
: ;

149

Fert lignoruni (j. A germaao


Struem suoruni Dux profauo
Hie pauperibus, Dura occiditur,
Vinum dabat Caesus chorura
Et oblata Beatorum
Sacris altaribus. Laetus ingreditur.

7. Wenceslaus
Nos praeclarus,
Qui sie moritur,
Hie ad sanetos
Tollat cunctos,
Quo ipse toUitur.

E. —
Wenzel. —
Mit geringen Abweichungen in Rosenphits Kantional
p. 506. Doch fehlt hier Str. 5. Als Ro hat E
nach Str. 2 Rebus pater (s)is :

praesentis patriae. Rosenplut hat einen viel längern Rundreim. Das Vers-
mafs des Liedes ist das des Hj'mnus Christum ducem des hl. Bonaventura
daher dürfte der Rundreim überhaupt eine spätere Versclilimmbesserung sein.

147.

1. Zachaeus arboris ascendit stipitem,


Ut Jesum eerneret, coelorum hospitem,

2. Jesus dum transiens sursum respieeret,


Zachaeo imperavit ut descenderet

3. Zaehaee festinans deseende hue ad me,


Quia in domo tua volo mauere.

4. Zachaeus Jesum suscipit hospitio,


Et charitatis pertractat ofiieio.

5. Illique paiidens cordis habitaculum:


Et si quem defraudavi, reddo quadruplum.

6. Dimidium bonorum do pauperibus


Placatur Dens talibus muneribus.

7. Ergo de tali laetantes convivio,


Benedicamus dominorum domino.

8. Laus tibi sit et honor, sancta trinitas,


Deo dicamus infinitas gratias.

DE. — Kirchweih. — Str.steht iiTtümlich nach Str.


3 5 OD.
2 —

,

Dicens :quem etc. C.


Si 7, 1 Et nos de
tali D. —
Str. 8 fehlt E. Das —
Benedicamus Domino und Deo gratias am Schlüsse dieses Liedes würden be-
rechtigen, dasselbe unter die Rufe zu rechnen. Es giebt aber auch Lieder,
welche die Sitte der Rufe, mit der Formel Benedicamus Domino und Deo
— 150 —
gratias zu schliefsen, nachahmen, wofür schon oben das Lied Virens in civitate
ein Beispiel liefert. Vorliegendes Gedicht ist hauptsächlich deshalb nicht zu
den Rufen gerechnet worden, weil das längere Versmafs desselben bei diesen
ungewöhnlich ist. Wäre die Cäsur in der Versmitte nicht fast völlig vernach-
lässigt, so könnte auch in der Schreibung durch Brechung der Langzeilen
diesem Umstände Rechnung getragen werden. Immerhin ist das Lied eine
Übergangsform zwischen Ruf und Lied, gerade wie es ähnliche Zwitterbildungen
auch zwischen dem Rufe und dem blofs interpolierten Benedicamus giebt und
geben mufs, wobei es dann schwierig oft unmöglich ist zu entscheiden ob
, ,

dieselben bereits als Rufe oder noch als Interpolationen anzusehen sind. So
z. B. die folgenden Zeilen der Hsch. P.

Martyr Dei Wenzeslaus,


Pro delictis fractor plus,
In hac die vitam finit,
Aulam coeli laetus ivit;
Videns Christum collaetatur
Et pro poenis muneratur,
Hujus benedicamus Domino.
III.

RUFE.

>
-

148.

Aaron virga jam floniit 7. Mire te pneuma flammabit,


Dum virgo orbi damit. Ex te Deus Deum dabit.

2. Elias nubes appetit, 8. De narratu contristatur,


Virgo salutem repetit. Yiro mens nunquam dabitur.

3. Legatus ex empyreis 9. Mole nolo imitari,


Parat salutem nunc reis. Humilis malo vocari.

4. Vis tota rumpitur dehet, 10. Rata sum dei ancilla,


Dum Gabriel it Nazareth. Comple, pneuma, dicta illa*

5. Cliere mirum dat virgini, 11. Virus mirmilon damnabo,


Haec datur cogitamini. Pro clero bono orabo.

6. Is fatur: Ne tu timeas, 12. Asta reis, dulcis Jesu,


Concapta nunc leges meas. Refovens salubri esu.
BC. — Advent. — Nach jeder Stroplie wiederholt sich; Vita manet ita. -

1 dehet = i:r;~V — Chere mittelalterliche Korruption aus ;^arof.


5, 1

2 Haec dabitur B. — b, 1 Mobe vale imitari. C.

149.

1. Ad honorem infantuli 3. In praesepe ponitur


Clangemus omnes singuli. Et a brutis noscitur.

2. Sine viri copula 4. In cujus natalitio


Florem dedit virgula. Bened i c a m u s Domino
5. R^ Rupit Adae morsum
Non pone nos deorsum
Sed tralie sursum.
N und
C, hier zugeschrieben und sehr abweichend; denn nach Str. 1
folgen zwei aus dem Rufe Puer natus in Betlüehcm, dann: Pueri concinite
Omnesque ei canite. —
Ergo lector progredere Die jube benedicere. ]
— |

Omnes de lali gaudio Benedicamus Domino. —


Laudetur sancta trinitas Deo

| |

dicamus gratias 1, 2 Sol salutem contulit N gegen den Reim und in das
Lied In hoc anni circulo gehörig. —
Nach jeder ersten Zeile des Rufes re-
petierte sicli Rupit Adae morsum, nach jeder zweiten der ganze Ro was» ,

spätere Zutliat sein dürfte.


— 154

150.

1. Ad hu jus templi gloriam 6. In ea qui petuut corde,


Decantemus melodiam. Hi liberantur a sorde.

2. Hie est locus terribilis, 7. Laudantes in ecclesia


In Omnibus laudabilis; Te cum omni fascisia.

3. In qua nunc datur gratia 8. Istum templum sanctifica,


Delentur atque vitia. Majestas honorilica.

4. Ad hoc festum, rex omnium, 9. Ut in corde fidelium


Absolve nexus criminum. Maneat evangelimn.

5. Aula, domus deifica, 10. Ergo cum novo cantico


Vocata porta coelica. Benedicamus Domino.
DE. — Kirchweih. — Str. —
Str. 7 u. 8 fehlt D.
6 fehlt E. 7 2 —
fascisia = facetia. — Str. 9 fehltD. —
10, 1 Ergo laudes cum jubilo E.
,


Als Rundreim eingeschoben Gaudet chorus coelestium Et angeli canunt Deo

:

aus dem Abecedarius des Coelius Sedulius.

151.

1. Ascendit Christus hodie 4. Videntibus discipulis


Super coelos, rex gloriae. Est elevatus dominus.

2. Gallilaei, aspicite, 5. Praeparavit nobis viam,


In Domino jam plaudite. Jam ascendunt ad gloriam.
3. Gallilaeis cernentibus 6. Ut benedixit omnibus,
Vehementer mirantibus, Susceptus est in nubibus.

Uni trino sempiterno,


Benedicamus Domino.
Nur E. — Himmelfahrt. —
152.

1. Corpus Christi cum sanguine 5. Dans solamen in patria,


Datur nobis quotidie. Bella fugans hostilia.

2. Sub panis vini specie 6. Omnis fidelis concio


Dona Dei clementiae. Benedicamus Domino.
3. Donum datum divinitus 7. Omnes ergo nunc in quie
Veneremur humanitus. Laetemur [et] assidue.

4. Salve salutis hostia, 8. Laudetur sancta trinitas,


Nos edentes hie satia. Deo dicamus gratias.
DE. — Fronleichnam. 3, 1 Donum dei divinitus E. — 6, 2 Gratias
agamus Deo E. — Str. 7 u. 8 fehlt in E, dafür 7 : Et nos de tali gaudio Bene-
dicamus Domino.
- 155

153.

1. Culmen honoris 4. Ad gaudia, fios fiorum,


Tu, mater salvatoris, Duo DOS, Christe, polorum
Prae ceteris. Cum ceteris,

2. Aurem liuc inclina, 5. Stantes in peccatis,


Tu mater et regina, Tu rosa claritatis,
Prae ceteris. Nos eripe.

3. Nobis propitiare, 6. Maria generavit


Ut possimus regnare Christum Jesum, lactavit
Cum ceteris. Prae ceteris.

7. Rosa sine spina,


Tu mater et regina
Prae ceteris.
- Weihnachten. — Meh für Diskant und Tenor.

154.

1. Daniel prophetica 5. Mors fugatur, tristitia,


Praedixit nobis gaudia. Vita datur et gratia.

Christum natum in gloria 6. Cujus sunt haec solemnia,


Regnantem super aethera. Uli Sit laus et gloria,

Parit mater et tilia 7. Christicolis iidelibus


Natum ex matre Maria. Intimaque solatia.

Pastoribus magnalia Uni trino sempiterno


Nuntiantur tripudia. Bene d i ca m u s Domino.
9. Sit benedicta trinitas,
De dicamus g r a t i a s

DGE. — Weihnachten. — Str. 2 fehlt D. — 4, 2 Annuntiantur gaudia


EG. — Nach 4: Pastoribus innotuit
Str. Quod — virgo Deum genuit.
G. — Str. 5, 6 u. 7 fehlen G. —
Str. 6 u. 7 fehlen D. — Str. 9 fehlt E. —
Später nach jeder Strophe des Rufes folgender Rundreim
ist eingeflochten, in
welchem die vierte Zeile nach G Homo liberatur lautet:
Jam laetamini, Qui prophetizatus,
Salus nova crescit, Dens homo natus,
Consolamini, Puer nobis datus,
Homo liberescit. Pulcher roseus.

155.

1. Exurgens virgo hodie, Elisabeth invisere,


Sublimis mater gloriae, Quam noverat concipere,

2. Tam grato felix pignore, 4. Mulieres in gaudio


Adit montana propere. Sese salutant mutuo.
— 156 —
5. Infans in matris utero Descendit virgo gravida,
Exultat coram Domino. Parit anus sed marcida.

6. liOquentes mira feminae, Mater pia, Maria,


Sacro repletae flamine. Deo nos re concilia.

Nur D. —
Heimsuchung-. —
Mit der Aufschrift: Canitur sicut: Novis
canamus mentibus. Dem widerstrebt aber der Bau des Liedes, das, die
Strophe zu 6 Zeilen gerechnet, nicht aufgeht, sondern offenbar ein Kuf ist
nach Art des Surrexit Christus hodie. Str. 6 u. 7 sind als R bezeichnet. 6, 1 —
Munera der Hdsch. durchgestrichen, die Korrektur aber nicht leserlich,
ist
da die Seiten der Hdsch. mit Ölpapier überzogen sind.

156.

1. Festivali melodia 3. Ut in coeli palatio


Te laudamus, o Maria, Cum sanctorum collegio
Quam commendat propbetia. Benedicamus Domino.
2. Maria mater Dei, 4. quam potens divinitas
Te rogamus tamquam rei, Per quam parit virginitas
Effectum da nostrae spei. Deo dicamus gr alias.
J O P. — Vgl. Mone 480. — An Marienfesten. —
II. Rundreim : Matris
privilegio — Regem regum peperisti — Miro puerperio. — 3, 2 Cum coelorum P.

157.

1. Gaude felix Bohemia, 6. Hie a vita vere Vitus,


Laudes tibi per agmina Nullos mortis agens ritus,

2. Sanctus Vitus proposuit, 7. Yanaque censens omnia.


Cujus virtus emicuit. Hie puer egit seria.

3. Corde, verbo et opere 8. Plus elegit contarqueri,


Christum sequens sumopere. Quam iniquum suaderi.

4. Dulces patris spernit sinus, 9. sancte Vite patrone,


Ludos jocos nilominus. Tu nostrum hostem comprime,

5. martyr Christi patrone, 10. Ne peccatorum jaculis,


Ab hostibus nos erue. Servulis noceat tuis.

11. Ergo Vito laudes demus,


Eum quoque imploremus.

DE. — Vitus. — Cujus vita non ebuit D.


2, 2 —
Str. 6 steht an Stelle
von 10 E. — Str. werden in beiden Hdsch. als R bezeichnet. In
5 u. 11
E auch Str. 6 (resp. 11). —
Die Melodie in D ist viergliederig. E giebt wie
immer nur den Anfang am Rande, aber bei Str. 5 den Anfang einer andern
Weise diese kehrte als Refrain wieder, wie oft, ist nicht abzusehen, noch ab-
;

zuzählen.
.

157 —

158.

1 (iaud() felix Bohciiiia, 5. Cujus ira cataclismus


Tibi laudes per agmina Ferit iiimis furibundus.

2. Wenzeslaus proposiiit, 6. Victor jam ex victoria


Cujus virtus emicuit. Coronatus in gloria.

3. Corde verbo et opere 7. In hoc festo solemniter


Christum sequens sumopere. Benedicamus Domino.
4. Quem frater infideliter 8. martyr Christi patrone,
Elise iiecat crudeliter. Jungas nos coeli coronae.

9. Laudetur sancta trinitas,


Deo dicamus gratias.
DE. — "Wenzel. —
1,2 Weneeslai solemnia D. —
2, 2 wieder: Cujus vita
non ebuit D. — D dafür Alleluja trinitati, Ejus quoque pietati.
Str. 3 fehlt in —

; :

Str. 4 folgt auf 5 D. —


Str. 5 fehlt D. 6, 1 Hie victor ex E. 7, 1 —
Regnanti sine termino D. Str. S fehlt D; dafür: Unum trinum sempiternum
Laudemus nunc cum jubilo. —
Str. 9 fehlt E. —
D hat dasselbe Lied noch
|

an anderer Stelle mit der Aufschrift: Canitur sicut: Xovis canamus mentibus.
Hier fast übereinstimmend mit E. 2, 2 Cui — non horruit. —
Str. 5 —
fehlt, ebenso 9. —
159.

1. Illuxit nobis hodie 4. Fugat mortis imperium


Triumphus regis gloriae. Dans vitae refrigerium.

2. Qui debellavit inferos, 5. Nobisque tunc apparuit,


Glorificavit superos. Novam legem qui slatuit.

3. Testes ejus sunt angeli 6. Ergo cum laudis jubilo


Mulieres discipuli. Benedicamus Domino.
H ohne Mel. — Osterruf. —

160.

1. In laude sancti Spiritus 4. Ut tibi laudes debitas


Exultet omnis coelicus; Persolvamus alacriter.

2. Qui linguis suis variis 5. Qui manet idem Spiritus,


Perfeoit discipulos. Sic pater est et tilius.

3. Tu nos, divine Spiritus, 6. Cujus nemo sit dominus,


Perfunde rore coelitus. Nam hoc nihil est verius.
— 158 —
7. Par majestas et uiiitas, 8. Ergo nos cum tripudio,
Una Deo aequalitas. Benedicamus Domino.
9. Laudetur sancta trinitas,
Deo dicamus gratias.
HD mit der Aufschrift: Canitur sicut: Surrexit [Christus hodie]. 1 , 1
omnis Spiritus D. — H nur Str. 1. 5. 6. — 7, Pater majestas sit unus D.
1

161.

1. In laudibus infantium 3. Quos rex Herodes denecat,


Psallat Chorus iidelium. Christus ad vitam revocat.

2. Laeta voce corde pio 4. Deo laudes dulcisonas


Benedicamus Domino. Referamus et gratias.

J O P, —
Zum Fest der unschuldig-en Kinder. —
Str. 1 u. 2 interpolieren
den Versiculus, 3 u. 4 das Responsorium des Benedicamus.

162.

1. Johannes Christi baptista, 4. Nos Johannis nativitas


Praecursor atque propheta. Laetificat et sanctitas.

2. Christum venturum praedixit 5. In hoc festo cum jubilo


Et digito demonstravit. Benedicamus Domino.

3. Johannes viam Domino 6. Laudetur sancta Trinitas,


Praeparavit in eremo. Deo dicamus gratias,
DE. — Johannes B. — Str. 6 fehlt E. —

163.

1. Johannes, flos ecclesiae, 2. Sacrae virtus prophetiae


Baptista regis gloriae Replevit os Zachariae
Natus est nobis hodie. Benedictus rex gloriae.

3. Nos itaque laudis sono


Cum cymbalis et organo,
Benedicamus Domino.
JOP. — Geburtsfest Johannes des Täufers. Kundreim: Gaudeamus.
2, 3 deus gloria gegen den Vers. JP. —
;

159

164.

I. II.

1. Johannes postquam senuit, 5. In hoc festo sanctissimo


Christus ei apparuit. Magno laetemur gaudio,

2. Dicens: amice, propera, 6. Et pietatis studio


Ascende nunc ad aethera. Bened i c a m u s Do m i n o.

3. Relictis mundi dapibus 7. nie facto mirabili


Epulare cum fratribus. Mandata complet Domini.

4. Et nos de tali convivio 8. Nam ad virtutis cumulum


Bened i c a ni u s Domino. Yivus subintrat tumulum.

9. Nos ad tales exsequias


Deo dicamus gratias.


JOPA. Letzteres nur Str. 1 4 mit der Aufschrift Post Benedicamus ad :

versus de Sto. Johanne apostolo et evangelista. 4, 1 Nos de tali convivio—


O. — Str. 5 u. 6 fehlen O. —
Str. 7 u. 8 fehlen P. Str. 9 fehlt JP. —

165.

1. Johannes sidus coelicum 4. Praenuntiavit Gabriel,


Et decus archangelicum Te fore sanctum Israel;

2. Parentibus herilibus 5. Prophetam v-enerabilem,


Procedens et sterilibus; Praecursorem laudabilem.

3. Yiam salutis praeparans 6. Inter natos mulieinim,


In deserto rei)ereans [V]. Ut testatur verbum verum,

7. Kon surrexit major eo


Benedicamus Domino.
D. — Johannes B. Str. 6 und 7, 1 aus der Sequenz gleichen An-
fanges entlehnt. —
166.

1. Laudemus Christum hodie 3. A peccati origine


Cum cantico laetitiae; Suo nos lavit sanguine.

2. Praesens aeterne qui pie 4. A Servitute libere


Nos reformavit gratiae. Nos qui donavit vivere.

5. Ergo ei cum jubilo


Landes dicamus sedulo.
H ohne Mel. Ostern 3, 1 Ob nicht rubigine? — 4, 2 Nosque
donavit. H. —
' ;

160 —
167*

1 . Michael coeli signifer, 4. Tutentur ab insidiis


Gabriel mundi lucifer, Et hostium perfidiis.

2. Raphael, tres archangeli, 5. Hi nos semper custodiaht,


Christi et omnes angeli. Et post mortem suscipiant.

3. Animas atque corpora 6. Angelorum altissimo


Nostra per cuncta saecula, Benedicamus Domino.
7. Sit benedicta trinitas,
Cui dicamus gratias.

D. E. Von den hl. Engeln.— 4, 2 praesidiis D. —


6, 2 Laudemus
Domino D. 7, 1 u. f. Landetur sancta trinitas, Deo dicamus gratias D. —

168:

1. Nos respectu gratiae 3. Dona damus talia,


Gentium primitiae, Per quae regi gloria,

Spem ad locum veniae Pater in potentia


Nobis damus hodie. Qui gubernat omnia.

2. Cujus stellam vidimus, 4. Ergo nostra concio,


Deum esse credimus. Omni plena gaudio,

Quem Deum cognovimus, Psallat cum tripudio,


Adorare venimus. Benedicat Domino.
R. Audi, audi, audi, nos,
Clemens et misericors.

Audi, audi, audi, nos,


Rex aeterne, salva nos.

J P. —
Abweichend Mone I. 80. Dreikönigstag. —Das Lied scheint —
auf ein Mysterium zu weisen, so gleich die Einführung Nos respectu gratiae
ferner Str. 3 Dona damus talia, bei welchen Worten^ die Könige ihre Gaben
:

werden in die Höhe gehalten und gezeigt haben. —


3, 2 Per quem regis. J.

169.

1. crux Christi laudabilis, 3. In tua quadri formula,


Virtutis admirabilis, Pependit vitae normula.

2. Per te fiunt magnalia, 4. Dum Christus cruciiigitur,


Pelluntur nocivalia. Mundi Salus dirigitur.
161

5. Lux lucis. codi signifcr, 6. Heraclio victoriam


Ecce triumpliat lucifer, Hodie dans et gloriain.

7. Crucilixo cum jubilo


Bened i c a m u s Domino.
H ohne Mel. —
Kreuzerhöhung. —
Übereinstimmend Rosenpluts
böhmisches Kantional (Olnüitz 1601), nur fehlen Str. 5 u. 7.

170.

1. gloriosa trinitas, 6. adoranda trinitas,


veneranda uiiitas. veneranda unitas.

2. Unus Deus per omnia, 7. Nos benigna nunc respice,


Aeternus in essentia. Cunctasque culpas ignosce.

3. Quem laudat sol atque luna, 8. Corda fecit üammantia


Adorat vox angelica. Paraclitum amantia.

4. Deus trinus in personis 9. Laus [sit] Patri cum Filio,


Et unus in essentia. Laus sit Spiritui sancto.

5. Qui es Creator omnium 10. Uni trino sempiterno


[Coeli] atque terrestrium. B e n e d i c a m u s Domino.
ll.Laudetur sancta trinitas,
Deo dicamus gratias.

Nur D. —
Dreifaltigkeit, —
4, 2 Et verbum in essentia offenbar ver-
schrieben. —
5, 2 fehlen zwei Silben, wahrscheinlich coeli, wenn nicht das
atque eine Zuthat ist, und es hiefs : coelestium, terrestrium. 9, 1 sit fehlt. — —

171.

1. Maria Magdalena, Laetetur ergo saeculum,


Apostolorum apostola, Poenitentibus speculum,

2. Tibi Christus apparuit, Maria, es amabilis,


Postquam a morte surrexit. Quae eras exsecrabilis.

3. Exemplum poenitentiae, Nos per tua suffragia


Et divinae clementiae, Duc ad codi palatia.

4. Multa tibi peccamina In hoc festo cum jubilo


Lavit Dei dementia. B e n e d i c a mu s D o m i n Or

Nur D. — Magdalena. —
Dreves, Cantiones Bohemicae. 11
— 162

172.

1. princeps apostolice, 4. Dignare tuos regere,


Pastor plebis catholicae; Pascere et protegere.

2. Tu coelestis es claviger 5. Ut tuo patrocinio


Religionis naviger; Benedicamus Domino.
3. Ecclesiaram lucifer 6. Sit benedicta trinitas
Christique carnis crucifer. Deo dicamus gratias.

DE. Petrus. — 4, 2 Pastores protegere D. — Str. 6 fehlt E.

173.

1. Pangamus melos gloriae, 5. Ab Oriente veniunt


Plebs laeta laudes hodie. Tres magi, dona offerunt.

2. Nam natus est rex gloriae, 6. Aurum thus myrrham offerunt,


Filius sanctae Mariae. Et Christum adoraverunt.

3. Laus ergo tibi, regina Assit nobis sacrum flamen,


Angelorum, virgo pia. Spiritus sancti solamen.

4. Laudent hunc sancti angeli, 8. Ut nos a rebus lubricis


Sancti quoque archangeli. Mundet et jungat coelicis.
E. — Dreikönigstag. —
174.

Pangamus melos gloriae Conjungat nos coelestibus


Regi regum victoriae. Consortes Christi civibus

Qui natus est de virgine angelorum domina,


Et nos redemit sanguine, Audi nostra precamina

Nos emundans a sordibus Et ora tuum filium


Infundens nostris cordibus Pro nobis, spes humilium.

Nunc flamen sancti spiritus, Gaudentes cum tripudio


Qui dicitur paraclitus. Benedicamus Domino.
Cujus nos resurrectio, Sit benedicta trinitas,
Pariter et ascensio Deo dicamus gratias.

H. — Himmelfahrt. —
Jedes dritte und das letzte Zeilenpaar als Ro be-
zeichnet und dementsprechend mit eigener Melodie versehen. Dennoch steht
der rufartige Charakter des Liedes aufser Zweifel.
1G3 —
175.

1. Paradisi praepositus, 8. Ergo nostra concio


Michael archangelus Redemptori altissimo

2. Animas pro merito 4. Cum canoro jubilo


Locat in coeli gaudio. Benedicamus Domino.
J. — Michael. — 2, 1 Animas pro meritis gegen den Reim. 2, 2—
Locat in coelesti gaudio gegen das Versmafs statt des Obigen oder für: Locat
coelesti gaudio. —
176.

1. Patrem parit ülia, 4. Latet sol in sidere,


Patrem. ex quo omnia, Oriens in vespere,
Parturit haec tilia. Nesciens occidere.

2. NuUi unquam populo 5. Virgo parit filium,


Visum est a saeculo, Deum et non alium
Claruit miraculo. Sicut Spina lilium.

3. Ad nos venit Immilis 6. Ergo nostra concio


Lucifer mirabilis, Psallat cum tripudio,
Pro nobis passibilis. Benedicat Domino.
JOP. —
Weihnacht. —
Nach jeder Strophe als Rundreim wiederholt: Per
gratiam —
Redditus est aditus Ad patriam. — —
Ein längeres Lied gleichen
Versmafses mit 5, 1 als Anfang bei Kehrein (Sequenzen) Xo. 197.

177.

1. Petrus clausus ergastulo 4. Tali modo fuit fatus:


In catenanim laqueo Barjona, surge citus.

2. Sub Herodis imperio 5. Ft pro tali miraculo


Jam tenebatur vinculo. Benedicamus Domino.
Ad quem accessit angelus 6. Cujus in natalitio
Et tetigit ejus latus. Respondeat laudes plenas

7. Cui angeli serviunt.


Deo dicamus gratias.

JOP. Peter und Paul. — 4, 3 cito J. — Str. 6 u. 7 fehlen OP. —

178.

1. Puer natus in Bethlehem, 2. Assumpsit carnem filius


Unde gaudet Jerusalem. Dei patris altissimus.
11*
— 164 —
3. Per Gabrielen! nuntium 6. Cognovit bos et asinus,
Concepit virgo filium. Quod puer erat dominus.

4. Tamquam sponsus de thalamo 7. Reges de Saba veniunt,


Processit matris utero. Aurum, thus, myrrham offerunt.

5. Ponitur in praesepio, 8. Intrantes domum invicem


Qui regnat sine termino. Novum salutant principem.

9. Trino uni sempiterno


Benedicamus Domino.
DGJOP. —Dies Lied ist bisher immer nur aus Handschriften des 15.
Jahrh. bekannt geworden; es mag daher hier aus solchen des 14. und zwar aus
dem Anfange des 14. Jahrh. folgen. Offenbar der Melodie wegen, die im Anhange
mitgeteilt ist, sind je drei Verspaare als Strophe behandelt. —
5, 1 Imponitur
praesepio DG. —Str. 7 u. 8 zugeschrieben G. —
Str. 10 Sit benedicta Trini-
tas, I
Deo dicamus gratias G. Ei semper angelicas Deo dicamus gratias. P.
|

179.

1. Resurrexit Dominus, 3. Adam, Evam eripuit


Qui pro nobis omnibus Et alios, quos voluit,
Passus fuit serotinus. Suisque jam apparuit.

2. Descendit ut leo stans, 4. In coelesti curia


Ad inferos vociferans, Sunt ad vincenda omnia,
Portas inferni reserans. Quae sunt sibi contraria.

Ergo cum novo jubilo


^unc et sine termino
Benedicamus Domino.
nach Str. 2 u. 5 je 6 Alleluja auf die zweistimmige,
sich in Quintenparallelen bewegende Melodie.

180.

1. Sedentem in teloneo 3. Ut in corda tidelium,


Verbo vocat idoneo Funderet evangelium.

2. Christus Matthaeum nomine, 4. Ergo nos cum apostolo


Quod bic describit hodie, Benedicamus Domino.
5. Laudetur sancta trinitas,
Deo dicamus gratias.
H. ohne Mel. —
Matthäus. —
Ganz übereinstimmend in Rosenpluts

böhmischem Kantional (Olmütz 1601), nur 2, 2: Quod recolitur hodie.
105

181.

1. Spiritum misit liodie 5. Gavisi sunt discipuli


Ab aetlieris rex gloriae. Orantes corde liumili.

2. Huic nielos laetitiae 6. Gaudium nobis attulit,


Plaudat decus harmoniae. Evidenter quod patuit.

3. Ut flamen sancti Spiritus 7. Dies laeta intepuit,


Succendat corda coelitus. Sol clarius resplenduit.

4. Foris at(iue interius 8. Concinamus corde laeto


Expurgct iiostrum facinus. Viventes absque fermento.

9. Angelorum altissimo
B en e di ca ni us Domino.
10. Laudetur sancta trinitas,
Deo dicamus gr alias.
Nur E. —
Pfingsten. —
10, 2 ist in der Feder geblieben, versteht sich
aber bei der Geläufigkeit dieses Schlufsrufes von selbst, —

182.

1. Stirps Jesse tiorigeram 3. Fructum profert virgula,


Germinavit virgulam, Per quam vivunt saecula.

2. Et in llore spiritus 4. Stirpis est Davidicae


Quiescit paraclitus. Virgä dicta mystice,

5. Sicca quae sie floruit


Et quae florem protulit.

F. —
Weihnachten. — 1,1 floruerat Hsch. — 4, 1 Stirps ex Davidicae
Hsch. verschrieben. 5, — 1 Sicca sie floruit Hsch. — Am Schlüsse steht das
Wort Domino , während das Wort Benedicamus weder am Anfange noch am
Schlüsse sich findet.

183.

1. Surrexit Christus hodie 4. Album cernentes angelum


Humane pro solamine. Anuntiantes gaudium.

2. Mortem qui passus pridie 5. Mulieres o tremulae,


Miserrimo pro homine. In Galilaeam pergite,

3. Mulieres ad tumulum 6. Discipulis hoc dicite,


Dona ferunt aromatmn, Quod surrexit rex gloriae.
— 166 —
7. Ubique praecedet suos, 9. Ergo cum dulci melodo
Quos dilexit, discipulos. Benedicamus Domino.
8. Sit benedictus hodie, 10. Laudetur sancta trinitas,
Qui nos redemit sanguine. üeo dicamus gratias.

A D E H. — Ostern. — Von den vielen Lesarten des variantenreichen


Liedes kommt die Leisentritts (Wackernagel I , No. 277) unseren Hsch. am
nächsten. — Str. 5 an dritter Stelle gegen den Zusammenhang DE. —
Str. 4 u.
10 fehlt D. — Str. 7 fehlt E. — Str. 7, 8 u. 9 fehlt H. —9, 1 In hoc pa-
schali gaudio E. — A
bietet zwei Melodieen zu dem Liede, ebenso D, von
denen eine in H zum Rufe Pangamus melos gloriae steht. Eine weitere
Mel. bietet G zu der böhmischen Übersetzung. —
IV.

LIEDER AUF BÖHMISCHE


VOLKSWEISEN.
184.

1. Aetas orbi venit aurea, 5. Diva, inquit, ave Maria,


Jubar claiiim nituit, Coetibus femineis
Procul fugans moestissima Antistes sincerissima
Noctis umbracula. Et plena gratia,
Quo venusta prorupit Domini est tecum
Lampas phoebea. Alma praesentia.

2. Alma patrum prisca vetustas 6. Verba nympbam turbant angeli,


Taetris clausa sedibus, Se fecundam miratur
Quam pati vexat gravitas Ac nescia thori absque
Leges tartareas, Semine virili,

Nunc soluta domos Sileat hie lege


Colit aethereas. Physicus exili.

3. Admirabile commercium! Ümbrat virtus divi flaminis


Conditor summus rerum, Pectus pudicissimum,
Ens. athanatos, entium Sacratae virginis refertum
Finis, initium, Rore numinis,
Corpus alvo nymphae Unde recens oritur
Sumit animatum. Salus hominis.

4. Firrao Gabrielis nuntio, Matri pariter et tilio


Ab alto venientis, Dignas promamus laudes,
Concilio deiticu Ut quae nos ab exilio
Pudico thalamo Candenti lilio
Virginalem ventrem Mundi liberatos
Gravidat tilio. Fert coeli bravio.

Nur C ohne Mel. Darüber: Czijzku ptaczku (Zeisig, Vögelein).


170

185.

1. Almi tonantis nobilis Tu, quae partu mirilico


Virgo speciosa, stupente natura
Super omnes spectabilis, Ex effectu deifico
Sponsa gratiosa. Teneris aurora,

Excelsum sidus luminum, Parentis cum exilio


Regina coelorum, Mederis iilio,

Quam elegit ab aeterno Unde Vera lux oritur


Rector aetherorum, Patrum excidio,
Audi Vota supplicum, Umbrae quos detinuit
Maria, tuorum. Longaeva regio.

3. Sic nos quoque tui partus


Freti solatio,
Cunctis per quam oris salus
Venit auxilio,

Te precamur, mater Dei


Forma sanctae spei,
Vota precantum suscipe,
Nam te orant rei,

Fac tecum exsistamus


Cives aetherei.

Nur C mit beigeschriebener Mel. und der Aufschrift Nikdy mi se to


nestalo (Nie ist mir das geschehen). — 3, 3 orbis. — :

186.

Ave maris Stella 2. Maria, flos mirae


naufragantibus, pulchritudinis,
Ciarum sidus aequori Et reorum turris
mergentibus, fortitudinis,
Jubar noctis aemulum, Deliciarum hortus,
Lucis verae nuntium, Naufragantium portus,
Salutis nostrae exordium. Per te summi natus exortus.

3. Gratia divina
sanctum thalamum,
Virginum regina,
fecit foecundum,
Prodis orbi filium,
Miseri[i]s subditum
Castitatis servans lilium.

Nur C ohne Mel. aber mit der Aufschrift: A ty mily sjwy holube (Und
du, lieber grauer Tauber).
171 —
18"

1. Aureum orbis sacculum 4. Coiitulit hoc nam pictas


Monte recolanms, Ccl.^a conditoris.
Salutis exordiuni Dum Immana pravitas
Laudibus canamus. Cunctis crcvit oris.

2. Inclytae partum virginis 5. Boreas, auster, occasus,


Angeli nuiitio, Lucidus oriens,
Graditiir a superis Universa factura,
Muiidi redeinptio. Quam salvat summum ens.

3. Adae patris atque matris 6. Die: Sit honor patri nato


Quondam casus Evae Ob tantum levamen,
Reparatur felicis Sit et flamini sacro
Paranymplii Ave. Per saecula. Amen.
Nur C. —
188.

1. Ave candens tlironus 3. Jacob sidus darum.


Celsae trinitatis, Foedere promissum,
A Deo possessus Radix Jesse tuum
Factus ab antiquis. Signavit utemm.

Terrae praecedens abyssos Aaron virgo dum arida


Et orbis cardines, Produxit folium,
Maria, prius aethere Candens ex te nasciturum
Tu ordinata es. Ostendit lilium.

2. Quam vetustas patruni 4. Gedeonis vellus,


Abno praeconio, Udum coeli rore,
Et venustas vatum Et Moysi mbus,
Orbis initio Dum ardet flamine,

Futurum divini luminis Hie virens igneo manet


Praescivit thalamum, Illaesus calore,
In quo Dei quievisse Tuum notans partum, casto
Praedixit tilium. Progressum pudore.

Nur C mit der Mel.

189.

Ave celsi conditoris 2. Gratia quam divum flamen


Sponsa gloriosa, Rejecit honoris
Mater nostri salvatoris, Altissimi obumbramen,
Rubens velut rosa, Clausuram pudoris
Maria virgo, florum speciosa. Inviolatam fecit redemtoris.
172

Plena mater clementiae, 4. Dominus tecum antiqua


Reorum curatrix, Rerum origine,
Solem paris justitiae, Serena fecit sidera
Nostra advocatrix, Supero culmine,
Humani lapsus casta reparatrix. Retulit alma polorum lumine.

5. Benedicta tu diceris
In mulieribus
Laudibus dignis sinceris,
Tui ventris fructus
Sit benedictus in saecula Christus.

Nur C mit der Mel. Strophe 3 ist ausgestrichen und von späterer Hand
die folgende nachgetragen Plena partu clementiae Mater e x s t a s üei Solem
:

paris justitiae Advocatum rei Quem glorificant coetus aetherei.

190.

Ave virgo sincera, Regina deifica,


Per te salus exit vera, Partus tui mirifica
Missa patris dextera, Promit omnis populus,
Rupit.celsa aethera. Dum ex te venit Deus.
Patrum quondam voce procla- Humani casus summa me-
mata^ dela,
Nunc reorum exstas advocata. Scelerum purgamen et tutela.

3. Digna laudum carmine,


Quae paris absque semine
Natum celsi tonantis
Yirtute pneumatis.

Angeli Gabrielis nuntio


Mundum liberas ab exilio.

Nur C mit Mel. und der Bemerkung : Gidech tam wedle rzeky (Ich gin«
dort neben dem Flufs).

191.

1. Celsa parens, 3. Tu, puella,


Sordis carens Jacob Stella
Contagio, Mirifica,
Mundi electa exordio. Patrum limbo spes magnifica.

2. Prophetarum 4. Jesse virgo,.


In te darum Tu arida
Praeconium Fronduisti,
Coopertum exstat veridicum. Leges physicae excessisti.
— 173

Uduiu vellus. 6. Virgo, vatmii


Sicca tellus Paris natiiin
Gedeoiiis Praeconio,
Illaesa signa fort i»udons. Patrum mcderis cxilio.

7. Tui partus
Dulcis fiTictus
Scel Gratis
Det vincere cum beatis.

Nur C ohne Mel. mit der Aiifsclirift : Piekna kacza (Die scliöue Kätlie).

11)2.

1. Coelicolarum sublimi, -1. Iiiaudita liacc natio,


Flori Horum virgini • Quam humana ratio
Laudibus rcsonemus, Lippis cernit oculis,
Neuma dignuin pncumate. Cedit lumen tenebris

2. Ezechielis haec porta, 5. Eja mater summi Dei,


Soli Deo pervia, Formula sancta spei,
Ex divo spiramiiie Sub tuo praesidio
Vero nitet lumine. Nos commenda filio.

3. quam felix, quam beata. 6. Ut hora iiostri exitus


Gignis patrem creata, Clemens et propitius
Coiiditorem omnium Post puro^atum spiritum
In salutem hominum. Det felicem obitum.
Nur C ohne Mel. mit der Angabe Sebrali se miestsstij dietj (Zusammen
:

kamen die Stadtkinder). Str. 5 ist „christlich emendiert" nachgetragen.

193.

1. Concinat plebs christicolarum. 4. In Jericho haec rubens rosa,


Neuma dulce tlori Homm, Olea campis formosa,
Sacratae virgini, Et in Cades palma,
Quae salutem contulit liomini Suavitatis myrrha electa.

2. Haec est nitida Jacob Stella, 5. Yitis Vera tu fructifera,


Venustissima puella, Xardus et odorifera.
Speculum pudoris, Specimen honoris,
Thymiama fragrantis odoris. Sapidissimi favus dulcoris.

3. Haec est cypressus Sion sita, 6. Eja dilectionis mater,


Cedrus alta et incisa Veritatis tutum iter,
Yertice Libani, Norma sanctae spei.
Aromatizans odor balsami. Supplex precor, miserere mei.
7. Conciliare tuum natum,
Ne det gravem ob reatum
Diti tartareo,
Sed secum locet poli solio.

Nur C ohne Mel. Darunter steht: Nadarmo letass sseredna kanie (Um-
sonst fliegst du herum, garstiger Geier).
174 —
194.

1. Gaudent chori angelorum, Gaudeat turba clericorum,


Ac virtutes coelorum Advocata orphanorum
Student sibi resonare Super agmina angelorum
Melos dulce, mulce gnare Es cum jubilo fluvioque
Natum tuum, Gratiaruni pulchre locata,
Maria; Maria.
Qui matrem super sidera Qui matrem super sidera
Te coUocavit omnia. Te coUocavit omnia.
Nos a nece Nos a nece
Tua prece Tua prece
Salva, Salva,
Redemtor noster pie, Redemtor noster pie,
Per preces matris Mariae. Per preces matris Mariae

3. Gloria sit sancto sanctorum,


Matrique regis angelorum
Cum psalmodiis canticorum.
Et jucundantes abundanter
Quam plebs psallit voce pia,
Maria etc.

Nur C mit Mel. für 4 Stimmen. — R giebt nur nach Str. 1 einen Sinn
und auch da nicht ohne Gewaltthätigkeit. Vielleicht liegt eine „christliehe
Korrektur" dem zu Grunde. —
195.

1. Hac nube irrorante 2. Coeli narrant gloriam


Numine divino Summo conditori,
Superno poli culmine Firmamentum potentiam
Pluit Salus mundo Manu plasmatori
Telluris germine. Nuntiat aeternam.

3. Gloria ingenito
Patri ab aeterno,
Sit nato unigenito,
Spiritui sancto,
Uni trino Deo.

Nur C mit Mel. und der Bemerkung: Mox post Rorate.

196.

Hosce niti et laeti Decet digne canere,


Cordis solatio Yirginispartum extollere,
Laudum dies homini, In coelos levare.
Mentis cum jubilo.
- 175 —
Superis egreditur 3. Ergo tanti priiicipis
Salutis niedola, Freti subsidio,
Unde mundi oritur Virginis castissimac
Scelcruin tutela, Solati filio,

Yirtus orci sternitur, Tibi, pater optime,


Cum Deus liumani nascitur Confer hie et aeternaliter
Generis natura. Gratias agere.

Nur C mit Mel. und der Aufschrift: Kto chcze byti wesely (Wer vvil

histig sein). — 1, 1 unverständlich.

197.

1. Jacob sidus canduit, 4. Carnis jura superat,


Aaron virga Üoruit Qui cuncta tenens imperat,
Et Jesse radix germinavit. Sic casum parentis reparat,

2. Rorat aether desuper, 5. Ergo nostrum singuli,


Justitiae pluit imber Redempti partu nobili,
Oritur telluris arbiter. Corde flagitemus humili.

3. Summo coeli culmine 6. Jesum Mariae natum,


Egressus est pro homine, Ut gravem tollens reatum
Nasciturus matre virgine. Nos in agmen ducat beatum.

Nur C mit der Unterschrift: Kdes tarn bywal holy (Wo warst du,
Nackter?). Dann folgt von der Hand des Joannes Kodericus ein Lied: Ave
Jesu Christe mit der Aufschrift: Sicut: Ave Gloriosa virgo mater Christi, das
sich als eine „christliche Korrektur" des letzteren ausweist. Darunter steht
wieder 1546. —
198.

1. Jubar darum emicuit 4. Hostes saevi captant arma,


Splendoris et radio Ni properet gratia,
Atra orbis fugavit. Tristis perit anima.

2. Nulluni tale contigerat, 5. angeli, poli cives,


Aequa luce nitendo Periculis tuendo
Maria transcenderat. Nostri sitis memores.

3. Hanc laudibus extollo In extremo vitae die


Miser, asylum quaerens Nos laetanter tollite
Veniam expostulo. Ex valle miseriae.

Nur C ohne Mel. und mit der Aufschrift: Yasna zarze (Heller Schein),
woraus hervorzugehen scheint, dafs wir es hier mit der Uebertragung eines
böhmischen Originals zu thun haben. Die Unbeholfenheit des Lateinischen
entspricht dieser Annalune.
176 —
199.

1. Laeta promat concio, 5. Quem peccati macula


Humana generatio, Hostis antiqui jacula
Cordis et vocis modulo Deo exosum fecerant,
Regi regum ac aeterno. Paradisi loco privant.

2. Qui sua dementia 6. Clausa manent aethera,


Inter creata entia Porta firmata ferrea,
Solum elegit hominem Donec Dei altissimus
Coelestis aulae participem. Est humanatus filius.

3. Locum deliciarum, 7. Ex virginis thalamo


Quem plantavit sibi carum, Novus egreditur homo,
Hunc protoplasto contulit^ Adae lapsum reparat,
Domino subjugavit. Astra serrata reserat.

4. Ut post prima gaudia 8. Redempti sempiterno


Aeterna petat atria, Landes concinamus Deo,
Conditoris sui vultum Qui sua nos ex gratia
Visurus in sempiternum. Ad coeli ducat palatia.

Nur C ohne Mel. und mit der Aufschrift Ach, mlynarzko mlynarzko (Ach
:

Müllerin, Müllerin). Ein Stück der Melodie ist am Ende der Seite zugeschrieben,
das mit dem deutschen Volksliede von der schönen Müllerin keine Beziehung
hat.

200,

1. Magna Dei summi parens, 4. Aaron virga Hörens contra


Virgo singularis, Jura rationis,
Maria, Maria,
Tu serena Stella maris Signat vellus Gedeonis
Mundi per naufragia. . Pudoris insignia.

2. Omnis tibi famulatur 5. In te vatum consummatum


Coetus angelorum, Vetus praeconium,
Maria, , Maria,
Paret ordo superorum Parit nympha filium
Virtutum ob merita. Angeli per nuntia.

3. Tuo partu a reatu 6. Landes mater sume pias,


Mederis mortales, Quos premit peccatum,
Maria, Maria,
Leges frangis Avernales Tuum natum fac placatum
Ditis et imperia. Implorata venia.

Nur C mit der Mel. Über dem Liede steht: Kdysz u meho otczi slauzil
(Als du bei meinem Vater dientest); darunter: Na zmeskanau (Für die Ver-
spätung). — 2, 5 Virtutum ob media Hsch,
177

201

Magill Pareiitis matrcm Fortuiiatus utcrus


Veneremur in gaudiü, Quem Spiritus rcplet almus,
Qiiae partu miriiico Ultra naturae morem
Mundi exilio Edit virga liorem,
Gabrielis Aaron quondam
Saluteiii attulit Arida signata
Felici nuiitio. Yeteri ligura.

3. Lumen summi luminis,


Quod micat alvo virginis,
Jesus Christus, laudantum
Carmen hoc in imis
Suscipiat,
Coetibus aequando
Pius aethereis.

Nur C mit Mel.

202.

1. Miriiice supremus plasmator 4. Ex Spiritus almi velamine


Casum dolens generis liumani Progressus est tilius sine semine,
Exstitit reparator. Deus casta virdne.

Verbum suum sibi coaeternum Ergo tanti patris clementiam,


Ab aetheris demittens in mun- Nati in nos benevolentiam
dum Flaminisque gratiam.
Per angeli iiuiitium.

Yocum laude coelos extollamus


3. In virginis pudicum thalamum
Ac sincero corde jubilantes
Intrat ille, Ave dicto sincemm
Gloriam persolvamus.
Foecundat utemm.

Nur C mit Mel. und der Aufschrifteines böhmischen Liedes, die beim Ein-
binden der Handschrift durch Abschneiden unlesbar geworden. —
203.

1. Missus ab aethcrea inter femineos


Paranymphus aede, Benedicta choros,
Nova tulit gaudia Is, qui regit serenos
Ad intima terrae, Ab aeterno polos,
Virginis intrans tlialamum Me tibi misit legatum,
Certum fert nuntium, Gignes virgo natum,
Humano generi In te consummentur
Summuni remedium. Praeconia vatum.
Dreves, Cantiones r.ohemicae. 12
178

3. Te virtus obumbrabit 5. Indecens virgineo


Sacrati üaminis, Quam vis est pudori
Et sinus foecundabit Attamen aeviterno
Expertes semiiiis, Haud repugno patri.
Ne timeas, o Maria, Ell Dei, inquit, ancilla
Sanctissimi via Sum, fiant in illa,
Excellit omnia Quae jubes, domini
Mundi judicia. Legate maximi.

4. Altissimus nam tuum 6. Cantibus extollamus


Elegit Uterum Matrem et lilium,
Et gratia refecit Qui protoplasti vetus
Dominus deorum, Fugat exilium,
Quod tuo nascetur alvo, Yicto rege tartareo
Claustro portae salvo Mater cum filio
Filius supremi Post mundi terminum
Vocabitur Dei. Coeli dent solium.

Nur C mit Mel. u. der Angabe: Nynij warn chczy zpiewati czo se stalo
(Nun will ich euch singen, was geschehen ist).

•204.

1. Olim te virentibus 6. Ornat te venustius


Herbulis ornatam Et fugat venena,
Et gemmis nitentibus Nil plus te beatius,
Pango trabeatam. gratia plena.

2. Sardius, topasius, 7. En mater et filia


Onyx, edulius, Pro mundi salute,
Achates, ligurius, Nato nos concilia
Jaspis et beryllus. Saphyri virtute.

3. Color smaragdineus 8. üt peccati scabiem


Yirens castitate, Chrysolitlms tergat,
Rubor carbunculeus Inimice rabiem
Fulgens claritate, In sacrum demergat.

4. Injuriam mitigans 9. Colloca in patria


Laetum dat saporem, Yirgo nos Maria,
Iter fraudum superans üt simus cum iilio

Gratum fac victorem. In aeterna gloria.

5. Maria, humilis 10. Tuus dilectus natus


Mater Jesu Christi, Det nobis solamen.
Purpureo similis In coelesti curia
Decor ametvsti Deo demus Amen.
Nur C, aber zweimal, fol. B. XIX u. f. und fol. D. XII an letzterer Stelle
fehlt Str. 4. —
;

6, 1 Ornet se venustius B. XIX, ornat te venusius D. XII.



9, 4 u. f. Ut simus in aeterna Ciun sanctis gloria D. XII. 10,— Ut tuus 1

dilectus B. XIX. —
Str. 9 ist an beiden Stellen von sj)äterer Hand „christ-
lich korrigiert". Die an beiden Orten zugeschriebenen Melodieen sind beide
ersten Tones, sonst aber durchaus verschieden.
179 -

205

1. miranduiu roiunierciuin, 3. homo sine semine


Finis et initium Processit ex virgine
Corpus sumit liiiiuaimni. Illibato liymine.

2. qui creavit singula 4. stupenda liaec natio,


Deus ante saecula Quam naturae ratio
Nascitur ex piiella. Nescit et cxpressio.

5. qui causas magnalia,


Ens summum, in saccula
Tibi laus et gloria.

Nur E olm>3 Mel. mit der Angabe: O negezd marku utoness (O fohre
nicht, Mark, du wirst ertrinken).

206.

1. Optimus rerum conditor 8. quam felix. quam venusta


Aevo vetustior, Polorum cardine,
Coeli, terrae, maris auctor, Coronata et onusta
Cunctorum fortior, Stellarum ordine,
Aetherum sedens regia, Maria virgo, crederis
Nutu gabernans singula Mater aeterni luminis,
Creata entia; Levamen miseris.

2. Natum coaeternum
sibi 4. Sancta, quae talem utero
A culmine
coeli Prolem edidisti,
Per Gabrielis nuntium Tuo partu virgineo
Divo spiramine Mundo contuli^ti
Misit in alvum virginis, Salutem et remedium,
Ut tollat noxam criminis Sceleratis subsidium,
Huniani generis. Lumen tidelium.

5. Laus patri sit ingenito


Superis regnanti,
Sit uato Deo inclyto,
Utriusque flanti
Sit coaecjualis gloria
Cum diva matre Maria
Cuncta per saecula.

Nur C ohne Mt-l. Ein Teil derselben ist unten beigeschriebL'U sowie
die Worte: ZavoHI st in sobie newim czo (Ich wählte mir, ich weil's nicht
was).
12*
!

180 —
207.

1. Orbis Salus oritur, Pudore progreditur


Plaudite mortales, Natus virgineo,
Salvati concinite Divo qui praedicitur
Landes triumphales; Angeli muntio,
Mentibus sinceris Ex luminum patre,
Tripudiantes psallite Inviolata matre,
Auetori de coelis. Prisco vaticinio.

Tibi patri aeterno


Cum nati numine
Sit simul et sacrato
Gloria flamine,
Virginis per alvum
Reatum deus salvum
Effecit in homine.

Nur C mit der Mel.

208.

1. Os almi nam te legati 4. Tui ventris dulci fructu


Jussu patris increati Patres sanctos in conflictu
Matrem fecit Dei nati. Misero solvis a luctu.

2. Maria, florum specimen, 5. Laeta laetior crederis


Ob miserorum levamen Esse virgo in superis
Te foecundat sacrum flamen. Tuo partu prae ceteris.

B. Ab antiquo es praescita, 6. In nostrae mortis agone


Adae dudum deperdita Ora natum et die prone:
Per te restauratur vita. Miserere Jesu bone.

Nur C mit Mel. u. der Überschrift: Procz kalina w struze stogij (Warum
steht der Schneeballstrauch im Graben). Ob nicht Str. 1 u. 2 verstellt sind ?
Wenn nicht, dann war das Lied bestimmt, sich an ein vorhergehendes (Almi
tonantis nobilis) anzulehnen.

209.

1. Patris increati pietas, 3. Per almi pneumatis virtutem


Dum numani generis nefas Yirgineum fecundans ventrem,
Ab antiquo invaluit, Effecit ut Deus homo
Salutem hanc ordinavit. Yulneri juvet humano.

2. A summo coelorum culmine 4. Inaudite mira natio


Ad haec usque infima terrae Virgo credens verbi nuntio
Natum sibi coaequalem Concipit sine semine
Misit orbi salvatorem. Salvo pudoris hymine.
;

- 181

Laeteniur principis exortu, In sede ([ui residet poli,


Statut! salutis in portu, Maris gubernator et soli,
Vacuatos sceptro mortis Tartarca frangens castra
Jam tuetur dijfas fortis. Serena contulit astra.

7. Omnis ergo coetus homiiium


Gratuito corde Dominum
CoUaudando deprecare,
Secum donet conregnare.
Nur C mit der Überschrift: Powiediela Sybilla dale (Sagte die Sybille
weiter) und beigeschriebenem Anfang der Melodie d f a g e.

210.

1. Salve virgo nobilis, 2. Ex te summus oritur,


Ab aeterno stabilis Qui pro reis moritur
In virginitate, Salutem quaerendo;
Quae Deo placabilis Hie a nobis colitur,
Exstas et amabilis Laudibus extollitur
In humilitate. Digne vernerando.

3. Nil tibi suavius,


Nil corde jueundius,
Quam Jesus filius;
Ejus audi tu servos,
Choros in aethereos
Cantus öfter nostros.

Nur C ohne Mel. und mit der Aufschrift: Stuoy formanku nehybay (Steh'
Fidirmann, rühre nicht). —
211.

1. Sed laceratum Dei 4. Misit rex superorum


Miserentis pietas Ab arce siderea
Cernens orbem ,per hostis Yallem in lianc miserorum
fraudem Salutis nuutia.
Dum perit aequitas
5. Haec legatus Gabriel
Qui primaevos parentes
Divae fortitudinis
Aedibus voluptatis
Nasciturum fert Emanuel
Fallax verbo suasu superbo
Ab alvo virginis.
Traduxit mandatis

Ne mortis imperio 6. Ave, inquit, Maria,


Plutonis durent jura, Sponsa patris aeterni,
Omnis quibus esset humana Flaminis almi quae gratia
Caro peritura: Mater exstas Christi.
— 182

7. Credit iiympha iiuntio, Ergo patrem filia,

Mirum concipit verbum, Natum mater implora,


Pudore manens virgineo Ut haec nobis post exilia
Casta gignit natum. Det regna superna.
Nur C mit der Mel. — Korrektur
zu Str. 8 von der Hand des Johann
Roderich von Chotefina Ergo Jesu Maria nate patrem implora.
: Das Lied —
fängt sonderbar genug mit Sed an, woraus hervorgeht, dafs es entweder als
Teil in eine ganze Reihe von Liedern gehörte, oder dafs Strophen ausgefallen
sind. —
212.

1. Summi, increati, 4. Donec conditoris


Patris aeterni, Unigenitum
Humanitus dati, Yirgineus prodit
Geniti sui Venter in mundum,
Memores agamus Tunc sperata salus
Gratias cernui. Oritur hominum.

2. Rerum ab aiitiqua Tibi Christe, nate


Hie origine Matris unice,
Protoplasti venit Per patrem qui missus
üt pro erimine Es mirifice,
Ferat opem sauciis Pneumate sacri
Medieamine. Partus opifice,

3. Nil physicae vires 6. Aeviterna salus


Prosunt vulneri, Et laudatio,
Nil gemmae nee valet Coelo, terra, mari
Species auri Jubilatio,
Succurrere lapso Uni Deo summa
Generis humani; Sit benedictio.

Nur C mit der Mel. —


213.

1. Supremus rerum conditor, 3. Stupet pudoris conscia


Coelestis aulae et rector Virilis thori nescia,
Protoparentis casui Sed credens verbo numinis
Praeclari geniti sui Mox jura contraxit matris
Medetur missione. Pia humilitate.

2. Fortis veniens aetheris 4. Ergo tuus, mater, natus


Intrat thalamum virginis, Nostros abstergens reatus,
Angelus miro nuntio Implora, clementissim^,
Fecundam profert iiilio Hac de mundi miseria,
Salva virginitate. Poli nos ducat aedam.

Nur C mit Mel. unter dem Liede: Na to se sstiestije zdarzilo (Auf dies
ist das Glück gekommen).
isa

214.

1. Vcnit ab acthcreo Zelo celsi nuniinis,


Paranympluis parcnte, Angelus lioc rcspondet,
Virginis in tlialaiiiuni Vi divini tiaminis
Xe/aretli inaiientc. Pariturani pandit.

2. Laeta ferens nuntia Ex alvo progreditur


A superis secum, Natus magni tonantis,
Ave, inquit, gratia Mundi lapsis oritur
Plena, dominus tecum. Medicamen ab altis.

3. Cogitat altissimi Kyrie cunctipotens;


Virgo ad se legata. A superna sede
Miratur castissima, Vota suscipe Clemens,
Quod Sit foecundata. Nobis miserere.

Nur C mit der Aufschrift; Stary gede (Der Alte fahrt), aber ohne ]Mel.

215.

1. Virgini gloriosae, 3. mira virginitas,


Supra solem speciosae, venusta castitas,
Odas novas concrepantes Gignis natum increatum
In laudem assurgamus. Ob hominis reatum.

2. Evac noxam abstulit, 4. Nil valet homuncio,


Dum salutem intulit. Nee sufticit ratio,
Mundo lapso subveniendo Nymphae partum exprimere,
Auxilium praebuit. Quam gratias agere.
5. Plasmatori cunctorum,
Regi summo polorum,
Regnanti per saecula,
Honor laus sit et gloria.

Nur C mit der Aufschrift: Wijmt ya hagek (Ich weifs von einem Haine),
aber ohne Mel. —
216.

1. Vita nmndo i)rodiit. Kyros hanc acthereus


Laeta, mortales, Yisam desuper
Carmina resonate Sublimat prae omnibus,
Virginis in laudes. Puritatis arbiter.

I.ucifero clarior 4. Humilis exstitisti


Micat Maria, Verbo coelico.
Est gemmis nitidior Utero concepisti
Castitate varia. Nuntio an gel CO i
- 184

5. Vatum in te scripturae 8. Damnum vetus veteris


Datae coelitus Adam vintulit,
Extra jura naturae Fructum novum miseris
Complentur divinitus. Novus Adam retulit.

6. Summus tui corporis 9. Yicta lege tartari


Intrans thalamum, Salus oritur,
Noxa solvit sceleris Turbans sceptra inferi
Omne genus humanuni. Coeli regnum firmatur.

7. Infirmatur uterus 10. Maria laudantibus


Castus virginis, Posce veniam,
Egreditur filius Te nati petentibus
Lumen veri luminis. Obtineto gratiam.

Nur C ohne Mel. mit der Aufschrift: Elsska mila srdeczna (Eislein, liebes
herzliches). Dieser Liedanfang weist auf unser deutsches Volkslied: „Ach
Elslein, liebes Eislein, wie gern war' ich bei dir." (Böhme, Altdeutsches Lieder-
buch No. 24.) Das Versmafs stimmt, ebenso die in unserem Manuskript am
Rande bemerkte Tonart Re.
BEILAGEN.
^lüiuhen. C'gin. 716. 15. .Tahrli.

i^33:
Sal - ve Ma-ri - a, vir-gi-num re - gi - na,
sa - lu - ta - ris mi - se - ro-nim por - tus

EfelE
Di - a coe - li liier-ar - clii - a, Xau-fra gan-tum vi - a
Or - tiu et con-clu-siis hör - tus Ex te sol est or - tu>:.

Ri-vus sa-lu - ta-ris.


Sit novus rox Xo-va lex Per(iueni farx
Virgo Deum pa-ris.

^=t=t:--_t: :Si3::
Ve-te-ris pec - ca - ti Ut in au - la summi cre-a - to - li?

- ris Ju - gi - ter lio - no - ris An - ge - lo-rum cho-ris

i
Ke- sne-mus be - a - ti.
d

— 188 —

IL

München. Cgni. 716. 15. Jalirh.

In ma-tu - ti-nis patris sa - pi-en-ti-a Clemen-ti - a


Turba dis - ci-pu-lo-rum fu - gam ca-pi-ens Et ra-pi-ens

:t:z=t:_— t: :\:—r^m=:;
t—t^- ^t=^^E^
Summa lux an - ge - lo - rum Ma - ni - bus re - o - rum
Je-sum plebs in - qui - na - ta Ut scrip-tu - ra ra - ta

-=-^^^=^==f!S=^
:[:=t:=t:=f:: :p=h.[:=it:z:t:=:t:=p: ^
De - US ho - mo ad - du - ci - tur Fal - la - ci - ter e - o - rum
Ma - ne - ret ex o - ra - cu - lis Prophe - ta - rum pro - la - ta

r^-t
-^-^
i:=[:=t::
Fraudesu-i dis-ci - - pu - li
-T4 :|^i:r

Tra-di-tur vo-lun-ta
^1 - ti.

mi-ra pa-ti-en - - ti - a De - i pa-tris ac na - ti.

L^jz —TS—^_s_s— ^ —^_,._^_^—i:_f:_t:_p ^ t^_f: —


QuaeDe-us pa - ter vo-lu-it Fi - li - US is - ta co - lu - it

qui pro no - bis do - lu - it Qui nos pe - ri - re no - lu - it

-^--4

:t:z:t:=r:r^-=-l=t=rt::
Id-cir-co carnem mo-lu - it Sa-tis horrenda pas si -

r-H-. — i~:j I
1 "rn

Pa-rendo De - i - ta ti.
^ ^ ~

— 181) —
HI.

Präger lisch. .\I. K. 2.

A - ve sanc-tis - si - ina ro - gi - na Gm - ti - a di - vi - na
Te rex re-tjuni de - us de - o - runi Di - e - rum nuii - to-iuni

Quamtri-na be-a - vit Au - - te necpostcre-a-vit ma-jo-rem te


Pro ino-runi vir-tu - te Spon - - sani in se-nec-tu - te tra-xit ad se

-Pr
:^:^=t::

Mi - ra res an - ge - luni e - nii - se - rat tan-tuni pla - cu - i - sti

-o— «-

rie - na es gra - ti - a qui di - xe - rat Ver - bo con - ce - pis - ti

Vir - go per-man - si - sti Di - xi - sti Se - eun - dum

i
ver - - bumtu-um jo-cuu-duniti-at in nie.

JV
Hohenfurter Hscli. 1410.

^ — — ^ — o— ^^^ ^— ^—0-— ^^ j— T—»— ^-


"- " - —
Mit - ti - tur arcli-an - ge - lus fi - de lis Ad Ma - ri - am
In - gres-sus hie nun - ti - at a - moe na A - ve in-quit

vir-gi-nem de coe - lis Au-ti-quisquaela-tu - e - re ve-lis


gra - ti - a tu ple - na 1 laeres te-cuni ma-net vi - tae ve-na
o —

190

--i^-:^i:z^.^:^-t-

if
Voxliaecpa-te-fe-citGa-bri-e - lis. t .ptPritni-rhri sti rn 1ip so
-L^aetentui Uiii-sti-co-lae so-lu
1n ti
- ti
In-ter om-nes fe-mi-nas so-re - na.

:z:]=:^=::1=:1: ::1 =:]=1:

Pha-ia-o-nis vin-cu-lis ver - su - ti Li-be-ri de-ser-vi-ant vir-tu-ti

--z\-z\-:\zz:\z—z--
d=^£did=33=1=1=^^^^^-2^^:

Man-di pompas calcantes pol - lu

V.
Prager Hsch. \I. C. 20.

m A - ve tri - ni - ta - tis cii -


-=—

bi
— e^h
- lo A - ve ca - sti -
-OH-^

ta - tis
A - ve 110 - ci - vo - mm fu - ga - trix A - ve vi - ti - o - mm
II.

se
mm^m^i^mmm^^m
- di - le Ple-num gra - ti - a
- pi - fex qui re - git
cu - ra - trix Cul - pae nes - ci - a.

- — — g^P— '
c^_Et:i^--q

Sum-ma et in - fi - ma Te ma-trem si - bi prae-e - le - git,

III.

^i^^igzi^=ÖEr~^£=E^^i
sanc-tis - si - ma. Ma - - ri - a te ro - ga-mus

Suc - cur - re ne pe - ta - mus I - ma.


.

— l'.»l —

VI,

Kautional von Jistebnicz ca. 142 .

Wlf^KS.

--!=:(:

NiiiR- an - <:(• - lo-riim glo - ri - a IIo - Uli - iii - liiis

(^>iiam cv - \v - liris vir - to - li - a llc - CO - li - tiir

Ixcpditio.

res-plen-du-it in num-do ^ ,^^ . ^^^ . ^^^^^


et cor - de lae - ta - nim - do. ^

Vir-go nia-ter pro-du-xit Ya sol ve-rus in to-ne-liris il - lu-xit

Tropus.

Haec er-go cum gau-di-o t'e-sta ce - le-bre-mus Kt i-])sain cum pai-vu-Io

Ma-ri-am sa - lu - te-mus.

VII.

Prager Hsch. VI. B. 24.

In tu - a-mur e - ni-xam vir-gun-cu-lam .

uae nos su - a i)ie-ce


.le-su Chri-stimatremattpic fi-li-am ^

vü-va-vit a-ne-ce Sca-bi-es dissolvens Dae-mo-nis a fae - ce.


— — -

192

VlIL
Präger Hsch. VI. B. 2-i.

ma de - cli - na - ti - o Ca - su-um re - gu - la - ti - o
a - e a - na - lep-sin Qiios ce-pitper e-tlie-sin

l-t-
-ter-"-?^— i^-
::l=:1=:i1:
=S^
Mi - Sit ge - ni - ti vuni
Hos bo - ni - ta - tis ee - ru - la
Sty-gis in fec - ti vuni

—,^^:
iEEir^EEE ä^^;i-s=^
at - tra-xit jam ho - ma ji - Qiios ne-pa nu-gi-

lSjz —^n—^ __, ^—J I — 1


ge - ru - la Re-clii-sit ob-sta-gi - - o.

IX.

Hohenfurth. lisch. UIO. -

:=^^^Ft:^-
^^-
Je-sus Clu'i - stus nos-tra sa lus Quod re-cla-mat om-nis
quam sanc - tus pa-nis is te Tu so-lus es Je-su

:M=^ -^=t-
E==^?=^lz^=z.^==^zH===^£^^-^
ma lus No - bis SU - i me - mo - ri - am
Chri ste Pa - nis ci - bus sa - cra-men - tum

^i;^:1
s-^-p- i
De-dit in pa-nis ho-sti - am. j.
ja
Quo nunquammajusin-ven - tum.

ju - bi - la Yo - ces at - toi - li - te.


— 193 —

X() - str«) cro - a - t(

-^
Sym - })1k) - ni - is

IIviii-ni-(li-cis ( liii-stum zc - la - te

X.

Strahover Hsch. von 1598.

EEgE^^^Ey^S^-1^^^=^
Gaii-de - a-mus pa-ri-ter Om-nes etsin-gii-li De vir-gi-ne na-sci-tur

ü
Sal - va - tor sae - cii - li.

XI.

HolienfHFter Hsch. 1410.

5 —^_S^_^_ J_^^ ^—^——— ^- —^— ^-_^j_ll


Ke - gi - na coe - li in - cly - ta Kx - no - Iti - li pro - sa - pi - a

Co - ro - na di - gni - ta tlS.

Drt've.-;, Cantionos ISohcmieae. 13



— 194

XII.

Hohenfurther Hs. 1410.

ÜES^^i
Gau-de re-gi - na glo-ri-ae
:i]=^r=3'
~gs- ^-p-^ -g-

Quaepo-los trän - sis


^=11:

ho - di -
^
e

—^
^_^. I— .« — -^-— =- -— ^-

Per ag - nii - na coe - le - sti - um

t=^E=-z3EEE^E=-±EEäE^-:äE=J
-ö-^c^-
Gau - de cu - i o - be di - unt Et re - ve - re - ri si - ti - unt

Te an - ge - li ob - se - qui - o

XIII.

Hohenfurther Hs. 1410.

i
Di - es est lae - ti - ti - ae In or tu - re - ga - li Nam processit ho - di - e

^_W_^^^^-^_^- l^fl^E^^^
Ventre vir - gi-na - li Pu-er ad-mi-ra - bi - lis Totus de-lec-ta - bi - lis

SS^:^^—ZJt .^-^-^ I
In hu-ma-ni-ta-te Qui in-aes-ti-ma-bi- lis Est et in ef-fa-bi-lis

In di - vi - ni - ta - te.
— 195 —
XIV.
Kantional von Jistebnicz ca. 1420.

^=-^=1^=^^=!^^^
Mo-re fe-sti quae-ri-inus Vi-rum vir - tu - o - siim Quem et b<'-ne - di - ci-mus

_ ^^— .^r_^- I_c^_:^_^,^_^Z^d


1 los-pi-tem glo - ri - o - simi Et ab ip - so pe-ti-mus ]\Iu-nus gra - ti - o-sum

^===3= :l=1: i
Ut suni-mam no-bis con - fe - rat Tri -um so - li - do - rum.

XV.
Prager Hscli. XIII. H. 3. c. ca. 1320.

:
1 1 -^ ^- i
In hiu - di bus in fan - ti

i
Psal-lat cho - rus fi - de um.

XVi.

Prager Hsch. Xlil. H. 3. c. ca. 1320.

:t:=i^:
=t=:[i-| tt:
Pu-er na-tus in Beth-le-hem Un-de gau-det Je - ru lern

=3iifJ^I=3^^^=i^^
As-sum - psit car-nem ti - li - us De - i pa - tris al - tis - si-mus.

Per Ga-l)ri-e - lern nun - ti - um Vir - go con - ce - pit fi - li-um.


13*
^
— 196

XVII.

Kantional von Jistebnicz ca. 1420.

$i^i :^=3i;—

Pu - er na-tus in Beth - le-hem Un-de gaii-det Je-ru - sa-lem

i Assiimpsit carnem fi - li - iis


zSzd==[=::1:
-^-s—
De
^-^
-
^-
i pa-tris al-tis - si-mus.

ffiiässarsssaias
^-Ö-^- -^-L_^.
-^
Per Ga-bri-e - lern mm - ti - um Vir-go con-ce-pit fi - li-iim.

XVIII.

Prager Hscli. V. H. 11. 14. Jahrli.

— t— ^^^-^—^-o-3-^P-^^ —^^•**- -J-H-

In lau - dem sanc - ti spi - ri - tus AI - le - lu - ja.

::j— __-o_=^
i
De - can - - tet om - nis spi - ri - tus.

XIX.
Prager lisch. V. H. 11. 14. Jahrh.

^^^^^m^^^^^^^
Sur-re-xit Chri-stus ho - di - e Al-le-lu-ja, AI - le - lu-ja.
Hu-ma-no pro so - la - mi - ne AI -le- lu-ja, AI - le - lu-ja.

XX.
Prager Hscli. V. H. 11.

"^^^z^i;:;:
;^t_E^^=E^^=iäJ^^- ^^"E5=SEi=ä-J
Pan-ga-mus me-los glo - ri - ae Re - gi re - gum vic - to - ri - ae.

AI -le -lu-ja AI - le - lu-ja Al-le - lu - ja AI - le - lu -ja.


Qui na-tus est de vir - gi-ne Et nos re-de-mit san-gm-ne.
Al-le-lu-ja Al-le-lu-ja Al-le -lu-ja Al-le-lu-ja.
— 1!>7 —

Xt)s t'-imni-dans a sor - di-biis Iii-tim-dens no-stris cor-di-l»us

:1=^
AI
=3]—

- le - lu -
m
ja etc.

XXI.
Hohenfurtlier Hsch. 1410.

Ke-sur - lo - xit Do - iiii-nus Qiii pro no-bis om - iii - bus

itz:
1^
isas 1
Pas-sus fii - it se - ro - ti - nus.

XXII.
Hohenfurther Hsch. I4l0.
Superior nota.

Siir-re - xit Cliri-stus liö - di - e AI - le - Ui - ja


Inferior nota.

Ilu-ma-no proso-la-mi-ne AI - le - lu-ja, Al-le-lu-ja.

jTiiz*:
b-#- ^ 1^^^ ^ ii=

— 198 —
XXIII.

Kantional von Jistebnicz.

:\i— -g -^— ^-
t- :pt::

In hoc an - ni cir - cu - lo Vi - ta da - tur sae - cii - lo


Tenor.

i -ö— 2^-— — ö— ö— ^--jcsh-


'-T-
r^ ._o~w__.^^ 1

^: Na - to no - bis par -
-^
vu -
^-
lo Per vir - gi - nem

^=3=^=^=^
-^ :=l:
mi^^ =1:
-^

3E^ :[::

na - to no - bis par - vu - lo per vir - gi - nem Ma - ri - am.

-O— ^1
1
::]:
-t-

XXIV.
Kantional von Jisebnicz.
'
I

zj=::]iid=il=i]=1==i.«: r—4-4
.^- (^- — ^ — ^- — ^1
1
1 1
t=h-^

^^^^:
.1 II','' I 1 i I

Lau-de - mus liunc ho - di - e car-mi-ne lae - ti - ti - ae

.^_.^^

I I r i
"^ ^m=
Ky - ri - e - lei - son.
199 —

XXV.
l'rager Hscli. VI. B. J4. 16. Jahrb.
hiscant

Pa - - - - Ta-ra iiyiiii)hus a - di - it

Tenor.

1=±it=t=t:

Vir-gi-nem lae - tan - - ter Yei-biim sura-mi nun -ti- ans

:!=:

Nyniphulae gratan ter In-quit: A-ve coe - li - ca

zij:

-H:

Vir - go gra - vi - da - ta Exstans nia-ter de - i - ca

-^z:^^^: —^.
(7)_^^ (7)

It

De-i - eis um-l)ra -


ta. Psal - lat er-so con-ci - o
(7)

=^====;^ i^üüsi
(•7)

r-i\:

To-ta cle-ri cum ju - l)i - lo Xa-to re-gi


eS
:t:=t=: p=r=t:=ti:
ne - o pliy - to

200

^-^- t
1
-

Ja-cen-ti in cu-na-bu-lo Ee-gen-ti cunc-ta ver - bu - lo

- = - "^1
(r-f-
:^=:p-
v^/ 1
t t-E 1-1p-t
^ t F p^
1-
H
- -

^
E^=f=
r^
=--=-
i-

M
-

--^ä1
=
j

XXVI.
I. Wittinganer Hs(fh. d. 15. Jahrb.
II. Brüderkantional 1576.

:^-^-\iz±=:z--.
zzprpuö =i=^^^^l
Sur-git in hac di - e Christus Dominus Sus - tu-lit qui pi - e
II.
^=p=
F^P=1^EL=^lEr=-"EiF^-EEp=rJ
Ystaltfjest te-to clivile ctn;^ Vy-ku-pi-tel Je-zis Kri-stus mi - le

l-^-
Pro lio - mi -
^
ni - bus
e=^ I ^

Du-ram mar-tem cru


1=^:
- eis
~^mi Tru-cis

=^=p=:Tz:^zr^z:^=^
:[i=t:=tz:i^:z=t:z=ti=
lS=p=^-=^"=^ I-:

sve-ta Spa-si-tel, jenz pro hfi-chy na-se on vstivse

=i;z=^i=p=^ii=zlzz:::jiizijirz=ZEZ=ii=zi=— z=qi=:qq
^=^=-:]: d=r-:
:t:=P=t=: 111=11=:^=^:

Hos-tis a vin - dis spo - li - a tra-hens om - ni - a.

roz-piat na kfi - zi ne - vin - n;^ näs Buh je - di - n^.


Iiilialts-Terzeicliiii!

Seite .Seite

Aaron virg-a jam floriiit . . . . 153 Christus surrexit 99


Aetas orbi aurea 169 Clementiae pax bajula lOU
Ad honorem et decorem .... 47 Coelicolorum sublimi 173
Ad honorem et decorem .... 91 Collaudemus matrem 57
Ad honorem infantnli 153 Concinat plebs Christicolarum. . 173
Ad hujus templi gloriam .... 1 54 Consolator, guberaator IUI
Ad terrorem omnium 91 Constat aethereis IUI
Almi tonantis nobilis 170 Corpus Christi cum sanguine . . 154
Angelas ad virginem 92 Cosmi caligo pellitur 101
Ascendit Christus hodie .... 154 Culmen honoris ........ 155
.

Aureiim orbis saeculum . . . . 171 Cum ens primum 102


Auroram lucis visitat 93 Cum gaudio concinnite 58
Ave candens thronus 171 Cuncti nunc assurgentes . . . .102
Ave celsi conditoris 171 Daniel prophetica . ; 155
Ave gloriosa 48 Depromemus laudes 59
Ave hierarchia 93 Dens omnipotens 103
Ave Maria 48 Dies jam laetitiae 104
Ave maris Stella 49 Digna laude gaude 59
Ave maris Stella 170 Divo flagrans numine 104
Ave non Evae meritum .... 50 Dorothea beata 61
Ave regiua coelorum 94 Duae verae sunt olivae .... 105
Ave rosa in Jericho 50 Dulces odas resonemus 105
Ave rubens rosa 51 Dum jubar astris oritur .... 106
Ave sanctissima 52 1
E morte pater divinus Iu6
Ave sole purior 53 En aetas jam aurea 1U7
Ave spes et salus 54 En arca quam tunc foederis . . 63
Ave trinitatis ciibile 54 En
mola typica
e 63
Ave virgo mater 55 En
trinitatis speculum 64
Ave virgo sincera 172 Evangelizo gaudium 65
Beati qui esuriimt 56 Ex Jacob sidere 65
Benedictum fructiun 95 Ex legis observantia 66
Beniguam dignam 56 Exsurgens virgo hodie 155
Candens ebiir castitatis .... 96 Ezechielis porta 107
Candor claritatis 96 Felici peccatrici 108
Caro Christi vita vivens .... 97 Felici signo 66
Cedit hiems eminus 97 Festivali melodia 156
Cedit hiems eminus 98 Flagranti sisto conamine .... 109
Cedit moeror eminus 9S Graudeamus pariter 110
Celsa parens 172 Gaude felix Bohemia 15t)
Christus aeternalia 99 Gaude felix ßohemia 157
13**
1

202 —
Seite Seite
Gaude felix Pannonia HO Modulemur nato regi 125
Gaudent chori angelorum. . . . 174 Nascitur de virgine 125
Gaude regina gloriae 111 Nos respectu gratiae 160
Gaude virgo speciosa 111 Novis canamus mentibus .... 126
Hac mibe irrorante 174 Nunc angelorum gloria 76
Hoc festum venerantes 67 Nunc clerici cantantes ..... 76
Hosce niti et laeti 174 Nunc festum celebremus .... 77
Jacob sidus canduit 175 crux Christi laudabilis .... 160
Jam adest dies jubilaeus . . . .112 O filii ecclesiae 78
Jam Christus ab inferis . . . . 112 O gloriosa trinitas ....... 1 6
Jam verbum deitatis 113 O liben kint der Christenheit . . 80
Jesu dulcis memoria 114 Olim te virentibus 178
lUustratam vemistate 68 O Maria Magdalena 161
Illuxit nobis hodie 157 O Maria mater pia 82
Imber mmc coelitus ...... 115 O mirandum commercium . . . 179
Imperatrix gloriosa 68 O princeps apostolice 162
In hac die decantemus 116 Optimus rerum conditor .... 179
In laudem Mariae Orbis Salus oritur 116 180
In laude Sancti spiritus ....O regina lux divina 157 82
In laudibus infantium O rex regum clementiae158 .... 126
In matutinis 69 Os almi nam te legati 180
Insignis infantule 117 Pangamus melos gloriae .... 162
Intuamur enixam 71 Pangamus melos gloriae . . . .162
Johannes Christi baptista. 158 Pangant odas pariter
. . . 127
Johannes Dei gratia ......
72 Paradisi praepositus 163
Johannes flos ecclesiae 158 Paraneuma eructemus 127
Johannes postquam senuit ... 159 Paranymphus adiit 83
Johannes sidus coelieum .159 Patrata sunt miracula
. . . 128
Iris ostentans 73 Patrem parit filia 163
Jubar darum emicuit 175 Patris increati pietas 180
Jubilemus dulciter 118 Petrus clausus ergastulo .... 163
Jubilemus singuli 118 Plena gratia, da 129
Jubilo cum carmine 119 Plena gratia, naevorum . . . . 128
Katharinae solemnia 120 Prima declinatio 83
Laeta promat concio 176 Probleuma aenigmatum .... 130
Laudemus Christum hodie ... 159 Procopii solemnia 131
Landes dicat omnis aetas . . . 120 Pueri nativitatem 84
Lumen Sancti spiritus 121 Puer natus in Bethlehem . . . , 163
Magna Dei summi parens ... 176 Puerum solatio 131
Magni parentis matrem .... 177 Pulcherrima rosa 85
Maria pia 121 Quid admiranjini 85
Maria Triuni gerula 73 Quidam triplo metro 131
Mater bonitatis 74 Recolamus virginis 132
Melodicae vocis 75 Resurexit Dominus 164
Mens surgat fidelium 122 Resurgenti collactemur 133
Mente pura laudemus 123 Resurgenti Nazareno 134
Michael coeli signifer 160 Rex gloriae 86
Mirifice supremus 177 Salve amicta sole 134
Missus ab aetherea 177 Salve auctor nostrae vitae ... 135
Mittitur archangelus 123 Salve Dorothea 136
Modulemur die hodiema .... 124 Salve Maria 86
203

Sfite Seite
8amson fortis vectes mortis . . 137 Surgit in hac die 141
Samsonis lionestissima 137 ;
Turba canat populi 142
Salve regiua gloriae 87 1
Urbs beata Sion gaude .... 142
Salve virgo iiobilis ISl Ursula speciosa 142
Scimus in altari 137 Va'e Jacob stellula 143
Sedentem in teloneo 164 Vale imperatrix coelica .... 144
Sed laceratum Dei ISl j
Vale mater deica 145
Septitbrmis qui in donis .... 137 Veni dulcis consolator 146
Singuli catholice 138 Venit ab aethereo 1 S3
Sol de Stella oritur 138 Vigilanter melodicuni 146
Solls praevia 139 Virens in civitate 147
Spiritum niisit hodie 165 Virgini gloriosae 1S3
Stirps Jesse Horigerum 165 Vita mundo prodiit 183
Stupefactiis interni dux 139 Vivus panis angelorum 147
Summi increati 182 Vota laudum cantica 148
Superni jubar aetheris 140 ,
Wenzeslao duci claro 1-18
Supremus rerum conditor. . . . 182 I Zachaeus arboris 149
Surexit Christus hodie IHo I
Nachträge und Bericlitigungen,

S. 4 Zeile 1 v. u. lies Bonifatiiis statt Bonifacius.


S. 7 Zeile 6 v. o. lies „ohne Angabe einer zuverlässigen Quelle" statt
„ohne jede Angabe seiner Quelle".
S. 17 Zeile 13 v. u. lies „und fängt, lebhaft an ein bekanntes Gedicht
Brentanos erinnernd" u. s. w.
S. 33 Zeile 2 v. o. lies proximus statt proxirmus.
S. 35 Zeile 8 v. o. lies„des sechzehnten und siebzehnten" statt
„des vierzehnten und siebzehnten Jahrhunderts''.
S. 35 Zeile 13 v. o. lies coelitus statt colitus.
S. 37 Zeile 4 v. o. lies prodiit statt produit.
S. 38 Zeile 13 v. o. lies „dieses selbst" statt „dieser selbst".
S. 39 u. f. Man beachte aus dem Chronicon Francisci Pragensis L. II.
c. 19 „De novitatibus morum, quae temporibus regis Johannis ortum habuerunt",

die folgende Stelle: „Cantus fractis vocibus per diatessaron et diapente


modulatus jam in choreis ubique resonat et plateis, Choreae magistrales
morosae et delicatae jam non curantur, sed lagii, cursorii et breves nunc
frequentantur." Scriptt. rer. Bohem. II, 163.
S. 41. Das Notenbeispiel ist genau nach dem Codex Altovadensis, also
ohne Vor- beziehungsweise Einzeichnung, wiedergegeben. Dabei versteht sich
für die Melodie von selbst, dafs die ersten beiden h zur Vermeidung des dia-
bolus in musica als verminderte anzusehen sind. _
S. 53. Der Leich No. 9 ist gearbeitet mit Material'aus .dem Amictus
beatissimae virginis Mariae von dem Karthäuser Konrad von Hainburg.
Mone II, 440. Daraus bestimmt sich das Alter des Leiches.
S. 111. Meine Vermutung betreffs des Liedes No. 86 hat sich nachträglich
bestätigt. Str. 1—5 stammen aus einem langen Gedichte, das sich als Jubilus
beati Bernhard! abbatis de gaudiis Mariae in der Prager Hsch. XIII E 3
befindet. Str. 6—9 sind dem Crinale des Konrad von Hainburg (Mone II,
No. 507) entnommen.
S. 123. Von dem Liede No. 104 habe ich nachträglich den Verfasser
ermittelt. Es ist der dritte Prager Erzbischof Johann von Jenstein, f 1400.
Vgl. „Die Hymnen Johanns von Jenstein, Erzbischofs von Prag, zum ersten-
mal herausgegeben von Guido Maria Dreves S. J. Prag 1 886. Cyrillo-Methodsche
Buchdruckerei (J. Zeman u. Comp.).

0. A. M. D. G.

Pierer'sche Hofbuchdruckerei. Stephan Geibel & Co. in Altenhurg.


ANALECTA HYMNICA
MEDII AEVI.

II.

HYMMKIUS MOISSIACENSIS.

Das Hymnar der Abtei Moissac


im

10. Jahrhundert.

Herausgegeben

Guido Maria Dreves,


S. J.

-o-53>—

Leipzig.

Fues's Verlag (R. Reisland).


1888.
HYMNARirS MOLSSIACENSIS,

Das Hpiuar der Abtei Jloissac


im

10. Jalirliundert.

Nach einer Handschrift der Rossiana.

Im Anhange:

a. Carmiiia scholarium Campensinm.


b. Cautioiies Vissegradeiises.

Herausgegeben

Guido Maria Dreves,


S. J.

-0.^J3£J^<^

Leipzig.

Fues's Verlag (R. Reisland).


1888.
Tor wort.

oeit längerem mit den Vorarbeiten für eine Geschichte der


lateinischen Hymnodie beschäftigt, wurde mir, je mehr ich die-
selben zu fördern vermochte, um so klarer, dafs die mir ge-
steckte Aufgabe mit dem bisher fi'eigelegten Älateriale nur in
höchst ungenügender Weise sich lösen lasse. Die Geschichte
einer Litteratur läfst sich nicht wohl schreiben, solange dieselbe,
wenn auch nicht zur besseren, so doch jedenfalls zur gröfseren
Hälfte in Handschriften begraben liegt, von denen die meisten
wenigen, viele so gut wie keinem zugänglich sind. Hatte ich
mich anfänglich mit der Hoffnung getrag-en, den beabsichtigten
historisch gegliederten Bau über den von unseren deutschen,
englischen und französischen Sammlern, vor allen über den von
Daniel und Mone gelegten Fundamenten aufrichten zu können, so
nmlste ich , seit ich zur gegenteiligen Erkenntnis gelangt war,
mich wohl oder übel entschliefsen, zunächst die Fundamentierungs-
arbeiten zu ergänzen und zu vervollständigen, d. h. das ver-
schüttete hymnologische Rohmaterial soweit und solange zu fördern,
bis ein richtiger Überblick über das Ganze werde ermöglicht
sein. Diesen Vorarbeiten für eine dereinstige Geschichte der
Hynmologie soll die Sammlung dienen, deren zweites Bändchen
hier vorliegt.
Der Zweck dieser Analekten ist somit ein anderer als der
von ^fones Anthologie, die es nirgends auf Erschöpfung ihres
Gegenstandes abgesehen hat, oder von Daniels Thesaurus, der
das gesamte zugängliche j\raterial, nach historischen und litur-
gischen Gesichtspunkten geordnet, zu umspannen die Absicht
— 6 -
hatte. Auch zu einem solchen Thesaurus, der gleichfalls ein
schreiendes Bedürfnis geworden , seit das einst klassische Werk
Daniels derart tiberholt erscheint, dafs eigentlich nur die gut ge-
arbeiteten Indices des fünften Bandes noch von praktischer Be-
deutung sind ; auch zu einem solchen Thesaurus, sage ich, dtirfte
sich diese Sammlung als eine unerläfsliche Vorarbeit erweisen.
Bei derselben wird es mein Bestreben sein, da nun einmal die
Ordnung, wie sie ein Thesaurus bieten müfste, hier von vorne-
herein ausgeschlossen ist, dafs jedes Bändchen als ein abgerundetes
und in sich geschlossenes Ganze auftrete, wie dies bereits mit dem
ersten Hefte der Fall gewesen. Und zwar kann ich nach dem
jetzigen Stande meiner Arbeiten als gesichert betrachten einen
Band Sequenzen —
also eine Ergänzung zu der bisher reich-
haltigsten Sammlung von Kehrein, deren rund 900 Nummern ich
nach noch nicht anderthalbjährigem Sammeln bereits über 700
weitere hinzufügen könnte: einen Band Hymnen, einen Band
Eeimofficien, einen Band Reimgebete und Leselieder. Um diese
Punkte nämlich mufs man das vaste Material der s. g. Adespota sich
krystallisieren lassen, soll nichtso manchen
(wie leider in
Sammlungen) das Disparateste und Unzusammengehörigste in
bunter Mischung durcheinandergärend eine unentwirrbare Kon-
fusion überall da zurücklassen, wo die seltene Kenntnis der
katholischen Liturgie, noch dazu die historische Kenntnis der-
selben, abgeht. Wie
sich die von bestimmten Verfassern her-
rührenden Lieder werden einreihen lassen, vermag ich selbst
für den Augenblick noch nicht alizusehen.
Nachdem ich so Zweck und Methode dieser Sammlung im
grofsen und ganzen gekennzeichnet, wird es vielleicht manchem
Leser auffallen, dafs ich mich mit diesem zweiten Bändchen
einigermafsen von der mir vorgezeichneten Linie entferne; ich
bin mir dieser Abweichung sehr wohl bewufst, glaube indes, dafs
die starre Konsequenz in diesem Falle zum '"Nachteile der Sache
gereichen würde.
In der dem Generale der Gesellschaft Jesu gehörigen, zur Zeit,
der augenblicklichen Zustände Italiens halber, unter dem Schutze
Sr. k. u. k. apost. Majestät hieher geflüchteten s. g. bibliotheca

Rossiana fand ich nämlich eine Handschrift wieder, die bereits


im Jahre 1854, als sie sich noch in Rom in der Bibliothek des
Can. Rossi befand, von Bethmann benutzt und beschrieben
wurde ^). Die Handschrift ist ein Hynmaiiuni des 10. Jahrb., aus

der Abtei Moissac im südlichen Frankreich stammend. Hätte


ich mit der Handschrift wie mit allen anderen verfahren, so
hätte ich, das einmal Veröffentliclite bei Seite lassend, die noch
unbekannten Lieder nach liturgischen Gesichtspunkten geordnet
unter die übrigen Hymnen meiner Sammlung verteilt, wo sie
dann unter der Masse —
Hymnen im strengsten Sinne des
Wortes sind schon jetzt an 800, im weitesten zwischen 3 bis 4000 —
so untergegangen wären, dal's die Handschrift als solche völlig
aus dem Auge verschwunden wäre. Bei dem Interesse, das
dieselbe ihres Alters, ihrer Herkunft und ihres Inhaltes wegen
beanspmcht , konnte ich mich zu einer solchen Aufsaugung der-
selben nicht entschliefsen und zog es vor, ihren Inhalt bei-
sammen zu lassen und das Hymnarium Moissiacense, so wie es
war und Ganzes zu verötfentlichen, ein Seitenstück
ist, als ein

zu dem durchbekannt gewordenen Antiphonarium


Muratori
Benchoriense dem es an Alter wenig, an Interesse und Be-
,

deutung für die hymnologische Forschung wohl gar nicht nach-


steht.
Der Umstand, der am meisten gegen diese Behandlung der
Handschriftsprach, war der, dafs ich auf diese Weise ge-
zwungen wurde, entweder eine ungeniefsbare Variantensammlung
statt eines H>innars zu edieren, oder aber eine grofse Anzahl
hinlänglich bekannter und des öftern edierter Texte von neuem
abzudrucken, mein Gefühl um so mehr auflehnte,
wogegen sich
als gerade mehreren neueren Hymnen-
dieses Verfahren bei
sammlungen mich recht unangenehm berührt hatte. Die Inedita
des Codex Moissiacensis verhalten sich nämlich zu den bei
Daniel, Mone u. a. bereits befindlichen wie 51 zu 90, bilden
also ein starkes Drittel des Gesamtinhaltes. Dennoch be-
ruhigte ich mich dieses Neudrucks wegen völlig, nicht nur als ich
sah, dafs ^^ele dieser bereits bekannten Hymnen in der Hand-
schrift mit bedeutenden Abweichungen auftraten, deren eine
künftige kritische Textediemng der Hymnen nicht entliehren
dürfe (bei einzelnen Hymnen finden sich ganze Strophen zu-
gesetzt, wie bei Quem terra, Almi prophetae, Urbs beata, Jam

1) Archiv der Gesellschaft flu' ältere deutsche Geschichtskunde. Heraus-


gegehen von G. H. Pertz. B. XII. S. 409.
— 8 —
ter quaternis); sondern mehr noch, als ich wahrnahm, in welcher
Weise so manche dieser Lieder bisher ediert worden. Nicht
wenige derselben, und es handelt sich meist gerade mn sehr
alte Lieder, finden sich nur bei Daniel ;
prüft man seine Quellen,
so findet sich gar nicht selten, dafs keine einzige handschriftliche
Aufzeichnung seinem Texte zu Grunde liegt, dafs derselbe viel-
mehr schlechthin den Hymnensammlungen des 16. und 17. Jahr-
hunderts entnommen, mithin für die textliche Sicherstellung des
betreffenden Liedes seit einigen hundert Jahren nichts geschehen.
So ist, um nur ein Beispiel zu erwähnen, von dem schönen Marien-
hymnus quam glorifica bei Daniel I, 245 nur die erste Strophe
angeführt unter Verweisung auf Hilarius, Wimpheling etc.;

Band IV, 188 geschieht dann der Abdruck des ganzen Liedes,
ob ex recentiori Praemonstratensium breviario oder aus den
Band I genannten Sammlungen, bleibt ebenso ungewifs, als

die Herkunft der unterm Text verzeichneten Varianten. Der


gewifs interessante Hymnus Alleluja dulce Carmen ist bei Dan. I,

261 ohne Angabe jeder Quelle mitgeteilt; IV, 152 erscheinen


einige Varianten desselben Liedes wieder ohne jede Genealogie.
Für eine Reihe dieser Lieder hat erst Mone eine handschriftliche
Grundlage geboten; aber auch diese ist für viele wieder recht
spärlich, oft eine einzige Handschrift, oder Handschriften des 14. und
15. Jahrh. für Lieder von beträchtlichem Alter, z. B. Jam Christe
sol iustitiae, Jam Christus astra ascenderat, Lignum crucis mira-
bile, Chorus novae Jerusalem etc. etc. Nach diesen Wahr-
nehmungen schien es mir kein blofser Luxus mehr zu sein, jene
Lieder aus einer Quelle wie die vorliegende zu wiederholen.
Der Codex Moissiacensis , um auf die nähere Beschreibung
der Handschrift zu kommen, ist ein Cod. memb. in 8^, 22,9
zu 13,9 cm. Was von
sein Alter betrifft, so ist derselbe sowohl
de Rossi als von Bethmann, sowie von mehrereu Sachverständigen,
denen ich die Handschrift vorlegen konnte, darunter Professor
Dr. E. Mühlbacher dahier, übereinstimmend dem 10. Jahrhunderte
zugewiesen worden. Die Herkunft derselben aus der Abtei
Moissac ist zwar nur durch eine sehr späte Zuschrift auf fol. 1 a
bezeugt; es liegt indes kein Grund vor, die Angabe in Zweifel
zu ziehen, da der gaskonische Charakter der Handschrift sowohl
durch mancherlei Eigentümlichkeiten der Schreibung (von denen
weiter unten), als auch durch den Inhalt (sie enthält Hymnen
— 9 —
auf eine Ixoihe specifisch aqiiitaiiisclier Heilif^er) ])ez(nif>t ist.

Auf das dem hl. Tetrus geweihte IMoissac^) insbesondere weist


niclit undeutlicli der Umstand, dafs unter den Hymnen nicht
weni.uer als sieben auf Petrus (beziehungsweise Petrus und Paulus)
sich finden.
Die Stiftung der Abtei, deren Lage die x\nnales 0. S. B. als
in pago Cadurcino ad confluentes Sarae (Sere) in Tarnum (Tarn)
bestimmen, wird bald Chlodwig, bald Chlotar IL zugeschrieben,
erfolgte^ aber auf alle Fälle bereits im Unter
7. Jahrhundert.
wechselvollen Schicksalen, indem geistliche Würdenträger und
weltliche Machthaber sich um den Besitz des mächtigen Klosters
bemühten, welches in der Folge zeitweise bis zu vier Äbten,
zwei geistliche und zwei s. g. weltliche Äbte (Vögte) hatte, er-
hielt sich die Abtei, seit 1047 zur Reform von Clugny zählend,
bis sie durch Dekret Pauls V. vom 9. Juli 1618 in ein weltliches
Stift umgewandelt wurde, eine Bestimmung, die indes über
Einsprucli Clugnys erst 1626 verwirklicht wurde. Näher auf
die Geschichte der Abtei einzugehen, ist natürlich nicht dieses
Ortes. zusammenhängenden Nachrichten fand ich
Die besten
in Dionysii Sammarthani Gallia Christiana (ed. 1716) I, 158 171, —
woselbst auch die series abbatum viel zerstreutes Material ;

bietet die Histoire generale du Languedoc, einiges ^labillons


Annales.
Unsere in Rede stehende Handschrift, zu dieser zurück-
zukehren, enthält jetzt 107 Blatt; in vollständigem Zustande
enthielt sie deren zwei mehr, da von der ersten Lage der
äufserste Bogen, die eigentlichen fol. 1 u. fol. 8 fehlen, wodurch
leider Lücke in No. 24 verursacht ist. Inhaltlich ist die
die
Handschrift ein Hynmar, das indes auch die im Monasticum ge-
bräuchlichen Cantica der 3. Nocturn enthält. Sie zerfällt in drei
Teile, eine erste gröfsere Serie von Hymnen (fol. la 48 b) und —
Cantica (fol. 49 a —
61b); eine zweite Serie, ebenfalls Hymnen
(fol. 61b— 70a) und Cantica (fol. 70 a— 71a); endlich fol. 71
beginnend und bis zum Schlüsse fortlaufend, eine Reihe von Nach-

^) ,,. . . Leotadio abbati vel omni congregationi Moissiacensi, quod infra


pago Caturcino (sie) in honore Sancti Petri constructiim esse videtur" . . .

Mabillon, Annales 0. S. B. I, 686. Moysiaci quoqiie loco in dioecesi eiusdem


ecclesiae super fluvium Tarnis in bonore SS. apostolorum Petri et
Pauli monasterio constructo . . . Ibidem II, 267.
— 10 —
trägen, die sämtlich nicht mehr als zum corpus der Handschrift
gehörig anzusehen sind. Der Mehrzahl nach sind dies prosaische
Gebete untermischt jedoch mit einzelnen Hymnen und Liedern.
,

Während die beiden ersten Teile, das eigentliche corpus, von


zwei sich ablösenden Händen geschrieben erscheinen, die, obwohl
die kleineren Züge der einen altmodischere, dem 10. Jahrh. an-
gehörende, die gröfseren und schwerfälligeren der andern modernere,
der Art des 11. Jahrh. sich nähernde Formen erkennen lassen,
dennoch gleichzeitig geschrieben haben da sie in unbestimmten
,

Zwischenräumen innerhalb derselben Lage, oft auf demselben


Blatte (nicht Seite) abwechseln, sind die Nachträge des dritten
Teiles von sehr verschiedenen Händen und zu verschiedenen
Zeiten eingetragen. Diese Dreiteilung ist auch in dem gegen-
wärtigen Abdrucke beibehalten, in dem genau in der Anordnung
der Handschrift die Hymnen der ersten und zweiten Serie sowie
die Hymnen und Lieder des Nachtrages sich folgen, obwohl drei
Gedichte dieser letzten Abteilung, die Kummern 127, 129 u. 140,
dem weltlichen Liede angehören und daher wie Saul unter
den Propheten sich ausnehmen. Da sie schon einmal in der
Handschrift diese privilegierte Stellung behaupten, wollte ich
ihnen dieselbe auch nicht im Abdrucke verkümmern und beliefs

sie an der Stelle, an der ich sie vorfand. Von diesen Liedern
habe ich eines, das fol. 75 a u. b der Handschrift befindliche
Krönungslied Odos, da es ein besonderes historisches Interesse
beansprucht, Herrn Prof. D. Mühlbacher zur Veröffentlichung in
den Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichte über-
geben, wo dieselbe im Laufe des Jahres erfolgen wird. Was
sich über die Person dieses Odo durch Vermutung erreichen
läfst, möge der freundliche Leser ebenda nachsehen, da die
Behandlung dieser Frage uns zu weit von unserem hymnologischen
Vorwurfe entfernen würde.
Eine andere, die Wifsbegirde erregende Personalangabe ent-
hält der verwilderte Abcedarius No. 134 Almae dictatis etc., eine
Angabe, auf die auch Bethmann seiner Zeit aufmerksam wurde.
Fol. 83 b der Handschrift bekennt sich nämlich der Dichter als
einen von seinem Sitze vertriebenen Bischof Namens Petrus, der,
da die Schrift dieses Liedes bereits dem 11. Jahrh. anzugehören
scheint, an der Grenze des 10. und 11. gelebt haben dürfte.

Die bezüglichen Verse lauten:


- 11 —
Te laiulat Petrus rliytlimini/ans lactus,

Malis adfectus et dolore pressus,


Languore fessus patriaque exsul,
Omnino moestus.

Moerori datus, Iionore j^rivatus,

Lamentis raucus, fletibus et auctiis,


Sat blaspliematus et probris vallatiis,

His Corde tactus.

Rogo te, sancte Martyr Antonine,


Meum intendens hodie clamorem
Center honorem et episcopaleni

Da mihi sedem.

Wer dieser Petrus war, ist leider nicht möglich gewesen


zu erkunden. Von den zalilreichen Prälaten dieses Namens,
von denen die Gallia Christiana zu berichten weifs, fand ich
zwischen der Mitte des zehnten und Ende des elften Jahrhunderts
nur einen, bei dem eine Vertreibung von seinem Sitze berichtet
wird, und dieser eine, Petrus, Sohn des Vicomte von Karbonne
und Bischof von Phodez, wurde um 1080 von Gregor VII. ex-
kommuniziert und abgesetzt, eine Mafsregel, der er längere Zeit
hindurch erfolgreichen Widerstand entgegensetzte. Von Petrus L,
Bischof von Aire, der 1063 bei der feierlichen Einweihung der
neuen Abteikirche von Moissac gegenwärtig war:
Elloreus Steplianum concessit et Adura Petrum,
und an den zu denken man geneigt wäre, ist leider eine Ver-
treibung von seinem Bistum nicht bekannt.
Was die Wiedergabe des handschriftlichen Textes betrifft,
mufs ich bemerken, dals ich die Lesarten des Codex nur dort ver-
liefs, wo dieselbe eine offenbare Korruption enthielten ; in diesem
Falle ist aber jedesmal, selbst wo es sich nur um einen Schreib-
fehler handelt, die Lesart der Handschrift unter dem Texte be-
merkt. Nicht vermerkt habe ich dagegen, wo eine Aspiration
ergänzt oder werden mufste, da die Handschrift
unterdrückt
nach echt romanischer Weise gerade dort aspiriert, wo nicht
zu aspirieren ist, und umgekehrt, also z. B. schreibt: Bonis
veamur hactibus, hoves herroneas, hodas ymni etc. etc. So finden
sich ohne Aspiration [hjorror, [h]ostis, [hjorae, [h]anc, [h]uius,
|h]agia, tra[li]as, pro[h]ibere, [h]omo, [lijumanitus ,
[hjaustus,
[hjorrens, [h]odie; mit Aspiration per(h)ennis, (h)aetheris, (h)ac,
— 12 —
(h)arundo, (h)actibus, (h)unus, (h)aulam, (h)orclinis, per(h)acta,
cre(h)etur, co(h)ornata, (h)unicus, (h)oritur, (h)en, (h)atrocissimus,
(h)oriens, (]i)olim, (]i)omnis, praecipu(h)us, acc(h)olis, (h)ordinet,
(h)iisia u. a. Minder häufig ist die gleichfalls nicht verzeichnete
Verwechslung von j und g: gecore, gaculis, jenu, jenitoris,
jenitus, jentes, jesta. In der Orthographie folge ich der in der
Liturgie nun einmal üblichen, brauche jedoch gegebenen Falles
von zwei Schreibungen jene, die durch die Reinheit des Reimes
gefordert wird. In allen Fällen, in denen Klammern zur An-
wendung kommen, bedeutet die eckige Klammer, dafs die be-
treifenden Silben in der Handschrift zu Unrecht fehlen, die
runde, dafs sie daselbst sich finden, obschon sie überzählig sind;
eine Unterscheidung, die ich auch später einhalten werde.
Zum Schlüsse noch ein Wort über die im Hymnarium ent-
haltenen Melodieen. Schon Bethmann ist, wie aus seiner kurzen
Beschreibung der Handschrift erhellt, nicht entgangen, dafs die
Neumen derselben nicht die gewöhnlichen, sondern eine seltnere,
namentlich im südlichen Frankreich gebräuchlichere Art dieser
sei ^). Zu meiner freudigen Überraschung
musikalischen Keilschrift
bemerkte ich bei wiederholten Vergleichen, dafs diese Neumen-
art der Entzifferung weit günstigere Aussichten biete , als alle
übrigen, die mir bisher zu Gesicht gekommen. Ich nehme bei"
dieser Gelegenheit Veranlassung, ein kurzes Wort über Neumen
im allgemeinen eiufliefsen zu lassen, weil ich sehe, dafs vielfach
irrige Ansichten über deren Lesbarkeit verbreitet sind. So
las man noch jüngst in No. 3 der „Blätter für Ilymnologie"
S. 48 anläfslich einer Besprechung des Riemannschen Musik-
Lexikons: „Wenn derselbe (Riemann) es für unausführbar er-
klärt, zu dem klassischen Rhythmus etwa gar der Jubilationen
zurückzukehren, weil keine Hoffnung vorhanden sei, den Schlüssel
für die Rhythmik der (Neumen) wiederzufinden,
alten Notirungen
so teilen wir diese Furcht nicht denn Dom Pothiers Forschungen
;

haben uns den Neumenschlüssel längst gegeben; es fehlt nur


noch an den Männern, welche die ungeheueren Neumenschätze
dechiffriert der Öffentlichkeit zuführen." Mein verehrter Freund

1) Es ist jene Art Dom Pothier, Les melodies


von Neumen, die bei
Gregoriennes Tournay 1881 p. 50 und in der Tabelle
d'apres la tradition,
p. 69 (in der Horizontalkolumne des 11. und 12. Jalirh.) erklärt und ver-
anschaulicht sind.
- 13 —
Dr. L wird mir liowils iiiclit voriibelii, wenn icli iliiii Tiicinaiiii

ge^^enüber zwar völlif,^ Recht gebe — denn den Sclilüssel zur


Rhythmik des Chorals enthalten Dom Pothiers Werke zur Voll-
kommenheit —
seine Behauptung bezüglicli der Entzifferbarkeit
,

der Xeumenmelodieen aber einer Einscliränkung unterwerfe.


Der Xeumenschlüssel nämlich, den uns Dom Pothier unter
dieser Rücksicht gegeben — übrigens meines Wissens nicht als
der erste gegeben — besteht nur darin, dais er uns lehrt, welches
die quantitativen Werte der Neumenzeichen seien, welches Zeichen
einen punctus d. h. eine kurze, welches eine virga d. h. eine lange
Note, welches einen podatus. torculus, scandicus u. s. w. bedeute.
Die Schwierigkeit der Neunienentzifferung liegt aber durchaus
nicht in der Bestimmung des Xotenwertes, sondern in der Be-
stimnumg der Tonlage.
Rücksichtlich ihres Verhältnisses zur Tonlage haben wir vier
Arten von Xeumen zu unterscheiden: Einige sind nämlich in
einer einzigen geraden Linie fortgeschrieben; diese Xeumen be-
zeichnen nur die Quantität der einzelnen Noten, also den Rhythmus
der ^lelodie. Die zweite Art schreibt nicht in gerader, sondern
in wellenförmig auf- und niedersteigender Linie; diese Neumen
zeigen aui'ser dem Rhythmus der Melodie auch deren Steigen und
Fallen im allgemeinen, einzelnen Intervalle
nicht aber die
an, und zwar zeigen sie uns nicht an,
dieselben nicht etwa blofs
die wir vielleicht den Schlüssel dieser Neumen verloren haben,
sondern sie haben dies zu keiner Zeit angezeigt. Da man
aber aus einer Schrift nie mehr herauslesen kann, als der Schreiber
ursprünglich in sie liineingelegt hat, ist alles Suchen nach einem
Neumenschlüssel eitele ]\Iühe. Das einzige, was sich rücksichtlich
dieser beiden Neumenarten erreichen läfst, hat durch Vergleichung
mit Noten -Handschriften zu geschehen. ich nämlich eine Habe
Melodie in einer späteren Notenhandschrift vor mir, so vermag
ich durch Vergleichen der Notenw^erte, vor allem aber der Noten-
gruppen (Podatus, Torculus etc.) sowie des allmählichen Steigens
und Fallens der Melodie zu konstatieren, ob die neumierte Melodie
mit der notierten identisch ist oder nicht. Es giel)t aber eine
Gattung von Neumen
dritte —
und zu dieser gehören die des
Hymnars von ^foissac —
welche auch die einzelnen Intervalle,
wenn auch ohne Liniensystem und nach dem Ijloisen Augenmafse,
aber doch hinlänglich genau bezeichnen, um ein Ablesen der
:

— 14 —
Intervalle möglich zu machen, wovon man sich am leichtesten
überzeugt, wenn man etwa ein Lineal durch die Noten legt.

Diese Neumen bringen mich also in der Entzifferung um einen


Schritt weiter: ich kann nämlich an ihrer Hand die neumierte
Melodie auf ein Liniensystem übertragen; nur fehlt mir noch,
wenn ich der ersten Note eine beliebige Lage gegeben und die
Lage der übrigen in Bezug auf diese eine fixiert habe, der
Schlüssel, den ich meiner Melodie vorzusetzen habe; ich weifs
noch nicht, welches die Tonhöhe der ersten Note, ich weifs nicht,
welches die Tonart des ganzen Stückesist. Mit anderen Worten,
Neumengattung giebt mir wohl dierelativeTonhöhe
die dritte
der einzelnen Noten in Bezug auf eine unbekannte erste, nicht
aber die absolute Tonhöhe der Melodie an. Dieses thut
erst die vierte Gattung von Neumen, die bereits den Übergang
zur Notenschrift darstellt, da sie auf ein System von mindestens
einer (der roten F - Linie) , später zweier Linien (der roten F-
und der gelben C- Linie) geschrieben erscheint. Da durch diese
Linie die absolute Tonhöhe einer Note, des f, gegeben, ist auch
die ganze Melodie in allen ihren Teilen bestimmbar und zwar ohne
jeden weiteren Schlüssel. Die beiden letzten Neumenarten
scheinen in Deutschland überhaupt selten zu sein, während sich
die beiden ersteren stellenweise bis ins fünfzehnte Jahrhundert^
behaupteten.
Nach diesen Vorbemerkungen komme ich auf die Neumen
des Codex Moissiacensis denen der dritten Art zurück.
, also zu
Unser Codex enthält, in der oben beschriebenen Weise neumiert,
28 Melodieen, nämlich zu den Texten
Fange lingua gloriosi.

Liistra sex qui jam peracta.


Ad coenam agni providi.
Almi prophetae progenies pia.

Felix per omnes festum mundi cardmes.


Athleta Christi, Antoninus martyr.
Ijaudes magnificas altithrono Deo.
Ut tibi darum resonemus hymnum.
Ave coeli janua.
Te, Cliriste, patris verbum, virtus inclyta.
Christe, sanctorum deciis angelorum.
Tibi, Christe, splendor patris.
Urbs beata Hierusalem.
Exsultet coelum laudibus.
— 15 —
Aeterna Christi niuneni.
Kex gloriose praesiiluin.
Sanctoiiim meritis indyta gaiidia.
Martyr l)ei, qiii uniciim.
Dens, tuorum militiim.
Jesu, redemptor omniiun.
Iste confessor Domiiii colentes.
Jesu, Corona virgiiiuni.
Jesus retulsit oimiiuiii.

Odo, princeps altissime.


Quique cupitis audire.
Cives coelestis patriae.
Alme dictatis resonante gratis.

Manus edocta variis.


Ol) adventum carissimi.
l'sallere quod docuit.
Musae Cidlides.

Drei Melodieen sind zweimal geschrieben, indem die Hymnen


Aeterna Christi niimera und Jesu Corona virf^nnum, Iste confessor
und Athleta Christi, Sanctorum meritis und Landes niagnificas
gleiche Weisen erkennen lassen, wenn auch die letztgenannten
nicht ohne hetnächtliche Abweichungen.
Zunächst sei ein negatives, aber darum nicht minder wichtiges
Ergebnis verzeichnet, damit nicht etwa ein späterer Benutzer der-
selben Handschrift der gleichen Täuschung unterliege, der ich
mich eine Zeit lang hingab. Während nämlich die zwei ersten
Melodieen auf dem unteren Eand der Handschrift nachgetragen,
die dritte zwischen die engen Zeilen des Hymnus eingeklammert
erscheinen, ist von fol. fol. 13 b) vom
15 b an (vereinzelt schon
Schreiber Eaum für die spätere Xeumierung belassen und zwar
so , dafs in der ersten Strophe jedes Hymnus jedesmal eine der
21 dem Pergamente eingeritzten Linien übersprungen ward. Es
war möglich, dafs der Xeumator diese geritzte Linie als E - Linie
benutzt hätte, in welchem Ealle die Xeumen der Handschrift zur
vierten, nicht zur dritten der oben unterschiedenen Gattungen
gehört hätten. In der That fehlt es nicht an einigen Momenten,
welche diese Vermutung zu bestätigen scheinen. Einmal bemerkte
ich bei einigen durch Vergleich entzifferten Melodieen (z. B. der
^lelodie Eelix per omnes), dafs die sämtlichen f auf der geritzten
Linie standen, sowie dafs bei der zweimal geschriebenen Melodie
Iste confessor die entsprechenden Noten stets die gleiche Lage
-le-
in Bezug auf die Linie einnahmen. Fortgesetzter Vergleich,
namentlich die Auffindung der Melodie des Iste confessor in
einer Klosterneuburger Notenhandschrift, ergab indes schliefslich
zur Evidenz, dafs der Linie eine solche Bedeutung nicht zukam,
die Neumen der Handschrift vielmehr lediglich zur erwähnten
dritten Klasse zu rechnen seien.
Da die letzteren, wie bemerkt, wohl das Ablesen der Inter-
valle gestatten, nicht aber die Tonlage der Melodie bestimmen
lassen, mufste ich zunächst trachten, durch Vergleichung der
Neumenmelodieen mit späteren Notenschriften den nötigen Anhalt
zu gewinnen, was mir denn auch für eine Anzahl von Hymnen
mühelos gelang. Auf diese Weise entzifferte ich die Melodie der
Hymnen Felix per omnes, die fast Note für Note mit der noch
heute zum Hymnus Miris modis repente liber gebräuchlichen
übereinstimmt (vgl. Antiphonarium Romanum. Paris, Lecoffre 1855,
p. 442); Athleta Christi (und Iste Confessor) durch Vergleich
mit dem Hymnar. Claustroneoburgen. (501 saec. 14, das dieselbe
Melodie zum Hymnus coelorum habitator alme kennt.
Christo,
durch Vergleich derselben Melodie
Tibi, Christe, splendor patris
mit dem Antiph. ms. Cremifanense vom Jahre 1465 (cod. meml).
Cremifan. 359), der fast völlige Kongruenz ergab ; Aeterna Christi
munera (und Jesu Corona virginum), die ich völlig übereinstimmend
fand, zum gleichen Texte im Cod. Prägen. XIV D. 4. i, zum Texte
Martyr Dei, qui unicum im Cod. Cremifan. 359; Jesus refulsit
omnium, welche sich in kongruenter Fassung findet im Anti-
phonarium No. 20 des Stiftes Heiligenkreuz saec. 12 zum Texte
Jesu Corona celsior, sowie in vielen anderen Handschriften. Bei
diesen also bestimmten Hymnen ist die Sicherheit der Entzifferung
selbstredend die gröfstmögiiche. Bei allen ist die Melodie der
Notenhandschriften Vergleichs halber beigedruckt.
Hieran schliefse ich die Melodieen, deren Tonalität ich eben-
falls durch Vergleichung bestimmte, obschon icü nicht die ganze
Melodie wiederzufinden vermochte. Zunächst entdeckte ich, dals
die Melodie Sanctorum meritis und die dieser verwandte Landes
magnificas augenscheinlichdieselben seien mit der noch heute
zum ersteren Texte üblichen (vgl. Antiphon. Lecoffre p. 545),
obwohl die Abweichungen bedeutender sind als bei den vorher-
gehenden Hymnen. Dennoch ist an der Modalität der Melodie
ein Zweifel nicht wohl möglich. Geringer war der Anhalt, der
- 17 —
sich mir für die ^Felodie Christa sanctoriiiii decus an.uolonim
dadurcli darbot, ich den Schliils des heiiti<ien Iste confessor

als den der JVIelodie Christo sanctoruni nacli dem Hymnarius


Moissiacensis erkannte, wodurch auch für diese Weise der Schlüssel
piefunden.
Weitere Erfolge wul'ste ich leider durch Vergleiche nicht
zu erzielen, mufste mich also für den Rest der Melodieen nach
einem anderen Wege umsehen, die aus den Neumen selbst nicht
zu erkennende Tonart zu bestimmen. Ich übertrug also zunächst
die Neumen auf ein Notensystem und suchte teils aus dem Um-
fange und den charakteristischeren Intervallen, teils nach dem
Gehöre zu ermitteln welcher der kirchlichen Tonarten die be-
,

treffende Melodie zuzuweisen sei. Es versteht sich von selbst,


dafs diese Art der Entzifferung, namentlich wo es sich um sehr
einfache Melodieen ohne energischere und eigentümlichere Inter-
vallenschritte handelt, nicht jene absolute Sicherheit bietet, welche
allein die Vergleichung zu gewähren imstande ist. Diesen
Mangel einigermafsen zu begleichen, sandte ich jene Melodieen
ohne Schlüsselvorzeichnung überschrieben an Herrn P. H. Thielen,
Chordirektor in Goch bei Cleve, dessen gründliche Vertrautheit
mit den Eigentümlichkeiten der kirchlichen Tonarten ich oftmals
zu bewundern Gelegenheit gehabt. Seine völlig unabhängige
Bestimmung der Tonarten verglich ich alsdann mit der meinigen,
und ergab sich zu meiner Freude, dafs wir nur bei drei Melodieen
in der Wahl des Tongeschlechtes nicht übereinstimmten; diese
drei Melodieen wurden natürlich erneuter Prüfung unterzogen,
welche schliefslich die obwaltenden Zweifel zerstreute.

IL
Dem Hymnar von Moissac gebe ich als Begleitung ein
Viertelhundert geistlicher Scholarenlieder, Vagantenlieder würde
ich sagen, wollte ich nur dem herrschenden Geschmacke Rechnung
tragen. Indes es gab ja auch Scholaren, die gerade keine vagi
waren. Ich füge diese Lieder bei, nicht blofs aus typographischen
Rücksichten, sondern mehr noch deshalb, weil diese Art geistlicher
Lieder einerseits weder zahlreich genug ist, um eine eigene Klasse
Dreves, Hj-mnarius Moissiacensis. 2
— 18 —
für sich bilden zu können, noch anderseits sich irgend einer der
Eingangs namhaft gemachten Kategorieen in ungezwungener
Weise Die Veröffentlichung der Lieder nach einer
anschliefst.
einzigen Handschrift —
auch unter dieser Hinsicht fügen sie sich
wohl zu dem Hauptinhalte dieses Bändchens — scheint mir kaum
zu beanstanden, da die Wahrscheinlichkeit, denselben später
wieder zu begegnen und die wenigen Lücken, die unser Codex
läfst, ergänzen zu können, leider eine allzu schwache ist, um mit
derselben zu rechnen.
Die Handschrift, welche diese Scholarenlieder enthält, ist

in ihrer Art eine der interessantesten, welche die kk. Hofbibliothek


dahier besitzt. Es ist ein Cod. membr.12*^, zum Teile wohl
in
dem vierzehnten, zum Teile jedenfallsdem fünfzehnten Jahrh.
angehörend, da er fol. 157 a den Hymnus des Kardinals Adam
Easton „In Mariam vitae viam" enthält^). Die Handschrift hat
dem Cisterzienserkloster Camp am Niederrhein gehört (Liber
monasterii Campensis Colon, dioec. heilst es fol. 1 a) und zwar
zeitweise dem Gumpert von Goch; Liber fratris Gumperti de
Goch magistri. . . . Ordinis Cisterciensis ; so fol. 31 a, aus welcher
Aufschrift der Manuskriptenkatalog der kk. Hofbibliothek Ver-
anlassung genommen, den Gumpert von Goch zum Verfasser der
1. c. beginnenden Gedichte didaktischen Inhalts zu machen.
Eine dritte Aufschrift fol. 163b, von der leider schwer zu er-
sehen, auf welche Teile der Handschrift sie sich beziehen kann,
erklärt: Scriptum per manus Fratris lo. Züetingh de Leyden.
Da der Inhalt dieser Handschrift in dem Manuskriptenkatalog
der Hofbibliothek mit hinlänglicher Ausführlichkeit beschrieben,
beschränke ich mich darauf, dasjenige hervorzuheben, was er an
hymnologischem Materiale bietet. Solches findet sich, von wenigen
da und dort zerstreuten Kleinigkeiten abgesehen, an zwei Stellen,
nämlich fol. 122, w^o eine erste, und fol. r46, wo eine zweite
Keihe von geistlichen Liedern, Hymnen, Sequenzen und anderen
sich findet, die der gröfsten Mehrzahl nach zu dem Bekannten
und Bekanntesten gehören. Dagegen enthalten fol. 88—100 eine
andere Reihe geistlicher Reimdichtungen, an denen zunächst neben
der gewandten Handhabung der Form der künstliche Bau' der

^) Vgl. G. M. Dreves, die Hymnen Johanns von Jenstein, Prag 1886.


S. 30.
— 19 —
Strophen auffällt. Dafs wir Scholarenlieder vor uns haben, ver-
muten wir zwar bereits, werden dessen jedoch zum Überflüsse
auf fol. 92 b. ausdrücklich versichert:
Xos scholares laudantes te
Conscrves ab omni peste.
Auch das häufige Vorkommen des „Clerus" , vor allem das
klassische „scribere clericulis" fol. 94, sind unfehlbare Indicien.
Bei dem hohen Interesse, das man heute der s. g. Vaganten-
poesie entgegenbringt — hat man doch die gewöhnlichsten Sequenzen,
ja sogar interpolierte Teile des Meisformulars, Tropen, Kyrie s. g.

farcisund was dergleichen mehr zu Vagantenliedern gemacht —


ist,

wird vielleicht ein Teil dieses Interesses, unerachtet ihres geist-


lichen Vorwurfes, auch den Scholarenliedern des Codex Campensis
sich zuwenden. Mir sind dieselben schon um des Landes willen
wert, aus dem sie — wenigstens in dieser Abschrift — stammen, wo
mir so manches Jahr fröhlich vei^ossen, in dessen reiche Ver-
gangenheit sich mein Geist so gerne vertiefte, wo die mächtige
Pulsader deutschen Leidens und Strebens, unser herrlicher Rhein,
wenn sie gleich bereits langsamer und bedächtiger schlägt, einst
Blüten der Kunst in Wort und Bild und Ton getrieben, wie sie

so mannigfaltig, so farbenprächtig, so warm das sonnige Hellas


nie gesehen.

III.
Das erste Bändchen dieser Sammlung war längst auf dem
Büchermarkte erschienen; ich selbst schickte mich bereits an,
Prag zu verlassen, als ein unerwarteter Zufall mir Kenntnis von
einem lateinischen Kantional l)rachte, von dessen Existenz, wie
es scheint, nie etwas in die Interessentenkreise transpiriert
war. Dasselbe gehört der Bil)liothek des Wiserhrader Kapitels
und trug ehedem die Signatur V C c ?;; augenblicklich trägt es
keine. Es ist eine Papierhandschrift in grofs Quart aus dem
fünfzehnten Jahrhundert, da eine spätere Zuschrift, die sich an
zwei Stellen findet, vom Jahre 1483 datiert ist. Die Handschrift
enthält nicht nur viele der Lieder, die ich in meinen „Cantiones
Bohemicae'' ediert, einige derselben mit brauchbaren Varianten,
sondern auch eine Reihe von anderen Leichen, Liedern und Rufen,
für welche sie die einzige Quelle bildet. Ich werde daher diese
Lieder anhangsweise als Cantiones Vissegradenses mitteilen, damit
sie nicht allzu weit vom Bande I, zu dem sie inhaltlich gehören,
2*
20 -
getrennt werden. An dieser Stelle füge ich bei 1) ein Verzeichnis
der im Cantionale Vissegradense enthaltenen Cantiones (aufser
diesen finden sich noch Sequenzen, Tropen, Mefsgesänge u. s. f),

damit für jene Lieder des I. Bandes, die aus einer einzigen Hs.
wiedergegeben werden mufsten und sich auch in dieser finden,
die zweite Quelle nicht übersehen werde 2) ein Verzeichnis der;

Varianten zu Band I.

1) Die Lieder des Codex Vissegradensis sind folgende:


Ad honorem et decorem matris Dei. Jam praestolantes.
Felix Sion filia. Ave virgo mater.
Dorothea gloriosa. Dies jam laetitiae.

Mundi lux volubilis. Ex Jacob sidere.


Vere te cerno Dominum. Benignam dignam.
Vale amicta sole. Modulizemus omnes.
Patris sapientia. In laudem Mariae.
Vivus panis angelorum. Gaudeamus pariter.
Novis canamus mentibus. In hac die decautemus.
Exsurgens virgo hodie. Virgo prudens graditur.
Gaude felix Bohemia (Vitus). In hoc festo Domino.
Gaude felix Bohemia (Wenzel). Candens ebur castitatis.

Resui'genti collaetemur. Ave maris Stella.


Stupefactus inferni dux. Ad honorem et decorem.
En morte pater divinus. Ave sanctissima regina.
Morte mortem stravit^). Ave rosa in Jericho.
Surgit in hac die. Vivus panis angelorum 2^.

Jam Christus ab inferis. Mens surgat fidelium.


Wenzeslao duci claro. regina lux divina.
Dorotheae festo. Jesus Christus nostra salus.
Constat aethereis, Mens surgat fidelium 2^.
Salve mundi gloria. Corpus Chiisti cum sanguine.
Jubilo cum carmine. Ut igitur plenitudo.
Caro Christi vita vivens. Mittitur archangelus fidelis.
Mundo Dens nunc illustra. Angelus ad virginem.
Consolator gubernator. Ave Hierarchia."
Illustratam venustate. Vale imperatrix coelica.
Maria pia. Imperatrix gloriosa.
Olim te virentibus. Collaudemus matrem.
Ave Maria angelorum. Hymnizemus Christo reg:
En e mola typica. Felici peccatrici.
Salve regina gloriae. Virens in civitate.
Imperatrix egregia. Zachaeus arboris.
En positive. Ad hujus templi gloriam.
Prima declinatio. Maria Magdalena.

1) Das Lied Christus surrexit, Bd. I, 65.


21 —
Veni dulcis consolatoi*. Adest dies celebris.
gloriosca trinitas. Novus praesul prodiit.
Johannes Christi baptista. Profitontes unitatem.

Johannes sidus coeliciim. Instat tempus gratiae.


Donum patris et filii. Elisabeth beatae 2^.
Canclor claritatis. Jam virtus almi numinis.
Landes dicat omnis aetas. Jam caligo noctis.
Elisabeth praegrata. Cum gaudio concurrite.
Ad honorem et decorera. Nobis est natus hodie.
Beati qui esuriunt. Gaude felix Pannonia.
Sol de Stella oritur. Puer nobis nascitur.

Michael coeli signifer. Evangelizo gaudium.


Gratnlemur in hoc festo Omnis mundus jucundetur.
Ad hnius tenipli gloriam. Gaudeamus pariter.
Katharinae solemnia. Jam consurgunt pueri.
Nunc festum celebremus. Jesu dulcis mater bona.
Dies est laetitiae in ortu. Nascitur ex virgine.
Dies est laetitae in festo. Nativitas pueruli.
Nunc angelorum gloria. Odas demus Christo.
Magnum nomen Domini. Ad honorem infantuli.
Danielis prophetia. Patrata sunt miracula.
Pueri nativitate. Cedit hiems eminus.
En trinitatis speculum. Imber nunc coelitus.

Puer natus in Bethlehem. Insignis infantule.

Ezechielis porta. Pangat chorus jubilo.


In hoc anni circulo. Perstrepet concentu.
Ex legis observantia. Cuncti nunc assurgentes.
Christus surrexit 2^. Vita Christi resurgente.
Surrexit Christus hodie. Laude Christo debita.
princeps apostolice. Melodicae vocis.
More festi quaerimus. En archa quam tunc foederis.
Yile tangit praesepium. Jesu Christo pie.
S 1 e m n i z e m u s hodie. Deus omnipotens.
Nunc clerici cantantes. Cedit hiems eminus.
Puellulae laudabilis. Vile tangit praesepium 2^
Deum coeli collaudemus. Virens in civitate.

Salve Dorothea. Pater creator divinissime.


In laudem sancti Spiritus.

2) Varianten des Codex Vissegradensis zu den in Band I

mitgeteilten Liedern. Zu
Xr. 1. „Canitur sicut Dorothea." 1, 2 Alniae matris. — 1,6
Mite Deus. — 2, 6 candens rosa. — 2, 7 te tutos.
Nr. 12. 4, 7 Nam te audit filius, Semper laudanda.
Nr. 14. 2,4 und 5 fehlen. — 2, 14 Yirgo tu rutilas.

Nr. 15. 1,19 pro nobis ante. — 1,22 Merces diurna. —


— 22 —
2, 27 sp. Res pres nobis es, Clemens Domina. — 3, 6 Ministrans
vitae. — 3, 11 sp. Soli poli valida hera vera. — 13 Ornatum
3,
tuum natum. — 3, 18 In extrema hora. — 3, 24 Ceperis venustus.
Nr. 21. 2, 4 En divum. — 2, 5 Ahne mirro. — 2, 9 In Sion
beatum.
Nr. 25. 3, 6 Praesentavit.
Nr. 28. 3, 7 Servitormn. — 5, 2 Niillum. — Str. 7 : Salve lux
fidelium Sine ecclipsi,Rosa candens liliiim, Odor cypressi. luva
fiuctuantes, Absque navi nantes Mari furibundo. Str. 8 Vene- — :

rantes hymnidice Throne vivamus, Supernorum vertice Praebe


sedeamus, Tibi collaetantes Deum speculantes, Cunctis gra-,

tiosani.

Nr. 29. 1, 9 Mater Christi. — 2, 6 Dei veri. — 3, 2 miseris.


Nr. 42. Nach Str. 1 : Ave salus miseri , Fructus tui uteri
Est merces in coelis. — Str. 4 vor 3. — 4, 1 Ave virgo, pro
me roga Tuum filium, 4, 2 magni regis. — 4, 4 Solare reum. —
Nach Str. 4: Ne abs te desperet, Qui tibi adhaeret Toto co-
namine. — Nach Str. 3: In coelesti curia Da, mater et filia,
Aeterna gaudia. — Str. 5, die Stollen verstellt. —
Nach Str. 5
nichts.— Nach Str. 6: Ruant bestes animae, Ne involvant
tenebrae Eas post obitum. — Also vielleicht Deich mit doppeltem
Abgesang.
Nr. 44. 1, 4 analensin korrigiert in analexin. — 4, 14 Odas
roboremus.
Nr. 45. 1, 2 Cuncti nunc gratulemur. — 1,4 hie. — Str. 3
fehlt.

Nr. 51. 1, 2 nostrae spei. — 3, 1 unica, quam coelica. —


3, 2 et evexit. — 4, 3 Sis reorum. — Nach Str. 4 Te subjici
:

voluisti. Labe carens mater Christi, Purificans, exemplum dans,


Forma justi. — 5, 3 Quod sis. — 8, 1 miraculum.
Nr. 59. 6,1 Herum. — 5,1 qui fehlt. — Zugeschrieben:
Fortitudo Dei Raphael, Subveni nobis ministrando El In
auxilium. — Uriel, qui ignis diceris, Uranum succende miseris
Navigantibus.
Nr. 60. 1,2 Et lux manens. — 1,4 irradiaris. — ange-
lorumque. — verum meum.
4, 5 Str. 5 an 3. Stelle. —
Nr. 61. Nach Str. 2 Mens humana nimiam Vertitur
: in ob-
thalimam, Affectans rimari Corporis mysteria Labitur in decliva,
Involvitur tenebris Ac erroribus nocivis.
— 23 —
Xr. 62. Nach 2, 2 Xaiiique reformaverat. — Str. 5 felilt.

Xr. 65. Str. 1 fehlt. — 4, 4 Jesus surrexit. — 5, 3 dari


osculaii. — 8, 2 Nostra euncta delicta.

Xr. 78. 1,1 En morte. — 2, 3 hmiiilliiiie. — 7, 7 Decantantes


allehija. — 3. 1 Qui in liuno. — 5, 1 A contactii dirae. — Str. 6
fehlt/
Xr. 83. 2,4 fehlt. — 7,2 Qiialis haec natio. - 11,3
Landern.
Xr. 88. Strophenfolo-e 1. 8. 9. 10. 2. 4. 3. 7. 5. Str. 6 fehlt.

Xr. 93. Nach Str. 1 Haec nt rosa flore Cnrrente tempore


:

Suavem dat odorem Servato pndore, Coeli perfnsa rore: Anrora


rutilans, Fer niiseris solanien, Haec dona propinans. Dann Str. 4;

4, 7 Antidotum salutis. —
Dann Str. 2 2, 7 Quae sola repara^it ;

nostrae miseriae. —
Dann Str. 5. 3. 6. 7. 6, 7 Sic manens —
in. — 7, 3 Da frui smnnii patris. — 7, 7 Sic reges in aeternum. —
Str. 8 fehlt.
Xr. 99. 5, 1—3 hinter 1,1—3. - 5,4-6 fehlen.
Xr. 101. 4, 4 reis. — —8, 3 fantes. — 8, 4 In te sperantes.
15, 2 noxiuni. — 4 Dona. — 20, Porta beata. Deo praegrata. —
17, 1

22, 3 Da mis. — 23, 3 blos Xaufragantiuni. — 24, 2 Cernunt. —


25, 3 Inclyta.
Xr. 102. Str. 1. 2. 7. 8. 9. 5. 6. 4.

Xr. 108. 2, 4 luce superna. — 6, 1 frater fraternitas.


Xr. 120. 1,2 jucundemur. — 3,3 Claritateni fulizentem. —
3, 2 Qiias invisit. — 4, 2 Manens tarnen hie. — 5. 1 In subtili carne.
Xr. 122. 1, 4 vetustae Evae tristitiani. — 4. 1 Polum spar^äs
anrora, Candor originis. — 4, 8 Xnces. — 5, 1 nitilans. — Nach
Str. 5 Str. 7. — 7, 10 Coeli porta fulgida. Clavis Davidica. Quae
verbo. — 7, 7 Solve. — Str. 9 fehlt.

Xr. 124. 2, 6 rata. — 3, 2 Ut canis exurens. — 9, 6 Con-


firniat. — 11,6 hora aeterna. — 12.5 In ara omni die Corde
et laudemus.
Xr. 130. 5, 1 Abstulit. — Nach Str. 5 zugeschrieben : Cordis
pulso vitio In hac natione Grates reddamus Domino In jubilatione. —
Nach Str. 6: Ibique perpetuum Coelesti in curia Nobis habere
praemium Trinitas det pia.
Xr. 132. 1, 5 Egentibus. — 1,6 sedentibus. — Nach Str. 3.:
Regna frangens tartarea, Carnis solvens mortalia. De sepulchro
cmn gloria ^lagnaque victoria Summo resurgens cum laudibus
— 24 —
Implevit nos gaudio. — 4, 5 Lumine fehlt. — 5, 5 deifico Nobisque
bella neaphico Vincere det Amalec.
Nr. 139. 1, 5 wie B. — 2, 3 Degustare ut possimus. — 4, 2 est
Simplex Deus in. — 6, 1 Es ter sancta.
Nr. 141. Str. 4 fehlt. — Str. 5 vor 3.
Nr. 144. 9, 2 Adscribamur ligno vitae.
Nr. 146. 2, 6 fastus et taedia. — 5, 5 oblatas. — Str. 8 als

letzte.

Nr. 150. Nach Str. 2: Hie est locus pacificus, Hominibus


salvificus. — Gaudent hie chori eoelici Et Spiritus angelici. —
4, 1 Ob hoc festum. — Str. 8 : Orantes hie deifica, Istud templum
sanetifica. — Dann: Zachaeo nos purifica, Majestas honorifica.
Nr. 152. 7, 1 intime. — 7, 2 jam assidue.
Nr. 154. 1, 1 Danielis prophetia. — Str. 2 fehlt. 6 und 7
desgl. Rundreim wie G.
Nr. 155. Strophenfolge: 1. 2. 4. 3. 8. 5. 6. 7.

Nr. 157. 2, 2 Cujus vita non ebuit. — 3, 2 sequentes sum-


opere. — 8, 2 persuaderi. — Str. 1 1 vor Str. 9.

Nr. 158. 2, 2 Cujus virtus non horruit. — 3, 2 sequentes. —


4, 2 neeavit. — Str. 5 —fehlt. 6, 1 jam fehlt. — Str. 9 fehlt.

Nr. 160. 1, 1 in laudem. — 1,2 omnis spiritus. — 2, 1 suos


variis. — 7, 1 Pater majestas sit unus.
Nr. 165. 3, 2 reparans.
Nr. 170. Nach Str. 2 Succinamus ergo illi Quamvis simus
:

praepusilli. — 4 — 9 fehlen.
Str. —
9,1 Laus patrietc. dann als ;

eigener Ruf: 1. Deum trinum in personis. 2. Veneremur ado- —


rantes Totoque corde amantes. — 3. Qui es creator omnium,
Coeli etc. — 4. adoranda etc. Str. 8 u. ff. fehlen.
Nr. 204. 3, 3 u. 4 fehlen. — 4, 1 Luxuriam. - 4, 3 Sitim
fraudem. — Str. 9 u. 10 fehlen. Das Lied gehört' also in die
2. Abteilung von Band L
Bevor ich von dem
Cantionale Yissegradense Abschied
nehme, will ich nur noch die folgende Anweisung aus demselben
hersetzen, weil sie für die Entwicklungsgeschichte des Volks-
liedes von Bedeutung ist und ein weiteres Stadium zu dem
Band I. S. 27 Anm. 1 Mitgeteilten bildet:
Tempore adventus de Domina. Canitur omni die Kyrie
eleison aliud et aliud cum cantilenis.
Et primo die Dominica: Kyrie eunctipotens cum tropho
:

— 25 —
„0 paraclito etc; prosa: Mittit ad virf]:iii(»m cum cantilenis: En
positive; Iiiiperatrix ogre^iia; Prima decliiiatio.

S e c u 11 d a fe r i a : Kyrie virginitatis amator ; caiitio : En


e mola tyinea; prosa: jMissiis Galiriel; Cantio: ]\Iittitiir archan-
geliis vel Aiigeliis ad virginem.
Tertia feria: Kyrie magne Dens potentiae; cantio: Me-
lodicae vel En arca; i)rosa: Ab arce siderea; cantio: Jesu dulcis
mater bona.
Quarta feria: Kyrie [ohne Titel]; cantio: Dies jam
laetitiae, vel: Collaudemus; prosa: Imperatrix gloriosa; cantio:
Ave sanctissima, vel: regina lux divina.
Quinta feria: Cantio: Ave trinitatis cubile, vel: Ave
virgo mater intemerata ;
prosa : Salve virgo stirpis lesse ; cantio
Collaudemus matrem; cantio: Ave ]\Iaria angelorum dia.

Sexta feria: Cantiones: Collaudemus matrem, vel:


Ave
rosa in lericho; Ave Maria gratia plena, vel: Castae
prosa:
matris; cantio: Melodicae, vel Ave hierarchia coelestis.
Sabbato: Kyrie angelomm domina; cantio: lUustratam;
prosa: A rea virga; cantio: Angelus ad virginem vel alia; prosa:
Ave praeclara, vel Flos de spina procreatur
: ; cantio : Collaudemus
matrem Domini, vel cantiones, quae placent.

Wien, den 6. April 1887.

Guido 3Iaria Dreves.


I.

Hymnarius Moissiacensis.
ERSTE SERIE.

Peria II ad Landes.

1. [Splendor paternae gloriae 5. Mentem gubernat et regat


De luce lucem proferens, Casto, fideli corpore,
Lux lucis et fons luminis, Fides calore ferveat,
Dies dieni illuminans.] Fraudis venena nesciat.
2. Verasque sol, illabere, 6. Christusque nobis sit cibus,
Micans nitore perpeti, Potusque noster sit fides,

I Jubarque sancti Spiritus


Infunde nostris sensibus.
Laeti bibamus sobriam
Ebrietatem spiritus.
3. Yotis vocemus te patrem, 7. Laetus dies hinc transeat,
Patrem perennis gloriae, Puder sit ut diluculum,
Patrem potentis gratiae, Fides velut meridies,
Culpam religet lubricam. Crepusculum mens nesciat.

4. Informet actus strenuos, 8. Aurora cursus provehit,


Dentem retundat invidi, Aurora totus prodeat.
Casus fecundet asperos In patre totus filius

Donet gerendi gratiam. Et totus in verbo pater.

Fol.
1 a. —
Biraghi, Inni sinceri e carmi di Sant' Ambrog-io. Milano
1S62 113; Dan. I. 24; Mone 272.— Die Aufschrift und Str.
p. des Hymnus
fehlen der Handschrift, die mit Verusque sol illabere beginnt. - 4, 2 Dente
Hs. —6, 1 scibus Hs. —
6, 3 sobria.

2.

Ad vesperas.
1. Immense coeli conditor, 3. Infunde nunc, piissime,
Qui, mixta ne confunderent, Donum perennis gratie,
Aquae fluenta dividens Fraudis novae ne casibus
Coelum dedisti limitem, Nos error atterat vetus.
2. Firmans locum coelestibus 4. Lucem fides inveniat,
Simulque terrae rivulis, Sic luminis jubar ferat,
Ut unda flammas temperet, Haec vana cuncta terreat,
Terrae solum ne dissipet. Haue falsa nuUa comprimant.
5. Praesta, patcr.

Fol, 1 a. sq. — Dan. I. 85; Mone 2T3.


80

3.

Feria III ad nocturnas.

1. Consors paterni luminis, 3. Sic, Christe, nobis omnibus


Lux ipse lucis et dies, Indulgeas credentibus,
Noctem canendo rumpimus, Ut prosit exorantibus,
Assiste postulantibus. Quod praecinentes psallimus.

2. Aufer tenebras mentium, 4. Praesta, pater piissime,


Fuga catervas daemonum, Patrique compar unice,
Expelle somnolentiam, Cum spiritu paraclito
Ne pigritantes obruat. Nunc et per omne saeculum.

Fol. 1 b. — Dan. I. 27. — DieDoxologie wie gewöhnlich nur angefangen Hs.

In inatutinis laudibus.

1. Ales diei nuntius 3. Jesum ciamus vocibus,


Lucem propinquam praecinit, Flentes precantes sobrie,
Nos mentium
excitator Intenta supplicatio
Jam Christus ad vitam vocat. Dormire cor mundum vetat.

2. Auferte, clamat, lectulos, 4. Tu, Christe,somnum disjice.


Aegro sopore desides, Tu rumpe noctis vincula.
Castique recti ac sobrie Tu solve peccatum vetus
Vigilate, jam sum proximus. Novumque lumen ingere.
5. Praesta, pater.

FoL 1 b. Dan. 1. 119.

Ad vesperas.

Telluris ingens conditor, 3. Mentis perustae vulnera


Mundi solum qui eruens Mundavit^ roris gratia.
Pulsis aquae molestiis Ut facta fietu deleat
Terram •
dedisti immobilem, Motusque pravos atterat.

Ut germen aptum proferens, 4. Jussis tuis obtemperet,


Pulvis decora floribus, Nullis malis approximet,
Fecunda fructu sisteret Bonis repleri gaudeat
Pastumque gratum redderet. Et mortis actum nesciat.

5. Praesta, pater.

Fol. 2 a.— Dan. I. 59 ; Mone 274 3, 1 vulneret statt at) Hs. — 3, 2


gratiae.
— 31 —
6,

Feria lY. ad iioctnnias.

Rerum creator optiine 3. Mentes manusque toUimus


Rectorque uoster, respice, Propheta sicut noctibus
Nos a quiete noxia Nobis gerendum praecipit
Mersos sopore libera. Paulusque gestis censuit.

Te, sancte Cliriste, poscimus, 4. Vides malum, quod gessimus,


Ignosce tu criminibus, Occulta nostra pandimus,
Ad contitendum surgimus Preces gementes fundimus,
Morasque noctis rumpiinus. Dimitte, quod peccavimus.
5. Praesta, pater.
Fol. 2 a. — Dan. I. 53: Mone 275. — 1, 3 quietet (& statt at) IIs. —
Merso sopore Hs. , das Schliifs-s in mersos aus dem Anfangs -s in sopore
zu ergänzen.

7.

In mattttinis landibus.

1. Nox et tenebrae et nubila, 3. Te, Christe, solum novimus,


Confusa mundi et turbida, Te mente pura et simplici
Lux intrat, albescit polus, Flendo et canendo quaesumus,
Christus venit discedite. Inteude nostris sensibus.
2. Caligo terrae scinditur 4. Sunt multa fucis inlita,
Percussa solis spiculo. Quae luce purgentur tua,
Rebusque jam color redit Tu lux eoi sideris
Yultu nitentis sideris, Yultu sereno illumina.
5. Praesta, pater piissime.
Fol. 2 b. — Dan. I. 120: Mone 276.

8.

Ad vesperas.

1. Coeli deus sanctissime, 3. Ut noctibus vel lumini


Qui lucidum centrum poli Direptionis terminum
Candore pingis igneo Primordiiset mensium
Augens decoro lumine; Signum dares notissimum;
2. Quarte die qui flammeam 4. Illumina cor hominum^
Solis rotam constituens, Absterge sordes mentium,
Lunae ministrans ordini Resolve culpae vinculum,
Yagos recursus siderum ;
Evcrte moles criminum.
5. Praesta, pater piissime.
Fol. 2 b. — Dan. I. 60: Mone 277. — Vago recursu Hs.: die Interlinear-
glosse schreibtaber über vago ,,ineertos" und bei recursu ist das s aus
siderum zu ergänzen.
— 32 —
9.

Feria V. Ad Nocturnas.

1. Nox atra rerum contegit 3. Mens ecce torpet impia,


Terrae colores omnium, Quam culpa mordet noxia,
Nos confitentes poscimus Obscura gestit tollere
Te, juste judex cordium. Et te, redemptor, quaerere.

2. Ut auferas piacula 4. Ut in beato gaudeat


Sordesque mentis abluas, Se collocari lumine,
Donesque, Christe, gratiam, Repelle tu caliginem
Ut arceantur crimina. Intrinsecus quam maxime.
5. Praesta, pater.

Fol. 3 a. Dan. I. 54; Mone 278.

10.

In matntinis landibus.

1. Lux ecce surgit aurea, 3. Sic tota decurrat dies,


Pallens fatescat caecitas, Nee lingua mendax nee manus
Quae nosmet in praeceps diu Oculi nee peccent lubrici
Errore traxit devio. Nee noxa corpus inquinet.

2. Haec lux serenum conferat 4. Speculator adstat desuper,


Purosque nos praestet sibi, Qui nos diebus omnibus
Nihil loquamur subdolum, Actusque nostros prospicit
Yolvamus obscurum nihil. A luce prima in vesperum.
5. Deo patri sit gloria.

Fol. 3 a. Dan. I. 121.

11.

Ad vesperas
1. Magnae Deus potentiae, 3. Largire cunctis servulis,
Qui ex aquis ortum genus Quos mundat unda sanguinis,
Partim remittis gurgiti, Nescire lapsus criminum
Partim levas in aera; Nee ferro mortis taedium.

2. Dimersa lymphis imprimens, 4. Ut culpa nullum deprimat,


Subvecta coelo irrogans, Nullum levet jactantia,
Ut stirpe una prodita Elisa mens ne concidat,
Diversa rapiant loca; Elata mens nee corruat.

5. Praesta, pater.

Fol. 3 b. Dan. I. 61.


.

33

12.

Feria VI. Ad iiocturiias

1. Tu trinitatis unitas, 4. Nee corpus adsit sordidum,


Orbem potenter qui regis, Nee torpor instet cordium,
Attende laudum cantica, Nee criminis contagio
Quae excubantes psallimus. Tepescat ardor Spiritus.

2. Nam lectulo consurgimus Ob hoc, redemptor, quaesumus,


Noctis quieto tempore, Reple tue nos lumine,
Ut flagitemus vulneniiu Per quod dierum circulis
A te medelam omnium. NuUis ruamus aetibus.

3 Quo fraude quidquid daemonum 6. Praesta, pater piissime,


In noctibus deliquimus, Patrique compar unice,
xibstergat illud coelitus Cum spiritu paraclito
Tuae potestas gloriae. Nunc et per omne saeculum.

Fol. 3 b. —
Dan. I. 35. Mone 279. — 1, 4 Que excubantes Hs. 6, 1
Von der Doxoloo'ie nur die zwei ersten Worte Hs. [

13.

In matutinis laudibus.

1. Aeterna coeli gloria, 4. Manensque nostris sensibus


Beata spes mortalium, Noctem repellat saeculi
Celsi tonautis unice Omnique fine diei
Castaeque proles virginis; Purgata servet pectora.

2. Da dexteram surgentibus, 5. Quaesita jam primum fides


Exsurgat et mens sobria Radicet altis sensibus,
Fragransque in laudem dei Fecunda spes congaudeat,
Grates rependat debitas. Quo major exstet Caritas.

3. Ortus refulget lucifer 6. Praesta, pater piissime,


Sparsamque lucem nuntiat, Patrique compar unice,
Cadit caligo noctium, Cum spiritu paraclito
Lux sancta nos illuminet. Nunc et per omne saeculum.

Fol. 4 a. — Dan. I. 55; Mone 159.

14.

Ad vesperas.

1. Plasmator hominis I)eus, 2. Qui magna rerum corpora


Qui cuncta solus ordinaus Dictu jubentis vivida,
Humum jubes producere Ut serviant per ordinem,
Reptantis et ferae genus; Subdens dedisti homini;
Dreves, Hvmuarius Moissiacensis.
— 34

3. Repelle a servis tuis 4. Da gaudiorum praemia,


Quidquid per inmunditiam Da gratiarum munera,
Aut moribus se suggerit Dissolve litis vincula,
Aut actibus se interserit. Adstringe pacis foedera.
5. Praesta, pater.

Fol. 4 a. — Dan. I. 61 ; Mone 280.

15.

Feria VII. Ad nocturnas.

1. Summae Dens clementiae Lumbos jecurque morbidum


Mundique factor machinae, Adure igni congruo,
Unus potentialiter Accincti ut sint perpeti
Trinusque personaliter; Luxu remoto pessimo.
2. Nostros pios cum canticis 4. Ut quique horas noctium
Fletus benignus suscipe, Nunc concinendo rumpimus,
Quo corde puro sordibus Donis beatae patriae
Te perfruamur largius. Ditemur omnes affatim.
5. Praesta, pater.

Fol. 4 b. — Dan. I. 34. — 4, 1 Ut quicquid Hs.

16.

In matiitinis laudibus.

Aurora jam spargit polum, 3. Ut mane illud ultimum,


Terris dies illabitur, Quod praestolamur cernui,
Lucis resultat spiculum, In lucem nobis effluat,
Discedat omne lubricum. Dum hoc canore concrepat.
2. Phantasma noctis decidat, 4. Praesta, pater piissime,
Mentis reatus subruat, Patrique compar unice
Quidquid tenebris horridum Cum spiritu paraclito
Nox attulit culpae, cadat; Nunc et per omne saeculum.
Fol. 4 b. — Dan. I. 56.

17.

Ad vesjieras.

lux beata trinitas 2. Te mane laudum carmine,


Et principalis unitas, Te deprecemur vespere,
Jam sol recedit igneus, Te nostra supplex gloria
Infunde lumen cordibus. Per cuncta landet saecula.
3. Sit tibi virtus, gloria,
Deo patrique tilio,

Sancto simul paraclito


In sempiterna saecula

Fol. 5 a. — Dan. I. 36.


; .

— 35

18.

Hymnus de jidveiitu üomiiii ad vesperas.

1. Conditor almc siderum, 4 Cujus forti potentiae


Aeterna lux credentiuii^ Genu flectuntur omnia,
Christe, redcmptor oiiinium, Coelestia, terrestria
Exaudi preces supplicum. Fatentur iiutu subdita.
2. Qui condolens, interitii 5. Te deprecaiimr, hagie,
Mortis perire saecuhim, Venture judex saeculi,
Salvasti mundum laiiguidum Conserva nos in tempore
Donans reis remedium; Noctis a telo perfidi.
3. Vergente mundi vespere 6. Laus, lionor, virtus, gloria
Uti sponsus de thalamo Deo patri cum filio,

Egressus honeslissime Sancto simul paraclito


Virginis matris clausula. In sempiterna saecula.
Fol. 5 a. —
Dan. I. 74. Mone. 34. jHymnuni de adventu" etc. Hs. hier
(1 im folgenden stets statt des Nominativ.'=

In prima nocturna.

1. Verbum supernum prodiens, 3. Judexque cum post aderis,


A patre olim exiens, Kimari facta pectoris,
Qui natus orbi subvenis Reddens vicem pro abditis
Cursu declivi temporis Justis(iue regnum pro bonis,

Illumina nunc pectora 4. Non demum artemur malis


Tuoque amore concrema, Pro qualitate criminum,
Audita ut praeconia, Sed cum beatis compotes
Sint pulsa tandem lul)rica. Simus perenne caelibes.
.5. Praesta, pater

Fol. 5 b. Dan. I. 77: Mone. 33.

20.

In matiitinis laudibus.

1. Yox Clara ecce intonat, 3. E sursum agnus mittitur,


Obscura quaeque increpat, Laxare gratis debitum,
Pellantur eminus somnia, Omnes pro indulgentia
Ab aethre Christus promicat. Yocem demus cum lacrymis.
Mens jam resurgat turpida, 4. Secundo ut cum fulaerit,
Quae sorde exstat saucia^ Mundumque error cinxerit,
Sidus refulget jam novum, Non pro reatu puniat,
Ut tollat omne noxium. Sed pius tunc nos protegat.
5. Deo patri

Fol. 5 b.— Dan. I. 76.


;

— 36 —
21.
Hymnus in nativitate Domini ad vesperas.
1. Yeni, redemptor gentium, 5. Egressus ejus a patre,
Ostende partum virginis, Regressus ejus ad patrem,
Miretur omne saeculum, Excursus usque ad inferos,
Talis decet partus Deum. Recursus ad sedem Dei.
2. Non ex virili semine 6. Aequalis aeterno patri,
Sed mystico spiramine Carnis trophaeo accingere,
Verbum Dei factum caro Infirma nostri corporis
Fructusque ventris floruit. Virtute ürmans perpeti.

3. Alvus tumescit virginis, 7. Praesepe jam fulget tuum


Claustra pudoris permanent, Lumenque nox spirat novum,
Yexilla virtutum micant, Quod nulla nox interpolet,
Versatur in templo Dens. Fide quo jugi luceat.
4. Procedens de tlialamo suo, 8. Gloria tibi, Domine,
Pudoris aula regia, Qui natus es de virgine,
Geminae gigas substantiae, Cum patre et sancto spiritu
Alacris ut currat viam. In sempiterna saecula.
Fol. 6 a. — Biraghi. p. 49. Dan. I. 12 — 8, 1. Von der Doxologie nur
der Anfang Hs.

22.
In prima nocturna.

1. Christe, redemptor omnium, 4. Sic praesens testatur dies


Ex patre patris unice, Currens per anni circulum,
Solus ante principium Quod solus a sede patris
Natus ineffabiliter Mundi Salus adveneris.
2. Tu lumen, tu splendor patris, 5. Te coelum, terra, maria,
Tu spes perennis omnium, Te omne, quod in eis est,
Indende, quas fundunt, preces, Auctorem adventus tui
Tui per orbem farauli. Laudat exsultans cantico.
3. Memento salutis auctor, 6. Nos quoque, qui sancto tuo
Quod nostri quondam corporis RedempU sanguine sumus,
Ex illibata virgine Ob diem natalis tui
Nascendo forman sumpseris. Hymnum novum concmimus,
7. Gloria tibi Domine.
Fol. 6 b. — Dan. I. 78. ,,Hyiünus in vetustis non nisi raro obvius."

23.
In matutinis laudibus.

A solis ortus cardine 2. Beatus auctor saeculi


Ad usque terrae limitem Servile corpus induit
Cbristum canamus principem üt carne carnem Überaus,
Natum Maria virgine. Ne perderet quos condidit.
37 —
Clausa parentis viscera Foeno jacere pertulit,
Coelestis intrat gratia, Praesepe non abliorruit
Venter puellae bajulat Parvoque lacte pastus est,
Secreta, quae non noverat. Per quem nee ales esurit.
4. Enixa est puerpera, Gaudet chorus coelestium,
Quem Gabriel praedixerat, Et angeli canunt Deo,
Quem matris alvo gestiens Palamque fit pastoribus
Clausus Johamies senserat. Pastor, Creator omnium.

7. Gloria tibi, Domine.


Fol. 6 b. Nr. ] und 2, 1 u. 2. Das übrige fehlt mit dem fehlenden fol. 8
der ersten Lage und ist ergänzt aus Dan. I. 143. —
Der ganze Hymnus bei
J. Huemer. Sedulii opera omnia (Corpus Scriptt. eccles. lat. Vol. X) Vindo-
bonae 1885 p. 163 sqq.

24.

De sancto Stephaiio ad vesperas.


Quaesumus flentes, benedicte
———— onum pietate prime
cordis Martyrum civis, sociate justis,
Hostibus quaerit veniam miser- Coelitus clarae regionis haeres,
tus Inclite, poUes.
Pectore grato.
4. Promptus hie nostrum facinus
Imbuit primos liomines bea- remitte,
tos Pellelanguorem, tribue salutem,
Corde directo, jecore fideli, Confundas hostem, releva moe-
In fide Christi jugulata tellus rorem
Ponere membra. Morte subacta.
5. Gloria psallat, canat et resultet,
Gloria dicat, canat et revolvat
Nomine trino, deitate soli
Sidera clament. Amen.
Fol. 7 a. Da das letzte Blatt der ersten Lage fehlt, fehlt leider auch der
Anfang dieses, soweit ich sehen kann, unbekannten Hymnus. Da zwischen
ihm und dem vorhergehenden ein weiterer Hymnus sich nicht befunden
haben kann, mufs das diesem Fehlende über eine Seite der Handschrift aus-
gefüllt, sich also auf 8 bis 9 Strophen belaufen haben. —
3, 2 Martyres cives
Hs. — 4, 3 Confundet Hs. —
5, 1 canet et resultet Hs.

25.

Hymnus in prima nocturna.

1. Laudes canamus Domino 2. Mortem (juam ipse dominus


De protomartyre Stephano, Suscepit propter homines,
Qui fuit ex diaconibus Hanc athleta fortissimus
Elcctus ab apostolis. Primus reddere studuit.
38

3. Cum accepissit lapides 5. Haec namque dixit Dommus


Jactante de torrentibus, Paulo pergenti Damasco:
Genu flectebat domino Ego, inquit, te perderem,
Orans pro transgressoribus, Nisi orasset Stephaiius.

4. Jam Paulus servans vestibus 6. Martyr, levita Stephane


Fuit martyrii conscius, Cum beato apostolo,
Quem ipsa ejus Caritas Preces fundite dominö,
Erexit, cum prosterneret. Ut nos vobiscum societ.

7. Praestet et ipsa trinitas,


Quam tu vidisti unica,
Pater ejusque filius,

Spiritus sanctus dominus.

Fol. 7 a sq. — 4, 2 martyri Hs. — 7, 2 Quam tu vidisti unita Hi

26.

In matutinis laudibus.

1, Hymnum canamus Domino, 3. Christo, quod mundo genitus,


Hymnum martyri Stepliano, Stephano, quia mortuus,
Christo ut regi omnium, Christo, quod vitam contulit,
Stephano ut primo martyri. Stephano, quod mortem pertulit.

2. Christo ut patris unico, 4. Christo, quia descenderat,


Stephano ut vernaculo, Stephano, quod ascenderat,
Christo Deo et homini, Christo, quod terras adiit,
Stephano ut sancto homini. Stephano, quod coelos petiit.

5. Laus patri sit ingenito,


Laus patris unigenito,
Laus sit sancto spiritui,
Tanto praestanti martyri.

Fol. 7 b. — 1, 4 martyre Hs. — 3, 1 genitur Hs. — 5, 4 martyre.

27.

In purificatione S. Mariae ad vesperas

1. Quem terra, pontus, aethera, 3. Mirantur ergo saecula.


Colunt, adorant, praedicant, Quod angelus fert nuntia,
Trinam regentem machinam Quod aure virgo concepit»,
Claustrum Mariae bajulat. Et corde credens parturit.

2. Cui luna, sol et omnia 4. Beata mater munere,


Deserviunt per tempora, Cujus supernus artifex
Perfusa coeli gratia Mundum pugillo continens
Gestaut puellae viscera. Ventris sub arca clausus est.
39

5. gloriosa femiiia, 7. Tu regis alti janua


Excelsa sui)er sidera, Et porta lucis fulgida.
Qui te creavit provide. Vitam datani per virginem,
Lactas sacrato ubere. Gentes redemptae, plaudite.

6. Quod Eva tristis abstulit, 8. Flos, Christe, decus virginum,


Tu reddis almo germine. Florem te, natum virgine,
Intrent ut astra flebiles, Nos precibus virgineis
Coeli fenestra facta es. Salve precantes jugiter.

9. Gloria tibi, Domine.

Fol. 8 a.— Dan. I. 172. Mone 419. — 5, 4 Lacta Hs, s zu ergänzen


aus sacrato. — Str. 8 fast gleichzeitiger Nachtrag hinter der Doxologie.

28.

Hymnus in prima nocturna.

1. Quod Chorus vatum venerandus 3. Quem senex justus Simeon in


olim ulnis
Spiritu sancto cecinit repletus, Indomo sumpsit dominigavisus,
In Dei factum genitrice constat Hoc quod optavit proprio videre
Esse Maria. Lumine Christum.

2. Haec deum coeli dominumque 4. Tu libens votis, petimus, pre-


terrae cantum,
Yirgo concepit peperitque virgo Regis aeterni genitrix, faveto,
Atque post partum meruit Clara quae celsi rcnitens ol}Tn-
manere Pi
Inviolata. Regna petisti.

Sit Deo nostro decus et potestas,


Sit Salus perpes, sit honor perennis,
Qui poli summa residet in arce,
Trinus et unus.
Fol. 8 b. Dan. I. 242. — 4, 3 Olymphi Hs.

29.

Item alius de S. Mariae.

1. Ave maris Stella, 3. Solve vincla reis,


Dei mater alma Profer lumen caecis.
Atque semper virgo, Mala nostra pelle.
Felix coeli porta. Bona cuncta posce.

2. Sumens illud Ave 4. Monstra te esse matrem,


Gabrielis ore Sumat per precem,
te
Funda nos in pace Qui pro nobis natus
Mutans Evae nomen. Tulit esse tuus.
— 40

5. Virgo singularis, 6. Vitam praesta puram,


Inter omnes mitis 5
Iter para tutum,
Nos culpis solutos Ut videntes Jesuni
Mites fac et castos. Semper conlaetemur.
7. Sit laus Deo patri,
Summum Christo decus,
Spiritui sancto,
Trinus honor unus.
Fol. \ ^ b. — Dan. I. 204.

30.

Item alias

1. quam glorifica luce corruscat 3. Quem cunctus venerans orbis


Stirpis Davidicae regia proles, adorat,
Sublimis residens virgo Maria Cui nunc rite genuflectituromne,
Supra coeligenas aetheris om- A quo nos petimus adveniente
nes. Abjectis tenebris gaudia lucis.
2. Tu cum virgineo mater honore 4. Hoc largire, paterluminis omnis,
Anglorum domino pectoris Natum per proprium flamine
aulam sancto,
Sacris visceribus casta parasti, Qui tecum nitida vivit in aethra
Natus hinc Deus est corpore Regnans ac moderans saecula
Christus. cuncta.

Fol. 9 a. — Dan. IV. 188.

31.
Hymnus de S. Benedicto.

Chris te sanctorum decus atque Dein extendens pedem in re-


virtus, motis
Vita et forma, via lux et auctor, Ardua scandens, cruciare ma-
Supplicum Vota pariterque lens
hymnum Corporis artus juvenilis ardens
Suscipe Clemens. Casto amore;
Qui dudum tuura benedictum Imbuit posthinc homines beatos
ad te Regulis artis, animos retundit,
Attrahens mire segregasti mun- Et jugo semper domini polo-
do, rum
Ut prava mundi reprobare Subdere colla.
discens E quibus Maurus, sedulus mi-
Te sequeretur. nister,
3. Cujus devotum animum pueri Gurgite ductum Placidum pu-
Gratia praestas fidei valere, erum
Qua Valens mira precibus peregit Obsequens patri latice levatus.
Mente fideli. Aequore traxit.
41 —
7. In quibus ipse via rite clarens 8. Gloria patri resoiienms omnes
Actibus sanctis docet ammo- Et tibi. Cbriste, •^aMiitesupcriie,
iiendo, Cum quibus sanctis siniul et,

Sic Dei jussu liber a pandendo Creator


Mente subesse. Spiritus, regna.

Fol. 9 b. 3, Hs. — 4, 2 mallens 11s.

32.

Hyimms in septua^esima.

dulce Carmen,
Alleluja, 3. Alleluja non meremur
vox perennis gaudii, nunc perenne psallere,
Alleluja, laus suavis Alleluja nos reatus
est clioris coelestibus, cogit intermittere •,

Quod canunt dei mancntes Tempus instat, quo peracta


in domo per saecula. lugeamus crimina.
2. Alleluja, laeta mater 4. Unde supplices precamur
concinis Jerusalem, beata trinitas,
te,

Alleluja, vox tuorum Ut sinas nobis audire


civium gaudentium, paschale mysterium,
Exsules nos flere cogunt Quod canunt dei manentes
Babylonis flumina. in domo per saecula.

Fol. 10a. — Dan. I. 261. - 2 gaudia Hs.

33.

In matntinis laiidibus.

1. Alleluja piis edite laudi- 5. Almum sidereae jam patriae


bus, decus
Cives aetherei, psallite na- Victores capitis, quo canor est
viter jugis
Alleluja perenne. Alleluja perenne.
2. Hinc vos perpetui luminis ac- 6. lUic regis honor vocibus incly tis
colas Jucundum reboat carmine per-
Assumens resonant hymniferis petim
choris Alleluja perenne.
Alleluja perenne. 7^ Hoc fessis requies, hoc cibus et
3. Vos urbs eximia suscipiet potus,
Dei, Oblectans reduces haustibus
Quae laetis resonans cantibus affluens
excitat Alleluja perenne.
Alleluja perenne. g^ Xos te suavisonis, conditor,
4. Felici edite gaudia sumite affatim
Reddentes domino glorificos Rerum carminibus laudeque
melos, pangimus
Alleluja perenne. Alleluja perenne.
- 42 —
9. Te, Christe, celebret gloria vocibus
Nostris, omnipotens, ac tibi dicimus
Alleluja perenne.

Fol. 10 b. — Mone 66. Dan. IV. — 63. 3, 1 suscipie Hs der t-Laut aus
— Quae
Dei zu ergänzen.! resonant Hs. —
3, 2 laeti 5, 2 que 5, 2 Victor est Hs. —
eanor. Hs. — 2 redue Hs. — laudem que
7, Hs. Der bei Mone un-
8,3 —
genügend edierte Text wird leider auch durch unsere Hs. noch nicht fehlerfrei.

34.

Hymnus in Quadragesima ad vesperas.

1. Audi, benigne conditor, 3. Multum quidem peccavimus,


Nostras preces cum laudibus Sed parce confitentibus,
In hoc sacro jejunio Ad laudem tui nominis
Fusas quadragenario. Confer medelam languidis.

2. Scrutator alme cordium, 4. Sic corpus extra conteri


Infirma tu scis virium, Dona per abstinentiam,
Ad te reversis exhibe Jejunet ut mens sobria
Kemissionis gratiam. A labe prorsus criminum.

5. Praesta, beata trinitas,


Concede, simplex unitas,
Ut fructuosa sint tuis
Jejuniorum munera.

Fol. 11 a. -- Dan. I. 178; Mone 74.

85.

In matutinis laudibus.

1. Summe largitor praemii, 3. Si renuis, quis tribuet?


Spes qui es unica mundi, Indulge, quia potens es,

Preces intende servorum Te corde rogare mundo


Ad te devote clamantum. Fac nos, precamur, Domine.

2. Nostra te conscientia 4. Ergo acceptare nostrum


Grave offendisse monstrat, Qui sacrasti jejunium,
Quam emundes, supplicamus, Quo mystice paschalia
Ab Omnibus piaculis. Capiamus sacramenta.

5. Summa nobis haec conferat


In deitate trinitas.
In qua gloriatur unus
Per cuncta saecula Deus.
Fol. IIa.— Dan. I. 182; Mone 75. — 1, 2 Spes quies unica Hs.
43 —
36.

In matutiiiis laudibus.

1. Jaiii, Christe, sol justitiae, 3. Quiddanique poenitentiao


Noctis recedunt tenebrae, Da ferre, licet grandium
Nunc mentis eat caecitas, Majore tuo munere
Virtutum et lux redeat. Quod emptio sit criminum.
2. Da tempus acceptabile 4. Dies venit, dies tua,
Et poenitens cor tribue, Per quam refiorent omnia,
Ne uos vacuuni transeat Laetemur in hac ut tua
Hoc, quod benigne prorogas. Per hanc reducti cratia.
5. Praesta, beata trinitas.

Fol. Hb. — Dan. I. 235: Mone 69.

37.
Ad Tertiain.

Dei tide, qua vivimus, Precemur ergo subditi,


Spe per eum, qua credimus, Redemptione liberi,
Per caritatis gratiam üt eruat a saeculo,
Christo canamus gloriani. Quos solvit a chirographo.
Qui ductus hora tertia 4. Gloria tibi, trinitas,
Ad passionis hostiam. Aequalis una deitas,
Crucis ferens suspendia Et ante omne saeculum
Ovem reduxit perditam. Et nunc et in perpetuum.
Fol. Hb. — Dan. I. 71. — Von der Doxologie nur die erste Zeile. Hs.

38.
Ad Sextani.

Meridie orandum est, 3. Detque nobis auxilium


Christusque deprecandus est, Per angelos mirabiles,
Ut jubeat nos edere Qui semper nos custodiant
De suo sancto corpore. In omni vita saeculi.
2. Ut ille sit laudabilis 4. Gloria tibi, trinitas,
In universis populis, Aequalis una deitas,
Ipse coelorum dominus. Et ante omne saeculum
Qui sedet in altissimis. Et nunc et in perpetuum.
Fol. 12a. — Dan. I. 72. - Ad Sexta Hs. Von der Doxclog-ie nur 4, 1. Hs.

39.
Ad Xonaiii.

1. Perfecto trino numero 2. Sacrum Dei mysterium


Ternis horarum terminis, Puro tenentes pectore,
Laudes canentes debitas Petri magistri regulam
Nonam dicentes psallimus Signo salutis proditam.
'

— 44

3. Et nos psallaraus spiritu Gloria tibi, trinitas,


Adhaerentes apostolis, Aequalis una deitas,
Qui mentes habent debiles, Et ante omne saeculum
Christi virtutem diligant. Et nunc et in perpetuum,
Fol. 12 a. — Dan. I. 45. — Von der Doxologie nur 4, I. Hs.

40.

De passione Domiiii.

Fange, lingua, gloriosi 4. Quando venit ergo saeri


proelium certaminis plenitudo temporis,
Et super crucis trophaeum Missus est ab arce patris
die triumphum nobilem, natus orbis conditor
Qualiter redemptor orbis Ac de ventre virginali
immolatus vicerit. carne factus prodiit.

De parentis protoplasti 5. Vagit infans inter arta


fraude factor condolens, positus praesepia,
Quando pomi noxialis Membra pannis involuta
morte mors occubuit, virgo mater alligat,
Ipse lignum tunc notavit, Et pedes manusque crura
damna ligni ut solveret. stricta cingit fascia.

Hoc opus nostrae salutis 6. Gloria et honor Deo


ordo depoposcerat, usquequo altissimo,
Multiformis proditoris Una patri filioque,
ars ut artem falleret. inclito paraclito,
Et medelam ferret inde, Cui laus est et potestas
hostis unde laeserat. per aeterna saecula.
Fol. 12 a. mit Mel. — Dan. I. 163.

41.

Alius.

Lustra sex qui jam peracta 3. Crux fidelis inter omnes,


tempus implens corporis, arbor una nobilis,
Se volente natus ad hoc, NuUa Silva talem profert
passioni deditus, fronde, flöre, germine,
Agnus in cruce levatus Dulce lignum, dulces clavi,
immolandus stipite. dulce pondus sustinent.

2. Hie acetum, fei, arundo, 4. Fleete ramos, arbor alta,


Sputa, clavus, lancea, tensa laxa viscera,
Mite corpus perforatur, Et rigor lentescat ille,

sanguis unda profluit, quem dedit nativitas,


Terra, pontus, astra, mundus, Ut superni membra regis
quo lavantur flumine. mit! tendant (!) stipite.
— 45

Sola digna tu fuisti, Gloria et lionor Deo


ferre saecli pretium, usqucquo altissimo,
Atque portuin praeparare Una patri filioque,
nauta mundo naufrago, inclito paraclito,
Quem sacer cruor perunxit Cui laus est et potestas
fusus agni corpore. per aeterna saecula.
Fol. 12 b. sq. mit Mel. —Daniel I. 164. — 2, 1 aceto Hs Str. 3 am
Ennde nachgetragen, 3, 5 dulce clavi Hs.

42.

Hymnus ad vesperas.

1. Vexilla regis prodeunt, 5. Arbor decora et fulgida,


Fulget crucis mysterium, Ornata regis purpura,
Quo carne cariiis conditor Erecta digno stipite,
Suspensus est patibulo. Tam sancta membra tangere.
2. Confixa clavis viscera 6. Beata, cujus brachiis
Tendens manus vestigia, Saecli pependit praemium,
Redemptionis gratia Statera facta corporis,
Hie immolata liostia. Praedam quae tulit Tartari.
5. Quo vulneratus insuper 7. crux, ave, spes unica,
Mucrone dirae lanceae, Hoc passiones tempore,
Ut DOS lavaret crimine, Auge piis justitiam
Manavit unda, sanguine. Reisque dona veniam.
4. Impleta sunt, quae concinit' 8. Tc, summa Deus trinitas,
David tidelis carmine, Collaudet omnis Spiritus,
Dicens: in nationibus Quos per crucis mysterium
Regnavit a ligno Deus. Salvas, rege per saecula.

Fol. 13 a. —
Dan. I. 160. — Str. 2 später ausradiert, doch mittelst
Scliwefelammonium wieder leslich Hs

43.

Hviimus de beata Maria.

Quidquid creatum permanet, 4. Salutatur ab angelo,


Laudes Mariae personet, Fecundatur a domino
Quae theotocon hagia Fit namque viri nescia
]Mundum vestivit in gloria. Plena coelesti gratia.

Malum, quod Eva et coluber 5. Portat portantem omnia,


Pomo patrarunt pariter, Facta polorum janua
Hoc sola totum pepulit, Et paradisi semita,
Dum virgo Christum peperit. Porta et fenestra coelica.

Orta Juda prosapia 6. Columba, sponsa decora,


Davidis haec juvencula, Mater, soror et domina,
Quae sine viri semine Perfecta Christi gerula,
Yirgo praegnatur liomine. Föns signatus in gloria.
— 46

7. Rosis ornata et lilio, 11. Quia de cunctis credimus


Nardo manans balsamo,
et Quod te exaudit filius,

Regina et decus virginum, A cunctis mundum cladibus,


Christi Jesu sacrarium. Virgo, guberna coelitus.

8. Ortus et salutatio, 12. Quod mente, dictis, actibus


Hypapaiite, assumptio Nato tuo fraudavimus,
Tautae reginae celebris Tu de coelesti thalamo
Festis corruscant annuis. Materno solve studio.

9. Quem mundus nou intercludit, 13. Nostris oramus vocibus,


Haec ventris alvo contegit, Aurem flecte divinitus,
Est qui Creator omnium, Quo nos ad tuum filium
Per haue sumpsit corpusculum. Ducas post vitae transitum.

10. Navis, sedes tutissima, 14. Patri, nato, paraclito


Mortis et vitae medica, Laus, honor sine termino,
Coeli suscepit principem, Qui disparili nomine
Quo coelo reddit hominem. Coaevo regnat numine.

Fol. 13 b. —
3, 4 omine Hs., was einen Sinn zuläfst; wahrscheinlicher
die Aspiration zu ergänzen. 6, — 1 Columbra Hs. — S, 2 Hypapantis Hs. —
S, 4 corruscat Hs.

44.

Hynmus de Pascha domini ad vesperas.

1. Ad coenam agni providi 5. vere digna hostia,


Et stolis albis candidi, Per quem fracta sunt tartara,
Post transitum maris rubri Redempta plebs captivata
Christo canamus principi. Redit ad vitae praemia.

2. Cujus corpus sanctissimum 6. Cum surgit Christus tunmlo


In ara crucis torridum, Victor redit de barathro,
Cruore ejus roseo Tyrannuni trudens vinculo
Gustando vivamus Deo. [Et reserans paradisum].

3. Protecti paschae vespere 7. Quaesumus, ^uctor omnium,


A devastante angelo, In hoc paschali gaudio
Erepti de durissimo Ab omni mortis impetu
Pharaonis imperio. Tuum defende populum.

JampaschanostrumChristusest, Gloria tibi, domine,

Qui immolatus agnus est, Qui surrexisti a mortuis,


Sinceritatis azyma Cum patre et sancto spiritu'
Caro ejus oblata est. In sempitema saecula.

Fol. 14 b. mit Mel. ~ Dan. I. 8S; Mone 161. 6, 4 fehlt. Hs.


; ;

47 -
45.

Ilvmiius de Pascha dumiiii ad noctiiriias.

1. Hex aetenie Domino. 5. Quem editum ex virgine


Rerum creator oniniuni, Pavescit omnis anima,
(>)iii es ante saccnla Per quem nos resurgere
Seniper cnni patre tilius; Devota mente credimus.
2. Qui niundi in priniordio 6. Qui nobis per baptismum
Adam plasmasti liomineni, Donasti indulgentiam,
Cui tuae imagini Qui tenebamur vinculis
Vultum dedisti similem; Ligati conscientiae
3. Quem diabolus deceperat, 7. Qui crucem propter bomiuem
Hostis humani generis, Suscipere dignatus es,
Cujus tu forniam corporis Dedisti tuum sanguinem
Assumere dignatus es; Nostrae salutis pretium.
4r. Ut liominem redimeres, 8. Gloria tibi. Domine.
Quem ante jam plasmaveras, Qui surrexisti a mortuis,
Et DOS Deo conjungeres Cum patre et sancto spiritu
Per carnis contubernium In sempiterna saecula.

Fol. 15 a. — Dan. 1. S5. — Von der Doxologie nur 8, 1 und 2. Hs.

46.

In niatntinis laudilm?

1. Aurora lucis rutilat, 6. Sermone blandus angelus


Coelum laudibus intonat, Praedixit mulieribus,
Mundus exsultat. jubilat, In Galilaea Dominus
Gemens infernus ululat. Yidendus est quantocius.
2. Cum rex ille fortissimus 7. Illae dumpergunt concite,
Mortis confractis viribus Apostolis boc dicere,
Pede conculcans tartara Videntes eum vivere
Solvit a poena miseros. Osculantur pedes domini.
8. Ille, qui clausus lapide 8. Quo agnito discipuli
Custoditur sub milite, In Galilaeam propere
Tliriumphans pompa nobili Pergunt, videre faciem
Victor surgit de funere. Desideratam domini.
4. Solutis jam gemitibus 9. Claro pascliali gaudio
Et inferni doloribus, Sol mundo uitet radio,
Quia surrexit dominus. Cum Christum jam apostoli
Resplendens clamat angelus. Visu cernunt corporeo.
5. Tristes erant apostoli 10. Ostensa sibi vulnera
De nece sui domini, In Christi carne fulgida.
Quem poena mortis crudelis Resurrexisse Dominum,
Servi damnarant impii. Voce fatentur publica.
48

ll.ßex Christe clementissime, 12. Gloria tibi, domine,


Tu corda nostra posside, Qui surrexisti a mortuis,
Ut tibi laudes debitas Cum patre et sancto spiritu
Eeddamus omni tempore. In sempiterna saecula.
Fol. 15 b. — Dan. I. 83; Mone 141. Von der Doxologie nur 12, 1
und 2. Hs.

47.

Hymims de ascensioiie Domiiü.

1. Aeterne rex altissime, 5. Tu, Christe, nostrum gaudium,


Redemptor et fidelium, Manens Olympo praemium,
Quo mors soluta deperit, Mundi regis qui fabricam,
Datur triumphus gratiae. Mundana vincens gaudia.

2. Scandens tribunal dexterae 6. Hinc te precantes quaesumus,


Patris, potestas omnium Ignosce culpis omnibus
Collata est Jesu coelitus, Et corda sursum subleva
Quae non erat humanitus. Ad te superna gratia.

3. Ut trina rerum machina, 7. Ut cum rubente coeperis


Coelestium, terrestrium, Clarere nube judicis,
Et infernorum condita Poenas repellas debitas,
Flectet genujam subdita. Reddas Coronas perditas.

4. Tremunt videntes angeli 8. Gloria tibi, Domine,


Versam vicem mortalium, Qui scandis super sidera, -
Culpat caro, purgat caro, Cum patre et almo spiritu
ßegnat Deus Dei caro. In sempiterna saecula.
Fol. 16 a. —
Dan. I. 196; Mone 171. — 5, 4. vices Hs. — 6, 4 giatiam
Hs. — Die Doxologie nur bis qui scandis incl. Hs.

48.

Item alius liymnus.

1. Hymnum canamus gloriae, 4. Hoc prosecuti lumine


Hymni novi nunc personent, Laeto petentem sidera
Christus novo nunc tramite Laetis per auras cordibus
Ad patris ascendit thronum. Duxere regem saeculi.

2. Transit triumpho gloriae 5. Quos alloquentes angeli,


Poli potenter culmina, Quid astra stantes cernitis?
Qui morte mortem absumpserat Salvator hie est, inquiunt,
Derisus a mortalibus. Jesus triumpho nobili.

3. Apostoli tunc mystico 6. A vobis ad coelestia


In monte stantes chrismatis Qui regna nunc adsumptus est,

Cum matre clara virgine Venturus in de saeculi


Jesu videbant gloriam. In fine judex omnium.
- 49 —
7. Quo nos precamur tempore, Da nobis, illuc sedula
Jesu redemptor uiiice. Devotione tendere,
Inter tuos in aethera Quo te sedere cum patre
Servos benignus adgrega. In arce regni credimus.

9. Gloria tibi, Domine.


Fol. 16 b. — Vgl. Daniel I. 206. — 4, 3 per aures verschrieben Hs.

49.
Aliiis h Vilnius.

Jesu nostra redemptio, 3. Inferni claustra penetrans,


Amor et desiderium, Tuos captivos redimens,
Deus Creator omnium, Victor triumplio nobili
Homo in fine temporum. Ad dextram patris residens.

Quae te vicit dementia, 4. Ipsa te cogat pietas,


Ut ferres nostra crimina, Ut mala nostra superes
Cmdelem mortem patiens, Parcendo et voti compotes
Ut nos a morte tolleres? Nos tuo vultu saties.

5. Tu esto nostrum gaudium,


Qui es futurus praemium,
Sit nostra in te gloria
Per cuncta semper saecula.
Fol. IT a. Dan. I. 63; Mone 173.

50.

Item alins liymims.

1. Jam Christus astra ascenderat, 5. Impleta gaudent viscera,


Regressus unde venerat, Afflata sancto spiritu,
Promissa patris munera, Voces diversas intonant,
Sanctum daturus spiritum. Fantur Dei magnalia.

2. Solemnis urgebat dies. 6. Ex omni gente cogniti


Quo mystico septemplici Graecis, latinis, barbaris,
Orbis volutus septies Cunctisque admirantibus
Signat beata tempora. Lingnis loiiuuntur omnibus.

3. Cum hora cunctis tertia 7. Judaea tunc incredula,


Piepente nmndus intonat, Vesana torvo spiritu,
Orantibus apostolis Ructare musti crapula
Deum venisse nuntiat. Alumnos Christi concrepat.

4. De patris ergo lumine 8. Sed signis et virtutibus


Decorus iguis almus est, Occurrit et docet Petrus,
Quo fida Christi pectora Falsos probari peiüdos
Calore verbi compleat. Joelis testimonio.
Dreves, Hymnarius Moissiacensis. 4
— 50

Hinc, Christe, nunc paraclitus


Per te pius nos visitet,
Novansque terrae faciem
Culpis solutos recreet.
Gloria tibi, Domine.
Fol. 17 b. Dan . I. 64; Mone 182.

51.
De saucto pentecosten ad noctiiriias hyiimus.

Beata nobis gaudia 4. Patrata sunt haec myatice


Anui reduxit orbita, Paschae peracto tempore
Cum Spiritus paraclitus Sacro dierum numero,
Effulsit in discipulos. Quo lege fit remissio.

2. Ignis vibrante lumine 5. Te nunc, Deus piissime^


Linguae figuram detulit, Vultu precamur cernuo,
Verbis ut essent proflui Illapsi nobis coelitus
Et caritate fervidi. Largire dona spiritus.
3. Linguis loquuntur omnium, 6. Dudum sacrata pectora
Turbae pavent gentilium, Tua replesti gratia,
Musto madere deputant, Dimitte nunc peccamina
Quos Spiritus repleverat. Et da quieta tempora.
7. Sit laus patri cum filio,

Sancto simul paraclito,


Nobisque mittat filius
Charisma sancti spiritus. Amen.
Fol. 18 a. — Dan. I. 6; Mone 183. — 4, 1 mystica Hs.

52.
Hymnus de S . Johanne.
Ut queant laxis resonare fibris 4. Ventris obstruso positus cubili
Mira gestorum famuli tuorum, Senseras regem thalamo mancn-
Solve poUuti labii reatum, tem,
Sancte Johannes. Hinc parens nati meritis uterque
2. Nuntius celso veniens olympo Abdita pandit.
Te patre magnum fore nasci- 5. Antra deserti teneris sub annis
turum Civium turmas fugiens petisti,
Nomen et vitae seriem geren- Ne levi sältem maculare vitam
dae Famine posses.
Ordine promit. 6. Praebuit hyrtum tegimen ca-
nie promissi dubius superni nielus
Perdidit promptae modulos lo- Artibussacris, strophium biden-
quelae tes,

Sed reformasti genitus peremp- Cui latex haustum, sociata pas-


tae tum
Organa vocis. Mella locustis.
51

7. Ceteri tantuni cecinere vatuni 8. Non fuit vasti spatiuin perorbis


Corde praesago jubar adt'n- Sanctior (luisquani genitus Jo-
tumni, hanne.
Tu quideni muudi scelus aufe- (»)ui nefas saecli niemit lavan-
rentem tem
Indice prodis. Tingere lympliis.
9. Laudibus cives celebrant superni
Te, Deus simplex pariterque trine,
Supplices at nos veniam precamur,
Parce redemptis.
Fol. 18 b. —
Dümmler, Poetae lat. aevi Carol. I. 83. Dan. I. 209.
1, 3 Polluti labiis Hs. —
6, 2 trophium Hs. s aus sacris zu ergänzen.

53.

Aliiis.

nimis felix nieritique celsi,- 3. Nunc potens nostri meritis opi-


Nesciens labern nivei pudoris, mis
Praepotens martyr eremique Pectoris duros lapides repelle,
cultor, Asperum planans iteretreflexos
Maxime vatum! Dirige call es.
Serta ter deuis alios coronant 4. Ut pius mundi sator et redemp-
Aucta crementis, duplicata tor,
quosdam, Mentibus pulsa livione puiis,
Trina centeno cuniulata fructu Rite dignetur veniens sacratos
Te, sacer, ornant. Ponere gressus.
5. Laudibus cives celebrant superni
Te, Deus simplex pariterque trine,
Supplices at nos veniam precamur,
Parce redemptis.
Fol. 19 Dümmler. 1. c. Dan. I. 210.

54.

Item de S. Johanne.

Almi prophetae progenies pia, 3. Yox suscitavit missa puerpera


Clarus parente. nobilior patre. Fovetque vatis gaudia parvuli,
Quem matris alvus claudere Matres prophetant munere pi-
nescia gnorum,
Ortus herilis prodidit indicem. Mutus locutus nomine ülii est.
Cum virginalis regia gloriam 4. Scribendus hie est, vocis ut
Summi tonantis nomine pigno- augeat
ris Xostrae canores diraque vincula
Gestaret, aula nobilis intimo Dissolvat oris, larga propheticis
Claustro pudoris fertilis inte- Yerborum liabenas litera no-
minis.
4*
.

52

5. Vox namque verbi, vox sapien- Sic ira regis saevaque funera
tiae est, Saltationis munere vendita
Majorprophetis et minor angelis, Mensas tyranni et virginis
Qui praeparavit corda iidelium ebriae
Stravitque rectas justitiae vias. Luxu replevit sanguine sobrio.

6. Assertor aequi non ope regia Haecvitricus dat donavesanior


Kec morte dura liquere trami- Quam si venenipoculatraderet.
tem Negare praestat quam dare vi-
Veri coactus, non licet, ait, tibi trico.
Uxorem habere fratris adul- Odisse praestat, plus nocet liic

teram. , amor.

9. Sit trinitati gloria unicae,


Virtus, potestas, summa potentia,
Regnum, potestas, quae Deus unus est
Per cuncta semper saecula [saeculi].
Fol. 19 b. mit Mel. —
Dan. I. 100; Mone 647. 1, 3 nescius Hs.— —
1, Oritur Hs.
-f — 2, 3 Gestare Hs. —
2, 4 claustra puduris! Hs. 3, 2 —
parviüis Hs. —
4, 1 voces ut augeat nostre canore Hs. 7, 1 funere Hs. — —
7, 3 mensa Hs. —8, 1 metricus Hs. —
8, 2 pociüo trahere Hs. 9, 3 Reg- —
num retentas Hs.

55.

Alius.

1. Praecursor alti luminis 6. Sic plurimos ex Israel


Et praeco verbi nascitur, Christi fidei subdidit,
Laetare^ cor fidelium, Et corda patrum in filiis
Lucemque gaudens accipe. Docens superna transtulit.

2. Miranda cujus saeculi 7. In Eliae qui spiritu


Nativitas per angelum Venit propheta, semitam
Intonuit parentibus Parare Christo, ac plebibus
Pia fide jam praeditis. Iter salutis pandere.

3. Sublime cui vocabulum 8. Quo feminarum in filiis

Johannes ipse Gabriel Propheta major nuUus est,


Imponit et clarissima Quin ipse miris actibus
Ipsius acta praecinit. Plus quam propheta damit

4. Qui matris adhuc parvulus 9. Baptisma poenitentiae


Vulva retentus spiritu Qui praedicabat ac dedit,
Percepit almus gratiam, Turbasque Jesu gratiae
Festis futurus gloriae. Illuminandas obtulit.
'
5. Nee dumque natus jam dedit 10. Ipsum Jesum, qui omnia
De luce testimonium; Sancto lavans in spiritu
Quod natus admirabili Emundat, in Jordanicis
Complevit ipse gloria. Tinxit fiuentis gurgitis.
. .

53

11. Et bapti/ato protinus 14. Edoctus bis oraculis


Aperta vidit aethera, Baptista Jesum praedicat
Nobis suo baptisniate Natuni Dei, qui in spiritu
Pandit poli qui regiani. Sancto tideles bapti2et.
12. Atque in columba spiritum 15. Quid sermo noster amplius
Illum super descendere Hujus canat praeconia,
Vidit, qui doli nescius De quo patris vox filio
Mentes requirit simplices. Olim locuta praecinit:
13. Audivit et vocem patris: 16. En mitto, dixit, angelum
Dilectus est baec filius Tuam paret qui semitam,
A saeculo dixit meus, Vultum praecurratque tuum
In quo mihi complacuit. Solem lucens ut lucifer.
17. Praesta, pater piissime.
Fol. 20 a sqq. - Migne PP. LL. XCIV. p. 527 sq. — 2, 3 Intonuit
vielleicht st. iimotuit. - 2, 4 praeditus Hs. — 10, 4 fluendo Hs. — 14, 2
Baptisma Jesum Hs.

56.

in iiatali saiicti Petri hAunmiii.

1. Felix per omnes festum mundi 4. Petrus beatus catenarum la-


Cardines queos
Apostolorum praepollet ala- Christo jubente rupit mirabi-
criter liter,

Petri beati, Pauli sacratissimi, Custos ovilis et doctor ecclesiae


Quos Christus almo consecravit Pastorque gregis, conservator
sanguine, ovium
Ecclesiarum deputavit prin- Arce luporum truculentam ra-
cipes. biem.
2 Hi sunt olivae duo coram domino 5 Non impar Paulus huic, doctor
Et candelabra luce radiantia, gentium,
Praeclara coeli duo luminaria, Ecclesiarum templum sacratis-
Fortia solvunt peccatorum vin- simum.
cula, In morte compar, in corona par-
Portas olympi reserant tideli- ticeps,
bus. Ambo lucernae et decus ec-
o. Habent supernas potestatem clesiae,

claudere In orbe claro corniscant vibra-


Sermone sedes, pandere splen- mine.
dentia 6. Quodcumque vinclis super ter-
Limina poli super alta sidera, ram strinxerit.
Linguae eorum claves coeli Erit in astris religatum pariter,
factae sunt, Etquodresolvitinterrisarbitrio,
Larvas repellunt ultra mundi Erit solutum super coeli radium,
limitem. In tine mundi judex erit saeculi.

Fol. 21 a. — Dümmlerl. 136 sq. Dan. I. 243. — 5, 5 Fruculenta rabie Hs.


,

54 ^
57.
Diviso.

1. Roma felix, quae tantorum 2. Vos ergo modo, gloriosi mar-


principum tyres,
Es purpurata pretioso sanguine, Petre beate, Paule mundililium,
Exceliis omnem mundipulchri- Coelestis aulae triumphales
tudinem milites,
Xon laude tua sed sanctorum Precibus almis vestris nos ab
meritis, Omnibus
Quos truculentis jugulasti gla- Munite malis, ferte super ae-
diis. thera.

3. Gloria Deo per immensa saecula,


Sit tibi, nate, decus et Imperium,
Honor, potestas sanctoque spiritui,
Sit trinitati salus individua
Per infinita saeculorum saecula.
Fol. 22 a. — Dümmler 1. c; Dan. 1. c.

58.
Alins.

1. Aurea luce et decore roseo, . Doctor egregie, Paule, mores


Lux lucis, omne perfudisti sae- instrue
culum, Et mente polum nos transferre
Decorans coelosinclitomartyrio satage,
Hac Sacra die, quae dat reis Donec perfectum largiatur ple-
veniam. nius,

2. Janitor coeli, doctor orbis pari- Evacuato, quod ex parte ge-


ter, rimus.
Judices saecli, vera mundi lu- . Olivae binae pietatis unicae.
mma, Fide devotos, spe robustos ma-
Per crucem alter , alter ense xime,
triumphans Fönte repletos caritatis ge-
Vitae senatum laureati possi- minae,
dent. Post mortem carnis impetrate
3. Jambonepastor, Petre, Clemens, vivere.

accipe 6 . sempiterna gloria,


Sit trinitati
Vota precantum et peccati vin- Honor, potestas atque jubila-
cula tio.

Resolve tibi potestate tradita. In unitate cui manet Imperium


Qua cunctis coelum verbo clau- Ex tunc et modo per aeterna
dis, aperis. saecula.

Fol. 22 a. —
Dan. I. 156; Mone (184. Das Lied wird durch die —
Üborlieferung der Elpis zug-eschrieben was mindestens ebenso glaublich
kling't als der geniale Grund, den Mone 1. c. geg'en diese Autorschaft ins
Feld führt.
:

— 55

59.

Aliiis.

AiȟStoloruni passio 5. Praecinctus.ut dictum est, senex,


Diem sacravit saeculi, Elevatus ab altero
Petri triumplium nobilem, Quo nollet ivit, sed volens
Pauli coronam praeferens. Mortem subegit asperam.
Conjunxit aetiuales viros 6. Hinc Roma celsum verticem
Cruor triumphalis necis, Devotionis extulit,
Deum secutos pracsulem Fundata tali sanguine
Christi coronavit tides. Et vate tanto nobilis.
Primus Petrus apostolus 7. Tantae per orbis ambitum
Nee Paulus impar gratia, Stipata tendunt agmina,
Electionis vas sacrae, Trinis celebratur viis
Petri adaequatur iides. Festum sanctorum martyrum.
Yerso crucis vestigio 8. Prodire quis mundum putet,
Simon honorem dans Deo, Concurrere plebem poli,
Suspensus ascendit. dati Electa gentium caput
Nor immemor oraculi. Sedes magistri gentium.
9. Deo patri sit gloria.

Fol. 22 b. — Biraghi p. 86 Dan. I. 101 : Moue 684; 5, 3 Quod nollet.


volens. Hs. — 8, 4 Sedet Hs.

60.
Item alius.

1. Apostolorum gloriam 6. Fulgentis ascendit poli


Hymnis canamus debitis, Tertia Paulus edita,
Yotis vocemus annuis, Arcana discit. alteri
Jesu fave precantibus. Proferri nuUi (juae licet,

2. Bar Jona, Simon Petrus 7. (xressus Cephi per caerula


Et doctor almus gentium Christi juvantur dextera,
Festiva saeclis gaudia Christus suos ne saeculi
Suo dicarunt sanguine. Demergat aequor erigit.

3. Conjunxit unus exitus. 8. Hujus pericla saeculi


Quos dispar ortus protulit, Vinci tide credentium,
Terris simul non editi Paulus docet, jam naufragos
Simul petunt coelestia. Salvans ab undis socios.
4. Di versa verba plebium 9. Imis Simon e fluctibus
Ad astra cogunt agmina Mundi fideles extrahens
Unaque condunt plurimis Pisces bonos ut libere
Aulam Deo de gentibus. Ad lucis effert patriam.
5. Ecclesiae princeps sacer 10. Xriste, precamur ut quibu-
In monte Jesum conspicit Landes ovantes dicimus,
Vocemque patris igneo Horum fnii nos lucidis
Audit poli de vertice. Dones per aevum aspectibn?
— se-
il. Ymnisonis per aethera 12. Deo patri sit gloria
Apostolorum coetibus Ejusque soll filio

Noster chorus liic consonet, Cum spiritu paraclito


Psalmis canorus dulcibus. In sempiterna saecula.

Fol. 24 b. — Migne PP. LL. XCIV. p. 628 sq. — Die Doxologie nur
begonnen Hs.

61.

De sancto 3Iartiale.

1. Martialis sanctissimi 4. Advectus ad dispositam


Trophaeum iiimis nobile Dignus sacerdos patriam,
Plebs omnis hymnis concrepet Urbis plebem et principem
Deoque laudes personet. Christi subegit dogmate.

2. Hie praeclaro de genere, 5. Haec condocente patriam


Christi ditatus munere, Conversa sunt tot milia,
A sede apostolica Dirupta nee non idola,
Datur pastor in Galliam. Christo erecta altaria.

3. Petrum secutus principem, 6. Virgo praeclara genere,


Callem, adgressus Galliae Yaleria cognomine,
Urbis plebem Lemovicae A sancto docta praesule
Tinxit baptismi gratia. Caeso laetatur capite.
7. Te nunc redemptor quaesumus,
Ut hujus sanctis precibus
Omnem clerum et populum
Conserves in perpetuum.
Fol. 24 a. — 3, 2. Lemovicam Hs. — 3, 4 gratiam Hs. — 6, 4 Pheso
laetatur Hs.

62.

Hymnus in matutinis laudibus

Benigna Christi gratia 4 Firmo statu jam fidei


Respargit orbem hodie, Jesum videns obdormiit,
Qua Martialis pontifex Coeleste capitolium
Coelorum intrat cardines. Intrat coaequus maximis.

2. Petri comes et proximus Hoc vita, vox, miraculum,


Christique praesens actibus, Hoc mors probat mirifica,
Hoc tuuc repletus neumate Coetus comit imperios
Nunc pontifex fit Galliae. Visa phalanges choreas.

3. Jussus petit Limovicas 6. Hymnis Deum, hunc precibus


Et cum docet provincias Cuncti frequentent supplices,
Sermone, signis, actibus, Suae tamen plus Galliae
Divis subegit legibus. Pontificatus indicet.
57 —
Tu caritatis tilius. 8. Te, sancte Deus triiiitas.

Minister indulgentiae, Superna laut! et civitas,


Agiiosce iios ut proprios, Per hunc tide, qua vivimus,
Culpis licet extraneos. Dignos tuis fac laudibus.
Fol. 24 b. —3, 2 Et cum dediicit Hs, —
4, 5 Intrat quo equus maximus
Hs. — 5,3 uud 4 verderbt; Konjektur, die das Siegel der Wabrscheinlich-
keit trüge, schwierig.

63.
In traustiguratione Douiiiii hyuiniis ad iioctiiruas.

sator rerum, reparator aevi, Da dies nobis probitate faustos


I 1.
Cliriste rex regum, raetuende
5.
Moi1:i[s] ignara[m] tribuendo
censor, vitam.
Tu preces iiostras pariter(iue Semper ut nostros tua sit per
laudes actus
Suscipe grates. Gloria perpes.
Noctis cn cursu tibi vota laudum Ure cor nostmm, jecur atque
Pangimus, praesta, tibi sint ut lumbos
aptae Igne divino vigilesque nos fac,
Xosijue concentu venova per- Semper ardentes manibus lu-
enni, cernas
Luminis auctor. Ut teneamus.
3. Inter Eliam Moyseuque vates Esto tu noster cibus atque potus,
Ut jubar solis facie refulgens, Tu labor, virtus, requies. amic-
Candidas vestes uivis instar tus,
almis Livor absistat, tumor, ira, luxus,
Tu reserasti. Moeror et omnis.
4. Tu dei prae bis patre teste Lumen infunde , tenebras re-
proles, pelle,
Tuque sanctoruin decus ange- Aufer infesti laqueos celydri,
lorum, Yincla dissolve, coelorum fer
Tu Salus mundi, via, vita, virtus astra
Crederis esse. Scandere nobis.
9. Gloria, virtus. tibi sit, creator,
Cuncta qui solus retinens gubernas
In throno regni sine fine regnans
Trinus et unus.
Fi)l. 25 —
2, 2 ut aptas Hs.
a. 2, 3 reiiove Hs. — 3, 2 facies Hs. —

.>^tr. I
—4 imd
auch iu lirev. ms. Palat. Yiudob. Ib26. saec. 12; Diuru.
9
ms. Palat. Vindob. i.oIim Lunaelaceu.) 1968 saec. 14.

64.
Alius liviiinus de traiisfi£:iiratioiie.
nata lux de lumine, 2. Qui carne quondam contegi
Jesu redemptor saeculi, Dignatus es pro perditis.
Dignare clemens supplicum Xos membra confer eflici
Laudes precesque sumere. Tui beati corporis.
58

3. Prae sole vultus flammeus, 5. Te vox paterna coelitus


Ut nix amictus candidus, Suum vocavit filium,
In monte dignis testibus Quem nos fideli pectore
Tu paruisti conditor. Regem fatemur coelicum.
Vates alumuis abditos 6. Concede nobis, quaesumus,
Nobis vetustos conferens, Almis micare moribus,
ütrisque te divinitus Ut ad polorum gaudia
Deum dedisti credere. Bonis vehamur actibus.
7. Laudes nos pangimus,
tibi
Aeterue re^ ^um rex Deus,
Qui trinus unus rector es
Per cuncta regnans saecula.
Fol. 26 a. Dan. IV. 161,

65.

Hymnus de Trinitate.

1. pater sancte, mitis atque 3. Te tuae cunctae laudent creatu-


pie, rae,
Jesu Christe, fili vene- Serviant tibicuncta, quae creasti^
rande, Nos quoque tibi psallimus de-
Paraclitusque Spiritus et ahne, vote,
Deus aeterne. Tu nos exaudi.
2. Trinitas sancta unitasque fir- 4. Gloria tibi, Deus omnipotens,
ma, Trinus et unus, magnus et aeter-
Deitas vera, bonitas immensa, nus,
Lux angelorum, salus orphano- Laus tibi, Christe, honor, lux,
rum, decus hie
Spesque cunctorum. Et in aeternum.
Fol. 26 b. — Dan. I. 263: Mone 12.

66.
De S. Benedicto liymnus.

Rex Christe, dignanter fave, 4. Dilectus hie proles tua,


Li laude patri psallere Sanctissimus, nostrum decus.
Et debitas laudes dare Quem Benedictum dicimus,
Nostrumque munus solvere. A quo juvari poscimus.
2. Sint haec tibi praeconia, Adquirat hie nobis tuam,
Quae nostra tergant crimina, Quam coelitus dat, gratiam
Orante pro nobis patre. Et praestet in coelis eam,
Per quem rogamus te pie. Quam possidet jam gloriam.
3. Nos esse jam, quales jubes, Sit semper adjutor pius
Largire, tales fieri, Nee servulos spernat suos,
Coelestis ut vitae vias Cui sola post te spes inest,
Intremus haeredes poli. Hie et polo nos qui jubet.
,

- 59 —
7. Sit laus patri cum tilio

Et cum pio paraclito,


Quem personant sursum i>oli
Per cuucta semper saecula.
Fol. 2(1 b. — 2, 2 iiostram Hs. 3, 3, vita Ih 3, 4i)olini. Hs. — 4, 1

polos tuis Hs. — 6, 3 Qui Hs.

67.

Alins h Vilnius.

]Magno canentes annua Miraculorum praepotens,


Nunc Benedicto cantica, Afflatus alto üamine,
Fruamur hujus iuclitae Resplenduit prodigiis,
Festivitatis gaudiis. Ventura saecli praecinens.

2. Quo fulsit ut sidus novum, Non ante saeclis cognitum


Mundana pellens nubila, Noctu jubar effulserat,
Aetatis ipso limine Quo totus orbis cernitur
Despexit aevi florida. Et haec terra conspicitur.
5. Sit trinitati gloria,
Sit perpes et sublimitas,
Hanc qui lucernam fulgidam
Donavit nostro saeculo.
Fol. 27 a — Mone 839; Dan. IV. 1S3. — 4, 2 effiilgerat Hs. — 4, 3
Quod totus Hs. — 4, 4 et etera Hs. — 5, 1 trinitati s.

68.

De S. Aiitoniiio hymiius ad noctnrnas.

Athleta Christi, Antoninus mar- 4. Naviter tandem famulos tonandi


tyr, Kominis lito propriis furore
Supplici voto veneranda gesta Cespitis nomen genitalis almo
Cujus insignis radiat nitore Pectore gestat.
Vita per orbem. 5. Namque tranquillo venerandus
Dum Dei vates rudimenta pri- exstat
mae Ortus ex vico Dominique nutu
Ferret aetatis, studuit superni Mente tranquillo simul et sereno
Omnibus votis inhiare curis, Splenduit actu.
Mente senescens. Christe, poscentes famulos sub-
Sicque cert atim miseros fove])at audi,
Copiam victus tribuens egenis, Vocibus nostris miserans faveto,
Contegens nudos. pariter conso- Trinus et simplcx deitatis al-
lans mo
Carcere trusos. Lumine splendens.
Fol. 27 b. — mit Mel. = Iste confessor. — 2, 2 Fere Hs. — 3, 2 victis
• - 4, 1 und 2 unverständlich. — Der Heilige ist der s. g. S. Antonin
Pamier.
.

— 60

69.

Alius.

1. Landes magnificas altithrono 5. Inter prodigia signaque maxima


Deo Virtutis merito fontes ab arida
Psallamus pariter festa per an- Produxit sitiens pocula vivida,
nua Antiquum reserans opus.
Antonini obitus, martyris incliti, 6. Armis omnigenis ac iidei probus
Hymnorum bene cantibus. Praecinctus subiit martyrii
Nam Christi famulus matris ab decus
nbere Victorumque choris nectitur
Consecrante iide flaminis intima aulica
Virtutummeritis damit, actibus Ditatus bene laurea.
Concedens salutaribus. 7. Jam nunc, ChristeDeus, rex quo-
Divini subiit officii gradum que martyrum,
Indntus domino, quo sacer in- Hujus nos meritis patrocinan-
fula tibus
Consecrando litat sancta liba- Athletae refovens stare viriliter
mina In statu praebe saeculi.
Commissum duplicans Incrum. Laus semper tibimet, nate, per
Hie sanctus rutilo stemmate omnia
praedituSj Laus patrique Deo summaque
Vicinas patrias ac loca plurima gloria
Perlustrans, iidei dat pia dog- Cum sancto resonet flamine per-
mata petim
Cum summa patientia. Cum chordae modulamine.^
Fol. 28 a. mit Mel. — 2, famulis Hs. — 3
1 3 litet Hs. — 5, 2 fontis
Hs. — 8, 4 corde Hs. = chordae oder cordis Hs.
70.

Item de S. Antonino.

1 Ut tibi darum resonemus hym- 4. Sicque discissis pelagi procellis


num Accolae gentes lavacro beati
Mentibuspuris, sacer o sacerdos, Corporis glebam gladio recisam
Martyr Antonine, nefas piato Gurgite tollunt.
Omne tuorum. 5. Ut tui pig'nus capitis sacratum
2. Merce qui mortis roseam tiaram Inditum lintri varios per amnes
Hoste devicto referens in aulam His tibi latis vehitur in oris
Regis aeterni, speciale munus Remige Christo.
Promeruisti. 6. Cujus ad jussum volucris ge-
3. Nam ferae gentis rabie peracta mella
Gloria magna redimire Christi, Rite candenti specie nivali
Cujus ad nutum patefacta Prora decurrens agitur per
cunctis undas
Unda dehiscit. Tramite recto.
- 61

Uli de concentu(m) fidium ca- , Laus, honor semper decus et


110 ra potestas
Oris et cordis tibi, sancte Sit sancto patri simul at(iue
martyr, iiato
Psallimus laeti caniiimsque Flamini nee non ab utroque
cuncti fuso
Muiiia laudis. Tempore euncto.

Fol. 29 n. mit Mel. 2, 1 — roseum Hs. 3,3 natu Hs.— — 3, 4 de-


hixit Hs. — 4,2
beate corpori glebam gladio recisum Hs, 6, — 1 volucri
g-eniella rite candentis Hs. — (3, 3 per unda Hs.

71.

Hymnus de sancta Maria.

virgo princeps virginum, 5. Per lignum indulcans crucis


Quae auris sensit talia, Gustum amarae arboris,
Quod virgo viri nescia Resurr exit de mortuis,
Tu casta sis puerpera. Ascendit ad sedem patris.

Regina mundi nobilis, 6. Felix nimis per iilium,


Mater Dei et bominis, Quem ante omne saeculum
Nata in mundo similis De corde patris genitum
Non est tibi ex feminis. Post concipis per spiritum.

3. Tu sola mater virgo es. 7. Quem nos precamur, domina,


Tu porta caeli permanes, Per te reatus pondera
Qui sunt per Evam fiebiles, Nunc allevet sie antea,
Per te fiunt nunc alacres. Ut judicet nos postea.

4. Fit natus ex te vir novus, 8. Trino et uni gloriam


Mortem, quam Adam fert vetus, Deo canamus debitam,
De morte aufert coelitus, Qui omnem a se conditam
Vitam[que] dat credentibus. Mundi gubernat fabricam.
Fol. 29 b. — 1, 2 Qui aiires H; — 7, 3 Nee alleva Hs.

72.

Alius livmiius.

1. Ave coeli janua, virgo sanctissima,


Stella maris lucida, Prudens et pacifica,
Virgo sacratissima, Quae praesago aninio
Dei mater inclita Maria. Gabrieli credidisti nuntio.

2. Quem superni pectora Non te intidelitas


Sibi regis unicam Perturbavit aliqua,
Praeelegit famulam Sed divinis credula
Ante primi saeculi tempora. Coelo terrae intulisti gaudia.
— 62 —
5. Stirps Jesse florigcra 7. Mala cuncta delue,
Germinavit virgulam, Probos mores ingere,
Virga florem roscidum, Ut nostras, sanctissima,
Ubi sanctus requiescit spiri Cantilenas digneris excipere.
tus. 8. Gloria patri natoque
6. Ut a stirpe spinea Inclito paraclito,
Mollis rosa pullulat, Cui virtus et potestas
Sic ab Evae miserans Per aeterna saecula [saecu-
Processisti, Maria, germine. lomm.]
Fol. 30 a. mit Mel. — 2, I Quem Hs. 2, 2 unica Hs. —
2, 3 famula
Hs. — 3, 3 Quem Hs. — 5, 2 virgula Hs. 5,Virgo floris Hs.
3 7, 3 —
sanctissime Hs. —4 Cantilenae Hs.
7, — Das Lied ist wichtig, weil es ein
völliges Brechen mit den lyrischen Formen der klassischen Zeit bedeutet.
Die Verse 1, 4; 2, 4 und 6, 4 haben eine Silbe weniger als die entsprechenden
der anderen Strophen ohne diese Unregehnäfsigkeit hätte ich nach der ersten
;

Dipodie jeder vierten Verszeile eine Brechung eintreten lassen.

73.
De S. Cornelio liymnus.

1. Te, Christe, patris verbum, 4. Qui sanctitatis luce pollens


virtus inclita, fulgida
Submissis laudum quaesumus Sacerdos atque grata factus
praeconiis, victima,
Hujus diei festa celeberrima Obtulit sese mactandum per
Superna semper fac nitere jugula
gratia, In pastorali summa vigilantia;
Quam frequentare nos dedisti Pii magistri secutus vestigia.
amiua. 5. Unde perenni trabeatus infula
2. Haec namque dies, triumphali Et pretiosa segmentatus stra
gloria gula
Per quadrifidi vernans mundi Inter sacrata martyrum col-
climata, legia
Immensa nobis repraesentat Ovat micatque immortali lau-
gaudia, rea
Honore sacra et cultu dignis- Melosque Christo laude pangit
sima sedula.
Religionis sub ope gratuita. q^ Sit ergo perpes atque decens
8. Hanc miles fortis et bellator gloria,
strenuus, Sceptrum perenne, laus et jubi-

Romanae arcis antistes Cor- latio


nelius, Patri natoque cum aeterno
Sacri cruoris purpuravit notulis, flamine,
Quam rutilantem velut solis Quibus majestas virtus et par
lampadem unitas
Suis praecelsis consecravit Per universa semper exstat
meritis. saecula.
Fol. 30 b. sq. — mit Mel.
- 63 —
74.

Ad iioi'tiiruas liymuus.

1. Praepotens iiiiles catliedraeque 3. Jura tunc Christi reboans


princeps magistri,
Maximae Roniae. domine per Ut satis doctus simul ortho-
orbem, doxus
Alme Corneli, strue templa Fers ad hanc — — bravii
coeli coronani
Pervia plebi. Sat pretiosam.

2. Quem minae mortis neque 4. Hinc palatiims potes esse divus


torvus hostis Atque coelestis socius pba-
Terruit verbo capulove stricto, langis,
(^»uiu Caput sacrum jugulo di- Unde nos omnes tibi vota
catum dantes
Das violandum. Ainiua salves.

5. Omne per tempus hoiior hinc et virtus


Sit Deo
patri meritoque nati.
Flamini virtus, honor ipse dignus
Sit (luoque mixtus.

Fol. 31 b.

75.

Ad vesperas liymims.

1. Psallamus modulis carmina 3. Hinc jussu rabido principis


dulcibus impii
Christo, quem superis martyr Obstrusus patriis exsul in ab-
in arcibus ditis
Laudat et inclitus praesul Lucis fundit opes ut jubar
Cornelius emicans
Additus summis coetibus. Orbis line sub ultimo.

2. Sacris eloquiis qui fera gen- -i. Quae laus dum canitur Caesaris
tium auribus,
Arcis Romuleae pectora con- Post oris laceri torvida verbera
domans. Ut sacram jugulo praecipit
Fundaus ecclesias diruit idola. hostiam
Coelicae planus gratia. Tradendam quocjue caedere.

5. Sic coeli penetrans atria fulgida,


Victrici renitet perpete laurea,
Regnans cum Domino, (jui regit aethera,
In cuncta semper saecula.
Fol. 32 a. — 2, 4 Coelite Hs. — 3, 3 et jubar Hs.
64 —
76.

Hymnus de S. Micliaele.

1. Christe sanctorum decus an- 3. Angelus fortis Gabriel, ut


gelomm, hostem
Rector humani generis ei Pellat antiquum, volitet ab
auctor, alto,
Nobis aeternum tribue beni- Saepius templum veniat ad
gnus istud
Scandere regnum. Misertus nostri.

2. Angelum pacis Michael ad is- 4. Angelum nobis, medicum sa-


tam lutis,
Coelitus mitte rogitamus au- Mitte de coelis Raphael, ut
lam, omnes
Nobis ut crebro veniente cres- Sanet aegrotos pariterque nos-
cant tros
Prospera cuncta. Dirigat actus.

5. Hie Dei nostri genitrix Maria,


Totus et omnis chorus angelorum
Semper assistat simul et beata
Concio tota.

6. Praestet hoc nobis deitas,

Fol. 32 b. mit Mel. — Dan. I. 218; Mone 311. — 3, 3 istum Hs.

77.

Hymniis ad nocturnas.

Tibi, Christe, splendor patris, 3. Quo custode procul pelle,


Vita, virtus cordium. rex Christe piissime,
In conspectu angelorum Omne nefas inimici,
votis, voce psallimus, mundo^ corde et corpore
Alternantes concrepando Paradiso redde tuo
melos demus vocibus. nos sola dementia.

Conlaudemus venerantes 4. Gloriam patri melodis


omnes coeli milites, personemus vocibus,
Sed praecipue primatem Gloriam Christo canamus,
coelestis exerdtus, gloriam paraclito,
Michaelem, in virtute Qui Dens trinus et unus
alligantem zabulum. exstat ante saecula.

Fol. 33 a. mit Mel. Dan. I, 220: Mone 30'


— 65

78.

Hvmnns de Sancto Geraldo.

Laudes solvamus debitas 6. Frontibus noctem pepulit,


Tibi, unita trinitas, Lucem diei retulit,
Alternis rite vocibus, Vires nervorum aridis,
Claris quoque concentibus. Dedit vigorem languidis.
Ut in Geraldi precibus Morborum mundat genera,
Noster exsultet spiritus, Cordium sanat vulnera,
Totumque corpus gaudeat, Corpore fugat daemones,
Opern salutis sentiat. Bacchantes purgat homines.
Qiii virgo ab infantia, Surdorum aures arrigit,
Christi repletus gratia, Mutorum linguas aperit,
Dum vixit in hoc corpore, Quo sensus per officium
Miro refulsit opere. Plures conlaudant dominum.
4. Nudis membrorum tegmina 9. Ergo, confessor inclite,
Porrexit, siccis pocula^ Crimina nostra delue,
Lacrimas tersit tlentibus, Sit nobis per te venia,
Angorem aufert mentibus. Feras tranquilla tempora.
5. Unde post carnis obitum, 10. Praesta, pater piissime,
Ut praesens sit indicium, Patrique compar unice,
Majora dat miracula Cum spiritu paraclito
Domini per suffragia. Regnans per omne saeculum.
Fol. 33 b. —
Der Heilige, dem dieser und der folgende Hymnus gewidmet,
ist der Geraldus Graf von Aurillac, nicht Geraldus von Sauve majeur^
hl.
der jünger ist und auf den 79, 3, 3 nicht passen würde.

79.

In matatinis laudibus liyiiiiius.

1, Dens, patrum sub tempore 4. Hie nempe coram dyscolis


Qui mirum opus gesseras, Te glorificans coluit,
Sit laus tibi, quod nunc quoque Tu coram Ins hunc decores
Nostros dies laetiticas. Ut hos per ipsum corrigas.
2. Miles novus cum veteil 5. His cancta vertis in bonum,
Saeclo Geraldus splenduit, Qui diligunt te per eum,
Cujus levet nos pietas, Qui vexit et hunc pignetra [sie]
Quos mergit ingens pravitas. Conventum hunc sanctitica.

3. Nam stirpe, gazis inclitus, 6. Praesta. pater piissime,


Piis vacans et actibus. Patrique compar unice,
In spiritu pauper fuit, Cum spiritu paraclito
Simus quod ejus meritis. Nunc et per omne saeculum.
Fol.
34 a. sq. —
5, 3 verderbt; da in dem Worte pignetra die Silbe
et durch das Abkürzungszeichen & gegeben, ist penetra oder pignora zu ver-
muten, was indefs einen Sinn ebenfalls nicht zuläfst.
Dreves, Hymnarius Moissiacensis. 5
66

80.

De Omnibus Sanctis.

1. Festiva saecli colitur 5. Baptista Christi praevius


Dies sanctorum omnium, Et claviger aethereus
Qui regnant in coelestibus, Cum ceteris apostolis
Jesu, tecum feliciter. Nos solvant nexu criminis.

2. Hos invocamus cernui, 6. Chorus sacratus martyrum,


Teque, redemptor omnium, Confessio sacerdotum
Ulis tibique supplices Et virginalis castitas
Preces gementes fundimus. Nos a peccatis abluant.

3. Jesu, salvator saeculi, 7. Monachorum suffragia


Redemptis ope subveni, Omnesque cives coelici
Et pia dei geiiitrix, Annuant votis supplicum
Salutem posce miseris. Et vitae poscant praemium.

4. Coetus omnis angelicus, 8. Laus, honor, virtus, gloria


Patriarcharum cunei, Deo patri et filio

Et prophetarum merita Una cum sancto spiritu


Nobis precentur veniam. In sempiterna saecula.

Fol, 34 b. — Dan. I. 297. Aufschrift: De omnium sanctorum (sei.


festo) Hs.

81,

In matutinis laudibns.

1. Christe, redemptor omnium, 4. Martyres Dei incliti,


Conserva tuos famulos, Confessoresque lucidi,
Beatae semper virginis Yestris orationibus
Placatus sanctis precibus. Nos ferte in coelestibus.

2. Beata quoque agmina 5. Chorus sanctarum virginum


Coelestium spirituum, Monachorumque omnium
Praeterita, praesentia, Simul cum sanctis omnibuS;
Futura mala pellite. Consortes Christi facite.

3. Vates aeterni judicis 6. Gentem auferte perfidam


Apostolique domini, Credentium de finibus,
Suppliciter exposcimus Ut Christi laudes debitas
Salvari vestris precibns. Persolvamus alacriter.

7. Gloria patri ingenito


Ejusque unigenito^
Sancto simul paraclito
In sempiterna saecula.
Fol. 35 a. Dan. I. 256; Mone 635.
- 67

82.

Hvmnus de Sancto Martino.

Kex Christo, Martini decus, 4. üt vita fulget transitus,


Hie laus tua, tu illius. Coelis et arvo splendidis
Tu iios in lioc te colere, Gaudere eunctis pium est,
Quin ipsum in te tribue. Cunctis Salus sit haec dies.
Qui das, per orbis cardines 5. Erili nocte media
Quod gemma fulget praesulum, Abrahae sinu subiit,
Da, «luospremunt culpac graves, Qui pace migrat reddita,
Sülvat per ingens meriium. Quam reddit et nunc dyscolis:
En pauper hie et modicus 6. Martine, mundus te colit
Polum dives ingrcditur, Consertum ut apostolis,
Coeli honores obviant, Voces precantum suscipe,
Lincfuae, tribus, ^entes ovant. Cunctis, quod egent, obtine.
7. Sit trinitati gloria.
Martinus ut confessus est,
Cujus lidem per opera
Qui semper in nos roboret.
Fol. 35 b. Moiie 1071. — J, 3 in himc H.s -J, 2 aiva Hf

83.

Alius.

Martine par apostolis, 3. Qui ter cliaos eviceras,


Festum colentes tu fove, Mersos reatu suscita,
Qui vivere discipulis Divis eras ut chlamydem,
Vis aut moii, nos respice. Nos indue justitiam.

Fac nunc, quod olim gesseras, üt specialis gloriae


Nunc praesules claritica, Quondam recorderis tuae,
Auge piis ecclesiae, Monastico nunc ordini
Fraudes elide sathanae. Jam paene lapso subveni*
5. Sit trinitati gloria,
Martinus ut confessus est,
Cujus üdem per opera
Qui semper in nos roboret.
Fol. 36 a. lone 107 1, V. 17 ü\

84.

item alius.

Martine, praesul obtime, Ovile, sancte, nos tuum


Salus nostra et omnium, Sumus, quod hinc in aether»
Fusis precamur precibus, Leva precando, quaesumus,
Nobis obtende veniam. Summis adhaerens coetibus,
5*
.

68

3. Cum hie manemus saeculo


Viae trahentes tenebras,
Per te, rogamus, jugiter,
Lapsos vitari pessimos.
4. Laus, honor, virtus.
Fol. 36 b. 2, 4 adhaerent Hs.

85.
Hymnus de Sancto Salvio.

1. Cantibus dignis modulisque mi- 5. Postque correptus febribus ibi-


ris dem,
Pangimus regi dominoque coeli, Morte praeventus quoque pre-
Gesta promentes tua, sancte tiosa,
Salvi, Spiritum reddens domino po-
Voce fideli. lorum
2. Jam dies instat tibi consecrata, Alta petisti.

Qua poli regnum penetrans sub- 6. Plura sanctorum veneranda ca-


isti, stra
Hanc pio cultu celebramus omnes Te salutabant humili favore
Laetificati. Teque gaudebant habitare secum
3. Tu quidem mundum fugiens Luce beata.
caducum, 7 Unde praecepto domini reversus,
Ac Deo summo cupiens placere, Pontifex plebi sacer ordinaris
Meute subdisti bene te fideli Urbe, qua celsa resides in aevum
Legibus ejus. Sede patronus.
4. In quibus digne placideque 8. Ergo nos omnes pariter rogamus,
vivens, Expies culpas precibus benignis,
Nomen abbatis refutans habere, Carmen hoc dignum faciasque
Cellula clausus latitabas arta, regem
Corpore parcus. Ante supernum.
9. His fave votis petimus, redemptor,
Qui patris consors deitatis atque
Spiritus sancti regis omne saeclum
Magnus et unus.
Fol. 36 b. sq. — 1, 3 promente Hs. — 5, 1 correptis Hs. — 5, 2 prae-
ventis Hs.

86.
In matntinis landibus.

1. Agmina cunctapopulipraesentia 2. Hie enim alta inspiratus gratia


Christo sacrata per haec festa Flaminis sancti liquit vana
annua saecula
Pangant in altis cantica prae- Atque divina sequendo vetigia
dulcia Coenobiorum arta habitacula
Regi superno in honore incliti Petiit, regna amplexans si-
Salvii, nostri patroni, composita. dera.
69

Ibi devota exercendo semita 5. Kedditum mendjris post tanta


Actibus alinis a\([ne sanctis mo- mysteria
ribus Plebs Albiensis ereptum de cel-
Claruit ipse carnis in certamine, lula
Monita sacra atque cura pa- Pontificali ipsum sede sublimat,
triae In qua divina revocante gratia
Cernens benignus, servans sibi Domino sanctani reddit felix
tradita. animam.

4. Jamque peracta aetate juven- 6. Hujus, o Christe, prece patris


cula sedula
Regenda castra suscepit monas- Ipsum foveto agmina colentia,
tica, Qui regis una cum sancto spi-
Deinde morte dissolutus beata, ramine
Sidera super elevatus, divina Ac Deo patre ima atque supera,
Novit secreta, prodit et in sae- Trinus et unus per aeterna
cula. saecula.

Fol. 37 b. — 1, 5 patronis Hs. — 2, 4 arta habitaculum Hs. — 5,, 3


sublima Hs. — 4, 2 Regendi Hs. — 6, 2 fovendo Hs.

87.

De Saiicta Caecilia hymirns.

1. Concentus onmis virginum 5. Plures dehinc adulteros


Exsultat atqne martyrum, Sermone reddit liberos,
Cum virgo sacratissima Dum sponsa commanens Dei
Coelum petit Caecilia. Adhaesit ejus corpori.

2. Haec namque prudentissima, 6. Junctis ministrans lumine


Fundata Christi gratia, De caritatis lampade,
Firmans secreta pectoris Ne lux eis defecta sit,

Virtute sacri dogmatis. Dum nocte sponsus venerit.

.3. Sexum relinquens feminae, 7. Eine palma fervens incitat,


Praecincta militis fide, Quam castitas devinxerat,
Nupti viri consortia Subitque flammas balnei
Ad casta fert commercia. Obitque cacsa vertice.

Sponsique germanum sui 8. Jani nunc, pia Caecilia,


In foedus adnectit Dei, Te poscimus, clarissima,
Utrumque de mortis via Orando Christum supplica,
Vitae ferens ad pervium. Quod nostra solvat crimina.
9. Cui doxa semper cum patre,
Laus et salus cum Üamine,
Qui vivit et regnat Deus
In saeculorum saecula.
Fol. 38 a. sq. 3, 1 femineae Hs. — 4, 4 perviam Hs. Vgl. Du Gange
s. V. peiTium.
,

— 70

88.
Alius
1. Audi, quae canimus, Christe re- 4 Hie haerens tibimet foedere
demptor, certo,
Etquae te petimus supplices voto, Mundi delicias tempsit inanes,
Festum Caeciliae, virginis almae, Vincens illecebras carnis iniquas,
Cantu multisono concelebrantes. Sensus ecclesiae lacte fovendo.
2. Afflatu placido poscimus omnes, 5. Consistens thalamis cor de pu-
Mundes criminibus viscera ple- dico,
bis, Secretis animis tympana gestans
Quod verbis valeant promere Psallebat solidospectorelaudes,
castis Orans connubium semper hones-
Hujus praecipuum laude trium- tum.
phum. 6. Rivi jamque tui semine verbi
3. Haec sancta fidei fulta decore, Decertans fidei gignere proles
Ad ambit
te confugiens arctius Sponsum pacificis instruit orsis,
Affectumque pii fudit amoris Cognatum pariter pluraque ca-
In te, dulcis ei sponsus ut esset. stra.

7. Aeternum sonat hie virgineumque


Succeditque decus martyriale,
In quo nos petimus, Christe, foveri
Istius meritis omne per aevum.
Fol. 39 a. — 5, 1 thalamus Hs. —
6, 2 horsis Hs. Vgl. ,Laciymaiii-
mox utitiir orsis,'' Hroswitha ap. Du Gange s. v. orsus.

89.
Hymnus de Sancto Saturniiio.

1. Conditor alme summaque potes- 4. Praesul insignis meritisquecelse,


tas, Urbis praeclarae Tolosanae
Celsa sanctorum gloria marty- decus,
rum, Principes dives, populorum tur-
Pro coeli regno quos pugnare mas
jubes, Christo junxisti.
Vincere facis. 5. Nam Pampelona millenas qua-
2. E quibus almus fulsit Saturni- ternas
nus, Denas errore liberasti nigro,
Validus celsus gloriosus atque Civibus coeli domino juvante
Populos docebat in fide recta Quas sociasti.
Dogmate Petri. 6. Ad sacrum tui tumulum fre-
3 Largitor largae dono sanctitatis, quenter
Tu praebuisti fidelibus cunc- Morbis oppressi concurrunt ge-
tis mentes,
Favente Petro dogmatis sta- Omnes quos summo largiente
tum Christo
In fide Christi. Sospes fecisti.
— 71

7. Sancte antistes Saturiiine, tibi 9. Cliriste salvator, dominator


Dcbitas laudes, venerande mar- alme,
tyr, Nostroruni voces clementer
Canimus odis, tuorunique preces exaudi,
Servorum audi. Fundimus tibi meritis pro almis
Quas Saturnini.
8. Nunc procul pelle tempestates,
morbos 10. Gloria summo genitori celso,
A nobis pie hostes atque cunctos, Proli(iue tibi sanctoque aequali
PraestanteChristo novimus [liaec] Flamini sacro nunc sit et semper
namque [per]
Te dare posse. Saecula cuncta.

Fol. 39 b. — 2, 2 Yalidum, celsum, gloriosum Hs. 3, 3 dogrnati statiim


Hs. — 5, 2 errores Hs.

90.

Hymnus de Sancto Andrea.

1. Andreas pie, sanctorum mitis- 3. Salva redemptor plasma tuum


sime, nobile
Obtine nostris erratibus ve- Signatum sancto vultus tui lu-
niam, mine,
Et qui gravamur sarcina pec- Ne lacerari sinas fraude dae-
caminum, monum
Subleva tuis intercessionibus. Propter quod mortem exsol-
visti pretium.
2. Annue, Christe, saeculorum do-
mine, 4. Solve captivos esse tuos ser-
Nobis per liorum tibi clara me- vulos,
rita, Absolve reos, compeditos erige,
Ut, quae te coram graviter deli- Et quos cruore redemisti pro-
quimus, prio,
Horum solvantur gloriosis me- Rex bone, tecum fac gaudere
ritis. perpetim.

5. Sit tibi, Christe, benedicte domine,


Gloria, honor, virtus et imperium
Una cum patre sanctoque paraclito,
Cum quibus regnas Deus ante saecula.

Fol. 40 b. — Mone 666. —


1,2 errantibus Hs. — 1 4 Sublevatus ,

statt subleva tuis Hs. — 2,1 Annua Hs. — 2, 2 Nobis per eum Hs. Die
Vorlage wird orum statt horum gehabt haben, woraus eum verschrieben. Der
Plural, der hier und 4, 4 zur Verwendung kommt, beweist, dafs das Lied
auf alle Apostel, wie Mone 1. c. es bietet, wenn auch aus Handschriften, die
um ein halbes Jahrtausend jünger sind als diese die ursprüngliche Form ,

des Hymnus ist.


— 72 —
91.

Item alins.

1. Decus sacrati nominis 3. Quem crux ad alta provehit,


Nomenque vita exprimens, Crux quem beata diligit,
Sic te decorum praedicans Cui crux amata praeparat
Crucis beatae gloria. Lucis futurae gaudia.
2. Andreas, Christi apostole, 4. Jam nos foveto languidos
Hoc ipse jam vocabulo Curamque nostri suscipe,
Decorus idem mystice, Quo per crucis mysterium
Signaris isto nomine. Coeli petamus patriam.
5 Deo patri sit gloria.

Fol. 41 a. — Dan. I. 8 Mone 689. —


Das Lied wird dem heiligen
Damasus zugeschrieben. — 1,
;

l Deus sacrati Hs. —


3, 1 provehi ut Hs. —
3. 3 amat Hs.

92.

In dedicatione ecclesiae.

1. Christe, cunctorum dominator 6. Daemonis saeva perithicrapina,


alme, Pervicax monstrum paves et
Patris aeterni genitus ab ore, retenta
Supplicum vota pariterque hym- Gorpora linquens fugit in re-
num motas
Gerne benignus. Ocius umbras.
2. Gerne quod puro Deus in honore 7. Hie locus nempe vocitatur aula
Plebs tua simplex resonat in Regis immensi niveaque coeli
aula, Porta, quae vitae patriam pe-
Annua cujus redolent colenda tentes
Tempore festo. Accipit omnes.

3. Haec domus rite tibi dedicata 8. Turbo quam nuUus quatit aut
Noscitur, in qua populus sa- vagantes
cratum Diruunt venti penetrantque
Gorpus assumit bibit et sacra- nimbi,
tum Non taetris laedit piceus te-
Sanguinis haustum. nebris
4. Hie sacrosancti latices veternas Tartarus horrens.
Diluunt culpas peremuntque 9. Quaesumus ergo, Deus, utsereno
noxas, Annuas vultu,famulosgubernes,
Ghrismate vero genus ut creetur Qui tui summo celebrant amore
Christicolarum. Gaudia templi.
5. Hie Salus medicina fessis,
aegris, 10. Nullanos vitae crucietmolestas,
Lumen orbatis veniaque nostris Sint dies laeti placidaeque noc-
Fertur offensis timor atque
, tes,
moeror Nullus ex nobispereunte mundo
Pellitur omnis. Sentiat ignes.
— 73 —
11. Hie dies, in qua tibi con- 12. Gloria summum resonet pa-
seoratam rentem,
Conspicis aram, tribuat per- Gloria natum pariterque sanc-
enne tum,
Gaudium nobis , vigeatque Spiritum dulci modulemur
longo hymno
Temporis usu. Onine per aevum.
Fol. 41 b. Dan. — I. 1071. —
2, 2 resonet H.s. —
4, 3 crimate Hs.

5, 2 veniamque Hs. — 6, 2 monstre Hs. —
11, 2 tribue Hs. 12, 3 mo- —
diilemus hymnum Hs.

93.

Alias livmiins.

1. Urbs beata Hierusaleni, 6. Angularis fundamentum


dicta pacis visio. Christus lapis missus est,

Quae construitur in coelis Qui compage parietis


vivis ex lapidibus in utroque nectitur.
Et angelis coornata Quem Sion sancta suscepit,
ut sponsata comite. in quo credens permanet.

2. Xova veniens e coelo 7. Fundatores templi hujus,


nuptiali talamo, Christe, tua dextera
Praeparata ut sponsata Protege, conserva elemens
copuletur domino, et in bonis amplia,
Portae et murique ejus Et praemiis sempiternis
ex auro purissimo. tua dita dextera.

3. Portae nitent margaritis 8. Hoe in templo, summe Dens,


Aditis patentibus, exoratus adveni
Et virtute meritorum Et clementi bonitate
iUuc introducitur precum vota suscipe,
Omnis, qui per Christi nomen Largam benedictionem
hie in mundo premitur. hie infunde jugiter.

4:. Tunsionibus, pressuris 9. Hie promereantur omnes


expoliti lapidos, petita adquirere
Suisque aptantur locis Et adepta possidere
per manum artitieis, cum sanctis perenniter,
Disponuutur per mansuris Paradisum introire.
sacris aediticiis. translati in rcquiem.

5. Omnis illa Deo saera 10. Quaesumus, tuam petentes


et dilecta eivitas aeternam clementiam.
Plena modulis in laude, Annua recursione
et canore jubilo per longinqua tempora
Trinum Dcum unicumque Ut hune diem celebremus
cum favore praedicat. cum summa laetitia.
— 74 —
11. Gloria et honor Deo,
laus et benedictio,
Genitoque Nazareno,
simul et paraclito,
Qui supernum tenet regnum
permanet in saecula.
Fol. 42 b. mit Mel. — Dan. I. 239; Mone
251. —
Str. 7 und 10 sind,
wohl von späterer Hand, durchg-estrichen. —
1,1 Ihnisalem Hs. 3, 5 pro —
Christi nomen Hs. — 4, 5 permensuris. —
7, 5 Et praemia sempiterna Hs. —
9, 3 adeptam Hs. — 10, 3 recursiones Hs. —
10, 5 Et hunc. Hs.

94
Hymnus ad vesperas.

1. Exsultet coelum laudibus, 4. Quorum praecepto subditur


Resultet terra gaudiis, Salus et languor omnium,
Apostolorum gloriam Sanate aegros moribus,
Sacra canunt solemnia. Nos reddentes virtutibus.

2. Yos saecli justi judices 5. Ut cum judex advenerit


Et vera mundi lumina, Christus in fine saeculi,
Votis precamur cordium, Nos sempiterni gaudii
Audite preces supplicum. Faciat esse compotes.

3. Qui coelum verbo clauditis 6. Deo patri sit gloria


Serasque ejus solvitis, Ejusque soli filio

Nos a peccatis omnibus Cum spiritu paraclito


Solvite jussu, quaesumus. Nunc et per omne saeculum.
Fol. mit Mel.
43 b. —
Dan. I. 247 Mone 663. Von der Doxologie

;

nur der Anfang Hs. 5. 2 in finem saeculi Hs.

95.

In natali Apostolorum.

Aeterna Christi munera 4. Traduntur igni martyres


Et apostolorum victorias, Et bestiarum dentibus,
Landes canentes debitas, Armata saevit ungulis
Laetis canamus mentibus. Tortoris insani manus.

2. Ecclesiarum principes, 5. Nudata pendent viscera,


Belli triumphales duces, Sanguis sacratus funditur,
Coelestis aulae milites Sed permanent immobiles
Et vera mundi lumina. Vitae perennis gratia.

3. Terrore victo saeculi 6. Devota sanctorum fides,


Poenisque spretis corporis Invicta spes credentium, »

Mortis sacrae compendio Perfecta Christi Caritas


Vitam beatam possident. Mundi triumphat principem.
— 75 —
7. In his paterua gloria, 8. Tenunc, redemptor^quaesumus,
In liis voluntas spiritus, Ut apostolorum consortio
Exsultat in his tilius, Jungas precantes servulos
Coelum repletur gaudio. In sempiterna saecula.

Fol. 44 a. mit Mel. —


Dan. I. 27 Mone 662. 1, 2 verstöfst gegen
das Versmafs, iirsprünglicli Et martyrum victorias.
: 1,3 sonst ferentts. —
— 3, 3 compendia Hs. —
5, 1 pendunt Hs. 5, 4 gloriae Hs. in leiclit —
erklärlicher A'erwechselung'. —
8, 2 wie oben 1, 2.

96.

In natali pliirimorniii martyrum.

1. Kex gloriose praesulum, 3. Tu Vincis in martyribus


Corona contitentium, Parcendo confessoribus.
Qui respuentes terrena Tu vince nostra crimina
Perducis ad coelestia. Donando indukcniiam.
2. Aureni benignam protinus 4. Praesta, pater piissime
Appone nostris vocibus, Patrique compar unice,
Trophaea sacra panginius, Cum spiritu paraclito
Ignosce quod deliquimus. Nunc et per omne saeculum.
Fol. 44 b. mit Mel. —
Dan. I. 248; Mone 732. 1, 1 Ueber praesulum —
martyrum Hs. —
1, 2 Coronas Hs. —
Die Doxologie nur begonnen. Hs.

97.

Aliiis hvmnus.

1. Sanctorum meritis inclita gaudia 4. Caeduntur gUidiis more biden-


Pangamus, socii, gestaque fortia, tium,
Nam gliscit animus proniere can- Non murmur resonat, non quaeri-
tibus monia,
Victoruin geuus Optimum. Sed corde taeito mens bene
conscia
2. Hie sunt quos retinens mundus
Conservat patientiam.
inhorruit,
Ipsum nam sterili tlore per- 5. Quae vox, quae poterit lingua
aridum retexere,
Sprevere penitus teque secuti Quae tu martyribus munera prae-
sunt, paras,
Rex Christe bone, coelitus. Rubri nam liuido sanguine laurei
Ditantur bene fulgidi.
3. Hi pro te furias atque ferocia
Calcarunt hominum saevaque 6. Te,trinadeitasunaque,poscimus,
verbera, Ut culpas abluas, noxia subtrahaSj
Cessit his lacerans fortiter un- Des pacem famulis, nos quoi^ue
gula gloriam
Nee carpsit penetralia. Per cuncta tibi saecula.

Fol. 4.T a. mit Mel. — Dan. I. 2u3. — 6, 3 o'loria Hs.


— 76

98.

De uno martyr e.
1. Martyr Dei, qui unicum 3. Soluta sunt jam vincula
Patris sequendo filium Tui sacrati corporis,
Victis triumphas hostibus, Nos solve vinclis saeculi
Victor fruens coelestibus. Amore filii Dei.
2. Tui precatus munere 4. Praesta, pater piissime
Nostrum reatum delue, Patrique conipar unice,
Arcens mali contagia, Cum spiritu paraclito
Yitae removens taedia. Nunc et per omne saeculum.
Fol. 45 b. mit Mel. — Dan. I. 247. — 2, 1 precatu Hs.

99.

Alius liymnus.

1. Deus tuorum militum 3. Poenas cucurrit fortiter


Sors et Corona, praemium, Et sustulit viriliter.
Laudes canentes martyris Pro te effundens sanguinem
Absolve nexu criminis. Aeterna dona possidet.
2. Hie nempe mundi gaudia •4. Ob boc precatu supplici
Et blandimenta noxia Te poscimus, piissime,
Caduca rite deputans In hoc triumpho martyris
Pervenit ad coelestia. Dimitte noxam servulis.
5. Laus et perennis gloria
Deo patri et filio
Una cum sancto spiritu
In sempiterna saecula.
Fol. 46 a. mit Mel. — Dan. I. 109; Mone 740.

100.

De uno confessore.

1. Jesu, redemptor omnium, 3. Qui rite mundi gaudia


Perpes Corona praesulum, Hujus caduca respuens,
In hac die clementius Cum angelis coelestibus
Nostris faveto vocibus. Laetus potitur praemiis.
2. Tui sacri qua nominis 4. Cujus behignus annue
Confessor alraus damit, Nobis sequi vestigia,
Cujus celebrat annua Hujus precatu servulis
Devota plebs solemnia. Dimitte noxam criminis.

5. Sit, Christe, rex piissime,


Tibi patrique gloria
Cum spiritu paraclito
In sempiterna saecula.
Fol. 46 a. mit Mel. —
Dan. I. 249. — Aufsch: De unius confessoria
(sei. festo) Hs. — 2, 1 que Hs. — 4, 1 annua Hs. — 4, 3 precatus Hs.
.

77

101.

A 1 i u s.

1. Iste confessor domini sacra- 3. Ad sacrum cujus tumulum fre-


tus. ([uenter
Festa plebs cujus celebrat per Membra languentum modo sani-
orbem, tati,

Hodie laetus meruit secreta Quolibet modo fuerint gravati,


Scandere coeli. Restituuntur.
2. Qui pius. prudens, humilis, pu- Unde nunc noster chorus in ho-
dicus, nore
Sobrius, castus fuit et quietus, Ipsius hymnum canit hunc li-

Vita dum praesens vegetavit benter,


ejus Ut piis ejus meritis juvemur
Corporis artus. Omne per aevum.
5. Sit Salus Uli, decus atque virtus,
Qui supra coeli residet cacumen,
Totius mundi machinam gubernat,
Trinus et unus.
Fol. 46 b. mit Mel. — Dan. I. 248.

102.

Alius hymiins.

1. Summe confessor sacer et sa- 5. Dignaque poena revocat in ora


cerdos, Nostra cum dira miseros
,

Temporum metas rota torquet perurget


anni, Pandere mundo Variante facta
Tempus est nobis, tibi con- Coelitus ira.
se erat um Tu procul casus prohibetonantes,
6.
Pangere festum. Pelle peccata, tenua furorem,
2 Praesul insignis meritisque clare. Pestis et morbus, petimus, re-
Te Sacra cleri populique turba cedant
Corde prostrato pietate poscit Sospite cive.
Vernula patrem. 7. Moribus cunctis moderare vitam,
3. Vota cunctorum relevans in aula Confer et sudam placidamque
Regis aeterni foveas utrumque mentem,
Ordinem, cujus pius exstitisti Corda virtutum meditentur arma
Pastor in urbe. Munere Christi.
4. Quaestibus cunctis referunt ge- 8. Sancte, tu praebe quoties ro-
mentes garis,
Gesta culparum lacrymasque Profluos fructus pluviasque
pandunt largas,
Pessimae mentis animaeque ni- Credimus cuncta Domino fa-
grae vente
Crimina dira. Te dare posse.
.

- 78 —
9. Credimus Christum pretium la- 10. Gloria Christo patulo canamus
borum Ore praestanti sive servienti,
Praemiura justis studiis dedisse, Tanta qui pollet deitate Sim-
A quibus artus etiam solutus plex
Morte bearis. Trinus et unus.
Fol. 47 a. —
Mone 961; —
Missae Gothicae et Officii Muzarabici dilucida
expositio. Toleti 1875. p. 145. sq.

103.

In natali virginum hymnus.

1 Virginis proles opifexque matris, 3. Unde nee mortem nee amica


Virgo quem gessit peperitque mortis
virgo, Saeva poenarum genera pave-
Virginis festum canimus, tro- scens,
phaeum, Sanguine fuso meruit secreta
Accipe Votum. Scandere coeli.
2. Haec tua virgo duplici beata •4. Hujus obtentu, Deus alme,
Sorte dum gestit, fragilem do- nostris
mare Parce jam culpis vitiaremittens^
Corporis sexum, domuit cruen- Quo tibi purum resonemus al-
tum mum
Corpore saeclum. Pectore hymnum.
5. Gloria patri genitoque proli
Et tibi, compar utriusque semper
Spiritus alme, Deus unus omni
Tempore saecli.
Fol. 48 a. — Dan. I. 250. — 2, 2 gessit Hs. — 2, 4 saecli Hs.

104.

Alius hymnus.

Jesu, Corona virginum, 3. Quocunque pergis, virgines


Quem mater illa concepit, Sequuntur atque laudibus
Quae sola virgo parturit, Post te canentes cursitant
Haec Vota Clemens accipe. Hymnosque dulces personant.
2. Qui pascis inter lilia 4. Te deprecamur largius,
Septus choreis virginum, Nostris adauge sensibus
Sponsas decoras gloria Nescire prorsus omnia
Sponsisque reddis praemia. Corruptionis vulnera.
5. Praesta, pater piissime.

Fol. 48 b. — Dan. I. 112.


— 79

ZWEITE SERIE.

105.

De Epiphania Domiii

Jesus refulsit onniiuin 5. P'elix Johannes mergere


Pius redemptor gentium, Illum tremiscit tiumine.
Totum genus tidelium Potest SUD qui sanguine
Landes celebrat dramatuni. Peccata cosmi tergere.
Quem Stella natum fulgida 6. Vox ergo prolem de polis
Monstrans micat in aethera Testatur excelsi patris,
Magosque duxit praevia Yirtus adestque pneumatis,
Illius ad cunabula. Sancti datrix charismatis.

Uli cadentes parvulum 7. Nos, Christe, supi)lici prece


Pannis adorant obsitum, Precamur, omnes protege,
Verum fatentur et Deum Qui praecipis rubescere
Munus feiendo mysticum. Potenter hydrias aquae.
Denis ter annorum cyclis 8. Praesta benignum sedulo
Jam parte vivens corporis Solamen adjutorio
Lympliam petit baptismatis Raptosque nos a tartaro
Cunctis carens contaojiis. Regnare fac tecum polo.
9. Laus trinitati debita,
Honor, potestas, gloria
Perennitersit omnia

Per saeculorum saecula.


Fol. 59 b. mit Mel. —
Dan. I. 4; Moue 85. 4, 1 De 6, 3
adestoque Hs. —
9, 1 trinitatis Hs.

106.

Alius hymiius.

1. Nuntium vobis fero de supernis, 3. Thus Deum myrrha trocletem


Natus est Christus dominator human do.
orbis Brathea regis chrysea de-
In Bethlem Judae, sie enim centi.
propheta Dum colunt unum , meminere
Dixerat ante. trinum
Hunc canit laetus chorus an- Tres dare terna.
gelorum, 4. Gloriam trino monadi cana-
Stella declarat, venient eoi mus.
Principes dignum celebrare cul- Cum Deo divo genitore proli,
tum, Flamini nee non abutroque [fuso]
Mvstica dona. Corde tideli.
Fol. 60 a. —
Migne PP. LL. CXLL p. 350. Hymnus des hl. Fulbert
:on Chartres. Vgl. Str. 1 bei Dan. I. 235.
80 -
107.
De nativitate Domini.
1 . A patre unigenitus 4. Mane nobiscum Domine,
Ad nos venit per virginem, Obscuram noctem removens,
Baptisma cruce consecrans, Omne delictum ablue,
Cunctos fideles generans. Piam medelam tribue.

2. De coelo celsus prodiens 5. Quem jam venisse novimus,


Excepit formam hominis, Redire item credimus,
Facturam morte redimens, Sceptrum tuumque inclitum,
Gaudia vita rediens. Tuum defende clipeum.
3. Hoc te, redemptor, quaesumus 6. Gloria tibi, domine,

Inlabere propitius Qui natus es de virgine,


Clarumque nostris cordibus Cum patre et almo spiritu
Lumen praebe fidelibus. Per sempiterna saecula.
Fol. 60 b. — Dan.IV. 15 Mone 59. — 1, 3 crucem Hs. — 2, 3 Factura
Hs. — 5, 1 Que Hs.
108.
Ad Tertiam.
1. Nunc tibi, Christe, 2. Dens alme
Carmina laeta, Omnipotensque,
Landes canamus Mitis ubique,
Pectore toto Magnus in alla
Menteque pura, Sede polorum,
Perpete voto. Nostra petisti.
3. Gloria patri,
Gloria nato,
Gloria sancto
Spiritui, qui (es)
Summa potestas,
Sanctus in aevum.
Fol. 61 a, —
3, 4 hat eine Silbe zu viel, es sei denn, dafs Spiritui als
dreisilbig gegolten hätte.

109.
In annnntiatione Sanctae Mariae.

1. Dens, qui mundum crimine ja- 3. Coelo dimissus Gabriel salutem


centem In Galilaeam virgini detulit,
Filii tui carne relevasti, Gaudium certum nuntiare venit
Et veternosi perfidi serpentis Mundo venturum.
Noxa delesti; 4. Dudum jam virgo desponsata
2. Mortem, quam dudum Eva pro- erat,
pinavit, Perquam famoso annulo pudoris
Ventre beato Virginis fugasti, Joseph, qui nunquam copula
Ad preces nostras aures pietatis jugali
Tuae reclina. Corpore gessit.
: : : : , : :

81 —
5. Hacc casti degens ijcctoris 9. hKjuiens virgo nuutmiii per-
puella, quirens
Quam sie ingressus angelus sa- Unde hoc mihi , virum nou
lutat
Ave Maria, gratia plena, Quomodo possint tieri quae
Dominus tecum. dicis,

6. Festinus dehinc nuntius ad- Unde lioc sciam?


junxit 10. Cui repente angelus respondit
Beata eris inter mulieres, Spiritus sanctus super te de-
Et benedictus fructus ventris scendet,
tui, Ideo sanctum quod erit, vocatur
Quae credidisti. Filius Dei.

Gaudens in verbo sed turbata 11. Mox Sacra virgo angelo re-
virgo, spondit :

Cogitans, cur sit ita salutata: Ecce ancilla domini sum ego,
Quomodo possunt lieri, quae Contingat mihi juxta verbum
dicis. tuum
Angele DeiV Sicut dixisti.
Quam adsccutus Gabriel affatus 12. Statim discessit angelus ab ea.
Noli tnnere, gratia repleta, Virgo festinans abiit montana,
Nominis altmn filium gestabis Domum ingressaZachariae vatis
Yentre- beato, Cum charitate.
13. Gloria summo referamus patri,
Cui congaudet tilius dilectus
Sanctus simukiue spiritus creator
In sempiternum.
Fol. 61 a. — 2 Hs. 3 aure —
3,2 In Galilaea virginis Hs. 4, 2 —
Pro quo famoso Hs. 3 fehlt eine Silbe, vielleicht gratia tu plena oder
- 5, ;

wollte der Dichter lieber eine Silbe im Verse zu wenig- als in den Worten
der Schrift zu viel seilen?

110.

De nativitate Domini.

1. Sol, astra, terra, aequora 4. Laetentur simul angeli,


Adventum Dei altissimi, Omnes exsultent populi,
Prolem excelsi germinis Excelsus vcnit humilis,
Dives et inops concrepent. Salvare quod pericrat.
2. Olim promissum vatibus 5. Dens et homo oritur
Partum puellae inclitum, Sanctaque regnat trinitas,
Natum ante luciferum, Quo ejus patri filius
Dei potentis filium. Terris descendit dominus.
3. Venturum regem gloriae. 6. Clament prophetae et prophetent
Deum regnare regibus. Emmanuel jam prope est,
Hosten! calcare improbum, ]Mutorum linguae jam sonent,
Mundum sanare languidum. Claudi in occursum pergite.
Dreves, Hymuarius 3Ioissiacensis. 6
- 82 —
7. Agnus et fera bestia 10. Omnes gentes et insulae
Simul manducent paleas, Magnum triumphum plaudite,
Agnoscat bos et asinus Gurtes cervorum currite,
Jacentem in praesepio. Redemptor ecce jam venit.
8. Signum regale emicans ll.Discant caecorum oculi
Sacram praecedit verticem, Claudum sedentem lineis
Regali nato nobili, Noctis tenebras solvere,
Reges, parate munera. Lumen verum pereipere.
9. quam beatum nuntium 12. Gens Galilaea et Greta
Virgo Maria audivit, Gredat, Persa et India,
Credendo mater exstitit Dignando Dens homo fit,
Et virgo virum nescivit. Et verbum cum patre manet.
Laus honor, virtus.

Fol.62 a. —
Den Anfang giebt Daniel I. 257 aus Cassander unter der
Ueberschrift : Hymni ecclesiastici qui in breviariis saeculi 14 et 15 repe-
riuntur. —
10, 3 Curcer cervorum currite Hs. vielleicht curtes. „Cortis,
,

curtis, pullus quia in corte nutritur. cPulli masculi vocati cortes trium an-
norum.^" Du Cange. s. v. cortis. 5. 1.

IIL
De S. Johanne evangelista.

Iste electus Johannes 5 Ad crucem tractus redemptor


diligendi promptior, esse matris filium
Advocatus in perenne Dicit istum, rursus ipsam
veritatis gratiam esse matrem praecipit,
nie mercedem assumens, Garne unus, spiritu alter
quidquid ambit, obtinet. ut manerent filii.
Insula Pathmos teneri 6. Ultimae praenotus horae
imperante promitur, scindere tunc praecipit
Gonspicit illic refulsa Terream fossam ministris,
coelitus mysteria quam reclivis inruit,
Et profunda, quae notavit Mortis et vicem quievit
mente, narrat ardua. omni vivens saeculo.
Accipit Dei parentem 7. Te rogamus, te precamur,
in suis praecordiis, sancte Christi apostole,
Ut minister veritatis Tolle pestem, aufer ulcus
administret virgini, et foveto languidos,
Quae deum enixa sola Pelle morbum, caede bostem
virgo semper adstitit. et remove scandalum.
4. Iste supra pectus illud 8. Non aduret terram ignis,
sempiterni luminis aerem non sauciet,
Corporis usu reclinis Non refundat ultionis,
hauriebat intima triste(m) coelum turbines,
Spiritus, quae indicabat Non reclinet in ruinam
veritatis gutture. orbem ira funditus.
— 83 —
[K Decidat delictum omne,
subsequatur gratia,
Auferatur culpa tota,
sit salutis copia,
Sint remotae cunctae fraudes,
augeatur charitas.

Gloria sit Deo patri.

Fol. 63 a. —
1,5 mercem Hs. —
3, 1 ])arente Hs. 4, 3 usum Hs. — —
5, 3ipse esse matris Hs. —
6, 4 reclinis Hs. 8, 6 infunditus Hs. — —
9, 5 Sit remota cuncta laiides Hs. —
Str. 1 bis 7 dieses unbekannten Hymnus
tand icli bereits in dem Brev. Coelestinorum. Xeapoli 1488 dessen Varianten
liier folgen: 1, 5 mercedem sumens amoris. 3, 6 exstitit —
4, 2 nunü- —
iii.<. —
4, 5 Spirituque indagabat. —
6, 5 Morti et vitae quievit.

112.

^
Doniiiiicis diehns in Qiiadragesima.

1. Ex more docti mystico 5. Dicamus ergo cernui


Servenius en jejunium Clamemus atque singuli,
Deno dieruni circulo Ploremus ante judicem,
Ducto quater notissimo. Flectamus iram vindiceni.
2. Lex et i)rophetae primitus 6. Nostris malis offen dimus
Hoc praetulerunt postmodum , Tuam, Dens, clementiam,
Christus sacravit, omnium Effunde nobis desuper,
Rex atque factor temporum. Remissor, indulgentiam.
8. Utamur ergo parcius 7. Memento, quod sumus tui
Verbis cibis et potibus, Licet caduci plasmatis,
Somno, jocis et arctius Ne des honorem nominis
Perstemus in custodia. Tui. precamur, alteri.
4. Vitemus autem pessima, 8. Laxa malum, quod fecimus,
Quae subruunt mentes vagas, Auge bonum quod poscimuSy
,

Nullumque demus callidi Placere quod tandem tibi


Hostis locum tyrannidi. Possiinus hie et perpetim.

9. Praesta, beata trinitas.

Fol. 63 b. — Dan. I. 96; Mone 73. — 1 » 2 imd 3 jejunio denum, die


Endungen verwechselt Hs,

113.

In niatntinis landibns.

1 . Aures ad nostras deitatis preces, 2. Respice Clemens solio de


Dens, inclina pietate sola sancto
Supplicum Vota suscipe pre- ,
Vultu sereno, lampadas illustra
camur, Lumine tuo, tenebras depelle
Famuli tui, Pectore nostro.
6*
;

- 84

Crimina laxa pietate multa, Insere tuum, petimus, amorem


Ablue sordes, vincula disrumpe, Mentibus iiostris, fidei refunde
Parce peccatis, releva jacentes Lumen aeternum, caritatis äuge
Dextera tua. Dilectionem.
4. Te sine tetro mergimur pro- 7. Tu nobis dona fontem lacry-
fundo, marum,
Labimur alta sceleris sub unda, Jejuniorum fortia ministra,
Brachio tuo trabimur ad clara Yitia carnis milia retunde
Sidera coeli. Framea tua.

5. Christe, lux vera, bonitas et vita, 8. Procul a nobis perfidus absistat


Gaudium mundi, pietas immensa, Sathan, a tuis viribus confractus,
Qui nos a morte roseo salvasti Sanctus assistat spiritus, a tua
'
Sanguine tuo Sede dimissus.
9. Gloria Deo sit aeterno patri,
Sit tibi semper, genitoris nate,
Cum quo aequalis spiritus per cancta
Saecula regnat.

Fol. 64 a. — Die erste Strophe 262 nach den Hymnen-


bei Daniel I.

sammlimgen des 16. Jahrh. — 3, 1 tuo... amore Hs.


Crimine Hs.
I — 6, —
9, 4 regnas Hs. — Ich fand den Hymnus bereits in Diurn. Francisc. Cod.
Prägen. VII. H. 9. saec. 15 und Brev. Francisc. Cod, s. n. bibl. Eossianae
saec. 14. Varianten bieten sie keine.

114.

Ad Tertiam.

1. Jam ter quaternis trahitur 5. Nos ergo signo domini


Horis dies ad vesperum, Tutemus claustra pectoris,
Occasu sol praenuntiat Ne serpens ille callidus
Noctis redire tempora. Intrandi temptet aditum.
2. In actu quadragesimae 6. Sed armis pudicitiae
Tu sis redemptor, domine, Mens fulta vigil liberae
Guberna tuos famulos, .
Sobrietate comite
Quos redemisti sanguine. Hosten! repellat improbum.
3. Da, ut nostra jejunia 7. Sed nee ciborum crapula
Sint tibi grata jugiter, Tandem distendat corpora,
Repelle somnolentiam, Ne vi i>er somnum animam
Ne pigritantes obruat. Ludificatam polluat.
-4. Tu es in cruce positus 8. Praesta, beata trinitas,
De manu hostis callidi, Concede simplex unitas,
Serpentis atrocissimi Ut fructuosa sint tuis
Atque draconis pessimi. Jejuniorum munera.

Fol. 64 b. — Str. 1, 5 und 7 bei Dan. I. 81. — 1, 3 occasum Hs. —


2, In hactum Hs.
1 —
2, 2 tu scis Hs. — 2, 4 sanguinem Hs. — 3, 3 som-
nolentia Hs. —
4, 2 de manum Hs.. 8, — 1 Die Doxologie nur angefangen Hs.
85

ll;-).

Ad Scxtain.

1. Qua Christus liora sitiit, ;3. Charisma sancti spiritus


Crucem vel in qua subiil, Sic influat psallentibus,
Quos praestat in hac psallere, Ut carnis aestus frigeat,
Ditet siti justitiae. Et mentis ardor ferveat.

2. Quibus Sit et esuries, 4. Gloria tibi, trinitas,


Quam ipse de se satiet, Aequalis una deitas,
Crimen sit ut fastidium Et ante omne saeculum
Virtusque desiderium. Et nunc et in perpetuum.
Fol 65 a. Dan. I. 169. ], 4 ustitiam IIs. — 4, ] Doxologie er-
iinzt.

116.

A(l Noiiain.

Ternis ter horis numerus 3. Mors per crucem nunc interit


Sacrae fidei panditur, Et post tenebras lux redit
Nunc trinitatis nomine Horror dehiscat criminum
Munus precemur veniae. Spien (lor nitescat mentium.
Latronis en confessio 4. Gloria tibi, trinitas,
Christi meretur gratiam, Aequalis una deitas,
Laus nostra vel devotio Et ante omne saeculum
Meretur indulgentiam. Et nunc et in perpetuum.
Fol. 65 b. — Dan. I. 73. - - 1, 4 veniam Hs.

117.

De Sancto Orieiitio.

1. Lux orbis, domine praesulum Nam solis retinet jubar ut oriens,


inclyte, Praestans occiduis lumina fini-
Sanctorum recolis gesta vel or- bus,
dinans, Perlustrando pios insuperabili
Nobis pontificem daus Orientium, Splendore sacri luminis.
Pastorem vcnerabilem. Nostras ergo preces ipse piissimus
2. Hie mundi provide noxia respuit Coelorum, petimus, inferat atria,
Yirtutum nieritis atque rcHoi-uit, Pellens pectoribus quaeque no-
Sanctorum rutilans in sapientia, centia
Cunctorum beatissimus. Informando salubria.
3. Qui plebem domini prospera 0. Ut patriqueDeo sit genitosacro,
temnere, Sancto spiritui sit honor, gloria,
Adversis docuit rite resistere, Virtus continua, qui Dens unus
Quo coeli valeat gaudia scandere est,
Yictorum comitabilis. Condens praevidet saecula.
Fol. 65 1) ] , 1 dominus praesulum inclytum Hs. — 2, 3 sapientiae.
86

118.

De ascensione Domini.

Aeterne rex altissime, 3. Hinc te precantes quaesumus,


Scandens tribunal dexterae Ignosce culpis omnibus
Patris, cui rerum machina Et corda sursum subleva
Flectit genu jam subdita. Ad te superna gratia.
Tu, Christe, nostrum gaudium 4. Ut cum rubente coeperis
Manens Olympo praeditum, Clarere nube judicis,
Mundi regis qui fabricam, Poenas repellas debitas,
Mundana vincens gaudia. Red das Coronas perditas.

5. Gloria tibi Domiiie,


Qui scandis super sidera,
Cum patre, sancto spiritu
In sempiterna saecula.

Fol. 66 a. — Dan. I. 196. —


2, 2 praeditum statt des üblichen prae-
mium; die Interlinearglosse setzt als erläuterndes Synonymum firmatum.

119.

De sancta cruce.

Signum crucis mirabile 3. Tu, Christe, rex piissime,


Olim per orbem renitens, Hujus crucis signaculo
In qua pependit innocens Horis, momentis omnibus
Christus, redemptor omnium. Munire nos non abnuas.
2. Haec arbor est sublimior 4. . Ut ore tibi consono
Cedris, habet quas Libanus, Et corde devotissimo
Quae poma nescit noxia Possimus omni tempore
Sed ferre vitae praemia. Laudes referre debitas.
Praesta, pater piissime.

Fol. 66 b. — Mone 77. — 1, 3 pependi Hs.

120.

De Sancto Saeerdote hymnus.

1. Benigna nobis hodie Hie intra hujus noxia


Christi refulget gratia, Saecli locatus gaudia
Solisque festa clarior Dei valeret transgredi
Laetificat nos jubare. Cum jussa, nempe noluit,

2. Die sub isto praesulis Sed mitis atque sobrius


Sacerdotis nam spiritus Ejus sequens vertigia
Tetendit astra cuneis Fuit et miris sedule
Et mixtus est augelicis. Resplenduit prodigiis.
87 —
Ob hoc sui)ernae praemio 7. Te deprecamur siii)plices,

Est muneratus patriae sancte Christi pontifex,


Gestatque summo lauream Tui precatus veniam
Suo ci-uento vcrtice. Nobismet affer coelitus.
Nos, qui meremur deni(|ue 8. Sit trinitati simplici
Ejus fmi praesentia, Et unitati triplici
Eruamur uiia gaudio Honor, i)otestas, gloria
Sollemnitatis indice. Per intinita saecula.

Fol. 66
1). 1

2 vSolusque festa clarior laetifica etc. Hs.
, Die Stelle
lässtmehrere Emendationen zu; ich wähle diejenige, welche dem Wortlaut
des Textes zunächst kommt.

121.

Petri et Pauli.

1. Pastor bonus, fons gratiae, 5. Tu, Petro. cujus pietas


Gratis magna pastoribus, Vult poenitere vel magum,
Tuique plenitudine Qui solvis orbem aut ligas,
Sumant et liii cum ovibus. Nos solve vinclis criminum.
2. Pascautque nos summi duces 6. Tu, Paule, gentes integras
Amoris ut signo jubes, Qui parturis et reparas,
Quos praestat haec dignatio, Eac nos renasci venia,
Quod nos emisti pretio. Quamvis aborsos crimine.
3. Tu quaeris ovem, quae perit, 7. Dives misericordiae
Gaudensque fers in humeris, Per quos Dens innotuit,
Nos quaerat horum pietas Per vos et ejus copia
Oves licet erroneas. Nostris fluat miseriis.
4. Agnoscat alter creditas 8. Per vos peregrinantibus
Alterque verbo genitas, Tutum sit iter et salus,
Uterque per clementiam Salvos simul (luos ducite
Nos solvet apostolicam. Cunctos solutos crimine.

9. Deo patri sit gloria.

Fol. 67 a. —
5, 2 magnum Hs. — 6, 3 veniam Hs. 8, 1 O vos
peregrinantibus Hs. O statt P.

122.

De decollatioiie Sancti Johaiiiiis.

1. Hie Johannes, mire natus 2. Tunc tori vino repletus


de senili viscere, sanguinem jubet flui,
Ante judicem prophetans Quare stuprum caedit audax
quam sit index editus, conjugalis criminis,
Praeiit nascendo Christum, Sed sacram sumit coronam
praeiit et mortuus. laureatus gloria.
3. Hie Dei praecessit unum 5. Hunc rogemus, abditorum^
matre natum filium, corda moesta pectorum
Temporeque subsequente Ut solum nostrum repellat
praeco verax praeiit, motus indulgentia,
Mortis et praecursor ipsa Conferat et dona vitae
morte primus concidit. cum perenni gaudio.
4. Nuntiat, redemptionem 6. Arceat iram superni,
esse Christum saeculi, quam pavemus, judicis,
Nuntiavit, tale munus Provocet patris benignam,
esse Christum mortuis, quam sitimus, gratiam,
Quare, Christum probra, dixit, Don et et cunctis beatam
posse mundi tollere. possidere patriam.
7. Gloria patri natoque
semper ac paraclito,
Laus, potestas atque virtus,
gratiarum copia,
Quem Deum cuncta fatentur
per aeterna saecula.
Fol. 67 b. —
2, 2 sanguinem jubet fni Hs. entweder flui, wobei an =
die Bildung eines Deponens fluor zu denken wäre oder zu lesen sanguine
jubet lui, quare etc., wobei quare quia und dieses= quod zu fassen.
,

=
:


4, 3 talem Hs. —
5, 1 Tunc rogemus Hs.

123.

De Omnibus sanctis.

1. Omnium, Christc, pariter tuorum 3. Ut quibus vitae Stadium ma-


Festa sanctorum colimus pre- gistris
cantes, Curritur, horum precibus beatis
Quos tibi qui jam meruere jungi, Fulgido coeli gremio locemur
Nostra tueri. Perpete vita.
2. Vincla nostrorum scelerum re- 4. Gloriam sanctae piae trinitati
solvant, Turbapersultet, canat et resolvat,.
Luce virtutum populos adornent, Quae manens regnat Deus unus
Vindicent nobis pietate sola omni
Regna superna. Tempore saecli.
Fol. 68 a. — 2, 2 adornant Hs. —^3,1 magistri Hs. — 3,4 vitam
Hs. — 4, 1 Gloria . . trinitatis Hs.

124.

De Sancto Petro.

1. Beatus Christi famulus, 2. In sede quoque optima


Sanctus Petrus apostolus, Sedit post Antiochiam,
Insignis hac praecipuus Romae, ubi ditissimae
Christi amore agnitus. Nobilitatis gratia.
89 —
Cui poiiti juxta litora o. Elegit crucis tropheum
Christi occurrit gratia, Ascendere post magistruni.
Mox ebrius in spiritu Cujus doctrina et gratia.
Corde reliquit saeculuiii. Refulget in ecclesia.

4. Hujus sacrata gressibus 6. Gloria tibi, Domine,


Unibra daretur teiuporis Gloria, unigenite,
Contactus qiioque languidis Una cum sancto spiritu
3Iox faciebat pospera. In sempiterna saecula.
Fol. 68 b. — 3. 1 Qui i)onti juxta literam ?Is.

125.
Ile Saiicto Saturiiino.

1. Lux nmndi Dominus nubila 5. Hunc plebs saeva neci tradere


saeculi praeparat
Illustrare volens lumine splen- Tauro membra ligans funibus,
dido arduis.
Bissenos proceres constituit sibi, Quem mox instiniulant , prae-
Mundi qui radii forent. cipitem dari

2. Ex quorum micuit stemmate Arcem per capitolii.

nobili 6. Quo casu laceris decidit artubus


Saturninus ad hoc dignus opus Excusso cerebro tramite con-
pium. frago,
Quo semen tidei spargeret accolis Christus tunc animam suscipiens
Tolosae residentibus. fovet

3. Quae feeunda manens cespite Condignam diademate.


fertili. 7. Hujus nos precibus . rex pie^
Nullius sterilis frugis amabilis, protege
Scatebat populis pertidis ac feris, Peccatis vacuans . accumulans
Xecdum fönte nitentibus. bonis,

4. Quos per signa Deo plurima Quo justis socii coelica gaudia
destinat, Captemus sine limite.

A mutis retrahens sculptilibus 8. Virtus ingenito sit jugiter patri


sacer. Nato cum proprio spirituiquoque,
Quo laetam segetem portet ad Qui Simplex deitas veraque tri-
aream nitas
Christi semine centuplo. Regnat saecla per omnia.
Fol. 69 a. 8, 3 Scalebat populis peiiidi a feris IIs.

126.
Alins liymnns.

1. Yoeis auditae novitas refulsit 2. Mnguidis septa spaciis Tolosa


Regis adventum retinent su- Flagrat. accensa tidei calore,
pemi Quem Saturninus roborante
De suis terris pariendo florem Christo
Junge colonos. ^Martyr accepit.
.

— 90 —
3. Dogmate cujus simulacra ce- 6. Inde te, Christe, vcniens, ro-
dunt, gamus,
Cujus accensum reticere discunt Mitis appare veniendo justis,
Daemonum vafra dominantis ora Nosquevictorumsocians coruscis
Voce sopita. Junge coronis.
4. Hie Dei patris genitum colendum 7 Gloriam psallat chorus et resultet
Praedicans voce simul et cruore, Glorim canat, dicat et revolvat
Vincitur tauri pedibus litandi, Nomini trino deitatis simul
Victima Christo. Sidera clament.
h, Hujus inlaesi cineres dicati 8. Gloria Deo throno sempiterno,
Rite transferri tumulo merentnr, Gloria Christo atque paraclito,
Quod fides cultu gemini honoris Cujus adventum laus et potestas
Aucta maneret. Resonat semper.
Fol. 69 b. — 2, 1 scepta Hs. — 4 voces opita Hs. — 4, 2 voces simul
Hs. — 7, 1 Gloria resultat Hs. — 7, 4 Sidere Hs. — 8, 3 fehlt eine
Silbe am Vers.

NACHTRÄGE.
127.
Ad Odoneni regem.
1. Odo, princeps altissime 6. Sis sapiens ut Salomon,
Regumque potentissime, Fortissimus sicut Samson,
Regale sceptrum suscipe Pul eher rimus ut Absalon
Longo regendo tempore. Et cautus sicut Gedeon.

2. Te crux divina muniat, 7. Monarcha sis ut Julius.


Te virtus alma protegat, Sed Deo dignus melius,
Te neuma sacrum repleat Ut David, rex mitissimus,
Et ad superna dirigat. Et Judas, Victor optimus.
3. Sis Deo dignus ut Abel; 8. Ut Alexander maximus
Sis tidelis ut Samuel, Pugnator sis aptissimus,
Sic judices ut Daniel Tibique sit contrarius
Et credas ut Nathanael. Ceu fugiens Pompegius.
4. Vivendo vivas ut Enoch, 9. Qui mea laudant carmina
Pacificus uti Sadoch, Pigmenta "bibant dulcia,
Sis benedictus ut Jacob, Quibusque sunt contraria,
Sanctissimus ut fuit Job. Spumosa detur cicera.

5. Sis eloquens ut Abraham, 10. Amen resultet Gallia,


Benedictus ut Balaam, Amen cantent Burgundia,
Robustus ut Jeroboam, Bigorni regni spatia,
Aedificis ut Joatam. Vasconia et Teutonia.
75 a. ohne Ueberschrift mit Mel.
Fol. Zuschrift des 10. Jahrh. — —
Str. 4 — 10
fehlen in der Hs. die Initialen der ersten Zeile. 8,4 Cau — fu-
giens Hs. —
9, 2 dulcida Hs. —
10, 4 Vivasconia et Theutonica Hs.
— 91

128.

De Aiitichristo.

1. Quique cupitis audire 8. Jesus Christus, Deus noster,


ex meo ore carmiiia. qui redemit saeculum,
De summo deo nunc audite Ipse mitet ex ore suo
gloriosa famina gladium fortissimum,
Et de adventu antichristi Ipse occidet antichristum,
in extreniü tempore. perditionis tilium.
2. Antichristus est venturus
9. Tunc reddetur pax in terra
permittente Domino, quadraginta diebus.
In Babilonia nascetur Tunc erit dominus venturus,
conceptus de diabolo, vident omnes oculi,
De tribu Dan erit ortus
Tunc omnis gens, tribus, lin-
ex Haebraeorum populo. gua
3. Triginta annos tunc latebit veuit ad Judicium.
incognitus a populo,
10. Tunc apparebit crux in coelo,
Duos annos tunc regnabit
Signum admirabile,
et uno et dimidio,
Judaea nequam et pagana
Foras potestas ei datur
et haeresia dogmata
in praesenti saeculo.
Absque dubio peribunt
4. Modo cuncta auscultate
qui crucem et fidem ri-
praecepta apostolica,
dent.
Nemo ex vobis jam seducat
per suam epistolam, ll.Tirtutes coeli [terraeque]
Per sermonem nee per signa, movebuntur pariter,

nee per vanam gloriam. Cum Deus tunc judicabit

Henoch jamque missus Dei


unumquemque secundum me-
5.
rita,
cum Elia pariter
Soli justi salvabuntur
In illo tempore tunc veniet
propter sua opera.
mortem suscipere,
Antichristus hos occidet 12. Civitas siquidem illa
permittente Domino. valde est mirabilis,
6. Tribus diebus tunc jacebunt Portas habet quater ternas,
eorum sancta corpora, fundamenta totidem,
Die tertia resurgent Non lumen solis nee lunae

domini imperio, nee de uUo sidere,


Sicque gentes praedicabunt, Sed claritas summi Dei
ne credant diabolo. semper hanc illuminat.
7. Et in coelum sie ascendent 13. Jerusalem, civitas Dei
reclamante domino, et paradisi claritas,
Ut eorum fusus sanguis Ubi regnat Christus Deus
divina fiat ultio cum san Ctorum animis,
Et vindicta facta erit Sine fine tunc regnabunt
de maligno spiritu. in aeterna requie.
.

92

14. Homicidae et criminosi 16. Nam de poena reproborum


intus tion recipiunt,
Sed chaos magnum inter eos Quos mors secunda gustaverit,
in atrocis tenebris non erit ultra requies,
Omni hora vae, vae clamant Cum Sathan semper ardebunt
et mittunt voces lugubres. in stagno ignis et sulphuris.

15. Nee pavescant firma corda 17 Omnipotentem deprecemur


quae, cum haec audierit, cuncti devotissime,
Sed virtutes imitentur, Ut a poena infernali
quae in coelis coronant, dignetur nos eripere
Ut evadant poenas diras Et ad gaudia superna
et amplectent supera. sinat introducere.

18. Gloriam Christo canamus,


gloriam paraclito,
Una patri iilioque
simul individuo,
Cujus honor et potestas
regnat ante temyora,

Fol. 76a. mit Mel. Zuschrift des 10. Jahrh; nach Bethmaiin dieselbe
Hand, auch das Odolied geschrieben, wovon ich mich um so weniger
die
überzeugen konnte, als mir einige Buchstaben, namentlich die minuskel g,
einen anderen Zug zu verraten schienen. —
4, 1 abscultate Hs. 7, 2 re- —
clamant ante Dominum Hs. —
7,3 fuso sangui Hs. —
9, 5 genus tribus,
linguae Hs. —
10, H fidem deridunt Hs. —
12, 5 neque lunae Hs. 12, 6 —
nee de ulla sidera Hs. —
13, 4 animas Hs. 7, 4 dignet Hs. —

129.

Versus anepigraphi.

1. Indicis asummo capiens exordia primus


In minimi flexu postrema reponit,
Qua sede instat principium finisque secundi.
Tertius a summo rursum capit indicis ortum
5. In summo iine distinguens auricularis,
Qua sede quoque quarti.
instat principium finis
Indicis in medio quintus sumit et capit ortum
Et medii finem modulaminis aptat in ungue,
Qua sede instat principium finis quoque sexti.
10. Indicis hinc radix septeni continet ortum
Et medii finem modulaminis aptat in ungue,
Qua sede instat principium finisque octavi.

Fol. 80 a. — Zuschrift des 10. Jahrh. ohne Aufschrift, V. 1 und 4


assumo Hs. — V. 2 fehlt ein Fufs.
93

130.

llymiiiis de (iiiadragesima ad vt\s])ei'as.

1. Jesu, sacrator mentium, 3. Et si reatus conscia


Spes et Salus credentium, Mens tibi Deo supplicat,
Nos hoc quadragenario Intende Clemens perpeti
Puritica jejunio. Quae Vota reddit vesperi
2. Dum decimamus aiinuam 4. Monachorum collegio
Te duce parsimoniam, Et clericorum jubilo
Facultas abstinentiae Nee non utrique sexui
Sit fructus poenitentiae. Adsis ubique supplici.

5, Praesta, perennis deitas


Et trinitatis unitas,
Ut dignis paschae victima
Des sempiterna saecula.

Fol. 80 b. 2 , 3 Facultas ut abstineutiae Hs. — 5 , 3 paschae vic-


timas Hs.

131.

De Pascha.

1. Chorus novae Jerusalem 4. Triumphat ille splendide


Novam meli dulcedinem Et dignus amplitudine,
Promat, edens cum sobriis Soli polique patriam
Paschale festum gaudiis. Una facit rem publicam.
2. Quo Christus invictus leo 5. Ipsum canendo supplices
Dracone surgens obruto, Regem precemur milites,
Dum voce viva personat, Ut in suo clarissimo
Amore functos excitat. Nos ordinet palatio.

3. Quam devorarat. improbus 6. Per saecla metae nescia


Praedam refundit tartarus, Patri supremo gloria,
Captivitate libera Honorque sit cum filio

Jesum sequuntur agmina. Et spiritu paraclito.

Fol. 80 b. —
Dan. I. 222; Mone 162. Der Hymnus ist vom hl. Fulbert
von Chartres. „Rarus in breviariis vetustis", Dan. 1. c. — 1 > 2 Nova meli
dulcedine Hs. —
6, 1 Per saecla mente Hs.

132.

De Spiritu Saiicto.

1. Yeni creator spiritus, 2. Qui paraclitus diceris,


Mentes tuorum visita, Donum Dei altissimi,
Imple superna gratia^ Föns vivus, ignis, charitas
Quae tu creasti pectora. Et spiritalis unctio.
94 —
3. Tu septiformis munere, 5. Hostem repelle longius
Dextrae Dei tu digitus, Pacemque redde protinus,
Tu rite promisso patris Ductore sie te praevio
Sermone ditas guttura. Vitemus omne noxium.
4. Accende lumen sensibus, 6. Per te sciamus, da, patrem,
lufunde amorem cordibus, Noscamus atque filium,
Infirma nostri corporis Te utrorumque spiritum
Virtute firma perpeti. Credamus omni tempore.
Fol. 81 a. ohne Aufschrift. - Dan. I. 213; Mone 184. — 3/ 1 Ueher
munere die Korrektur gratiae.

133.

De portis supernae Jerusalem.

1. Cives coelestis patriae, 6. Sardonyx constans tricolor


Regi regum concinite, Homo fertur interior,
Qui est supremus opifex Quem denigrat humilitas,
Civitatis uranicae In quo albescit castitas,
In cujus aedificio Ad honestatis cumulum
Talis exstat fundatio. Rubet quoque martyrium.
2. Jaspis colore viridis 7. Sardius est puniceus,
Praefert virorem tidei, Cujus color sanguineus
Quae in perftctis omnibus Decus ostentat martyrum
Nunquam marcescit penitus, Rite agonizantium,
Cujus forti praesidio Sextus est in catalogo,
Resistitur diabolo. Crucis habet mysterium.

3. Saphirus habet speciem 8. Auricolor Chrysolithus


Coelestis throni similem, Scintillat velut clibanus,
Designat cor simplicium, Praetendit mores hominum
Spe certa praestolantium, Perfecte sapientium,
Quorum vita et moribus Qui septiformis gratiae
Delectatur altissimus. Sacro splendescunt jubare.

4. Chalcedonius pallentem 9. Beryllus est lymphaticus


Ignis tenet effigiem, Ut sol in aqua limpidus,
Subrutilat in publico, Figurat votum mentium
Fulgorem dat in nubilo, Ingenio sa^acium,
Virtutem fert fidelium Quis magis Übet mysticum
Occulte famulantium. Summae quietis otium.

5. Smaragdus virens nimium 10. Topazius quo rarior


Dat lumen oleaginum, Eo est pretiosior,
Est fides integerrima Nitore rubet chryseo
Ad omne bonum patula, Et aspectu aethereo,
Quae nunquam seit deficere Contemplativae solidum
A pietatis opere. Vitae nostrae officium.
95 —
11. Chiysoprassus puri)ureum 14. Hi pretiosi lapides
Iniitatur concilium, Carnales signant homines,
Est iiitertinctus ilureis Colorum est varietas
Quotlam iiiuscillo jaculis Yirtutum multiplicitas,
Hoc est perfecta Caritas, Quicunque Ins tloruerit,
Quam nulla sternit feritas. Concivis esse poterit.
12. Jacinthus est caenileus 15. Jerusalem pacifera,
Yirore medioximus, Haec tibi sunt fundamina,
Cujus decora facies Felix et Deo proxima,
Mutatur ut temperies, Quae te meretur, animo,
Vitam signat aiigelicani Custos tuarum turrium
Discretione praeditani. Non dormit in perpetuura.
13. Ametystus praecipuus, 16. Concede nobis, hagie
Decore violaceus, Rex civitatis coelicae,
Flammas emittit aureas Post cursum vitae labijis
Nitelasque purpureas, Consortium cum superis,
Praetendit cor humilium Inter tuos in aethera
Christo commorientium. Nova cantemus musica.
Fol. mit Mel. ohne Aufschrift.
81 b. Mone 637. —
Das Lied steht —

;

auch Cod. Gottwicensis 107 saec. 12 mit Xeumen. —


11. 6 sternitur Hs.
14, 1 Si pretiosi Hs. —
16, 6 cantamus Hs.

134.

Hvmims saucti Antoiiini Martvris.

i. Alme dictatis resonante gratis 5. Exstant bis bini quibus quintus


Canentes audi Antonine martyr init
Quo vox te cassis laudibus et Quinta quod fidis blaterando finit
altis Mesem nabli tinula dum clangit
Personet omnis. Per diapasin.
2. Barginum Carmen simulque 6. Fac derenixi mecum promant
oramen Christi
Tuum piamen not um per cer- Jamque ministri magni et pusilli
tameu Sono festivi cantant Antonini
Prodit hinc famen titque famu- Cantica ciclum
lamen 7. Generis decus et usiae genus
Hoc(|ue dictamen. Protulit ejus prosapiae pectus
Celsi honoris tuique amoris Temporis tempus quo gliscens
Ergo ut moris bis annue horis adeptus
Cyclo de solis benedictionis Est polum laetus.
Jugiter nobis. 8. Hinc linquens formam diffe-
Donum quod lingua modulis rendo normam
praecingat Ad pium dogma qualitatis
Digito pingant musacontingat
et constans
Rongique pangant varia peroma Ruris fecundas dabas et aristas
Canore compta. Nubilis micas.
96

9. Id figuratas consecrande offas 17. Redde salutem et luminum


Efficiebat genitrix ut foeta lucem
Gnatis papua osque porrigebat Habenas solve criminum et
Lacte refertas. hostes

10. Kalata fari prohibebat fani


Comprime fortes viribusque
Rictus vesani delubraque fagi omnes
Ne profani cultus adpiari Dilue sordes.
Posset inanis. 18. Sitim exstingue latices prorum-
11 . Letale ulcus quod confert pe- pens
tulcus Sophiae fönte quo simus pru-
Taxo hiulcus medebatque tultus dentes
Yirtutis nultu et ro[re] perfusus Qui olim dulcem protulisti

Coelica multum. fontem


Imo ab arvo.
12. Mirmida cohors in livore Con-
cors 19. Tolle languores mentis et do-
Captatque et mox jugulat cru- lores
ento Aufer furores et corrige mores
Ense profundo lympharis in Auge honores amovens timores
antro Ut te pastorem
Projiciendo.
20. Yasti per orbis sentiamus nobis
13. Nex ovis sacra vita constat Spatia pacis habendo in annis
ampla Tempora nostris procul pulsa
Qua praestat alias martyribus noctis
aulas Umbraque mortis.
Quas diadema stipat celsa
21. Xenia vitae canentibus praebe
adepta
Et calcem differ transeuntis
Carnis emblema.
glebae
14. Oritur sane tyro quondam mane Ne chaos borrens veniens
Poli per axem ductus ad ti- repente
tanem Perdat latentem.
Cujus fervore magnum calet
mare 22. Ymnum nunc sume felix An-
tonine
Ad vitae lares.
Quem ore tibi plebs devota
15. Potitur summis coelicis cum promit
trinus
Qui Deo soll semper placuisti
Bona Olympi odas boans hymni Respuens aevi.
Aeterno regi tenens sceptrum
regni 23. Zelum ac factum labetis pia-

Jure perenni. clum


Quibus pactum gignitur
et
16. Quaesumus cuncti famuli per-
opacum
culsi
Posce beatum paradisi gratum
Telo maligni loribus innexi
Tuique locum.
Corde compuncti corporeque
fessi
Visibus caeci.
- 97

24. Haec dies festuni tuum canat 30. Quamvis indignus sim et im-
celsuin peritus
Quo currunt ad te catervatim Tamen contisus postulo asylum
oimies Tuumquc pium redderedivivum
Te flagitantes seiies et iufantes Animo victum.
Proceres atque. Sl.Exaudi namque ad te pro-
25. Saiiguine fuso Christi triumpho clamantes
Rutilas mundo coelitus emisso Dando juvamen divinum per
Muuere pio laureatus serto omne
Jam aethereo. En et solamen ergo peto item
26. Ora pro iiostris precando Martyr opime.
[ofjfeiisis 32. Fac ut aeternas evadere poenas
Ut emundati maculis peccati Queam pro tua prece gloriosa
Queamus vota resonare iiostra Et nostris dona parentibus
Yoce sonora. vitam
27. Te laudat Petrus rhytli- Et cuncta bona.
miiüzaus laetus 33. Decus honorque sit domino
Malis adfectus et dolore pres- quoque
sus Qui Antonini meritis nos fove
Languore fessus patriaque ex- Donando pacem et vigoris
sul arcem
Omnino moestus. Nunc atque semper.
28. Moerore datus lionore privatus 34. Sit genitori gloria[que] proli
Lamentis raucus fletibus et In arce poli quae olympus colit

auctus Flamini quoque aliquid non


Sat blasphematus et probris soli
vallatus Laus ore omni. Amen.
His corde tactus. 35. Sit benedicta Deitas benigna
29. Rogo te sanctemartyr Antonine Laude suprema omnia per
Meuni intendens hodie cla- saecla
morem Quem benedicat quidquid vivit
Confer honorem et episcopalem vita (nostramque)
Da mihi sedem. Petrique lingua.
Fol. 82 b. —
Dieser Abecedarius spottet mit seinen Fehlern aller Ver-
besserungsversaclie es ist daher vorstehend «ienau der Text der Handschrift
:

wiedergegeben mit all ihren Fehlern; vielleicht dass es einem Glücklicheren


gelingt, die sieben Siegel zu lösen, die an sieben mal sieben Stellen das Ver-
ständniss verschliessen.

135.

De S. Maria Magdalena.

1. Fidelium devotio 2. In qua, quid esset pietas,


Depromat hymnum domino, Ejus ostendit bonitas,
Qui Mariae Magdalenae Quid posset poenitentia
Sedem dedit in aetliere. Patefecit dementia.
Dreves, Hymuarius Moissiacensis. 7
:

98 —
3. Quae prius enim scelera Patri, iiato cum flamine
Commiserat innumera, Sit laus aeterno tempore,
Accepto passo veniae Cui est summa deitas
Regno potitur gloriae. In unitate trinitas.
Fol. 84 a. ohne Aufschrift von späterer Hand nachgetragen. Von der —
Doxologie steht an dieser Stelle nur der Anfang. —
3,4 Accepto j)asse
veniae Hs.

136.

De eadem.
Maria fusis crinibus Rogamus ergo, domina,
Procumbens Christi pedibus, Nostra deleto crimina
Dum rigat eum lacrymis, Tuisque sanctis precibus
Se lavit sorde criminis. Nos junge coeli civibus.
Hinc consecuta plurimum 4. Patri, nato cum flamine
Amoris erga dominum, Sit laus aeterno tempore,
In coelorum palatio Cui est summa deitas
Perenni gaudet praemio. In unitate trinitas.
Fol 84 a. ohne Aufschrift von späterer Hand zug-eschriebe

137.

De nativitate Domini.

1. Manus edocta variis 3. Sed surrexit a mortuis,


Nos agite sie digitis, Post ascendit et in coelis,
Cunctis promantur labiis Tuentibus discipulis
Landes Deo cum angelis. Dicentibusque angelis
2, Natum qui misit e coelis, 4. quid viri Galilaei
Alvus quem fudit virginis, Admirando aspicitis
Qui passus est et in terris, Sic veniet vir humilis
Pius redemptor hominis. Quemadmodum jam vidistis
Euntem illum in coelis.

Fol. 84 b. —
Zuschrift ohne Titel mit sequenzenartiger Mel., Hand des X.
Am ehesten dürfte diesen und den zwei folgenden Nummern unter dem dehn-
baren Begriffe der Tropen ein Platz anzuweisen sein.

138.

De Spiritu Sancto.

1. Ob adventum carissimi 2. Ut nostra tergat scelera,


Nunc Spiritus paracliti Qui fidelium pectora
Laetemur simul, socii, Sui replendo gratia
Et Carmen cordis Intimi Sacra sibi fecit templa'.
Promamus voce gracili Et qui linguarum varia
In conspectu altissimi. Conscendit modulamina.
;

99

3. Coelitus missa gratia,


Quae turris Babylonica
Disperserat circum circa,
Nos foveat per teiiipora,
Cujus fides et gloria
Per cuncta semper saecula.
Fol. 84 b. Zuschrift ohne Titel mit Mel., Hand des X.

139.
In iiatali Domiiii.

1. Psallere (luod docuit niusica 3. Concio praesens ferat fercula


Egregia manus Davidica, Summo nitore quae sunt parata
Psallere condiscat ecclesia, Ac dapibus summis exornata,
A Christo de Libano vocata, Quibus nostra laetetur caterva,
Sanguine cujus exstat redempta. Voce Clara canens: Alleluja.

2. Canite nova Deo cantica 4. Soluta jam redeant pignienta


Concelebrando clara gaudia, Specie melle vino conferta,
Cujus instant festa praefulgida, Quis referta clericorum turba
Ornata nativitate sacrata Potiora persolvat carmina,
Unde canamus adest praecelsa. Canendo: nato canant omnia.
Fol. S4 b. — Zuschritt
ohne Titel mit Mel. Hand des X. Wahrscheinlich ein
Tischlied der Cleriker, wie solche allerdings aus späterer Zeit nachweislich
sind. —
Es folgen in der Hs. noch einige IJruchstücke einer fünften Strophe,

140.
Ad 3Iusas cantilena.
Musae cicilides, Quisque claros excolat,
Seu praestat pierides, Grave sonum
Nunc ad vota faciles tympanis objiciat.
Advenite celeres.
5. Nunc sononis cornicen
Si remissa displicet,
Et inflatus tibicen,
Vox acuta concrepet,
Quae ne vos exasperet, 6. Apparatis
Ima rursus insonet. Armamentis
Vos alternis congaudetis,
7. His sororibus jocosis
Fidibus lyra canat
Dulcisonis
AUudat nunc cliorus omnis.

Si mavultis et jubetis, 8. Assolescat


Modis cithara strepat modus rhythmulis
Uymnidicis. ßritannicis,

4. Nutu vestro veniat, Pedibusque


Se choreis vox harmonica
barbiton interserat. dactylicis.
ohne Titel mit Mel
Fol. 85 a. Zuschrift des 10. Jahrh. Lied mit strenger —
Sequenzenform, die an der Hand der Melodie festgestellt, aber ohne die allein-
stehende Anfangs- und Sehlussstrophe. —
Zu 3, 1 „Amant alterna camoenae.'':

7*
100

141.

De S. Agatha.

Martyris ecce dies Agathae 4. Delicae cui carcer erat,


Yirginisemicat eximiae, Pastor ovem Petrus hanc recreat,
Qua sibi Christus eam sociat Inde gavisa magisque flagrans
Et diadema duplex decorat. Cuncta flagella cucurrit ovans.
Stirpe decens, elegans specie, 5. Jam renitens quasi sponsa polo
Sed magis actibus atque fide, Pro miseris supplicet Domino,
Terrea prospera nil reputans, Sic sua festa coli faciat,
Jussa Dei sibi corde ligans. Se celebrantibus ut faveat.
Fortiter haec trucibusque viris 6. Ethnica turba rogum fugieus
Exposuit sua membra flagris, Hujus et ipsa meretur opem,
Pectore quam fuerat valido, Quos fidei titulus decorat,
Torta mamilla docet patulo. His Yenerem magis ergo premat.
7. Gloria cum patre sit genito
Spirituique proinde sacro

Haue . faciat memorem.


Fol. 92 b. —Dan. I. 9: Zuschrift des 11.— 12. Jahrb.; leider ist gerade
die Doxologie, deren Fassimg bei Daniel offenbar mangelhaft ist, absolut un-
leserlich.
II,

Die Melodieen des Hymnars


von Moissac.
'

— 103

X>^l tf<^9rv>c^cr^<ptnicry>xarc\^

ciAudSnrrufchsf ia^utur^ UcHiif ttrodiAa^ m-

mun^ pmcr^ulL
104 —

l feilst^ f^acmfUfclmif h tOt tO^ jJSt4.CC

•^ . .
.- ' : u

<*
V/ .^ ^" * 'f

duTfy cjiidhmuf ^r^c^uf. fytuüTdun

0»A
^an4^ cmxnv ji^e^ucm^c^riafdc^im ^'
Xnnu^
Fol. 12 a.

=]—
^=:^z=1=z^^t:=^zz^=g=-1=^5EEi
^_^_^_^_. —
Pan-ge lin-gua glo - ri - o - si proe - li - um cer - ta - mi - nis

Et SU -per cru-cis tro-phae-um die tri - um-phum no-bi-lem

=J^=E5 ^^Eig^^EgE^jEgEg^^rEjEgEl
Qua - li - ter re-demptor or - bis Im - mo - la - tus vi - ce - rit.

II.

Fol. 12 b.

Lu-stra sex qui jam pe-ra-cta tem-pus im-plens cor-po-ris

::1=— =— r::] :^-:

Se vo-len - te na - tus ad hoc pas -si - o - ni de - di - tus

A - gmis in cm-ce le - va - tus im - mo-lan-dus sti - pi - te.


106 -

III.

Fol. 14 b.

^-

-:\=g-ig^-:\:
Ad coe-nam ag-ni pro - vi - di Et sto - lis al - bis can - di - di

— — >--^-_j-,-i^-" 1 ^,-j— -4-—j-~--i—JJ


Post tran-si-tiim ma - ris ru - bri Christo ca - na - mus prin-ci - pi.

IV
Fol. 19 b.

—^ ——
1^: 5^EE^=
f-i'—^-

AI - mi pro - phe - tae pro - ge - ni - es pi - a

i :^zij==d=:öi==^=1:
:t-
:a=^: zii—
^=^^=t=^. -^-
:il=::]=:1=

Cla-rus pa - ren - te, no - bi - li - or pa - tre


——=:iq^: 1^^:
^^—H--^^ M
Quem ma-tris al - vus clau - de - re ne - sei - us

::]—:^—:\=:i—q^ 1^:
w^mm.
Or - tus he •• ri - lis pro - de - re in - di - cem.

V.

Fol. 21a.

\=T-=.
=:-i=1i=:jz: m-:
^z=ö-- ^c^-
Fe - lix per om - nes , Fe-stum mun - di car - di - nes
- 107 -

A - po - sto - lo - riiin piae - pol - Ict a - la - cri - tor

Pe - tri 1)0 - a - ti Paii - li sa - cra - tis - si - mi

3^rri5==^
Quos Chri - stus al - iiio con - se - cra - vit saii-gui-ne

Ec - cle - si - a - rum de - pu - ta - vit prin - ci - pes.

Ya.

Antiphon. Roman. Parisiis 1855, p. 442.

Mi - ris mo - clis re - pen - te li - ber fer - re - a



- 108 —
VI.

Fol. 28b und 46b.

A - thle - ta Chri - sti An - to - ni - ne mar - tyr


I - ste con - fes - sor Do - mi - ni sa - cra - tus

^- :B:
^=a=^3 3^: ::t=^^=-3=--

Slip - pli - ci vo - to ve - ne - ran - da ge - sta


Fe - sta plebs cu - jus ce - le - brat per or - bem

-:^:
i^s^z^:
— LlEl
Cu JUS m si - gni ra - di - at ni - to - re
Ho di - e lae - tus me - ru - it se - cre - ta

—^^?-«—-d— — ^- ?-=!

Vi - ta per or-bem.
Scan - de - re coe - li.

Via.

Hymnar. Claustroneoburg. Cod. 601. saec. 14.

W-5 ^ :::|===:^
^- t~Z3 ^- -o
iid:
— ^-
Chri - ste coe - lo - rum ha - bi - ta - tor

1^==:^ H :4=1=:
:tr-^ &.

^ :t=^-
:=Ä: ::1=
^=^- :_^=^.^

:1=
^ ^ —

— 109 —

VIT.

Fol. 28 a.

Lau - des ma - R-ni - fi - cas al - ti - thro-no De - o

Psal - la - mus pa - ri - ter Fe - sta per - an - nu - a

— =^=o—^—ö—=— ^ ^.=^— ^—
:t:=:rU;t=t:=t:: gl--H^^^=g-^
An - to - ni - nio - bi - tus mar - ty - ris in - cli - ti

-— ^— — -«^
t:^--n^=-s
1

itizziUi
Hym - no - rum be - ne can - ti - bus.

Vlla.

Antiphon. Roman. Parisiis 1S55.

Sa - cris so - leni - ni - is jun - cta sint gau - di - a.

Ei^^^i

==t^=t: ~t:z[i=:\r.
.— —^

v-
; —

110

VIII.

Fol. 29

t^=^
Ut ti - bi cla - rum re - so - ne - mus hym - num

t=^- ti.l-^-t^^z:rt:
Men - ti - bus pu - ris sa - cer o sa - cer - dos

_ti tii 1 1
— ^ — ^i_d
Mar-tyr An - to - ni - ne ne - fas pi - a - to

Om-ne to - o -'rum.

IX.

Fol. 30a.

:\=^-
^=t.
:]i—^=:\zz ^
A - ve coe - li ja - nii - a Stel-la ma-ris lu - ci - cla

f /^ /'TS

Vir-go sa-cra-tis-si-ma De-i ma-ter in-cly^-ta Ma-ri-a.

X.

Fol. 301).

1^ ^=^EiEEäE=jE-tzs
Te, Chri-ste, pa - tris ver-bum, vir - tiis in - cly - ta,
111 —
q^?:=q=z— zrrqf?!:=:

Sub - mis - sis hui - dum


3=4=r—
qiiae-su -imis i)rae - co - ni -
P
is

— — ® — ö— P=^ — - — s-^g_-o —ö—^-


Hu - jus di - e - i fe - sta ce - le - ber - ri - ma

Su - per - na sem - per fac ni - te - re gra - ti - a

Quam fre-quen-ta - re nos de - di - sti an-nu - a.

XI.

Fol. 32b.

:t=[i:

Chri - ste san - cto - rum de - cus an - ge - lo - rum

:=z=zi

Ee-ctor hu - ma - ni ge - ne - ris et au - ctor

Xo - bis ae - ter - num tri - bu - e be - ni - snus

_r Ci_

Scan - de - re re
— 112 —
XII.
\j Fol 33 a.

Ti-bi Chri-ste splendor pa-tris vi-ta vir - tus cor-di um

In con-spec-tu an - ge - lo-rum Vo - tis vo - ce psal-li-mus

Al-ter-nan-tes con-cre-pan-do Me-los da - mus vo-ci-bus.

XII a.
Antiph. Cremifanense Cod. 359 anni 1465.

1=^--

Ti - bi Chri-ste splendor pa - tris.

'-^—^-'

^^m =-^==5^33^5:
s- —-s^J-öm
XII b.
Antiphon. Rom. Parisiis 1855 p.

1=q: =:::l==^zi^: tS-M=3^^W.


Ti - bi Chri-ste splendor pa - tris.

m =
-^ — O— w^=^~^.: -:t:

zzzrHzmlzzrzziij: ::1=1:
-::]: PI
— S

113 —
XIIJ
Fol. 42b.

HO —-^S'^^ ^ o-i
ürbs be - a - ta Hie-ru - sa-lem Dicta pa-cis vi - si - o

::!=
fc^S^E^^S=iEäE3^^^
»uae con-stru - e - ris in coe - lo Vi - vis ex la - pi - cli - bus

3^4
Et au - ge-lis
:Ee^
:=I=Ä=:
co-or-na-ta
-^— _.—
Ut spon-sa
i-:r^

ta
sin co-mi-te.

XIV.
Fol. 43 b.

—-4cs —-^ ^— =-
£-Ä=^=-1:
j
i-iizii^:
Ex - sul - tet coe - lum lau - di - bus Re - sul - tet

3^^^2=1^=:]^=:r=;==;
:sz^r=^^^=-^zil=
ter ra gau-di - is A- po - sto - lo - rum glo - ri - a

^&i^"^^l^=^^=i:
Sa - cra ca-nunt so lern - ni - a.

XV.
Fol. 44 a und 48 b.

^==^= ~ n
d=:1:

Ae-ter-na Christi mu-ne - ra Et mar-ty-rum vi-cto - ri - as


Je -SU CO - ro - na vir-gi-num Quem ma-ter il-la con - ci - pit

32E^S2^i^5^ r^-.-=:^X d1=i&=i3:


t--.
Lau- des ca-nentes de-bi-tas Lae - tis ca - na- mus men - ti - bus.
Quae so - la vir-go par-tu-rit Haec vo - ta cle-mens ac - ci - pe.
Dreves, H3'mnarius Moissiacensis. 8
1 ^ :

114

XVa.
Antiph. Cremiphanen. Cod. 359 anni 1465.

Mar-tyr De - i qui u - ni-cum.

XVb.
Hymn. Wellegraden, saec. 18. Cod. Prägen. XIV D. 4. i.

1=-— ;^=zi]^:
^ESE^ ±-l==t=t::
l=:^=:1=:

Ae - ter - ua Chri - sti mu - ne - ra.

:^:
^^^=:1=^i=ij*!^. ,1=1=:
i
XVI.
Fol. 44 b.

zq^::-1-=15z==1==|^z=1z=q?1_zz1=±izq^i-1i=1^==:
i
Rex glo - ri - o - se prae - su - lum Co - ro - na

^z^=1=j=^^zr^|=g=c^g=^zi^iziqgzi;g=:gg==1z^
con - fi - ten - ti - um Qui re - spu - en - tes ter - re - na

—!—
- 1
— I !
1 b-s-l ig=r1—
Per - du - eis ad coe - le - sti - a.

XVII.
Fol. 48 a.

q?!:;i=-=q=—zziz^
^=^=c^=^=g=^::^H=r^^=g^=^-g-^ ~1 —
San - cto - rum me - ri - tis in - cli - ta gau - di - a
115 —

Paii - ga - mus so - ci - i ge - sta - (|ue lor - ti - a

EpE-=|f^|rä^Ü=^
Xam gli - seit an - ni - mus i)ro - me - re can - ti - biu

^-^-ggr-^-"-S^E£Fzz:g=a.
Vi - cto - rum ge-nus op - ti - miim.

XVII a.
Aus einem alten Vesperale Amstelod.
Abschrift des Herrn Thielen. Vgl. VII a.

:R==5^3z^^=^=:1
^=-^=1-11:
^z:!r:z=[:=:=ti-1:i=^:

Sa-cris so - lern - ni - is jun-cta sint gau-cli - a.

-r^— =t:

^ ~-^—^—^—F-=^-^i^^^=^=F=^-'=---=

i^ESE^EEES^pü m
XAIII.
Fol. 45 b.

3=1zzr1=::z::

Mar-tyr De - i qui u - ni - cum Pa-tris sequendo fi - li - um

^jp- >—.
'-

-*!— — —— _ ^:rzlzr''**zr~~
— ~"z^"

Vi-ctis tri- um-phas ho - sti - bus Vi-ctor fru - ens coe - le - sti - bus.
8*

116

XIX.
Fol. 46 a.

L— 1 Z'Z. L^ — ^ -^^^^ —^ -^^ I

De -US tu-o - mm mi-li-tum Sors et co-ro-na prae-mi - um

::1^:
:1=3=:1=^iEz:l— V
::t

Lau-des ca-nen-tes marty-ris Ab-sol-ve ne-xu cri - mi - nis.

XX.
Fol. 46 a.

=d=;
-^-

Je-su redemptor om-ni-imi


^^^Em
Per-pes co-ro-na prae-su-lum

mIn liac di - e cle-men-ti-us


t-^
No
rutzirf::
- stris fa - ve - to vo - ci - bus.

XXI.
Fol. 59 b.

Je-sus re - ful - sit om - ni - um Fi - us redemptor gen - ti - um

~^-:^-^'^:

To-tum ge - nus fi - de-li - um Landes ce - le-brat dra-ma-tum.

XXI a.
Antiph. S. Crucis Cod. 20 saec. 12 exeunt.

=^"^#^-w=§#^sJi3p^^
Fe-su CO - ro - na cel-si-or.
— —
117

XXIJ
Fol. 75 a.

- do prm-c('i)s al - tis - si - nie re-gum-que })o-ten - tis - si - me

Re-ga-le sceptrum sus-ci - pe Lon-go re-gen-do tem-po-re.

XXIII.
Fol. 76 a.

iq^H j ,^m — i

Qui-que cu-pi - tis au-di-re Ex meo o - re car-nii - na

—^ (^^ — ^ — .—=— ^ — ^^ —:^—--1—f — -i -^— f-^—-^ -^


1

De summo De - o nunc au - di - te Glo - ri - o - sa fa - mi - na

^-q=:i^
=^Z3:

Et de ad-ven - tu An-ti-chi-i-sti In ex-tre-mo tem - po - re.

XXIV.
Fol. 8lb.

:q=:?^^=:=r5:
:^t ^t^E^SS: itt::
Ci-ves coe-le - stis pa-tri-ae Re-gi re-gum con-ci - ni-te

u - ra - ni - cae In cu - jus ae - di - ti - ci - o

t---^--

Ta-lis ex-stat fun-da-ti - o.


118

XXV.
Fol. 82 b.

--^--

:l=:i^:

AI - me di - cta - tis re - so - nan - te gra - tis

:d^z=^=?d: ^=^
1-=Li::i=i=ziq^=ii:

ca nen - tis au - di An - to ni - ne mar - tvr

^ 1=:^
$ i h i^=:j=:^i=^ —J ::

Quo vox te - cas - sis lau - di - bus et al - tis

:|=1:
ziz^:zi^zziö^^^=ö:
Per . so - net om - ms.
III

Carmina scholarium
Campensia.
; : .

1.

De assumptione H. M. V.

1. Honestatis iiieiitis i)urae 7.Coeli Chorus est jucundus,


Plaudant omnes creaturae Gaudet aer, gaudet mundus
Credentes tidelitcr. Cum summa laetitia,

Nam est modo Christi pareiis, Coeli gaudet tirmamentum.


Vircjo sancta labe carens, Dum venit tale taleutum
Assumpta feliciter.

2. Jam assumpsit matrem piam, 8. Aer gaudet, dum in eo


Postponentem iiiimdi viam, Obivat Maria Doo
Salvatoris pietas Et secum assumitur,
Nato mater est in caelis Gaudet terra, nam ab ea
Fideli juncta tidelis, Polo gracilis idea
felix societas. Incundanter redditur.
3. Est impleta prophetia, 9. Animam Mariae tantum
Quam praedixit de Maria Non assumptam crede, sanctum
David voce lucida, Corpus eam sequitur,
Qui dixit in psalmis suis, Corpus, in quo requievit,
Astitit a dextris tuis Qui mundi scelus delevit,
Regina praecandida. Vermibus non redditur.
4. De assumptione quaerit 10. Quod assumpsit coeli sinus
IstaSalomon et serit Corpus simul, Augustinus
Quaestionem sedulam Vult doctor doctissimus,
Quae est ista, quae ascendit Yult Bemardus idem clare,
Per desertum et ostendit licet inde dubitare
Se fumantem virgulamV Videtur Jeronymus.
5. Merito pro virga fumi 11 Credamus ergo benigne,
Sacra virgo potest sumi, Quod illud corpus insigne
Nam est ei similis, Non est datum vermibus;
Fumi virgam ascendentem Vermis corpus non gustavit,
Sursum et summa petentem In quo Christus habitavit
Ventus movet facilis. Plene novem mensibus.
(K Sic Maria, si tangatur 12. Quia credimus hoc vere,
P4ira voce, inclinatur Fac Maria nos videre,
Ad velle petentium; modo credimus
Id quod ;

Haec mater pietatis,


est Videamus te cum nato
Nostris orans pro peccatis In re.tiiio juncta beato,
Apud suum tilium. Hoc devote poscimus.
P'ol. 88 a. — ], 2 Plandent Hs.
122

2.
De Nativitate ß. M. V.

1. Frondet radix regis Jesse, 3. Eva nos culpae subegit,


Jesse regis radix frondet, Subegit culpae nos Eva,
Spondetque fructum expresse, Primaeva dum jussa fregit,
Expresse fructumque spondet, F regit jussa dum primaeva
Mundo necessarium. Serpentique credidit.
Orta jam est maris Stella, Maria flos castitatis.
Stella maris jam est orta, Castitatis flos Maria,
Porta coeli, pura cella, Via vitae, mitis satis,.
Cella pura, coeli porta, Satis mitis, vitae via,
Domini sacrarium. Nos salvantem edidit.

Hodierna gaudet die. 4. Ortus sanctus iste quidem,


Die gaudet hodierna Quidem iste sanctus ortus,
Superna cohors jam pie, Port US dat ammissos pridem,
Pie jam cohors superna, Pridem amissos dat portus
Maria dum oritur. Terminans exsilium.
Fructus dulces quae propinat, Jure miratur natura,
Propinat quae dulces fructus, Natura miratur jure.
Rictus Adaeque declinät, Pure dum dat virgo pura,
Declinatque Adae luctus. Pura virgo dum dat pure
Et mors prima moritur. Sine viro filiuni.

5. 'Parens sancta bis decorum,


Decorum bis sancta parens.
Garens labe peccatorum,
Peccatorum labe carens,
Cunctis plena gratiis,
Tui fac nos, virgo, nati,
Nati, virgo, fac nos tui
Frui luce vultus grati,
Grati vultus luce frui
In coeli palatiis.
Fol. 88 a. — 1, 3 quod expresse Hs. —
2, 8 Adae quis Hs. 2, 9 giebt
die Korrektur. — 3, 10 satiantem Hs. gegen den sonst so sorglich gehf.nd-
habten Vers.
B.
De nativitate B. M. V.

Adsit jubilatio 2. Jure gaudet civitas


Removens moerorem. Sacrarum cohortum,
Cor, mens, pectus, ratio Nam ejus nativitas
Festum promant morem Est, quae nescit scortum.
Summo cum solatio, Qua nostra captivitas
Nam nunc proniorem Pertingebat porlum,
Stirps Jesse virgam Stella Maria maris
produxit virgaque hodie processit ad
florem. ortum.
— 123

3. Cognitam a nemine 7. Primum plenum gratia


Scimus matrem piain, Scimus banc fluentem,
Quae de David semine Ad coeli palatia
Genealogiam Quae ducit egentem,
Cepit et haec feminae Quae per mundi spatia
Dedit ortus viam. Matrem existentem
Si cut Spina rosani Non habuit similem
genuit Judaea Mar i - nee est habitura se-
am. il ucntem.
4. Merito debuerat 8. Haec est virgo stabilis,
Benedicta scribi, Dulcis, mitis. pura,
Qua deletus fuerat Mater venerabilis.
Morbus primi cibi, Nulli nocitura.
Dens hanc voluerat. A cunctis laudabilis
Ut maneret ibi, Est baec creatura,
Vas generale suis. Hie color. hie sexus,
vas speciale sibi. hie aetas ista figura.
5. Video miracula 9. Quae portasti filium,
Facta novo more, Virgo, sine poena,
Yirginem abs macula Da nobis auxilium
Matrem scio fore. Hostemque refraena.
Daemonis quae jacula Tu rosa, tu lilium,
Fregit cum vigore, Tu virtute plena,
Gaudia matris habens C e 1 1 u1a me 1 1 i s |
f un d i t

cum v r g n a t s
i o -
i i t i li d re m v i r g o s e r e n a.
nore. 10^ Quae cum sacro numine
6. Jure te prae ceteris Gaudes in hac hora.
Benedictam promo, Sursum in acumine
Quae rectorem aetheris Tu pro nobis ora.
Ventris claudis domo. Ut fruamur lumine
Qui peccato veteris Tecum sine mora.
Obiit pro pomo. Ad coeli decora
In tua se clausit nos erige. virgo de-
viscera factus homo. cora.
Fol. 88 b. — 5, 3 absque Hs.

4.

De puriticatione ß M. V. .

1. Ecce plena gaudio 2. Ad templum progreditur


Dies est exorta. Virgo mater Dei,
Qua de puerperio Inter ulnas geritur
Venit coeli porta Salus nostrae spei.
Ad templum cum filio, Piis votis igitur
Per quem est absor(p)ta Occurramus ei,

Acherontis ditio, Nunc cum festum colitur


Mors quoque contorta. Sacratae diei.
.

124 —
3. Virgo, vas munditiae, Aliter abs fructibus
NuUi nota mari, Tempil loca quaerit,
Sicut matres aliae Et a suis actibus
Voluit purgari, Totus valor perit.
Dans obedientiae
9. Per candelas etiam
Signum, imitari
Nosco trinitatem:
Hanc debemus hodie
Gera nosse propriam
Purgamento pari.
Dat paternitatem,
4. Currat ad ecclesiam Per filum eximiam
Modo gens fidelis, Verbi bonitatem,
Tollat immunditiam Spiritus clementiam
Peccati crudelis, Scis per claritatem.
Iraploretque gratiam
10. Hi tres, debet firmiter
Domini de caelis,
Credere mens pia,
Praebens reverentiam
Quod essentialiter
Matri cum candelis.
Una sunt usia,
5. Apportent in manibus Deus mirabiliter
Christianae gentes Operatur quia,
Praeclaris luminibus Tres sunt personaliter,
Cerasque ardentes, Sed nequaquam tria.
Intus sint virtutibus
Illustratae mentes, 11 Hunc Deum quae genuit

Et sanctis operibi^s
Natura devicta,
üt lumen splendentes.
Se mundare voluit,
Quae neque delicta
6. Istud festum dicitur Nee peccatum coluit,
Festum candelarum, Sed legis edicta
Quo scelus abluitur Refutare noluit
Sordis et noxarum, Virgo benedicta.
Atque cor accenditur
Gentium piarum, 12. Miseri nos turpiter

Et illud ostenditur Unde superbimus,


Juxta lumen darum. Cum gravati graviter
Per peccata simus?
7. In candela bonitas Cur extollit taliter
Triplex demonstratur, Nos fastus sublimus,
Fides, spes et Caritas, Quos defoedat viliter
Nam per ceram datur Peccatorum fimus?
Cognosci fidelitas.
13. Accedamus protinus
Per filum Signatur
Spes et cara pietas
Ad Christum purgando
Nostrae mentis facinus,
Per lumen notatur.
Inveniri quando
8. His tribus virtutibus Pius potest dominus,
lUustratus erit, Curramus plorando,
Ceram cum luminibus NuUus dies crastinus
In manu qui gerit^ Sit in exspectando.
— 125

14. rectrix coelestium.


Salus et solameii
Miserorum oinnium,
Per tuum juvamen
Nobis Sit propitium
Judicis examen,
Ejus ne Judicium
Nos condemnet. Amen.
Fol. 89 4, 'S Tollant Hs. — 9, 3 nosce propria H: 13, 4 in-
venire Hs.

5.

Pnrificatio.

Toto cordis serio 4. Solatorem mentium


Psallat melodia, Cum devotione
Vacans minist erio Poenas patientium
Gaudeat mens pia Ad templum matronae
Magno desiderio, Portant, bic pro gentium
Cum de puerperio Advenit gementium
Venit Christi dia Revelatione
Genitrix Maria. Teste Simeone.
Dat puriticatio 5. Jesus Dei filius,

Nomen huic diei, Modo praesentatus,


Potior sed ratio Templo fit humilius
Fuit matris Dei Ut humanus Status
Legis observatio, Parere facilius
Nam contaminatio Discat et sit vilius
Cujuscunque rei Crimen et reatus
Non adhaesit ei. Tollere paratus.
3. Virginis dementia 6. Simeonis lectio
Moysis mandatis De Christo vult scribi,
Cum obedientia Quod est resurrectio
Facere vult satis. Refraenata sibi,
Ut in hac praesentia Gladii trajectio
Vitae cum fruentia Poenaeque connexio
Quivis a peccatis Yirgo fuit sibi
Se purget patratis. Sicut pater ibi.

7. Mater plena gratiae.


Coelica regina,
Facias nos facie
Perfrui divina,
Nee sua nos acie
Gratia fallaciae
Cohors Sathanina
Mergat in sentina.
Fol. 90 2, 4 Fuit mater Dei Hs. — 3, S purgat Hs.
.

— 126

6.
Purificatio.

1. Castitatis cella 8. Mortem cruciatus


Frondescensque palma, Superavit suus,
Ave, maris Stella, Qui pro nobis natus
Dei mater alma. Tulit esse tuus.
2. Tuae iios in pirgo 9. Sine viro paris,
Tutelae conforta, fecunda vitis,
Atque semper virgo Virgo singularis,
Felix coeli porta. Inter omnes mitis.
3. Concepisti suave 10. Vitiis pollutos
Yerhum cum honore, Sordisbusque vastos,
Sumens illud Ave Nos culpis solutos
Gabrielis ore. Mites fac et castos.

4. Ab hoste fallace 11 Mentem nunc obscuram


Ne vincamur saeve, Tergens pelle lutum,
Fuiida nos in pace Vitam praesta puram,
Mutans nomen Evae. Iter para tut um.

5. Qui te colunt, eis 12. Sana pectus laesum


In adventu necis Sorde, qua torquemur,
Solve vincla reis, Ut videntes Jesum
Profer lumen caecis. Semper collaetemur.
6. Nobis bonum velle 13. Qui destruxit atri
Da, pravis ignosce, Loci durum pecus.
Mala nostra pelle, Sit laus deo patri,
Bona cuncta posce. Summo Christo decus.

7. Apud summum patrem, 14:. Honore pro tanto


Qui destruxit necem, Detur laudum munus
Monstra te esse matrem, Spiritui sancto,
Sumat per te precem. Tribus honor unus.
Fol. 90 b. 13, 2 pectus Hs. gegen den Reim.

7.
Omnium Sanctorum.
1. Omnium sanctorum 2. Est nunc melodia
Festa recolamus, Super coeli thronum,
Puritate morum Ubi dat vox pia
Pie gaudeamus Xovi cantus sonum,
Atque gratulemur Beatorum gregi
Per Carmen canorum, Christi parens dia
Dulciter canamus Hujus psalmi tonum
Infra mentis cliorum: Praecinit Maria:
Te Deum laudamus, Eructavit cor mßum
Te dominum confi verbum bonum,
temur. Dico ego opera mea
regi.
: , - : : e

12"

o. Angeli seijuenios Martyres hinc Christi


Yocem Michaelis Gaudent praecinentes,
Sunt inde canentes, Quos tormento tristi
Cum ductor tidelis Fecerat gementes
Horum Michael sis; Principum vesania:
Per voces clarentes Sunt, Davifl, isti

Piisque lo(iuelis Incliti splendentes,


Sunt ipsi dicentes De (^uibus dixisti:
L a u d a t e Dominum de Quare fremuerunt gen-
coelis, tes,
Laudate eu m in e x Et populi meditati
celsis. sunt inania?
4. Hinc canunt prophetae
Inde confessonim
Magno jubileo,
Turba decantabit,
Jesu Christe, laete
Voxque monachorum
Qualiter ut leo
Dulces laudes dabit
Certasti pro reis,
Creatori suo.
(.^>ui nunc es quiete
Quilibet eonim
Junctus patri Deo,
Sic interrogabit
David ait de te:
Regem angelorum
D i Xi t dominus do m i no
me .
D m i n e quis h a bita -

bit
Sede a dextris meis.
In t a b e rn a c u 1 t u o ?
ö. Petrus et sodales
Sui praebent ei Virginum sanctarum
Landes speciales, Dulcis symphonia
Qui cujusque rei Canticum praeclarum
Est confortamentum, Dat in hierarchia
Coelos vocat tales Salvatoris nomini;
Vox David Judaei, Vertitur earum
Xon vires carnales, Yox in prophetia
Coeli enarrant glo 1- More prophetarum
a m De i Bea t i i mmacu 1 a t i in
Et p e ra manuum via,
ejus ann un t i at Q u ambulant
i in 1 e g
firmamentum. d m i n i.

Fol. 91 a - 3, 1 dator Hs. — 6 Utitur Hs. ortenbar das Ab-


:ürzimgszeicben über dem U
vergessen.

8.
Oiiniinm Sanctorum.
In hoc festo ]nente pura Annus nescit sancto cuivis.
Promens esto laudis jura. Qui quiescit et est civis
Cleri congregatio, In coelesti patria,
Dies pius est sanctorum, Sparsim dare diem sanetum
Xon solius sed cunctorum Xec laudare. quamquamtantum,
Cum Sit celebratio. Speciali latria.
128

3. Hinc videtur opportunum, 5. Hinc Maria, Stella maris,


Ut donetur festum unum Mente pia tu colaris
Cunctis generaliter, Cum turba virginea,
Dies sola datur cunctis Hinc prophetae, patriarchae,
Nunc in scola coeli junctis, Qui quiete nunc in arce
Nam nescimus aliter. Gaudent Olympinea.
4. Hinc imprimis collaudata 6. Veneretur post hoc pie,
Nunc sublimis sit beata Ut hoc decet in hoc die,
Sancta quoque trinitas, Cohors apostolica,
Nobis dentur ut coronae, Hinc honorem meruerunt
Adorentur tres personae Et cruorem effuderunt
Sed una divinitas. Pro fide catholica.

7. Hymnus sanctus, vox jucunda,


NoYus cantus mente munda
Detur confessoribus,
Totus coetus adoretur,
Stygis metus ne donetur
Nobis peccatoribus.
Fol. 91 b. 4, 2 Non sublimis sie beata Hs. ^6, 2 Et hoc videtur
in hoc die Hs.

9.

S. Martini.

1. Te, Martine, miles Christi, 4. üabas totum, dabas quaeque


Landet sine nece tristi Dona dotum et utraeque
Praesens haec familia, Manus largae fuerant,
Qui divinae meruisti Cor devotum humileque,
Yirtuti, ne neges isti, Pectus lotum, laudes aequae
Qui petit auxilia Te dignum praebuerant,
Vota per humilia. Nam in te splenduerant.

2. Omnes gentes tua festa 5. Post et ante sub vita tis

Recolentes per honesta Eras tantae probitatis


Pectoris hospitia, Praemunitus gladio,
Fac gaudentes atque praesta Quod Titan te claritatis
Puras mentes, tolle maesta Et lux sanctae trinitatis

Baratri supplicia, lllustravit radio


Purgans cordis vitia. In hoc.mundi stadio.
3. Non petivit quidquam a te 6. Turonensis praesul pie,
Nee abivit desolate Cujus ensis ob Mariae
Aliquis egentium, Vestem scidit filium.
Non audivit longe, late, Tu lumen sis nostrae viae,
Neque scivit largitate Et da mensas coenae diae
Parem tibi gentium Nobis post exsilium
Ulla nunc viventium. Poenarum flebilimn.

Fol. 92 a. — 4, 3 larga Hs. - 6, 5 mensis Hs. — 6, 6 port hoc ex-


silivim, überzählig Hs.
— 129

10.

Item de S. Martiiio.

1. Laote canat symplionia 5. Alter pauper dum intraret


Mundo corde^ voce dia, Templum nudus et rogarct,
Sumpta peccatorum via Ut sibi (juidquam donaret
Lyra sonet mellica. Martini benignitas,
Novum cantum det mens pia Adhuc commotus apparet,
In hoc sacro festo, quia Quamvis omni veste caret.
Transvectus in liierarchia. In sola non tarnen aret
Martinus est coelica. Ejus dandi dignitas.
2. Hodie sanctus Martinus 6. Quid agit praesul electus?
Coelestis intravit sinus, Hac veste, qua fuit tectus,
Ab hoc mundo mundo minus, Denudavit suum pectus
Sed immundo potius, Nudo dans hanc homini,
Caritatis quem caminus Laete pauper est profectus,
Texit et amor divinus, Et praesul plus quam perfectus,
Factus est Deo vicinus Mansit nudus sed erectus
Et sanctorum socius. Ad praecepta domini.
8. Erat gemma sacerdotum. 7. Vestis ei fit portata
Habens semper cor devotum, Brevis, nee apta nee lata,
Purum, mundum et remotum Ximium abbrcviata
A peccati sentibus; In utraque manica,
Nihil mali sibi notum, Sed earum restaurata
Dator largus, fusor dotum, Brevitas nee augmentata
(^uidquid habebat, hoc totum In defectu reparata
Tribuit egentibus. Ope fit uranica.
4. Clauso residenti pone 8. Pie praesul et modeste,
Portas pro petitione Qui vestitus nunc honeste
Martini virtutis bonae Es jucunditatis veste
Largitas apparuit, Nunquam transitoriae,
Pia miseratione Nos scholares laudantes te
Condolens ille personae Conserves ab omni peste,
Vestem cum mucrone
scidit Sed perducas ad coeleste
Quia nummis caruit. Jubar verae gloriae.
Fol. 92 b. — 4, 3 Martine Hs.

11.

De S. Katliariua.

1. Katharina virgo, vena (»)uae pro filio Mariae


Virtutum, laude serena Cniorem fudisti pie,
Flosqne caritatis diae, Cruciata gravi poena,
Te cum nova cantilena Xec te tormentorum viae
Sonus dulcis, vox amoena, Terruerunt, nam sophiae
Landet in hac sacra die. Divinae fuisti plena.
Dreves, Hymiiarin«; Moissiaconsis. 9
;

130

2. Eras tani intus quam foris 4. Uxor tyranni regina


Grata venustate moris, Suscepit a Katherina
Ad bonum semper intenta, Fidem Christianitatis,
Culpando causas erroris Porphyrium a ruina
Errantis imperratoris, Servabit ejus doctrina
Non timens sua tormenta. Simulacris refutatis
Neque propter argumenta Pro cultrice castitatis
Eras confiteri lenta A tortoribus iratis
Komen tui salvatoris, Praeparatur rota bina,
Arguebat vox ducenta Rotae cadunt cito satis
Doctorum, sedes inventa Precibus fusis et datis
Victrix Omnibus in horis, A puella genuina.
o. Rhetores effecti muti 5. Yirgo mitis et faceta,
Cedunt, Caesar frendit uti Sancto spiritu repleta,
Vox leonis rugientis, Compeditur, fiagellatur,
Promittit dotes tributi, Sed sicut ovis mansueta
Quas spernis ut sordes Inti Omnes poenas suffert laeta,
Yel undaminis ferventis. Tandem ensis poenae datur
Nee promissis, nee tormentis Gladioque decollatur,
Vertis statum tuae mentis, Sanguis in lac commutatur
Dantur ictus tuae cuti, Naturali lege spreta-,
Quos propter omnipotentis Angelorum tumulatur
Amorem benigne sentis Manibus, nunc tribuatur
Manens subjecta virtuti. Per hanc ut pace quieta
Quilibet nostrum fruatur.
Fol. 92 b. — 3, 5 spernes Hs.

12,
Item de S. Katharina.
1. Novae laudis' studio 4. Iniens martyrium
Psallat haec societas Fidei pro nomine,
Remota tristitia, Sprevit deos viliter,
Vacare tripudio Juxta posse virium
Velit cleri pietas Certans pro te, Domine,
Cum cordis munditia. Devicit viiiliter.
2. Hac die, qua gloriam 5. Yicit in palatio
Summam adipiscitur Caesarem Maxentium,
Katharina nobilis, Saeva plenum furia,
Cujusque memoriam Magistroi:um ratio
Nunquam obliviscitur Perit arguentium
Cursu mundi mobilis, In regali curia.
3. Haec est virgo regia, 6. Regina, Porphyrius
Quae praeclaro genere Credunt cum modestia
Costi regis oritur, Yirginis sermonibus,
Moribus egregia Imperator durius
Sub aetatis tenerae Frendit omni bestia,
Flore martvr moritur. Ursis et leonibus.
;

— 131 -
Caesar cepit varia 9. Post plura pen<:ula,
Virgiiii praeteiulere Quae virgo pacitice
JVIuncruni pollicita, Passa fore dicitur.
Sed Christi vicaria Detruncat ensicula
Nolens ca prendere Collum, et inirifice
Culpavit illicita. Sanguis lac effunditur.

liinc merabra virginea 10. Sepulturae creditur


Caeduntur verberibus, Hinc manus angelica
Quia verbum praedicat, Fecisse negotia,
Guttaque sanguinea Spiritus ingreditur
Manans e vulncribus Polum, turba coelica
Sacruni corpus dedicat. Tali o;audet socia.

11. Sed jam adjutoria


A'irginis amabilis.
Pro qua Carmen facio,
Impetrent, ut gloria
Fruamur durabilis
In coeli palatio.

Fol. 93 a. — 6, 2 Tcndunt Hs. lies wie oben oder cediiut.

13.

De S. Andrea.

1. Andreae, Petri germano, 3. Ab Andrea fit abjectus


Excellenti piscatori, Remus et dimissa ratis
Digno laude pulchriori, Sequiturque veri vatis
Laudes stylo rudi cano, Yocem tamquam vir perfectus
Cujus nomen nunquam mori Hinc a Domino fit satis
Debet, et actus decori Odore suavitatis
Florebunt in coeli piano Specialiter electus
Peracto cursu nmndano Ut vir Simplex, justus, rectus
Factus fit coelestis chori Et obediens mandatis,
Civis, junctus salvatori. Christi monitisque gratis.

2. Juxta mare Galilaeae 4. Seminavit verbum Dei


Dum salvator ambulavit, Tamquam amicus fidelis
Andream navis servavit. Dicens, Dominum de caelis
Et Petrura. fratrem Andreae, Advenisse, quem Judaei
Quos dum Jesus advocavit, Adhuc apertis loquelis
Venite post me, clamavit, Negant, voce Gabrielis
Faciam vos gentis meae Fore conceptum, sed ei
Piscatores, ad plateae Joseph dant patrem, hinc rei
Vias uterque saltavit Dirae mortis et crudelis
Et se Christo sociavit. Emnt in inferno prelis.
9*
;

— 132

7. Funibus simul contortis


Revocare nitebatur, Alligatur cruci dirae,
Sicut fecit, ut testatur, Et dum gentes impedire
Ejus vita plena rore Vellent poenam suae mortis^.
Sanctitatis, revocatur Tendens praedicavit mire^
Multa gens et baptizatur; Praecepit eas abire,
Hinc Aegeas ursi more Deum ut athleta fortis,
Insanit, plenus furore, Et darum a coeli portis
Crux amara praeparatur, Lumen visum est venire,
Ut Andreas suspendatur. Dum vitam coepit fiuire.

6. Visa cruce jam gavisus 8. Sic intravit portas poli,


Fit Andreas laeta mente, Ubi modo requiescit.
Et cum animo fervente Nee non timet nee pavescit
Sponte velle mori visus, Ullas poenas hujus soli,

Salve crux, ait repente, Magis contristari nescit,


In qua Christo moriente Sed cum claritaie crescit
Est apertus paradisus, Conjunctus Mariae proli
Et datus pro luctu risus; Radianti compar soli,
Ad crucem non currit lente Quando lucet et splendescit.
Vultu laetOj non timente. Ut in aestate consuescit»

Fol. 94 a. — 5, 1 Nunc credentes Hs. — 8, 8 Kadiante Hs.

14.

S. Nicolai.

1. De piis miraculis 4. Crescens eget opera


Et vita beata Semper bonae rei,
Nicolai praesulis, Hujus mundi prospera
Qualiter in saeculis Displicebant ei,

Fuit illustrata, Legit scripta vetera,


Mens mis est conata Colens inter cetera
Scribere clericulis. Doctrinale Dei.
2. Gestus nimis ardui, 5. Auri cum muneribus
Nimis quoquo miri, Juvat aegrum, qui der

Non merentur respui Suis fuit partibus,


Praesulis tam strenui Qualiterque lide
Tarn sanctique viri Liberata vilibus
Haec, ut possint sciri, Nymplia ^stupri sordibus,.
Pandere proposui. Post praedicta vide.
3. Excolis jejunia? 6. Vixit cum munditia
Mirum dico tibi: Sine culpa labis,
Dum ligatur fascia, Meditans coelestia
Non est coena iibi Removens cor ab Ins,

Qualibet in feria, Quae sunt mundi gaudia.,


Voluntate propria Ipsius magnalia
Bis correpta sibi. Haec tibi signabis.
133

Navita iiaufragium 9. In suis sermonibus


Timens dirae mortis, NuUus erat dolus,
Sed prae rebus omnibus
Ei placet polus,
Fracturaeque navium Si sit cum magnatibus
Jam confert remedium Junctus seu praesulibus,
Dextra viri fortis. Intimus est solus.
Clericos occiderat 10. Bonitas. scientia,
Hospes armis duris, Virtus, cor pium, mos
Hisqiie, quos necaverat Fecerunt hunc gratia
Periida securis, Dignum, non per nummos
Praesul vitam dederat, Neque cum pecunia
Nomen, in qua fuerat, Scandit cum ecclesia,
Nescio telluris. Credo, gradus summos.
11 Qui rector in aetheris
Summa sede sedet,
Nicolae, miseris
Mediante te det
Gaudere cum superis,
Quos in mundo sceleris
Poenitet et haedet.

Fol. 94 a.

15.

Iteiii de sancto Nicolao.

Kicolae, clericorum Precibus sibi coUatis,


Praesul et patrone, Statim nutu pietatis
Vas electum, vas decorum, Cuncto succurrit homini
A nobis depone Iste confessor domini.
Grave pondus vitiorum, Inter sanctos numeratus
Fruens cum sancta sanctorum Iste merito sit.
Coeli regione, Qui dum esset invocatus
Euge serve bone. Ab eo, quem rosit
Laudet ipsum vox communis Dolor atque durus Status,
Cantico non tristi, Cito fit ei paratus,
Qui quando puer in cunis Qui manus complosit,
Videbatur sisti, Ut juvet et prosit.
Jacet faucibus jejunis. o. Virgines ne deturpare
Haec caro manet in prunis, Possit stupri turpitudo,
Et jam placet isti Impedivit clare
Tita Jesu Christi. Auri magnitudo,
3. Subdit se Christi mandatis Pater inops coUaudare
Sed mundano non omini Sanctum posset et clamare.
€ultibus humilitatis Auro viso nudo,
•Servit divino nomini; Pauper ego ludo.
.

— 134 —
jMotum tempestatis dirae 9. Clericos hospes necabat
Dum ventus sufflaret, Tres trudens ad imum^
Navigantes clamant mire, Quibus Nieolaus dabat
Ut quis opem claret, Solamen opimum,
Non cessaut ventorum irae, Nam a morte suscitabat,
Sed navis cepit perire, Hoc miraculum laudabat
Ut eis apparet, Et valde sublimum
Et rectore caret. Omnis bomo primum.
In hac turba sie timente 10. Christianus infra lignum
Vir unus devotus Clausit aes Judaei,
Nicolaum pia mente Per juramentum malignum
Invocat, ut notus Opes sumens ei,
Cedat, cessatque repente Injustitiaeque Signum
Fecit ipsum morte dignum
Tumor fit remotus Causa talis rei
Iste fere totus. Virtus Vera Dei.
8. A nautis pavor recedit, 1 1 Opem tuae terrae tradis
Navis fit secura. Removens tormenta
Sancto tempestas obedit Famis atque durae cladis,
Plus non nocitura, Propter alimenta
Nullus turbo navem laedit, Ad naves, o praesul, vadis,
Timor fugit, salus redit, Augmentatis mire bladis
Sic in Sorte dura Plura sunt inventa
Est pater hie cura. Ordea frumenta.
12 Sie cessavit clades fere
Famis atque pestis,
Omnes, illud qui videre,
Cordibus non maestis
Gaudent admirantes de re
Tanta, vir cum nvuliere,
Pro tam magnis gestis
Est hie et haec testis.

Fol. 95 a.

16.

Item de S. Nicoiao.

Nicolaum mitia 2. Hüne dum in cunabalis-


Cordis laudent cleri Contigit jacere,
^lagna cum laetitia A mamillae pabulis
Menteque sinceri, Coepit abstinere,
Sibi cantus meri Nee se gulae fere
Debent exhiberi, Voluit praebere
Cognita servitia Ut pecus in stabulis,
Postponendo vitia Nee cum mentis tabulis-
Donet pueritia Falsi mundi fabulis
Clericique veri. Voluit haerere.
, -

135

3. Hinc opem sororibus 5. Vir per doli jaculum


Kedtlidit paratis Ketinet trophaeuni
Sordium foetoribus Ante tabernaculuni
Et stupri peccatis Sancti, dum per eum
Donis auri datis, Jurat et per Deum,
Sicque habent satis, iS^e fallat Judacum,
Relictis erroribus, Ecce per miraculum,
Maneiit in honoribus, Cunctorum spectaculum,
]\Ianeiit et in floribus Fractum videt baculum
Suac castitatis. Jurantemque reum.

4. Tempestate varia 6, Daemonis fallacia


Turbo, ventus, flamen Ne nos donet poenae,
Agitant per maria Rogent cum audacia
Nautas, ejus tarnen IS^icolaum plene
Mortis ad examen luvenes cum sene
Praesul dat juvamen Corde mundo bene,
Ope multifaria, Ex ipsius gratia
Sic quod jam primaria Post haec vitae spatia
Yertitur angaria Ducat ad palatia
In laetum solamen. Nos portae amoenae.

Fol. 95 b

17.

De nativitate Donüiii.

1. Vera salus languentium, 3. Primi patris pro crimine


Spes novi medicaminis, Crucis adibas stipitem
Consolator dolentium, Miro vincens certamine
Yer aeterni solaminis, Baratrorum satellitem,
Ut sublcves cor flentium Hinc purae mentis carmine
Ope tui juvaminis, Talem laudemus militem
Yeni redemptor gen- A solis ort US cardine
tium, Ad u s (1 u e t e rrae 1 i m i

s t c nde partum v i r - tem.


ginis.
4. Novum ecce miraculum
2. Propter peccata vctcrum Mens obstupescat omnium,
Parentum non parentium Parvum cepit corpusculum
]\Iundum intrasti miserum Summum regem coelestium
Miserendo gementium, Deitatisque speculum,
Quos a dolore vulnerum Nam in ]\Iariae gremium
Tu salvasti nocentium, Agnoscat omne saecu-
Conditor alme siderum, 1 um
Aeterna lux c reden - Venisse vitae prae-
tium. mium.
— 136 —
Filius omnipotentis Tu virgo, tu puerpera,
Ablutoniue sordium Tu regis hos, qui claudicant,
Formam induit clientis, Contra serpentis vulnera
Vitae via, lux cordium, Tuae virtutes dimicant,
Inter puellae degentis Tua lactabant ubera,
Requievit praecordium, Quem Cherubim magnificant,
Corde natus ex Pareii- Quem terra, pontus ,

tis aethera,
Ante mundi exor- Colunt, adorant, prae-
d i u m. dicant.

6. benedicta femina, A coelorum cuhninibus


Cujus portabant viscera, Venit rex, ut a vitiis
Quem coeli laudant agmina, Nos tergeret et sordibus,
Quem contremiscunt infera, Idcirco cum laetitiis
Per quem virtutum semina In bis festivitatibus
Dantur et vitae prospera, Et bis sacris solemniis
gloriosa domina, Exultet coelum laudibus,
Excelsa super sidera. Resultetterragaudiis.
9. Universorum conditor,
Qui regnas in coelestibus,
Hostis antiqui domitor,
Nos conserves a pestibus,
Ne nos crudelis proditor
Adjungat suis coetibus,
Audi benigne conditor
Nostras preces cum fletibus.
Fol. 96 a. — 4, 2 Mentes obstupescant gegen das Versinass. — Dit
Sclilussverse der Strophen Anfänge bekannter Hymnen.

18.

Item de iiativitate Domini.

1. Hodie solatio 2. Descendit ab aethere


Yario Superae
Sint vacare proni Lucis^rex virtutum,
Gaudentes cum gaudio Quem amor induere
Nimio Miserae
Christiani boni, Carnis vile lutum,
Misso Dei filio Coegit et solvere
Solio Yetere
De supremi throni, Pro culpa tributum,
Iste dies debet Quidquid amor jussit,
laeto pro tempore non est contemuere
poni. t u t u m.
137 —
3. Hinc misertus hominis 6. Yenter tuus ipsius
Criminis Radius
Oppressi languore Bene potest scribi.
Kcdimens a sarcinis Dei nam eximius
Torminis Filius
Ipsum et dolore, Rcquievit ibi,

Utero de virginis, Gabriel, egregius


Ordinis Nuntius,
Dum venemnt liorae, Yocem jussam sibi
Processit splendore Affert mellifluam,
novo roseoque decore. virgo Maria, tibi.
4. Adae pro nocentibus 7. virgo laudabilis,
Morsibus Sepilis
Homo fit egenus, Sathan ae vigorem,
IMultis cruciatibus Rosae comparabilis,
Gravibus, Gracilis
Poenis quoquc plenus, Aurorae in morem,
Venit a coelestibus Atque soli similis,
Sedibus Stabilis
Hinc Dei serenus Gratiae da rorem,
Filius, humanuni Te deus elegit,
vivificare genus. Va s nobile, va s i n ho -

n re m.
5. Tu qui rector diceris
Aetheris, 8. Yirgo mater inclita,
Atque coelum regis Rogita,
Quod a sorde luti
Purgemur illicita,

Yalle sponte degis, Genita


Prae cunctis(iue ceteris Pro prole nunc et uti
Yeteris Possimus, postposita
Tibi placet legis Semita
Yirgo decora nimis, Daemonis hursuti,
David de semine re Cum nihil u t i 1 i u s
gis. hum a n ae cre d s a1 u t i.

Fol. 96 b. — 3, 4 sarcma Hs. gegen den Keim.

19.

De ("arnisprivio.

1. Cunctis mundi parasitis, 2. Yos omnes ad lioc invito,


Quos famcs torquet et sitis, Levi pede, non invito,
Ego carnisprivium Festinetis propere,
Salutem in vase vitis, Tempus adest, ite cito,
Appropinquat, sicut scitis, Quovis alio sopito
Solemne convivium. Ad vos tenet opere.
— 138

3. Paratus eduliorum 10. Escis Omnibus paratis,


Cibus vobis diversorum Coctis, buUitis, assatis,
Est et multiplicium, Parasiti veniunt,
Ponere nunc ori lorum Antris ventris vacuatis
Atque gulae, leccatorum Succurrentes, famem satis
Aestimatur Vitium. Yilem cibis leniunt.

4. InciiDit nam vitulina, 11. Hinc cohors agagularum,


Prunis assata ferina Item concio scurrarum,
Seu bullita sapere, Hinc abundat patera,
Spirat massa cuardina, Leno vilis ac lenarum,
Nam celeritas veltrina Ganeoque ganearum
Decem solet rapere. Simul jungunt latera.

5. Inde lamiger agnellus 12. Cibi tales, escae tantae,


Innocentis perdens vellus Quales nominantur ante^
Non balatu loquitur, Yix eis sufficiunt,
Hoedus hinnulus novellus, Eine sed approximante
Yae foetusque tenellus Coenae gula cum hiante
In lebete coquitur. Plures cibos sitiunt.

G. Aceto te post hoc ponis, 1 •'^.


Crematur arvina bovis,
Adsunt hinc praeda furonis Molle quoque cerum ovis
Cunorum cuniculi, In ipsa sartagine,
Hinc duritia pavonis Ut gustent de cibo quovis
Demolitur vi carbonis Lagana iiunt ex ovis
In flammis igniculi. Et ex simulagine.

7. Hinc salsutia cum byllis 14. Hinc artocreae paratae


Escis data de suillis Sunt colluridaeque latae
Cremiis conjungitur. Coctae sub carbonibus,
Passeres sunt in pastillis, Graphae quoque succaratae
Furor salatis ab illis Piacent, post attenuatae
Xunc calcari pungitur. Nebulae buconibus.

8. Ardea falconis hostis, 15.Yeniunt meri metretae,


In odore compar costis, Gaudent, cantant, bibunt laete,
Et aquas de flumine, Cunctjs plaudant manibus.
Succulis junguntur costis Gulae non ponuntur metae,
Qui saginatis hostis Yorant magis indiscrete
Manant lardi sumine. Lupis, ursis, canibus.

9. Postea supplebunt vices 16. Bibit senex, sorbet Baucis^


Merges, grues et perdices, Ungunt fremen suae faucis
Retia quas capiunt, Ex Falerni copia,
Ex verucis post ornices, Crastina die cum aucis
Xemorum habitatrices, Potant fruentesque paucis
Salivatc sapiunt. Yivunt et inopia.
139

17. Hinc ponamus gulac freiuim.


VentreiiKiue dornet obscoenuni
Congrua sobrietas,
Ut post hunc muiidum egenum
Nos perducat ad serenum
Rognum Dei pietas.

Fol. 97 a 4, 4 Hs. wie oben. — 8, 5 fehlt eine Silbe. 10,


amos Hs.

20.

De passioiie Doiiiini.

1. Plaiige, Sion ülia, Quando sol clementiam


Leva supercilia, Vidit pestilentiam
Tide Christum Jesum Mortis pati ferae,
Per pectus et ilia, Jam lucis praesentiam
Per membra gracilia, Clausit, violentiam
Vulneratum, laesum Nequiens videre,
Graviterque caesum. Quam Jesu fecere.

2. Patitur justitia Tellus horribiliter


Ponas et supplicia Tremit, mirabiliter
Falsis a Judaeis, Lapides secantur,
Qui tot beneficia Rumpitur similiter
Totque verba mitia Yelum visibiliter,
Conferebat eis, Tumbae reseraiitur
Durae mortis reis. Mortui surgantur.

Comparationibus, 7. Condolent flagitiis


Verbis et sermonibus Et Dei supplitiis
Cläre radiavit, Omnes creaturae,
Tarnen est latronibus Sed manet in vitiis,
Par in passionibus Subdita duritiis,
Crucemque portavit, Gens cervicis durae,
Qua nos liberavit. Non est sibi curae.

4. Triginta denariis Dolet maternaliter


A viris nefariis Et dolet aequaliter
Emitur rex caeli, Virgo benedicta,
Subest poenis variis, Dum universaliter
Mundo necessariis, Membra prolis taliter
In morte crudeli Aspicit affiicta
Bis clamavit Heli. Et tlagellis icta.
— 140 —
Hinc intactum lilium 10. Cuspis arundinea
Pati videns filium Cum Corona spinea
Flet ut mater solet, Sacra membra forat,
Hinc adest consilium Fundatori vinea
Judeorum vilium, Yina dat sanguinea,
Hinc Johannes dolet. Naturaque plorat,
Quis gaudere voletV Dum Jesus laborat.
11. Cujus efficacia
Yicit cum audacia
Baratri clientes,
Suae mortis gratia
Ducat ad palatia
Coeli cunctas gentes
In eum credentes.

Fol. 98 a. —Vgl. Müiie 81 , wo das Lied aus einer Darmstädter Es.


des 15. Jahrh. mitgeteilt.

21.

Item de passione Domiiii.

1. Contristare mens fidelis Sanguis cujus favo mellis


Christiani populi, Dulcior a latere
Plange, ne gaudere velis, Fluit, et membris tenellis
Guttis üuant oculi, Nescit clavis parcere,
Aspice duris in prelis Guttae manant ab ocellis,
Suspensum patibuli Partes dolent cereae,
€lavorumque fixum telis Hostis latrat par catellis
Salvatorem saeculi, Et ut solet furere
Jesum Christum, Tigris fera.
<^ui terrae praeest et caelis, 3. Flet Johannes, mater plorat,
A sui discipuli Agnus Dei moritur,
Judae, latronis crudelis, Dare lumen sol ignorat,
Signo fuit osculi Yelum templi scinditur,
Venditus atque tutelis Terra tremit et laborat,
Datus diri vinculi, Motu quoque patitur,
Damnantque falsis loquelis Quam Chfisti cruor colorat,
Falsitatis servuli Compati vult igitur
Pium istum. Morienti.
:2. Corpus magis purum stellis Latro pendens Jesum orat,
Tormentatur aspere, Veniaque redditur,
Sic afflicta sacra pellis Multa Spina Caput forat,
Flagellorum verbere, Innocens deluditur,
Fremit Judaea rebellis Nemo pendentem honorat,
Dirae compar viperae Sed a cunctis spernitur
Datque Jesu potum fellis Sic vita, et cuncta vorat
Cum aceto bibere Mors, dum Christus moritur
Gens severa. Yi tormenti.
141

4. Fit Christi vestinieiitoruin Xovitatis hujus rei


Per sortem divisio, It ]\Iaria nuntia,
Plurimumque inortuoruin Surrexit, o f rat res mei,
Placet resurrectio, Jesus cum potentia,
Christus infernalem chorum Quem scribae, quem pharisael
Frangit cum daemonio, Et turba nefaria
Ipse memor amicorani Necabant, mira trophaei
ToUit a supplicio Tenet cum decentia
Caros sibi. Vehemente.
Sepultum corpus decorum
6. Liberantur captivati,
Pio fit officio,
Fit lux orta miseris,
Haecmater, quaenescit thorum.
Ante tristes sunt laetati,
Adest suo filio,
Gaudentes cum superis;
Dum vas illud praefulgorum
Jam non possunt plura pati
Ligatur sudario,
De duris vel asperis,
Mulieresque, moerorum
Sunt ad requiem translati
Plenae luctu nimio,
A tormento carceris
Flebant ibi.
Nimis duri.
r>. Sepulchrum firmant Judaei Supplicamus pietati
Cum forti custodia, Tuae, rector aetheris^
Filius resurgit Dei Ut simus nos computati
]Mane die tertia, In sanctorum numeris,
Luget expers omnis spei Ubi laetantur beati,
Magdalena Maria, Quibus portas aperis
Sed Jesus apparet ei, Kegni decenter ornati,
Quem dum noscit, gaudia Huc quos introduxeris,
Serit mente. Sunt securi.
Fol. 98 b. — 2, 10 Sanguis cum favo Hs. — 2, 13 Xescit elamis 11;=

5. t> Maria Magdalei Hs. — 5, & noscit, gaudet Hs.

22.

De festo pascliae.

1. paschale gaudium, Et cordis hospitium


Ciarum sine naevo. Hac die serenet,
Hos a jugo überaus Qua De US in fern um
Pharaonis saevo, vicit et astra tenet.
i^m captivi fuerant
3. Hodie redempti sunt
Tempore longaevo,
Hi, qui gemebundi
Salve festa dies:
Fuerant in vinculis
toto venerabilis aevo.
Baratri profundi,
2. Se mentis a jubilo Ad venisse gaudia
Nullus alienet, Temporis jucundi,
Sed carnales stimulos Eccerenascentis
Quilibet refraenet. testatur gratia mundi.
142

4. Coelum ait, roribus 6. Qui prius habuerant


Modo novis fluo, Poenas atque metum,
Dum resurgis Domine, Ho die translati sunt
De sopore tuo, Ad locum quietum,
Elementa liquide Nam contrivit Dominus
Sentiunt liis duo, Sathaninum coetum,
Omnia cum Domino Laudent rite Deum
dona redisse suo. lux, polus, arva, fre
tum.
Non homo, subditus
es,

Satanae plus iris, 7. Hodie completum est, ,

Ideo revertere quod praedixit David,


Viis a deliris, Phroplietizans Dominus
:

Cor intus virtutibus a ligno regnavit,


Exornando miris, Cujus resurrectio
Paschales quicunque captos liberavit,
dapes Nobis surrexit
conviva requiris. qui nobis cuncta cre
avit.
8. Ablutum percipimus
peccatorum faecem,
Bis sex idiomata
septiesque decem
IJlum laudent pugilem,
qui devicit necem,
Dentque creatori
cuncta creata precem.
Fol. 99 a. — 4, 5 und 6 Elementa se liquide ciunt l)is duo Hs.

23.

De Spirittt Sancto.

1. Veni, salvator egentis 4. Nobis labore quassatis,


Gentis, sancte spiritus, Satis in hoc saeculo
Tu qui spes es in tormentis, Vitiorum sordidatis,
Mentis et paraclitus. Da tis opem, postulo.
2. Corpus ablue pollutum 5. Velis nos mundificare,
Lutum per odibile, Care pater pauperum.
Quia dator es virtutum, Fac nos tecum habitare
Tutum tu fac debile. Mare tollens miserum.

3. Es solamen in moerore, 6. Des auxilium fidele,


Rore madefaciens Dele mentis vitium,
Mentes, et dans in amore Sis rector nostrae loquelae,
More dulci vinciens. Quae cor laedit nimium.
143 -
Digneris nos refovcre Caritatis es fundator
Yerae lucis gratia Dator quoque inuneruni.
Atque mentem dissuadere Tu sordis es propulsator,
De re transitoria. Sator laudis opcrum.

9. Ab infernali carbone,
Bone, nos salvitica.
Spiritus et tecum pone
Pone regna coelica.

Fol.100 a ohne Aufschrift. —


2, 4 Tutum fac debile H.^. 3, 3 Men- —
ses Hs. —3,4 dulce Hs. n —
2 pauper pauperum Hs.
, Mit diesem —
Liede endigt die Series der Scholarenlieder. Hinter dem Liede die Be-
merkung: ..Deficiunt adhuc multa." —
Ich füge noch die folgenden drei
Lieder derselben Hs. bei, die den vorstehenden verwandt scheinen.

24.

In iiativitate Doniiiii.

1. Beant laude varia Mater virgo placuit.


Coelum, terra, maria Cujus alvo jacuit,
Deum indefesse, Qui venit prodesse.
Verum nos prae ceteris Ex qua nasci voluit
Ut laudemus aetheris Christus, qui condoluit
Resem est necesse. Xaturae transgressae.

2. Qui nos sapientia Katus hosti nocuit,


Fecit et dementia Nam et cultum docuit
Conservat in esse, Fidei professae,
Dens potens. sapiens, Quo mereniur bravium
Bonus, vi nil rapiens, Fructuum suavium
Dignatus adesse. In salutis messe.

Dum felices fuimus. 6. Cujus nato canimus


Per parentes ruimus, Proli, vacet animus
Sic habebat res se, Virgini progressac.
Yerbi quod carnatio Fides sie erigitur,
Sola reparatio Benedictus igitur
Genti foret esse. Sit flos stirpis Jesse.

7. Tibi servientibus
Et nato psallentibus,
virgo favesce.

Fol. 62 a. — 7 trägt die


Str. Bezeichnung Kepetitio, hier soviel als
Ivefrain — 3, 6 foret per esse Hs. — 4, 2 alvus Hs. —
6, 3 Virginem Hs.
144 —
25.

De corpore Christi.

1. Gaude, Sioii, et laetare, 7. Rivus quidam, ut narratur^


Corde, mente jucundare, Istud mirum operatur,
Nam bic panis vivus arae Qui, si lignum imponatur,
Coelique servatur, quare Jam in saxum transnmtatur,.
Huc Caput inclinabis. Huc digne reclinabis.
2. Hie est panis angelorum, 8. Dicit etiam scriptura,
Spes et vita beatorum, Vini lymphae quod natura
Factus cibus viatorum, Fuit data, quod statura
Medicina populorum, Conjux Loth mutata dura,
Quem digne adorabis. Hunc panem adorabis.
3. Edentique damnatio 9. Vacillare nee in pane
Fit, ni praesit mundatio, Ergo debes, qui tarn mane
Ut legis docet ratio, Erit caro sicut sane
Ac tibi, ut salvatio Verba dixerit nee vane
Sit, isthac conclinabis. Sacerdos, inclinabis.
4. Rudis, doctus firma mente, 10. Sibi Christus cum donare
Herus credat cum diente. Pius voluit, quod arae
Forma prima remanente Panem potest transmutare
Panis caro quod 'repente Sic in Dei carnem, quare
Fit, quod bic adorabis. Hunc summe adorabis.
.

5. Atque sensu, mi dilecte, 11.0 prae digna Dei caro,


Si non capis hoc perfecte, Panis vive, fae ne pharo
Adsit fides, vis ne sectae Nos seducat cum avaro,
Falsae te seducat, recte Sed jungamur coetu caro,
Huc Caput inclinabis. Hunc digne reclinabis.
6. Et ut exempliftcari 12. Quo dulcissimum solamen
Plusque possint informari Habeamus nee gravamen
Ad credendum in hoc cari, Quod concedat Dens. Amen;
Quaedam dement enarrari, Ergo reclinando flamen
Hunc panem adorabis. Hunc plene adorabis.
Fol. 125 a. — 3, 2 Sit ni praesit Hs.

26.

De S. Johanne Evangelista.

1. In Johannis solemnio 2. Hie est ille discipulus,


Fidelis psallat eoncio Cujus cor, mens et oculus
Exsultans cordis jubilo, In amatum traducitur;
Quem sibi rex altissimus Et secretis coelestibus
Adscivit specialius Prae ceteris mortalibus
Suo cubantem p;remio. Perfectius imbuitur.
— 145 —
Tlicsauruni sapientiac 6. Coacquari quis audeat
Sparsit natis ecdesiae Huic, quem sie, doncc venerat,
Dispensator mellitluus, Cliristus manere voluit,
Quem mira pleiiitudine Qui, dum matrem assumeret,
Hausit in lucis luniine Discipulum relinquerc
Contemplator praecipuus. Plic in terris non debuit.

4. Cibi coelestis dapifer, 7. Fervens exivit oleum,


Arehani Christi signifer Virus degustat horridum
Deliciatur plenius, Fultus auctore fidei,

Trinitatis triclinium Hoc exstinctus condoluit


Et unitatis solium Quos mox vitae restituit
Pandit prac cunctis altius. Nomen invocando Dei.

5. Vires transcendit hominis Johannis amabilis,


Loquens de verbo luminis, Qui conregnas coelicolis,
Quod erat in principio, Trahe nos de miseria,
Si tonuisset altius, Nostras voces harmoniae
Non haberet ulterius Jungas coelestis patriae,
Locum vagandi ratio. Ubi laus est et gloria.

Fol. 158 a.

27.

De sanctis Virgiiiibus.

Mater regis omnium, Praesto sint Scholastica,


Regina coelorum, Agnes, Katharina,
Quae summum auxilium Margaretha, Barbara,
Es Christianorum, Agatha, Christina,
Placa, rosa primula. Gertrudis, Caecilia,
Cum dilecta Ursula Sanctaque Odilia
Pinnosaque et Cordula Demonstrent prece sedula
Coelestem sophiam. Summae pacis viam.

2. Adsit cum Constantia 4. Lucia, Eufcmia,


Sancta Florentina, Tecla, Petronilla,
Verena, Concordia, Adsint cum Eugenia,
Babila, Walbina, Prisca, Domitilla,
Sigilindis, Theumata, Juliana, Daria,
Sechia et Cleumata Dorothea, Brigida,
Praestent per sua merita Virginumque millia
Coeli melodiam. Et sternant Goliam.
Drevos Hymiiarius Moissiaconsis.
, 10
- 146 —
Sint cum Theodosia Dum Christus advenerit,
Praesens Euphrosyna, Virginum amator,
Agape, Chionia, Et cum judex sederit
Irene, Martina, Agnus speculator,
Walburgis, Eulalia, Mariam cum omnibus
Columba, Euplirasia, Justis et virginibus
Quarum det Deus gratia Nobis esse deposcimus
Summam theoriam. Advocatam piam.
7. R. Gaudeamus pariter,
Cantemus solemniter,
CoUaudemus jugiter
Yirginem Mariam.

Fol. 163 b.— 2, 3 Constantia. —R. nach jeder Strophe als Rundreim
wiederholt.— Das Lied gehört inhaltlich zu den vorhergehenden.
IV

Cantiones Yissegraclenses,

lü*
1.

De 8. Anna.

1. Felix Sion lilia 5. Primaeva sed posteras


De stirpe Judaea, Praccessit haec duas
Anna, mater Mariae, Ut rosa inter spinas
Prodiit ad gaudia Fructu nobilissimo
Coelestis militiae. Mundoque inaudito.

2. Joachim copulata 6. Altera profert prolem


Matrona beata Jacobum minorem
Profert mundo liliam, Joseph justum patiens,
Ante nee port aliam, Simonem Judam jungens
Christi matreni Mariam. Grates deo ferens.
3. Juncta viris aliis 7. Trina producit prolem
Deicae sobolis Jacobum majorem
Exstitit mater pia, Et Johannen! aquilam.
Nobis ferens gaudia Cognoscens matrem illam
De tanta prosapia. Amicam summe caram.
4. Cleopham cum Salomc 8. De quarum progenie
Sumis pro conjuge, Laetemur hodie
Binas gignis Marias. Landes dantes Domino,
Sorores eximias, Ut nos de exilio
Creatori caras. Societ regno suo.

9. Servulos exiguos
Rogat innocuos
Prolem ut agnoscamus,
Fructum vitae sumamus
In aeternum vivamus.
W. Mel. offenbar Ave hierarchia.

2.

De S. Dorothea.

Ave virgo gratiosa, 2. Dominus te ad amavit,


Super omnes speciosa, Ideo et praedotavit
Virgoque tenerrima, Benedicto nomine,
Dorothea gloriosa, Dum te sanctam dedicavit
Es de stirpe generosa Dorotheamque vocavit
Sed fide pulcherrima. In baptismi flumine.
— 150

3. Ut in scriba östendisti 6. Eja virgo gloriosa,


Theophilo, dum misisti Dorothea, vernans rosa^
Poma tu cum rosulis^ Praecordialissima,
Dum per portam deduceris, Nostri cordis tu electa,
Capite ut plectereris, Ac prae multis praeelecta
De sponsi tunc hortulis. Atque amantissima.
4. Dum ad locum tu venisti 7. Nostram vitam nunc mundare
Passionis, petiisti Tua virtute dignare
Tuis pro fidelibus, Cunctis a piaculis
Ut hi omnes salvarentur, Atque cunctis a peccatiSy
A poenis eruerentur Die noctu perpetratis
Tantisque criminibus. Et enormis maculis.
5. In fine contritionem 8. Ut post finem hujus vitae
Culparum remissionem, Psallentes laudemus rite
Haec, beatissima, Christum, sponsum virginiim,
Nobis tu in fine dona, Sequentes El genitricem,
Dorothea virgo bona, Peccatorum adjutricem,
Nostra dilectissima. Matrem regis omnium.
W mit MeL Str. Ordnung- der Verse verkehrt, indem die Hs
] ist die
die erste und zweite Zeile an die 4. und 5. Stelle setzt; doch hat Ave Tirgo;
die Initiale. —
2,1 amavit Hs. —
3, 2 Theophilum Hs. 5, 4 tuae st. —
tu Hs. — 7, 6 enormis '[sie !]

3.

Cantio de Domina.

1. Mundi lux volubilis Vere tu dulcoris mely


Sed inexstinguibilis, Nesciens peccati fei,

Abigail, placatrix, Tu mons es non incisus.


Adonai filia,
3. Cella es vinaria,
Sunanitis regia. Vincens pigmentaria^
Tu plebis, Kuth, amatrix. Tu thronus Salomom&,
2. Fortis Judith diceris, Virga Jesse florida,
Hester pulchra nosceris, Rore coeli madida,
Coelestis paradisus, Tu vellus Gedeonis.
4. R*^ Suavitatis balsamus^
Castitatis thalamus,
Botrus Cypri, calamus.
"W mit Mel. — 2, Tu mons es non incisus wohl aus Missverstand
6 des
„Libanusque non incisus", wo die Libanstaude gemeint ist.

De corpore Christi.

1. Vere cerno dominum, 2. Natus Dei unicus,


Salvatorem omnium, Passusque, crucifixuSy
Fide complectendo. [Natus] ex Maria.
151

3. Ejusdemquc usiae 8. Veni amantissime,


Cum flato, deo patre, Jesu dulcissime,
Xon divisum a se. Da te digne praelibare.
4. Sola fide croditur, 9. Saerum corpus et sanguinem
Esse nain variatur, Theos hie te hominem
Tegitur epitheto. Credo venerari.
5. Laudcs cano domino, 10. Cor contritum Immile
Qui nee pane nee vino Flecto tibi popliee,
Satiat fideles. Miserere mei.
6. Qui sola dulcedine, 11. En gemens ingemisco
Panis imo munere Zeloque zelotisco,
Certificat nos Jesus. Te digne manducare.
7. Hoc corpus cum dicitur, 12. Rabbi o sanctissime,
Yere tunc efficitur Precor te, me non sine
Suo in esse Christus. Post esum dominari.
13. Vates heri eomites,
Apostoli, matyres,
Succurrite misero.
W mit Mel. Als BP sind bezeichnet Str. 2, 4, 8, 13.

De S. Dorothea.
Dorotheae festo 5. Fabricius praeses
Congaudete, Regni illius,
Corde namque praesto Est amore virginis
Christo psallite. Stimulatus.
Virginem Mariam 6. Eique pro dote
Collaudate, Spondens elare
Eique laudes Divitias regni
Deeantate. Adamare.
Theodoro patre 7. Fabricius sedens
Nata virgo tenella, In palatio,
Atque Thea matre Theophilus scribens
Procreata. Privilegio.

4. A quodam episcopo 8. Sportulam cum rosis


Baptizata, Tibi dabo,
Sponsoque suo Filio Mariae
Soeiata. Sociabo.
W. — 5, 3 a morte virgini s Hs.

6.
De B. V. Maria.
Salve mundi gloria, 2. Dulcedo munditiae,
Regina coelorum, Decus angelorum,
Sanctorum laetitia, Reparatrix gratiae,
Yita beatorum. Spes desperatorum.
:

152 —
Ad te clamant filii 5. Pietatis oculos
Evae matris flentes, Super nos inclina,
Mater veri lilii, Peccatorum loculos
Respice gementes. Solvere festina.
Suspiramus, genitrix, Nostrum monstra praemiuni,
Ad te, salvatoris, Fructum ventris tui,
Nobis ut sis adjutrix Benedictum tilium,
In valle laboris. Quo possimus frui.

7 Cum aeterno Domino,


Clemens, o pia,
Absque ullo termino,
dulcis Maria.

W. — Poetische Umsehreibimg des Salve reginj

7.

De S. Jacobo.

Jam cuneti psallite, 3. Omnes in visere


Mentes attoUite Te poscentes vere
Cordis cum jubilo, Velis, diligere,
A malis pergite, Bonarges diceris
Ad Christum venite, Nate Zebedei
Omnes pro clamate: Dona nos Domine.
Care apostole 4. Visita propere
Fraterque Domini, In gemitus valle
Nos per tua merita, Nos tuo foedere,
sancte Jacobe, Sancte Christopliore,
Da tecum vivere Fac nos in opere
In summo aethere. In Christo vivere.
W. — Str. R^ bezeichnet und steht zwischen 1, 3 u. 1, 4. —
2 ist als
Christoph und Jacob treffen auf einen Tag. Daher ihre häufige Verbindung
in einem Liede.

8.

De corpore Christi.

Mundo Deus nunc illustra Auscultetjir Jesu Christi


Robur tidei Haec traditio,

Comminuent quod non frustra Subdita sit verbo isti

Hoc Philistaei Omnis natio:

Hostes tui gregis, Qui manducat panem,


Damnatores legis Legem implet, tamen
Per te traditae Recto tramite
Quotiens feceritis Qui et bibit merum,
Et manducaveritis Cernet Deum verum
Fit mis in memoria. In coelestibus.
153

3. In figuris hoc praecessit,


Dum a patribus
Manna Dei non discessit
Sed et niatribus

Panem Dens dedit,


Homo tunc comedit
Panem angelorum,
Vi sua Hebraeis
Terra dedit eis
Post maris transitum.
W, Leich, wenn man will, mit doppeltem Abgesang. 1, 8—10 steht —
in der Hs. nach 3, 10, wo es sowohl die Ordnung des Versmasse s als den
Sinn stört. An seiner jetzigen Stelle füllt es eine sonst nnbegreifliclu-
Lücke aus.
9.
De B. V. 3Iaria.
Imperatrix egregia, 2 Tu sceptrum regis gloriae.
Salus hmnanitatis. Potestas summi Dei.
Pauperum suffragia, virgo sapientiae
Secretmii deitatis, Et miserorum spei.

Spien dor aeternac majestatis Spes intirmorum cum beatis,


Atque divinitatis. Dulcedo pietatis,
Plena vere deliciis. Agonizantes respice.
3. Memento nostri. quaesumus,
Praeelecta satiata,
Ut tuus unigenitus
Dimittat nunc peccata,
Ut in extremis nostris jugiter
Collocet in solatio
Coelesti aeternaliter.
W. Regelmässiger Leich.
10.
Item de B. \

1. En positive collaudo te for. 3. Superlative nunc laudo te for,


Quod sis tota pulchra, dia. Quod sis matrum uberrima,
Dulcis, mitis, rutilans. pia. Puellarumque pulcheriima.
2. Comparative collaudo te for, 4. sancta, sanctior, sanctissima,
Quod sis sole splendidior, Sub tuo gradu dignissima,
Astris coeli perspicatior. Juva mundum perfectissima.
W. X. — Dies Gedicht befindet sich auch in der Wittingauer Hs. A 4
(X), war mir aber bei der schrecklichen des Crux von Telcz nicht
Schrift
entzifferbar; jetzt da zwei Handschriften fast wörtlich übereinstimmen, kann
ich nicht länj^er zweifeln. —
Str. 4 als K*^ bezeichnet in W, als V. in X'. —
Xach Str. 1 O, virgo Maria W
X, vielleicht war dies der Refrain. 2, 1 —
Commendabo te for X"". —
3, 1 nunc laudabo te for X. 4, 3 persanc- —
tissima AV. —
4, 2 ist sub, 4, 3 per überzählig, da aber beide Ifs. sie haben,
belasse ich sie.
:

154

11.
De Annuntiatione, B. V. M.

Jam praestolantes gloriam, 3. 0, virgo venerabilis,


Victoriam, Laudabilis
Surgite, Regina,
Clara dies illuxit, De stirpe David orta,
Atram noctem obstruxit, Tu Vera coeli porta,
Et nebula propellitur, Cunctis te laudantibus
Et umbra terrestris. Precibus praecelsis.
Nam mystice quem ceperit, 4. Trinitatis triclinium,
Hunc peperit Tu filium
Maria, Yestisti
Coelorum verum lumen, Carne, patri obediens^
En pneumatis per numen, Paraclito consentiens
Cui dixit Gabriel, Per aeterna saecula.
Angelus coelestis
5. R. Ave, ave, gratia plena,
Dominus tecum,
Concipies et paries
Verbum patris altissimi;
, Et verbum caro factum est,

Nobisum est,
Et manet in aeternum.
W. — Str. 5 steht als R^ (Refrain) an zweiter Stelle.

12.
Ad Cliristum.

1. Modulizemus omnes 2. Qui sanctis suis dedit


Corde, voce, ore, Regna debellare,
Concrepantes in laudem Sui corporis flammas
Discanto et tenore Mire suffocare,
In laudem salvatoris, Acherontem superbum
Nostri redemptoris, Dedit conculcare.
Jubilose dicentes Ex hinc sit illi laus
Cuncti Alleluja. Virtuö et gioria.
3. Jam ergo imploremus
Ejus clementiam,
Nobis ut concedat
Talem victoriam,
Mundique furibundi
Spernamus gloriam,
Hostemque devastemus,
Landes Christo demus.
W. — Str. 2 vgl. man in Band L, Nr. 93. d. 117
— 155 —
13.
De Assumptione B. M. V.
1. Virgo prudens graditur 4. Maria nos precibus
Sidereos throiios. Tuis exauditos
In omnes extollitur Dens purget faecibus
Angelicos clioros. Pellens pravos ritus.
2. Omni plena gratia, 5. Natus matrem praetuli
Scatens fons dulcoris, Omnibus elcctis,
Et codi militia Regnum ei contulit
Praedulci canore. Paratum dilectis.

3. Te praelatam sedibus 6. Praebens ei thalamum


Coelicis resultat, Coeli aeviternum,
Haec unde plebs laudibus Unde cepit liominem
In tcrris exsultat. Dens sempiternum.
W mit Mel. — 4, 3 pulset Hs. — 5, 1 pertulit Hs.

14.
De adveiitu D. N.

In hoc festo Domino Ex patris consilio,


Omnes cum tripudio Mystico officio
Odas resonenms, Verbum incarnavit.
Quem non sinit canere, 4. Tremens virgo percipit,
Miro cantu colere Paranymphi suscipit
Ordo supernorum. Cum pudore sonum,
Qaem non cessat dicere Regem regum concipit,
Et ore praediccre Mox gravari incipit
Cetus logicorum, Regina coelorum.
Ens supremum entium, 5. Verna coliors coelica
Rerum atque gentium, Laudat, dos angelica
Creator coelorum. Infantulum natum,
Puerum artificio. Stupet ars jam physica
Quod non capit ratio, Cernens tam miiifica,
Mire ordinavit, Deum humanatum.
6 R^ Qui de suo solio
Pro nostro subsidio
Luxitque in saeculo.
AV. mit Mel. Str. 6 als RO (Rundreim) nach 1, 3 Hs.

15.
De corpore Christi.

1. Ut igitur plenitudo Yirtus patris flaminisque


Venit temporis, Rosae jungitur,
Virginis mansionem Lilium ex rosa miro
Accepit corporis Modo gignitur,
Dei unigenitus, Dominus Emanuel,
Legi plene subditus, Quem pracdixic Gabriel,
Üt hanc redimeret. Matris in utero
— 156 —
Latet, ut sub herba, Ex hoc divo pane vino
Sanguis dum per verba Sumpto munere,
Formatur rite. Apostolis vere solis
Eja jubilantes, Tunc porrigere
Matrem venerantes, Voluit, pane fracto,
Nato concinite. Calice benedicto
2. Liquor rubens Christi fusus Diceiis Ins: Sumite.
Fit ex latere, Grex quibus committitur,
Haereticusque praecisus Caro sanguis traditur
Nequit accedere, Sub bina specie,
Nam Christus in coena Res bene exprimitur,
Turba duodena Corpus panis dicitur,
Dum conquiesceret, Vinum in sanguine.
3. Ait Jesus: corpus meum
Hoc commedite,
Sanguis meus hie, ex eo
Omnes bibite.
In memoriam, retulit,
Quorum unum repulit,
Judam nomine.
Discessurus facta coena
Ab apostolis,
Quo ordine sit sumendus
A discipulis,
Jesus non instituit,
Ecclesiam voluit,
Haec discernere.
Vis audi attentuis,
Haec refert Augustinus
In suo opere
Sic sumat communitas
Sanctorum auctoritas
Sub una specie.
W. N. —Dieser äusserst künstliche Leicli denn auch die einzelnen
8tollen sind nach dem Gesetze der Dreiteiligkeit aufgebaut —
befindet sich
auch in der Wittingauer Handschrift A 4 (N), an deren Hand allein mir die
Entwirrung des Knauls nicht gelingen wollte; jetzt ist sie gelungen durch
Umstellung von nur 3 Zeilen: 1, 18 —
20 stehen hinter 1, 7 WN. 2, 20 —
sanguinem W. —3, 1 Et distribuas N. —
3, 1^ Haec distinguere N. —
3, 20 Sub bina specie W, ganz gegen den Sinn. W
ist also ein husitisches
Kantional. Die Mel. des Liedes in N.

16.
De ß. y. Maria
1. Hymnizemus Christo regi, 2. Annunciantes gaudium,^
Venerantes matrem Dei Quod est sibi datum per angelum,
Omnes cum jubilo, Castae matri Dei,
Canamus Jesu domino. Omnium nostrum spei.
157 —
Concrepemus ergo dulcitor, Bonum tinem dignetur pracstare,
Quae nos juvat misericorditer, In fnturo nos praemiare,
Pia virgo Cliristi Ducens ad patriam,
Genitrix tilii Dci. Angelorum curiam.
Omnibus nobis ora dominum 3. Ubi sempiterna laetitia
Jesum Christum, tilium tuum, Abs(iue omni tristitia,
Ut nobis indulgcat, Ibi nos collocet,
Crimen nostrum deleat. Ubi ipse manet.
7. Sit laus trinitati aeternae,
Gloriosae virgini Mariae,
Cunctis apostolis,
Omnibus coelorum turmis.

W. — Venvildertes Versmass.

17.

De Saiieto Spiritu.

1. Donum patris et tilii, 4. Haec paterno solamine


Spiritus, dux consilii, Solatur sacro flamine.

2. Discipulis apparuit, 5. Foris atque interius


Lignis igneis claruit. Expiat nostrum facinus.
3. Corda fecit flammantia 6. Ergo nos cum tripudio
Paraclitum amantia. Benedicamus Domino.
W. Ruf.

18.

De 8. Elisabeth.

Elisabeth beatae Sub veste pretiosa


Vocis amoenitate Matrona speciosa
Festum celebremus, Tulit cibaria,
A primaeva aetate Es iidei zelatix,
Morum varietate Pauperum consolatrix,
Eam collaudemus. Mater iidelium.
3. De ramis regum nata,
Juste vcre vocata
Dei saturitas,
Vere sidus praeclarum,
A sole diifers parum,
Luna lucidius.

W au zwei Stelleu A uud ]i. — 1 , 1 praeg-rata[e] A. — 1 , 3 Eai


c'ollaudeuuis A. — 1, 6 Festa celebremus A. — I, 4— ti liiuter Str, 2 P).
158

19.
De S. Dorothea.

1. Gratulemur in hoc festo Do- 7. Mox mucrone plectebatur ca-


mino pite,
Corde laetabundo, Adsunt turbae coelicae
Voce resonemus, Simul resonantes
Eja concinendo. Ingenti neumate.

2. Salve, virgo virtuosa, nobilis,


8. Cum sporta Theophilo notario

Christo desponsabilis,
De coeli sacrario
Missus indumento
Rosa Dorotliea
Multifario.
Vernans, laudabilis.
9. Tandemque rogavit flexis geni-
3. Christi felix virgula, Dorothea bus
Nostra modulamina Pro famulis omnibus
Audi atque cuncta Ejus memoriam
Terge peccamicia. Digne recolentibus.
4. Procedens ex nobili prosapia 10. Detulerunt dulcem Christi fa-
Theodori filia mulam
Vicit Fabricium Ad coelestem gloriam,
Atque daemonia. Gaudet in amoenis
Coeli coronata.
5. Margarita inventa egregia,
11. Inclita in Rama vox exauditur
Intrans viridaria
Et promittitur,
Rosas paradisi
Atque statin! sonus
Legat terrestria.
De coelo auditur.

6. Veni, veni, veni, electa mea 12. Uni trino sempiterno Domino
Columba, Dorothea, Patri atque filio,

Veni, dilecta mea, Spiritui sancto


De mundi morphea. Benedicanus Domino.
13. R. Dulcis florum flos
Exaudi nos.
^Y. — 13 steht als R (Rundreim) hinter Str. 2. Hs

20.
De SS. Trinitate.
1. Dies est laetitiae 2. Te laudamus Domine
Infesto regali, Nunc benedicentes,
Hinc laudemus hodie Et oramus hodie
Laude speciali, Te glorificantes,
Cui canunt omnia, Qui creasti omnia,
In coelesti curia Coelum, terram, sidera
Angeli dicentes: Hisque dominaris,
In excelsis gloria Et sunt tibi subdita
Deo, pax et in terra, Omnia viventia
Simul congaudentes. Et potestas maris.
— 159

Deus rcx altissimo, Agnus Dei diceris,


Pater nominatus. Tollens mundi scelus
Fili unigenite, Succurre nunc miseris,
Sacer atque Üatus, Ut tibi cantcmus,
Tria habeiis iioniina, Trino, uni Domino,
ünus in substantia, Semper sine terniino
Trinus in personis, Tecum gloriantes,
Eras ante saecula. Laudes cum tripudio
Tibi canunt omnia Novas, et cum gaudio
Laudes novis sonis. Sanctum te dicentes.

W. — Offenbar auf die Mel. des AVeihnachtsliedes gleichen Anfangs.


10 congaudemus Hs.

21.

De nativitate Christi.

1. Vile tangit praesepium 4 Haec inviolata peperit


Veniens ab aethere Deus cm Et post partum virgo per-
nium. mansit.

2. Summus fecit se infimum 5. Ergo nostra concio,


Pro salute certe hominum. Omni semper plena gaudio,

3. Nata patrem jam genuit, 6. Simul psallens cum tripudio


Hominem ecce Deus induit. Benedicat nato tilio.

W. Ein Ivuf von höchst verwildertem Yersmasse.

22.

In prima iiiissa iieoiiiystae.

1. Solemnizemus ho die, 2. Clamat cum tripudio,


Dies venit laetitiae, Alludens Dei filio,
Jubilcmus pariter, Praecatur suppliciter,
Cantantes suaviter Postulat hilariter,
Vocibus jucundis. Reatum deleri.

Sacerdotes, plaudite, Hie est cui dictum est:


In niissa liujus athletae, Vas mihi electum est,
Qui creatus liodie Nomen ut portet meum.
Creat regem gloriae Praeferam ego cum
Ex iigura panis. Omni creaturae.

Jesum tractat et mactat Novum hunc ecclesiae


Agnum, ut nostrae tergat Militem, prophetiae
Facinora plebis. Dominus formavit.
:

— 160

3. Iste Dei famulus, 4. Lux oritur populis


Regali veste indutus, Stantibus in tenebris,
Rapiens justitiam Gloria in excelsis,
Contra eglon Goliam Angeli tuis mammis
Exit pugnaturus. Cantant incessanter.
Coeli auctor graditur, Ave germen gratiae,
Per quem hostis rapitur, Tu decus ecclesiae,
Ne praesumat fallere, Hanc catervam protege
Sed post eum abire Coram coelesti rege,
Studeat confusus. Petimus gratanter.
genitrix plasmatis, Omni genti solamen,
Laetare cum beatis, Clero det relevamen,
Quae hunc genuisti. Jam dicamus Amen.
W. — Mel. Salve regina gloriae. — 3, 4 galeam Hs.

23.
De S. Dorothea.
Puellulae amabilis, 4. Rosarum flores cum pomis,
Dorotheae laudabilis, Veri sponsa Salomonis
Coetus laetus personet His compos rationis
Odas dulciter. Clamat divinitus
Equulei gravamina 5. Venustus dei genitus
Coram gente Jebuzea, Gentilium funditus
Flamnarum urami^ia Contrivit daemonia
Victit fortiter. Sua gratia.

Theophilo notario 6. Suam necem colentibus


De coeli sacrario Piis orat fletibus,
Mense Februario Supernorum dominus
Mittit coelitus Ut det gratiam.
7. Ovans ovem in aethere
Nos jungat coeli curiae
Pio oramine.
w. Str. 7 stellt als R. (Rimdreim) hinter Str. 2.

24.
Item de S. Dorothea.
Deum coeli coUaudemus 2. dulcedo pietatis,
Yirginum cum agmine, Rex coelorum domine,
Omnes simul decantemus Temporibus qui mutatis
Laeto modulamine. Reples terram germine.
Regina decora, Hoc invisum facto,
Puella nobilis, Februario
Dorothea cara Rosae dum mittuntur
Et amabilis, A te notario
Regum orta genere. Datae pro praemio.
— 1()1 —
3. Eja virgo, martyr Dei,
Ora Cliristuni Dominum,
Adinventrix sanctae spei,
Lactum optans terminum.
Adsis in extremis
Jesu per juvamen,
Amovendo fortiter
Hostium examen
Tecumque laetemur. Amen.
W. — Leicli, dessen Abgesänge sehr nachlässig skandiert erscheinen.
1, 5 Keguhim te chornm pnella nobili IIs. —
2, 9 Pnellae datae etc. Hs. —
3, 3 Adinventrix sis IIs.

25.

De S. Xicolao.

Novus praesul prodiit, 2 Mira res navi agitur,


In quo virtus claruit Tamen aumm projicitur
Immensae largitatis, In aedem paupertatis,
Gaudium patri intulit, Licet teuer infantia
Dum stuprum prohibuit Tamen digna prudentia
Truim puellarum. Se in hoc occultavit.
W. — ^Nlit der Bemerkunsr .Canitur sicut noviis annus."

26.

De nativitate D. N.

1. Instat tempas gratiae, At magis sol claniit,


Ut nos pia facie Trinus nam apparuit
Respexit ab alto. Orto novo sole,

Summipotens solio Numen Romae corruit


]Misso suo filio Falsum, dum retioruit
Terrarum ab alto, Dens sua prole,

Hostis ut terret jacula. Xulla linquens oracula.


3. Et Romae fons manavit.
Lac mel ex se donavit
Novum in hac die;
Sumus quidem fragiles
Et ad malum agiles,
Te precamur, rex pie,
Ut nos purges a macula.
W.
mit Mel. — Leich mit einzeiligen Abgesungen sie sind ansdrücklich
;

mit R^ bezeichnet. — 1, 4 Summipotentes lis. —


1, 5 Missus sui filio Hs.

Dreves, Hymnariu-; Moissiacensi-;. 11


162 —
27.

De incarnatioue D. N.

1. Jam virtus almi numinis Arcum promissi foederis


Aurem subintrans virginis Ponit in nubes aetlieris
Formam suscepit hominis, Irae oblita veteris
Carnis ferens vilia; Dei miseratio.
Quam stupenda genitura, 3. Abba, patris verbum missum^
Contra morem in natura, Reduc Petri rete scissum,
Creatoren! creatura, Ne mergamur in abyssum
Patrem gignit filia. Errantes per devia;
2. Hostis serva vis tabescit, Salva servos, Stella maris,
Mundus arens revirescit, Verbo gignens, et cum paris,
Dum in alvo requirescit Persistis quae singularis
Yerbi incarnatio, Yirgo plena gratia.
4. R. Praesta, pater, verbigene,
Natus ex virgine,
Solutos a crimine.
W. — Mit der Bemerkung: Canitur sicut „Patrata'". — Str. 4 als R.
(Rundreim) hinter Str. J Hs. —
2,1 vis calescit Hs. 2,3 Dum fehlt —
Hs. — 2, 6 Ponitur Hs. Ibid. in nube sederis Hs. —
3, 1 Ebbi patris Hs.,
entweder wie oben zu korrigieren oder Aevi ])atris zu setzen.

28.

De nativitate D. N.

1. Jam caligo noctis 3. Pavit virginali


In lucem vertitur, Lacte hunc dulciter,
Nivibus defluxis Cujus gubernamur
Aestas egreditur. Hie manu feliciter.
2. Jam gignit sol solem 4. Hominibus miranda
Virgo beatissima, Vernalis conditio,
Mater electissima Coeli gubernatio
Divinam prolem. Depulit molem.
5. Dies nuntiavit
Haec novaque gaudia,
Christus emanavit
Haec ab aula regia. -

W. — Mit der Bemerkung: Canitur sicut „Ezechielis porta.'' — Str. 2


und 4 als R. bezeichnet. Am Schlüsse Str. 2 zu wiederholen Hs.

29.
Item de Nativitate D. N.
1. Nobis est natus hodie 2. Ideo nos terrigenae
De pura virgine Laudemus hodie
Rex victoriae. Regem potentiae.
163 —
3. Cui sol et aetliera 5. Laudantes nostrum Dominum,
Luna et sidera Mariae tilium.
Vernant per tempora. Regem Immilium.
4. Ob hoc nunc pangamus 6. Ut dentur nobis pracmia
Ei omnes et singuli Magnaque gaudia
Cum voce cliorali. In coeli curia.
7. Cui laus et gloria,
Honor, victoria,
Per cuncta saecula.
w.

30.

De novo episcopo.

Jam consurgunt pueri, 4. Noster est episcopus


Surgunt et majores, Omni laude dignus,
Qui nostri episcopi Cum sua progenie
Diligunt honores. Largus et benignus.
Quis est iste pontifex 5. Praesul venit, cedite,
Cujus honor crescit, Locum sibi date,
Et decoris quantitas Et ejus vestigia
Detrimentum nescit ? Pedum adorate.
Mater ejus merito 6. R. Gaudeamus et psallamus
Debet congaudere. Novo praesuli,
Quod tam probum filium Ad honorem et decorem
Meruit habere. Nostri episcopi.
w.

31.

De Xativitate D. \.

1. Nascitur de virp^ine 4. Supplices puellulae,


Sini viri semine, Regi nostro psallite.

Partus sine crimine 5. Ergo nostra concio,


Verus sol justitiae. Omni plena gaudio
3. Omnes mei socii De virgine genito.
Gaudeant semper laeti. Benedicat Domino.
w. — Ein Ruf.

32.

Item de Xativitate.

1. Nativitas pueruli, 2. Illuxit gloriosior


Magni regis et parvuli Cunctisque gratiosior
Nee non regis humilimi. Et semper amabilior.
11*
164

Quem mater virgo gcnuit, Qua vita mundi patuit^


Praesepi arcto condiclit, Divinitus sie lätuit
Manusque pedes ligavit, Et hominibus patuit.

4. In volutum panniculis Maria unigenito


Ut lilium sub violis, Praesente isto parvula
Nati tarn pulcherrimi. Benedicamus Domino.
W. — Ein Kuf.

33.

De corpore Christi.

1. Odas demus Christo regi, 4. Mandat um est laico rustica-


Et omnes adhaerentes legi Sub praemio non modico:
Laetanter exsultent, Qui manducat panem
Christum Deum laudent, Et bibit sanguinem
Qui nos redemit. Vivet in aeternum.
2. Satiando sacro sanguine 5. Approbatur sie traditio,
Dignos locat in culmine, Exsultent in tanto gaudio,
Qui digiii sunt coena Quod Christus instituit,
Ibunt ad amoena Solus se praebuit
Coeli curiae. Suis discipulis.
3. Qui manducat hoc mysteriüm, 6. Miserere populo tuo Bohemico,.
Ne manducet hoc Judicium Ut gregem refove in gremio tuo,.
Mysterii tanti, Tu nos hie tuere,
Christoque sie donanti Vitam possidere
Utraque speeie. Da eoelesti patriae.

W. — Ein hnsitisches Lied (3, 5); da darf man kein allzufeines Vers-
mass verlangen. —
Nach Str. 4 „Auscultetur haec traditio, Subdita sit omni»
""
natio," Hs. überzählig und bereits Nr. 8, Str. 2.
;

34.

De nativitate D. N.

1. Ad honorem infantuli 5. Ab angelis coneinitur,


Clangemus omnes singtili. Gloria, pax dicitur.

2. Stella solem protulit, 6. Puer cireumciditur,


Sol salutem contulit. Sanguis ejus funditur.
3. Sine viri copula 7. A pastqribus quaeritur,
Florem dedit virgula. Velo matris tegitur.
4. In praesepe pouitur 8. Hie vagit, plorat, regitur^
Et a brutis noscitur. Nomen sibi imponitur.

9 In cujus natalitio,
Benedicanus Domino.
W. — Ein Ruf, der bereits Band I. Nr. 149 S. 153; hier aber int völlige
abweichender Fassung.
.

— 165 —
85.
De nativitutc Duiiiini.

1. Pangat cohors jubiluni 3. Chaos tunc propellitur,


Almac virginis landaus tilium Dum per virginem El gignitur,
Ejus natalitiuni niira haec n.itio,
Perstrependo cordi tidelium. Angelica profert affatio.
Tonantem in aetliere, Beata in tilio,
virgo Maria, Precare pro clero
Clenienteni tilinni Cunctoque populo
Pro nobis iniplora. Orando pro eo.
2. Roga tu tis sui)plici, 4. In salutem gentium
Tibi concinunt tui servuli, Yirgo peperit patrem tilium.
Ut possint beati Laudeinus hunc liodie
Regnum ingredi nati puelluli; Gratum natum ergo pro homine.
Summoque Domino Clangentes symphonice
Sit laus cum tilio Sonemus lyrice,
Sancto paraclito Adventum mysticum
Nunc et in saecula. Colentes mystice.
Alma Maria,
Pro nobis implora
Ut n oster Dominus
S a n u s r e V e r t a t u r.
W. —
Regelrechter Leicli, in der letzten Zeile mit doppeltem Abgesang. —
Wer dieser Dominus der gesund heimkehren soll
, ist wird wohl aus der , ,

Parallelstelle Band I. Ö. 19 klar sein.

36.
De B. V. Maria.
1 Perstrepet concentu 5. Dum visitando
Gens tidelium, Matrem gravi da
Almae genitricis quae ad eam inquit
Salutat,
Venerans filium. Unde mihi hoc exstat,
2. Cujus genitura 6. Ut veniat mater
Carnis frangit jura, Domini haec ad me,
Praecellendo cunctos Nam exsultat infans
Nostra in natura. In utero meo.
o. Yirgo mater Christi, 7. Yale, in(iuit, mater
Pro nobis implora, Exultative,
Ut a nece tristi Nam vaticinaris
Nos liberet ora. Angeli famine.
4. Isaiae dictu 8. Christum gratum fatum,
Nobis praecinuit Natum pro homine.
Johannes baptista, In mundum datum
Haec idem annuit. Mystico spiramine.
W. — 2, 4 innata. II s — Str. 3 und 6 als K^. bezeichnet lls.
— 166

37.

De resurrectione D. N.

1. Yita Christi resurgente 2. Discipulis pedes lavans


Humano generi Summus Deus homo
Landes salvatori demus Ultimatim discubuit
Cum voce supplici, Volens vitam dare
Coelesti Messiae, Cunctis Christicolis,
Christo jubilose. Divina sacrare.
Se ipsum exinanivit, Vestivit caecos lumine^
Ut nos liberaret liCpram tactu fugat,
Relaxando, transgressorem Aquam vinei saporis
Sua morte stravit, Nuptiis figurat,
A nece perditis Fluxum constrinxit,
Salutem paravit. Quina milia pavit.
Panem et vinum obtulit, Primo Mariae amanti,
Esse assignavit Dehinc apostolis
Corpus proprium, divinum Docens eos in scripturis
In hoc demonstravit. Clausis reseratis.
Tropus. Tropus.
Benedixit quoque fregit Favent igitur Domino
Dedit et cibavit Cuncta congaudere,
Missos duodecim Flores et segetes
Se Judas damnavit. Fructu vernant suo.
3. Post haec mira miracula
'Taliaque facta
Crucifigi non despexit
Sponte sua bona,
Mortem devastando
Et vitam parando.
Lucet clarius sol luna
Morte jam turbida,
Tellus, volucres nunc plaudent
Christo resurgenti,
Quae tremula ejus
Morte sunt casura.
Ergo die nunc jam isto
Omnes concinamus,
Quo nobis viam resurgens
Patefecit Jesus.
Tropus.
Astra, sol, luna jucundentur,
Et cuncti laetentur
Chori spiritales
Deo decantantes.
w. Künstlicher Leich, mit Stollen, Abgesang und Tropus.-
— 167

De scaiidalis.

1. Jesu Chri-te pie, 4. Ad ncfas ah prona


Restaurator die. Tartarea zona,
Xos i>usilluin gregein Immemor salutis,
Doce tuani legem. Proditrix virtutis,
AUeluja. Baratratur.
2. Morte surgis victa. 5. Res est inaudita
Xostra tu delicta Nunc, post atque retro,
Veram dona vitam, Prava nee finita
Et hanc stabilitam. Hoc tempore tetro
Alleluja. Glomeratur.
3. Gens dira surrexit, 6. Ursis tantis dolis
Scandala contexit, Hujus nequam orbis.
Sacrilega tota Et sub globo solis
In praeceps ut rota Tam nefaudis morbis
Yolutatur. Dum rotatur.

7. Laus patri creanti,


Xato restauranti.
Ambonim spiranti,
Per saecula regnanti.
Alleluja.
W mit Mel. eiche die des Liedes Dens omnipotens (Buoh vsemo-
liouci) ist.

39.
De Nativitate D. X.
Vile tangit praesepium 6. Propugnando nobis omnibus
Veniens aethere rex omnium. Xece necta reviviscentibus.
In salutem jam gentium 7. Hinc senes atque parvuli,
Peperit virgo filium. In unum omnes populi,
Nala patrem sie genuit. 8. Landes matris infantuli
Hominem ecce Dens induit. Resonent in saeculum saeculi.
Vis naturae obstupuit. 9. Plaudentes cum tripudio
Ratio certans occubuit. Jubilo mentis amoenissimo.
Tectus armis Dens talibus 10. Hoc salutis in exordio
Spiculis obstat hostilibus. Benedicamus Domino.
"\V. — Eine zweite durchaus verschiedene Lesart des schon oben mit-
geteilten Rufes.

40.
Oratio doininica.
Pater, creator 2. Qui es in coelis
divinissime. In omni gloria.
Noster amater Miserere filiis
zelantissime, In hac miseria.
.

- 168 —
3. Sanctificetur 8. Et dimitte debita
In nostris cordibus Licet maxima,
Nomen Jesu Christi Supra modum gravia
Cum charismatibus. Licet et plurima.
4. Et regnet in nobis 9. Sicut nos dimittimus
Deus optimus, debitoribus
Non caro, non mundus Condonando omnibus
Non diabolus. Culpas ex cordibus.
5. Fiat voluntas 10. Et ne nos inducas
Tua regia In hostis laqueum,
Semper in nobis Sed demonstra quodlibit
Abs renitentia. sathanae conatum. .

6. Sicut est in coelis 11 Libera, salvator


In omni gloria, Clementissime,
Sic fiat in terris Nos a malis omnibus
Pro tua gratia. In tuo nomine.
7. Panem divinum 12. Amen dicamus
Semper nobis da, Omnes pariter,
Christum benedictum Ut nobis relaxet
Cum affluentia. Culpas benigniter.
W. — Poetische Umschreibung des Pater noster. — 5, 2 Tua regere Hs.

41.

De B. V. Maria.

1. In laudem matris piae, 2. Rex per portam transivit,


Genitricis Mariae, Ezechiel ut vidit,
Decantet virginum Clausaque permansit.
Chorus et angelorum, Post partum nato prole
Agmina beatorum Virginitatis flore
Coetusque hominum. Manente pertransit.

Vates praenuntiavit Puella generavit


Sacro spiramine, Castis visceribus
Rubus ardens monstravit, Regem, solum creavit,
Virga frondens formavit Polum qui adornavit
Flore cum germine. Claris sideribus.
Puellam fecundavit Angelus nuntiavit
Non viri semine, Palam" pastoribus,
Sanctus sed obumbravit Exercitus laudavit
Spiritus, impregnavit Dominumque donavit
Divino flamine. Pacem hominibus,
3. Stella ducatum praestat,
Filium virgo gestat
Domus in stabulo,
— 169 -
]\Iagus muncra defert,
Auruni, tlius, myrrham offert
Regi infantulo.
Praesepi reclinatur,
Qui coeli solio
Residet, dominatur,
A cunctis adoratur,
Potens dominio.
Virginem salutemus
In puerperio,
Natuni regem laudcnms,
Ut bene conregnemus
Die am US Domino.
Den Liedern der Wisehrader Handschrift füge ich noch diesen Lcicli
mit doppeltem Abgesange bei er befindet sich in der Prager Hs. XIII. E
;

1] einem lirevier der Franciskanerinnen in Krumau vom Jahre 1 366. Dort


,

hat ihn eine Hand des 14. Jahrh. auf eine leere Seite eingetragen.
Inhalts -Verzeichnis. *)

Seite Seite

Ad coenani agni providi 46 Christe redemptor omnium ex


Ad honorem infantuli . 164 patre 36
Adsit jubilatio .... 122 Christe sanctorum (Benedict!) . 40
*Aeterna Christi munera 74 *Christe sanctorum (Michaelis) . 64
Aeterna coeli gloria . . 33 *Cives coelestis patriae . . . 94
Aeterne rex aJtissime redemptor 48 Coeli Deus sanctissime . . 31
Aeterne rex altissime scandens 86 Concentus omnis virginum . 69
Agmina cuncta. . . 68 Conditor ahne siderum . . 35
Alhluja dulce Carmen 41 Conditor alme summaque . . 70
Alleluja piis edite laudihus 41 Consors paterni luminis . 30
Ales diei nuntius . . 30 Contristare mens fidelis . . . 14a
*Alme dictatis . . . 95 Cunctis mundi parasitis . 137
^Ahni prophetae . . . 51 Decus sacrati nominis . . . 72
Andreae Petri germano 131 Bei fide qua vivimus . . 43
Andreas pie . . . . 71 De piis miraculis .... 132
A patre unigenitus . 80 Deum collaudemus
coeli 160
Apostolorum gloriam 55 Deus patrum sub tempore . 65
ApostoJorum passio . 55 Deus qui mundum . . . 80
A solis ortus cardine 36 *Deus tuorum militum . . 76
*Atlileta Christi . . . 59 Dies est laetitiae .... 158
Audi benigne conditor 42 Donum patris et filii. . . 157
Audi quae canimus . 70 Dorotheae ....
festo 151
Aurea luce .... 54 Ecce plena gaudio . . .
J23
Aures ad nostras . . 83 Elisabeth beatae .... 157
Aurora jam spargit polum 34 En positive 153
Aurora lucis rutilat . 47 Ex more docti mystico . . 83
*Ave coeli janua . . 61 *Exsultet coelum laudibus . . 74
Ave maris Stella . . 39 * Felixper omnes .... 53
Ave virgo g'ratiosa . 149 Felix Sion filia . 149
JBeata nohis gaudia . 50 Festiva saecli colitur. . . 66
J>eant laude varia . . 143 Fidelium devotio .... . 97
lieatus Christi famulus 88 Frondet radix regis Jesse . . 122
Benigna Christi gratia 56 Gaude Sion et laetare . . 144
Benigna nobis hodie . 86 Gratulemur in hoc festo 158
Cantibus dignis . . . 68 Hie Johannes mire natus . . 87
Castitatis cella . . . 126 Hodie solatlo 136
Chorus novae Jerusalem 93 Honestatis mentis purae 121
Christe cunctorum , , 72 Hymnizemus Christo regi . . 156
Christe redemptor omnium con Hymnum canamus Domino 38
serva ..... 66 Hymnum canamus gloriae . 48

*) Mit liegender Schrift sind die Anfänge jener Lieder gegeben, dje hier
nicht zum ersten Male zum Abdrucke gelangen der Asteriskus bezeichnet
5

diejenigen, deren Melodie entziffert wurde.


- 171 —
Seite P.-it.-

.lam calig-o noctis .... 162 Nicohunn mitia 134


Jam Christus astra ascendemi 49 Xobis est natus liodie . . 162
.lain cousurgunt pueri 163 Novae laudis studio . . . 130
Jam Chn'ste sol justitiae . . 43 Xovus praesul prodiit . . 101
Jam ciiucti psallite . . . 152 Xox atra rerum contegit . 32
Jam praestolantes g-loriam , 154 Nox et tcnehrae et nuhUa . 31
.lam ter (luaternis trahitur . 84 Nunc tibi Christe .... 80
.lam virtus almi numinis . 162 Nuntium vohis 79
.Jesu Cliiiste pie .... 167 Ob adventum carissimi . . 98
'^Jesn Corona virgimim . . 78 Odas demus Christo regi . 104
Jesu nostra redemptio . . 49 *Odo princeps altissime . . 90
*j€su redemptor omnium 76 Jux hcata trinitas . . . 34
.Jesu sacrator meiitium . . 93 Omnium Christe .... 88
* Jesus refuhit omnium . . 79 Omnium sanctorum , . . 126
Imbuit primos (Str. 2) . . 37 Musae cicilides .... 99
Immense coeli conditor . . 29 nata lux de lumine . . 57
Imperatrix egregia . . . 153 nimis felix 51
Indicis a summo .... 92 paschale gaudium . . . 141
In hoc festo Domino . . . 155 pater sancte 58
In hoc festo meute pura . 127 quam glorifica .... . 40
In .Johannis solemnio 144 Tinmn fpJir 54
In laudem matris piae . . . 168 sator rerum . 57
Instat tempus gratiae . . 161 virgo princeps virginum . Ol
*Iste confessor 77 Pangat chorus jubilum . . 105
Iste electus Johannes . . 82 * Fange lingua glorios i . . 44
Katharina virgo vena . . 129 Pastor bonus fons gratiae . 87
Laete canat symphonia . . 129 Pater creator 167
Landes cananuis Domino . 37 Ferfecto trino numero . . 43
*Laudes magiiificas. . . . 60 Perstrepet concentu . . . 165
Landes solvamus debitas . 65 Fiange Sion fdia .... . 139
*I.ustra sex qui jamperacta 44 Phismator hominis Dens . 38
Lux ecce surgit aurea . . 32 Fraccursor aJti htminis 52
Lux nmndi Dominus . . . 89 Praepotens miles .... 63
Lux orbis Domine . . . 85 Psallamus modidis . . . 63
Macpiae Dens potentiac 32 Psallere quod docuit . . . 99
Magno canentes annua . . . 59 Puellulae amabilis . . . 160
Manus edocta variis . . . 98 Qua Christus hora sitiit . . 85
Maria fusis crinibus . . . 98 Quem terra pontus aethera 38
Martialis sanctissimi . . . 56 Quidquid creatum permanet 45
Maiiine par apostoUs . . 67 *Quique cupitis audire . . 91
Martine praesul optime . . 67 Quod chorus vatum . . . 39
*Ma)iyr Vei cßii unicum . 76 Meriim creator optime . . 31
Maiiijris ecce dies Agathae 100 Fex aeterne Domine . . . 47
Mater regis omnium . . . 145 Rex Christe dignanter fave 58
Meridie orandum est . . 43 Fex Christe 3Iartini decus 67
Modulizemus omnes . . . 154 *Fex gloriose praesidum . . 75
Mundi lux vohibilis . . . 150 Salve mundi gloria . . . 151
Mundo Dens nunc ilhistra . 152 *Sanctoriim meritis . . . 75
Na.'^eitur de virgine . . . 163 Signum crucis mirahiJe . . 86
Xativitas pueruli .... 163 Sol astra terra aequora . . 81
Nicolae clericorum . . . 133 Solemnizemus hodie . . . . 159
- 172 -
Seite Seite
Splendor paternae gloriae 29 Ut queant laxis ... 50
Summe confessor. . . 77 Veni Creator spiritus . 93
Summe Deus dementiae 34 Veni redemptor gentium 36
Summe largitor praemii 42 Veni salvator egentis . 142
*Te Christe patris . . . 62 Vera salus languentium 135
Telluris ingens conditor 30 Verbum supernum prodi 35
Te Martine miles Christi 128 Vere cerno Dominum . 150
Ternis ter horis numerus 85 Vexilla regis prodeunt 45
*Tibi Christe splendor pcdris 64 Vile tangit praesepium 159, 167
Toto cordis serio . . . 125 Virginis proUs . . . 78
Tii trinitatis unitas . . 33 Virgo prudens graditur 155
*Urhs heata Hierusrdem 73 Vita Cliristi resurgente 166
Ut igitur plenitudo . . 155 Vocis auditae .... 89
*Ut tibi darum .... 60 Vox clara ecce irdonat 35
:

Nachträge und Bericlitigiiiigeii.

1. Ein höchst unliebsamer Druckfeliler, den ich an Ort und Stelle zu


verbessern bitte, ist S. 110 während der Korrekturen eingeschlichen und
leider erst entdeckt worden, als AbhüH'e nicht mehr möglich. Die letzte

Note des letzten Systems darf nämlich nicht f, sondern muss (l sein; also:

3-^— p*, statt zus^^


in - cly - ta in - cly - ta

Die vier S. 103 u. f. faksimilierten Melodien sind von Anger er und


2.

(i öh 1 in Wien phototypisch vom Originale selbst hergestellt. Diese


s c

Methode, welche eine genauere "Wiedergabe namentlich der Schrift ermöglicht,


hat aber rücksichtlicli der Noten den Nachteil, das kleine Unsauberkeiten des
Pergaments oder der Schrift, die am Originale Niemand für Notenzeichen
zu halten versucht ist, sich so verstärken, wie z. B. S. 104 zu sehen. Der
Kenner wird auch hier die Neumenpunkte von jenen andern leicht unter-
scheiden; für Ungeübtere schien es mir rätlich, durch Vorstehendes einer
Verwechslung vorzubeugen.
3. Die ^Melodien der drei vorletzten S. 15 aufgeführten Lieder sind un-
entzifferbar, da der Raum zwischen den Zeilen für den Neumator zu enge
bemessen war. Die Melodie des letzten Liedes schien mir ohne Interesse
zu sein.
4. Von dem Cantionale Vissegradense befinden sich zwei Faksimilien
in F. X. Haberls Kirchenmusikal. Jahrbuch für 1888 S. 30 und 31.
o. In letzter Stunde stofse ich in Notenliandschriften des 15. Jahrhunderts
auf die Melodie Nr. XIV des Hymnars von Moissac. Dieselbe gehört nicht
dem Ton. VIII an, wie ich angenommen, sondern ist hypophrygisch und
lautet
XIV.

Ex - sul - tet coe

Sa - cra ca - nunt so
174

XIV a.
Atiph. Underdorfen. saec. 15. Clm. Monacen. 7609.

--z:\=zt- ::i^=:q=^
:özz=Äzzzi^d^:
Ex s sul = tet coe lum lau - di - bus

1=ä
in==P=?:
:a=r?^
:P5=.:1: q^:

==^=:g— =^S=^3äzz:^Ezi3äää:

i 1^ ::1==r^:
i^^: äää^ES=^
s^^z=z^^: 1
0. A. 31. D. G

-^6><3-=^g

Pierer'sche Hofbuchdruckeiei. .Stephan Geibel & Co- in Alteuburg.


ANALECTA HYMNICA
MEDII AEYI.

III.

CONKADUS GEMNICENSIS.
Konrads von Haimburg
und seiner Nachahmei'

Reimgebete

herausgegeben

Guido Maria Dreves,


S. J.

Leipzig.
Fues's Verlag (R. Reisland).
^ 11
CONRADÜS GEMXK'ExNSIK

Konrads von Haiiiibiirg


und seiner ^'acliahnier

Alberts von Prag


imd

IT 1 r i c li s von We s s o b r nnn ,

Reimgebete und Leselieder

herausgegeben

Guido Maria Dreves,


S. J.

Leipzig.
Fues's Verlag (R. Reisland).
II
Einleitung.

Das und teilweise noch das fünfzehnte Jahi-


vierzehnte
hundert, das manche
ältere Orden von ihrer einstiiien Gröfse
und Bedeutung' herabsinken sah, war für den damals jüngsten
Ableger der grolsen Wurzel abendländischen ^lönchtums, für den
Orden der Karthäuser, die Zeit der höchsten Blüte, die sich mehr
noch als durch rasches Wachstum, durch die rege Beteiligung
am geistigen Leben der Zeit bekundete. Vor allem der Ascese
und Mystik war der Genius des Ordens zugekehrt (man braucht
nur an Xamen wie Philip]) Landsperg und Dionysius Car-
thusianus zu erinnern) und nicht an letzter Stelle war es die
,

religiöse Dichtung, der die stille Beschaulichkeit der Karthause


sich förderlich erwies. Denn während die liturgischen Bücher
des Ordens die gröfste und nüchternste Strenge atmen und dem
Hymnologen kein einziges Proprium, kein einziges Xovum bieten^),
weisen die aufserliturgischen Gebetbücher, Devotionalien und
Kollektaneen der Karthäuser — wenigstens der deutschen — eine
ganz neue Litteratur von den verschiedensten der Privatandacht
dienenden Leseliedern und Reimgelieten auf, die sich zum Teile
durch grofse Abrundung und Glätte der Form auszeichnen.

L
Unter den Karthäuserdichtern sticht vor allem eine Figur
ins Auge, die des Gaminger Priors Konrad von Haimburg; denn
er w^ar nicht nur einer der formvollendetsten und gelesensten
Reimdichter des späteren Mittelalters, sondern er hat auch Nach-

^) Es gilt vom Gesamtofticiuni der Karthäuser, was Lambillotte speciell


von der musikalischen Seite desselben bemerkt: „Les Peres Chartreux ont
conserve la substance de la phrase Gregorienne plus longtemps et plus fidele-
ment que tous les autres religieux: une regle en effet leur interdisait d'in-
troduire dans le chant ecclesiastique la moindre innovation." Antiphoiiaire
de S. Gregoire p. 229.
— 6 -
ahmer gefunden und ist von ersichtlichem Einflüsse auf manche
dichtende Zeitgenossen gewesen.
Von dem Leben Konrads ist leider wenig bekannt^), nicht
einmal das Jahr seiner Geburt läfst sich bestimmen, während
seine Heimat, das niederösterreichische Städtchen Haimburg oder
Hainburg a. d. Donau unfern von Prefsburg, nur aus seinem
Eponymon nachweisbar ist. Was wir weiteres über ihn erfahren,
ist, dafs er zeitweilig Vikar der Karthause Mauerbach in Nieder-
österreich und von 1342 an während dreier JaluT Prior zu
Seitz im nördlichen Steiermark war. Als Prior Nikolaus von
Gaming im Jahre 1350 nach Prag berufen wurde, kam Konrad
zum erstenmal als Prior nach Gaming^), ein Amt, das er bis
1354 verwaltete und in welchem ihm Johannes I. von Mähren
nachfolgte^). Nach dieses Abgang 1358 ward Konrad zum
zweitenmal zum Prior in Gaming ernannt und blieb in dieser
Würde bis zu seinem Todestage, dem 17, August 1360*). Dieses
die Lebensdaten, die aus Wiedenmann und Steyerer zu eruieren sind.

1) Litteratur: Leopoldi Wiedenmann, Gemnicensia, Cod. cartac. in 4P

ohne Sign. Bibl. des' Stiftes Melk. — A. Steyerer S. J. , Commentarii pro


historia Alberti II. ducis Austriae. Lipsiae 1725. — B. Pez, Thesauri anec-
dotorum novissimi Tom. I. dissert. isagog. ]>. XIV. M. Denis, Catal. —
Codd. Vindob. IL sub no. DCCCXCI. —
H. 11. von Zeisberg, Zur Gesch. d.
Karthause Gaming. Archiv f. österr. Gesch. Bd. 60, S. 565 ff. K. Häsel- —
bnch, Die Karthause zu Gaming. B)l. d. \'ereins f. Landeskunde v. Nieder-
österr. 1878. S. 224. —
Gabler. Konrad von Gaming. Hippolytus, Jahrg.
1860, S. 204—207. (AVenige wertlose Xotizen, fast sämtlich aus Mone.)
2) Corrigenda in Catalogo priorum Carthusiae Gemnicensis R. P. Phili-
berto [Hueber, einem Melker] olim communicato. In Conrado, priore quarto
initium ita scribatur: Conradus de Haymburg, Marbacensium ad tempus vi-
carius et ab anno 1342 per triennium Prior Carthusiae in Seitz, Nicoiao
Gemnico Pragam circa annum 1350 evocato, Gemnicum vocatur. ut praesit

(^yiedenmann, Gemnicensia).
3) Nicolaus L, creatus 1345 officio decessit 1350. Obiit Pragae, annus

nescitur, 12 Junii. Rexit dein Seizensem ac I'ragensem domum annis viginti


et ultra. —
Conradus de Haimburga, creatus 1354, officio decessit 1354.

Johannes L de Moravia, creatus 1354, officio decessit 1358. obiit 1379.

Conradus de Haimburga, iterum creatus 1358, obiit 1360 17 Augusti.

Steyerer 1. c.

4) Als Todesjahr ist in der Series priorum. die der Gaminger Karthäuser
Wilhelm Höffer (lJfeO-1483) angelegt, 1362 genannt. Zur Sache bemerkt
Wiedenmann a. a. 0.: „Sic et Tylonis obitum ad annum 1346 et Conradi

ad annum 1362 collocaverat praedictus Wilhelmus errore tracto ex chartis,


— 7 —
Nun ist aber aufsordem siclier, dafs Konrad vom Ilaimbur^
zeitweilig der Prai2:(^r Kartliause angehörte. Unter den Marien-
liedernKonrads befinden sich zwei, deren Akrostichen auf Namen
von Karthausen anspielen; das eine Akrostichon lautet:
Sit thronus iste, pia, tibi gratus. viigo Maria;

„Thronus beatae Mariae" war der Titel der Gaminger Kar-


thause. Das andere Akrostichon bildet den Vers:
Ilortiilus iste, pia, placeat tibi, virgo Maria;
„Hortus beatae Mariae" war der Name der Karthause in Smichov
vor Prag. Schon dieser Umstand lälst einen Aufenthalt Konrads
aucli in letzterem Kloster vermuten. Die Vermutung wird zur
Sicherheit durch eine Handschrift des böhmischen Museums in
Prag, das sog. Orationale Arnesti, einen auf das sauberste illumi-
nierten Pergamentcodex in fol. min., eine Gebetssammlung, ge-
schrieben für den ersten Prager Erzbischof, den Kanzler und
vertrauten Freund Karls IV., Arnest von Pardubitz. Diese Hand-
schrift enthält fol. 149 a bis 150 b das sog. sertum oder Crinale
Konrads und am Schlüsse die Bemerkung: Explicit sertum B.
Äf. V. compositum de (juinquaginta flosculis editum per reli-

giosum virum fratrem Conradum, vicarium in Praga in mona-


sterio Carthusiensium. Ebenso bemerkt der später zu besprechende
Codex Xni E 3 der Prager Universitätsbibliothek zu dem Liede
Ave trinus in personis, dasselbe sei von einem Prager Kar-
thäuser verfafst^). Es handelt sich also nur noch darum, die
Zeit seines Prager Aufenthaltes zu ermitteln. Nur zwei Zeiten
sind im Le])en Konrads, wo wir einen solchen ansetzen können,
nändich zwischen 1345 und 1350. oder zwischen 1354 und 1358.
Dafs ersteres das allein Richtige, beweist die Vorrede des sog.
Mariale oder Laus INIariae. Und damit kämen wir denn zu-
gleich zur Besprechung der Werke Konrads.
Arnest von Pardubitz hatte am Veitsdome
ein Kollegium
von Mansionaren gestiftet, die gehalten sein sollten, täglich das
Votiv-officium de beata im Dome abzusingen. Hierzu verfafste
er im Auftrage Karls IV. und des Erzbischofes Konrad (oder er

dum tarnen constat utrumque biennio citiiis obiisse. Usum auteni fuisse
chartis dicti saeciüi 14. patrein Wilbehnum, ipse testatur."
^) Auch Denis 1. c. „Incoluerit is Carthusiam horti B. M. V. ad Pragam
:

a rege Johanne fundatam et postea vastatam ab Husitis; sed in bibHotheca


Petreii nulla ejus nientio neque in Balbini Bohemia docta."
sammelte vielmehr aus den Schriften der Väter) die nötigen
Lektionen ad nocturnos, neun für jeden Tag des Jahres. Später
machte er über Auftrag Meinhards von Neuhaus, erwählten
Bischofes von Trient, aus jenem grölseren Werke einen Auszug,
indem er nur für die Marienfeste 9 Lektionen beliefs, für die
gewöhnlichen Tage aber deren nur drei beibehielt. Dieses
letztere Werk nun, das in zahlreichen, um nicht zu sagen zahl-
losen Handschriftenauf uns gekommen ist und deii Titel Laus
Mariae trägt, hat Konrad von Gaming, wie er selbst in der
Vorrede angiebt, 1356 verfafst, während dasselbe Vorwort be-
merkt, er habe jenes grölsere Werk für Erzbischof Ernst „jam
pridem" zusammengestellt^). So würde er schwerlich ge-
schrieben haben, wenn dies erst vor zwei Jahren (1354) ge-
schehen wäre.
Aufser der „Laus Mariae" verfafste Konrad noch einen trac-
tatus super Alleluja. Die von dem Karthäuser Wilhelm Höffer

(t 1483) besorgte Series priorum sagt darüber: „Hie composuit


tractatum super Alleluja sed non complevit", und in einer Note:
„Composuit tractatum super Alleluja quantum ad initium et
finem, sed in medio hinc inde quaedam desunt cum nota, esse
in schedula quaerenda, quae desunt."
Wichtiger als beide genannten sind Konrads poetische Werke.
Eine Anzahl seiner Gedichte, die zu dem Formvollendetsten ^ge-
hören, was das spätere Mittelalter an lateinischer Reimdichtung
aufzuweisen hat, sind schon von Mone publiziert, allein in einer
Weise, die nur Verwirrung hervorzurufen imstande ist, indem

1) Ad laudem matris virginis sanctissimae ejusque prolis, ad satisfacien-


dum quoque desiderio venerabilis in Christo patris, Domini Meinhardi de
Nova domo, electi Tridentini hoc devotius requirentis, illeCarthusiensis,
qui jam pridem ad jussum Imperatoris et Archiepiscopi Prä-
ge nsis legendam de sex lectionibus cum homiliis de S. Maria virgine pro
mansionariis comportaverat , in isto rursus volumine, ut virgo amplius vene-
retur, elegantiora dicta de lectionibus illis excerpta pro singulis anni die-
bus .... distinguens, anno Domini 1356studiose collegit. Cod. ms.
Gracens. 257 saec. 14. (In anderen Handschriften findet sich eine andere
Einleitung, die mit den Worten beginnt : „Ad laudem .... ego frater Chon-
radus, vita peccator, habitu religiosus minimus ordinis Carthusiensis" etc.

(Cod. SeitenstettenB CLII. saec. 15); dazu die Bemerkung der citierten

Grazer Handschrift: „Exstat etiam prologus sub eodem principio positusj


qui tarnen non est compilatoris istius."
derselbe bei Liedern, die Konrad verfal'st
gleich zweifellos von
sind, bald „Von dem Prior Konrad von Gaming",
bemerkt:
bald: „Vielleicht" oder „Wahrscheinlich von Konrad von Gaming",
oder „Unter den Liedern Konrads von Gaming" (Nr. 463, 489,
901, 945, 1185), oder aber indem er dieselben ohne jede Be-
merkung schlechthin als adespota abdruckt (Sv. 399, 498, 711,
860 etc.). Und doch ist es nicht allzuschwer, die echten Lieder
von den zweifelhaften zu sondern.
Wir ha])en zwei Klassen von Liedern Konrads zu unter-
scheiden, seine ^larienlieder, elf an der Zahl, und seine Ileiligen-
lieder, ein reichhaltiger, nach der Allerheiligenlitanei geordneter
Cyklus auf die Apostel sowie die beliebtesten Märtyrer, Bekenner,
Jungfrauen. Die beiden Serien kommen feeide zusammen nicht
gerade in vielen Handschriften vor. Erst spät scheint Konrad
seine Lieder zu einem Gebetbuche vereinigt zu
sämtlichen
haben. Zwei Handschriften der K. b. Hof- und Staatsbibliothek
München Clm. 3012 und 19354, von denen die eine früher nach
Andex, die andere nach Tegernsee gehörte, überliefern uns dies
Devonationale zugleich mit einem Vorwort des Verfassers (In-
cipit prologus operis subsequentis , orationes scilicet Domini
Chunradi ordinis Carthusiensis) , in der es u. a. heilst: „Flures
vero non tam orationes quam oratiunculas , inio adulatiunculas
per modum letaniae de Deo, de beata virgine, de angelis, de
sanctis, sicut in tabula infra invenies, composui." In diese
Sammlung hat aber Konrad auch einige ältere Lieder aufge-
nommen, wie schon Mone I, S. 17 richtig bemerkt, und zwar
zum Teil unverändert, zum Teil aber auch, nachdem er sie einer
Überarbeitung unterzogen. Diese Lieder, die sich in anderen
bisweilen älteren Handschriften mit bedeutenden Abweichungen
voi-finden, während Konrads eigene Lieder fast keine Varianten
von Bedeutung aufweisen, sind die folgenden:
1. Alpha et magne Deus.
2. Verbum patri coaequale.
3. Paraclitus increatus.
4. Salve mea o patroiia.
ö. Eja virgo generosa.
6. Salve resurrectio.
7. Ave vivens liostia.
8. Te veneranda caro.
9. Salve sancta caro.
10. Sanguis tuus Domine.
— 10 -
11. Salve saluberrima.
12. Eja dulcis anima.
13. Saturatus ferculis.
14. colenda deitas.
15. Ave corpus Christi natiim.
16. Quod in ara cernitur.
17. Ave quem desidero.
18. Summe summi tu patris unice.
Werden diese 18 Nummern aus den beiden Codices entfernt,
so stellt der Rest dasjenige dar, was sich als poetisches Eigen-
tum Konrads nachweisen läi'st. Dafs die vorstehenden Lieder
nicht von ihm sind, ist leicht darzuthun. Nr. 1 3 finden sich, —
wenn auch abweichend, inter opp. Hildeberti Caenomannen. (ed.
Par. 1708, p. 1337; Trench, Sacred Latin Poetry, ed. 3. London
1874 p. 329); Nr. 7 obschon wahrscheinlich von Johannes Pe-
chamus, Erzbischof von Canterbury herrührend^), inter opera S.
Bonaventurae ; Morel, Lat. Hymnen d. M. A. Nr. 86; Nr. 18
inter opera S. Bernhardi; Nr. 8, 9 und 15 kommen in Hand-
schriften vor, die älter sind als Konrad; Nr. 11, 12, 13, 14, 16,
17 kommen in anderen Handschriften, z. B. Cod. Augiens. 36
mit so starken Abweichungen vor , dafs sich die Überarbeitung
dieser Lieder durch Konrad bis zur Evidenz nachweisen läfst.

Man braucht nur den Text der Reichenauer oder Prager Hand-
schrift mit vergleichen, und man wjrd
dem Andexer Codex zu
finden, Konrad, gewohnt seine Metra mit gröfstmöglicher
dafs
Strenge zu handhaben, diese Lieder aus einem freieren, jambische
und trochäische Zeilen willkürlich mischenden Versmal'se in ein
genaueres umgegossen; z. B.
P r a g er nandsc li r. Andex e r H ands c li r.

Adoranda deitas, colenda deitas,


Te invoco in fide, Te invoco in fide.
Admiranda bonitas, amanda honitas,
Audi me et vide. Nunc audi me et vide.
Tuae celsitudinis Tuae celsitiidinis
Coelum hie patescat, Nunc coelum hie patescat.
Et lumen tui luminis Lumen tui luminis

Super me splendescat. Jam super nos splendescat.

^) In Weise vermischt Richtiges mit Unrichtigem Cod.


interessanter
Lambacens. unter Abt Thomas von Retz (1439
463, geschrieben 1474), —
wenn er zu diesem Hymnus bemerkt: „Et qui hanc praescriptam orationem
devote dixerit ac pro Conrado Contuariensi [oraverit], 40 dies trien-

nalium obtinebit."
:

— 11 —
Wie man sieht, fol^^t in dem Metrum, welclies Konrads
Bearbeitung strenue einhält, stets auf eine troehäische eine
jambische Zeile:

wälirend im Ori.uinal beid(^ Artc^n <ranz beliebi<i" miteinander


wechseln: der Bearbeiter unterdrückt daher iiberzäldige Vor-
schläge in den ungeraden Zeilen und bringt solche an in den
geraden.
Nr 10. Sanguis tuus Domine sind ausgewählte Strophen
aus dem Granum passionis, einem sog. rsalterium über das
Leiden Christi, das sich in sehr vielen Handschriften findet (ge-
druckt ])ei Milchsack,Hymni et Sequentiae 65 — S. ff. Str. 1
bei Konrad = 58 des Psalteriums;
Str. 2 = 59, 3 = 60, Str.
4 = 111. 5 = 69, 6 = 70, 7 = 51, 8 = 52, 9 = 55). Nr. Salve 4,

mea o patrona, ist die t/berarbeitung eines Liedes, das sonst


mit den Versen zu beginnen pflegt

Omnibus consideratis
Paradisus voluptatis
Es, Jesu piissinie.

Es bleiben also nur Nr. 5 und 6, von denen ich zwar ein ander-
weitiges Vorkommen für den Augenblick aufser stände bin nach-
zuweisen, die aber aus inneren Gründen Konrads Eigentum nicht
sein können.

Unser Karthäuser hat nämlich P'.igentümlichkeiten der Form,


die es leicht machen, seineWerke von denen anderer zu unter-
sclieiden. So bindet er sich, wie erwähnt, äulserst genau an
sein Versschema, Silben zu viel oder zu wenig, Verstöfse gegen
die Betonungsgesetze kommen bei ihm nicht vor, Taktwechsel
verschwindend selten. Nicht blols sein schwacher, sondern
auch sein starker Reim (natürlich mit Ausnahme des
in dem Lied Ave maris Stella) er-
stumpfen einsilbiger Wörter
streckt sich ausnahmslos über zwei Silben: in seinen
zweifellos echten Liedern kommt aui-h nicht ein Beisi)iel des
Gegenteils vor. Endlich gilt ihm — vollständigkeitshalber sei
es gleich hier bemerkt — das doppelte i al> nur eine Silbe,
: ; :

— 12 —
also dii (die Götter) zu messen wie di^). Prüfen wir an der
Hand dieser Regeln z. B. Nr. 4, so finden wir Verse mit über-
zähligen Silben, wie:
Ut leo suum catulum
Jesu suscitasti,
Sicut Phoenix parvulum
cibo reparasti.
oder
Muliei-es humiles
Simon obedientes,
oder:
Quinquies diebus aliis

Pliira invenientes

Wir im Reime. Bei Konrad kommen


finden Nachlässigkeiten
überhau])t keine Lieder aus reimenden und reimlosen
vor, die
Zeilen sich aufbauen noch weniger Reime wie humiles und pau-
;

peres, aliis und discipulis. Ebensowenig Fehler der Betonung wie


Suscitatus appares
l)is ter prima die.

Diesel})en Regeln führen uns noch auf die Spur eines


weiteren Eindringlings. Die beiden erstgenannten Handschriften
bringen in der Serie der Heiligenlieder eines, das in den
meisten übrigen Codices fehlt. Es ist begreiflich, dafs die
bayerischen Mönche ein Lied auf den Landesapostel Riipertus
einschoben, aber sie hätten die Form besser handhaben müssen,
sollte anders der Intrusus unverraten bleiben. Da reimt sich
z. B. formula und accola, jejuniis und viduis, audiunt und de-
serunt, Theodo und episcopo. Damit ist die Unechtheit des
Ruperti-Liedes aufser Zweifel.
Es Km^ze die hauptsächlichsten Handschriften
erübrigt, in
aufzuführen, die bei Herausgabe dieser Lieder benutzt wurden.
Dafs es noch eine oder die andere Handschrift mit Gedichten
Konrads geben wird, daran ist wohl kaum zu zweifeln. Die
Vergleichung derselben könnte aber, in Anbetracht der sorg-
fältigen Überlieferung des Textes irgend einen weiteren Vor-
teil nicht gewähren. Handschriften, die nur das eine oder andere
Lied enthalten, sind an betreffender Stelle erwähnt.

^) Cod. Lambacens. 437 saec. 15 stellt unter den regulae de accentibus


auch diese auf: Hi proferri debet sicut di, tarnen ubique scribi debet per
dupla sicut hij, hijs, dij, dijs.
!

— 18 -
1. Co(l(*x Gciiiniceiisis. Icli beginne mit der einzigen
aus (ianiing stannnenden Handschrift. Sie gehört der K. K. Hol-
bibliothek in Wien und trägt die Nr. 1997; betreffs Beschreibung
verweise ich auf die Tabulae codd. niss. in ])ibl. Palat. Vindob.
asservat. Vol. I. p. 306 sq. Die Hsch. gehört noch dem 14.

Jahrh. an und ist in memb- sauber und sehr korrekt geschrieben.


Fol. 38 b: Iste liber est throni S. M. in Gemnich. Fol. 139 a
beginnen die Heiligenlieder Konrads und laufen ununterl)rochen
bis fol. 176 b. Hier finden sich zwei Sequenzen (Kehrein Nr. 841
und 796) worauf die Lieder von den HH. Dorothea,
eingeschaltet,
Sebastian, Florian, Basilius, Alexius und endlich nach einer neuen
Unterbrechung fol. 186 b das Lied Summe Deo agmina nach-
getragen sind. Fol. 1391) unten heilst es: Örationes editae i)er

Dominum Chunradum de Haymburga, olim priorem Throni,


scriptae per Dominum Fridericum. Bei Aufhebung der Kar-
thause Gaming wurden Bücher auf Leiterwagen fortgeführt;
die
was unterwegs Da ist es kein Wunder,
herunterfiel, blieb liegen.
dafs wir nur eine Gaminger Handschrift mit Liedern Konrads
haben
2. Cod. Andecensis saec. 15. K. b. Hof- und Staats-
bibliothek München. Clm. 3012. Enthält das von Konrad zu-
sammengestellte Gebetbuch von fol. Ib bis 84 a; seine ]\Iarien-
lieder fol. 17 a bis 41b; seine Heiligenlieder fol. 43 b bis 84 a.
3. Cod. Tegrinsensis I saec. 15. K. b. Hof- und Staats-
bibliothek München, Clm. 19 354. Enthält das Gebetbuch wie
Cod. Andecens. mit demselben Vorwort und denselben Liedern.
Vgl. Pez, Thesaur. anecd. Tom. I, p. XIV.
Cod. Tegrinsensis II anni 1490. K. b. Hof- und
4.

StaatsbibliothekMünchen, Clm. 19824. Fol. 85b: „Incipiunt


örationes sive carmina edita per Dominum Conradum priorem
domus throni S. Mariae in Gemnico.'' Nach dem Liede Ave
trinus in personis folgen die Marienlieder fol. 85 b bis 98 a.

Fol. 282 a „Oratio magistri Conradi de Genmico domo throni


B. M. Ord. Carth. Anno Domini 1490^', worauf die Heiligenlieder.
Cod. Tegrinsensis III anni 1476. K. b. Hof- und
5.

Staatsbibliothek München, Clm. 20 001; fol. 181a: ^,Incipiunt


örationes sive carmina edita per Dominum Conradum priorem
domus throni S. Mariae in Gemnico. Enthält Ins fol. 205 a
die Marienlieder, von da bis fol. 259 b die Heiligenlieder.
— 14 —
6. Cod. Underdorfensis saec. 15. K. b. Hof- und
Staatsbibliothek München, Clm. 7815. Enthält von fol. 61a bis
131 b einzelne der Heiligenlieder Konrads ohne dessen Namen.
7. Cod. Augiensis 36 saec. ^*/i5. Papierhandschrift in
fol. der Hof- und Landesbibliothek zu Karlsruhe. Fol. 180 be-
ginnen die Heiligenlieder ohne Namen des Autors und laufen
bis fol. 198b, wo es heilst: „Incipit registrum de sanctis sec. or-
dinem." Fol. 117b das Lied Ave, salve, gaude vale, beata
Barbara zum zweitenmal und 8 Marienlieder. Fol. 114 a heilst
es: „Sequitur thronus gloriosissimae virginis Mariae genitricis-
que Dei" ; das Lied folgt aber nicht.
8. Cod. Scotorum Vindobonensium saec. 15. Cod.
50 g 9. Papierhandschrift in 4» foll. 79. Enthält fol. 4 a bis
12b neun Marienlieder Konrads ohne dessen Namen, fol. 48a
bis 75 a die Heiligenlieder. Fol. 48 a beginnt eine alte Pagi-
nierung mit fol. 1 und endet mit dem letzten der Heiligenlieder,
die so als ein Ganzes erscheinen.
9. Cod. Sancti Blasii memb. 45. saec. 15. Stiftsarchiv
von St. Paul in Kärnten, von Mone als Hsch. von St. Paul
Nr. 44 aufgeführt, enthält von den Marienliedern Konrads das
Crinale fol. 22 b, Amictus fol.29 a, Thronus fol. 29 b und An
nulus fol. 30 b. Fol. 27 die Bemerkung „Incipit aparatus glorio-
sissimae virginis Mariae continens rosarium, sertum, amictum
et annulum ipsius. Incipit hortus rosarum etc." Dieser Hortus
(vgl. Mone 601) ist nicht von Konrad.
10. Cod. Präge nsis XIII E 3 saec. 14. K. K. Universitäts-
bibliothek. Siehe unter II.

H.

Die K. K. Universitätsbibliothek zu Prag besitzt eine Pergament-


handschrift in foll. 257. Sie trägt die .Signatur XIH E 3,
40
gehört dem Ende des 14. Jahrhunderts an und enthält eine
Sammlung von Reimgebeten und Liedern. Auf dem ersten
Blatte steht von späterer Hand geschrieben: Alberti Carthusiensis
scala coeli est titulus hujus librj ;
patet ex fine libri. Am Schlüsse
der Handschrift heifst es denn auch: „Explicit libellus, qui.dici-
tur scala coeli. Et merito scala coeli nuncupatur. Nam sicut
scala, inqua homo ad eminentiorem locum scandit, ex diversis
componitur lignis, sie libellus iste ex diversis hier bricht —
— 15 —
die liaiidsclirift al) : denn leider ist, wie in so nianelien anderen
Prager Handschriften, das letzte Blatt, das uns wohl den Namen
des Verfassers so i>ut den Titel seines Buches,
überliefert hätte als
ausjierissen. Der Sehreil)er jener Worte auf fol. 1 war jeden-
fallsnoch in der Lage, den Inhalt dieses letzten Blattes zu lesen
und scheint das Wesentlichste desselben a. a. 0. wiederholt zu
haben. Eine andere Bemerkung findet sich fol. 38 a: „Gro et
ego, recollector hujus libelli, ut quicunque in eo oraverit vel ex
60 aliquid reportaverit , ut Deum pro salute animae meae exo-
rare dignetur, quia cum magnis hunc laboribus sine du])io
compilavi."
Dieser recollector libelli ist nicht der Schreiber, sondern
der Sammler, wie wir sagen wtüden, der Herausgeber desselben.
War er nur dies? Die Scala coeli enthält unter dem i-eichen
Schatze von Liedern eine Reihe von Reimgebeten, die 1) nur
in dieser Handschriftund sonst nirgends vorkommen; die 2) sich
evident als Produkte ein und desselben Verfassers nachweisen
lassen, und zwar ö) als Produkte eben des recollector der Scala
coeli. Das erste glaube ich nach den mehr denn 2000 Hand-
schriften, die ich seitdem durchsucht, und in denen ich nicht
einem Verse dieser Lieder wieder begegnet bin, mit mehr denn
moralischer Gewifsheit behaupten zu können. Das zweite wird
niemand bestreiten, der sich die Mühe nimmt, diese Gedichte
beobachtend durchzugehen und deren formellen Eigentiünlich-
keiten einige Aufmerksamkeit zu schenken. Ich will nur einige
im Vorbeigehen streifen Der Autor dieser Gedichte schreibt ein
:

geradezu böhmisches Latein, weniger, weil sich fehlerhafte Formen


bei ihm finden, Deponentien als Aktiva wie sequere, fruere (Xr. 2,

19, 6; Nr. 2. 21, 6), der Conj. praes. suscitas statt suscites (Nr. 4,
7, 9 u. 7, 12); Formen wie rumpheus statt romphea (Nr. 4, 8,
u. 6), wie poposcebat statt poscebat, excelleris statt excellis, fur-
ire etc. : sondern mehr noch wegen der verschobenen Konstruktion,
die allüberall sich geltend macht und nicht selten das Verständ-
nis erschwert. So wenn die hl. Ursula angeredet wird:
Rex tuae cum percepisset
Angliae et autlivisset
Famam pulchritiulinis,

oder wenn sich der Dichter an Maria und Johannes wendet mit
den Worten:
— 16 —
Christus vos coadimavit
Ista hora, quando lavit
Passione saeculum.
Mater tuus cruce pendens
Natiis ecce tua dicens
Mater ad discipuliim.

Auffallend ist neben dem unreinen Reime besonders die


Vorliebe des Dichters für die Partikel quippe, mit der er einen
wahren Mifsbrauch treibt und die er in seinen 30 Liedern 25mal
stets in der unschicklichsten Weise verwendet.
Dal's nun der Autor dieser Gedichte kein anderer ist als
gerade der Compilator der Scala coeli, würde allein der Um-
stand höchst wahrscheinlich machen, dafs eben diese Lieder
einzig in dem von ihm zusammengestellten Gebetbuche vor-
kommen; es wird noch wahrscheinlicher dadurch, dafs er diese
Samndung, wie wir oben aus seinem Munde vernahmen, nur
cum magnis laboribus zustande gebracht, was vom blofsen Ab-
schreiben gewifs weniger zutreffen würde, als vom Anfertigen
dieser Lieder, denen man fast in jeder Zeile die Mühe ansieht,
die sie ihren Autor gekostet haben. Zur Sicherheit wird die
Wahrscheinlichkeit durch einen anscheinend ganz unbedeutenden
Umstand. Wie die Partikel quippe, so braucht unser Albertus
auch mit Vorliebe und Ungeschick zugleich den Ausdruck sine
dubio. So wird z. B. Johannnes der Täufer apostrophiert:
Ardens lucerna vocaris,
Quod et ipse tu probaris
Esse procul dubio.

und der Apostel Paulus:


Ubi pater preces audit
Tuas, certe et ex audit
Eas absque dubio.
Die Lieblingsphrase kommt aber auch gerade in dem oben ci-
tierten Sätzchen des recollector vor: quia. cum magnis hunc
laboribus sine dubio compilavi.
Dafs Albert ein Nachahmer Konrads von Gaming war, dessen
Lieder er kannte und von denen er viele seiner Scala coeli ein-
verleibte, beweist die ganze Anlage seiner Heiligenlieder, vor
allem der Umstand, dafs er, den betreffenden Heiligen fortwäjirend
anredend, ihm dessen eigene Lebens- und Leidensgeschichte vor-
erzählt. Was seinen Poesieen an Rundheit der Form abgeht,
- 17 —
ersetzt einiironiiarseii der l^iiistaiid , dals (li('S(^ll)en für Keiiiitiiis
der Legeiidenbilduiiu' einen nicht zu veraclit(^nden Beitrag- liefern.
Wer war al)(*r der Karthäuser Albert? Dafs er einer
böhmischen oder mährischen Karthause anueh()rt(% unterliegt
keinem Zweifel. Neben seinem barbarischen Latein beweist es
der Umstand , dafs sein Gebetbuch die spc^cifisch böhmischen
Heiligen. Wenzel, Prokop u. a. enthält. Nur drei Karthausen
können aber alsdann in Betracht konnnen, die Prager, hortus
beatae ]\rariae in Smichov, die Olmützer, Vallis Josaphat in
Dolan. und die Brünner zur hl. Dreifaltigkeit. Denn die von
A11)ert von Sternber"- 1378 gestiftete Karthausc^ Bubus beatae

Mariae in Tri-ka bei Leitomischl wurde, nachdem sie nie ganz


zustande gekommen und nur wenige Brüder beherbergt hatte,
schon 1389 nach Dolan verlegt. Wahrscheinlich befand sich
unser Albertus bei Abfassung seiner Scala in einer der mährischen
Karthausen. Denn er begleitet das Lied Konrads von Gaming
Ave trinus in personis fol. 225b mit der Bemerkung: Istam
orationeni fecit unus Carthusiensis in horto beatae virginis juxta
Pragam. So wird aber schw^erlich Jemand schreiben, der selbst
in der Prager Karthause sich befindet. Die Nekrologieen der
Olmützer und Brünner Karthausen, soweit dieselben auf dem
mährischen Landesarchive in Brunn vorhanden, weisen indes,
wie ich mich persönlich überzeugt habe, den Namen Albert für
das 14. Jahrb. nicht auf. Überhaupt scheint der Name damals
im Orden nicht häufig gewesen zu sein. Bedenkt man nun, dafs
die Kartliäuser nicht inuner in demselben Kloster verblieben,
sondern versetzbar waren, ferner dafs man
es zu vermeiden
suchte, innerhalb derselben Provinz mehreren ^Fönchen densell^en
Klosternamen beizulegen, so wird man kaum undiin können an-
zunehmen, der Samnder der Scala coeli und der Autor der 30
im folgenden mitgeteilten Lieder sei jener Albertus, der 1386
als Prior der Karthause in Prag vorkommt. Vgl. B. Pez. The-
sauri anecdott. noviss. Tom. VI. Codex diplomatico-historico-
ei)istolaris. Pars III p. 75. Mehr ist leider von diesem xVlbertus
nicht bekannt. Die fanatische Barbarei der Husiten hat die
prachtvolle Prager Karthause mit allen ihren Erinnerungen so
radikal vom Erdboden vertilgt, dafs nicht mehr als die blofsen
Namen von ca. 10 ^[itgliedern dieses Klosters auf uns gekonnnen
sind.
Drev.'-, ( Hiradus Gomnicensis. 2
III.

An Legenden des Albert von Prag reihe ich einen Lieder-


die
cyklus des Ulrich Stöckl oder Stöcklin von Eottach, der nach-
mals als Ulrich VI. dem Stifte Wessobrunn vorstand.
Dieser Ulrich Stöckl ist einer der fruchtbarsten Reimdichter,
die es je gegeben. In diesen Band sind jedoch von ihm nur die-
jenigen Lieder aufgenommen, durch die er unter die Nachahmer
Konrads von Gaming gehört, nämlich ein Cyklus von Heiligen-
liedern. Leider ist derselbe nicht ganz vollständig. Das beweist
der Umstand, dafs in der Reihe der Bekenner wohl Gregor und
Augustin, nicht aber Ambrosius und Leo, die zwei anderen
grofsen Lehrer des Westens, vorhanden sind. Allein es ist wenig
Aussicht, anderswo Liedern unseres Dichters zu begegnen, weil
sich dieselben augenscheinlich über die südwestliche Ecke Deutsch-
lands hinaus nicht verbreitet haben.
Da einer der folgenden Bände die übrigen Gedichte Stöcklins
enthalten wird, werde ich über denselben in der Einleitung zu
jenen des weiteren zu berichten und seine Autorschaft nachzu-
weisen haben.
Ich schliefse mit dem Ausdrucke des Dankes gegen alle

jene, die mich in der vorliegenden Arbeit gefördert haben. Aus


der Übersicht der benutzten Handschrift ist ersichtlich, wohin
sich derselbe richtet. In besonderer Weise fühle ich mich durch
die ebenso liebenswürdige als ausgiebige Unterstützung der K. b.
Hof- und Staatsbibliothek in München verpflichtet, und drängt
es mich daher, diesem Gefühle auch in besonderer Weise Aus-
dnick zu geben.

Feldkirch, den 15. Februar 1888.

(juWo Maria Dreves.


I.

Conradus Gemnicensis,
;

A. MARIEX-LIKDEli.
1. Aiiiiotns 15. M. V

1. Ave sole purior. 7. Sicut sol spectabilis,


Luna plena pulclirior, Visu delectabilis.
Splendida ^laria Tibi dat amictuni,
3Iuiuli liice clarior, Sic luna mutabilis
Cunctis astris gratior. Mundus et instabilis,
Digna laude pia. Quem calcas devictum.

2. In te, solem gratiae, 8. In quo sine macula,


Christus, sol justitiae, ]\riinda Dei famula.
^lire radiavit, Mundum respuisti,
Cujus lux laetitiae 3Iundi spernens singula,
Mortis et moestitiae Mundo corde sedula
Teuebras fugavit. Christo adhaesisti.
3. Tu sol super omnia 9. Eftice, ut vanitas
Lucens, noctis inscia, Mundique cupiditas
Sole es amicta, Per nos refutetur.
l'erae lucis gaudia Voluptatum pronitas
Fiant nobis pervia Onniisque iniquitas
Per te, benedicta. Penitus vitetur.
4. Solls per officia 10. In te, virgo regia,
Confer beneficia, Stella maris praevia,
Lustra latebrosa, Stellea Corona
Carens immunditia, Refert singularia
Nostra purga vitia, Bis sex privilegia,
Firma ruinosa. Gratiarum dona.
5. Liquefac et arida, 11. (jrata inchoatio
3Iollia consolida, Est sanctiticatio
Corda molli dura, In ventre materno,
Ac exsicca tluida, lusons conversatio,
Calefac et frigida, Gratiae repletio
Salva peritura. Pneumate superno.
6. Reduc, rege devia, 12. Non virili semine
Robora debilia, Sed sacro spiramine
Fove nascitura. Superveniente.
Incita viridia. ]n te obumbramine
Trahe vaporantia, Patris atque numine
Proba permansura. Concipis agente.
- 22

13. Sic concepto filio 15. In coeli cacumine


Gravida cum gaudio Tu sol solis lumine
Parturis, jucunda Digne trabearis,
Mater nato proprio Et bisseno ordine
Cum pudoris lilio Beatorum culmine
Et virgo fecunda. Pul ehre coronaris.
14. Absque pari femina, 16. Ambiunt hierarchici
Angelorum agmina Ordines angelici
Praemio praecellis, Novem te mirantes,
Regnans coeli domina, Martyres hymiiidici,
Gyras mundi lumina Confessores coelici.
Duodenis stellis. Yirgines laudantes.
17. Eja, splendor patriae.
Sis lucerna veniae
Luridis in via,
Nos per lumen gratiae
Duc ad lumen gloriae,
Fulgida Maria.
Cod. Andecens. fol. 17 a. A. —
Cod. Aug'iens. fol. 16S b. B. Cod. —
Tegurin. I fol. 31 a. C. —
Cod. Tegurin. II fol. 92 a. D. Cod. Tegurin. —
III fol. 190 b. H. —
Cod. Prägens, fol. 112 b. E. —
Cod. S. Blasii fol. 29 a.
F. — Cod. Scotorum. fol. 4 a. G. —
Steht ebenfalls in Clm Monacens. 19 991
anni 1466 fol. 294; Cod. Graecens. 1588 fol. 126 a; Cod. S. Galli 482 anni 1475
fol. 138 a.
Oratio super illo verbo Apocalypsis 12: Apparuit in coelo mulier araicta
sole et luna sub pedibus ejus et in capite ejus Corona stellarum duodecim.
In exordio versuum invenies titulum: Amictus beatae virginis Mariae. AE. —
4, 4 Ciarens in munditia A. —
5, 3 Corde AC. —
7, 5 Mundus estD;
Est mundus G. —9, 4 Voluptas, impuritas. F. —
10, 3 Stellata A. 12, 2 —
Mystico spiramine A; Sed mystico B. —
15, 3 Digne tu bearis F. 16, 5 —
coelici fehlt A.

2. Crinale B. M. Y
1. Ave, salve, gaude, vale, Ave coelum deitatis,
Maria, non vernale, Paradisus voluptatis,
Sed his rosis spiritale Aula summae majestatis,
Tibi plecto nunc Crinale Templum sanctae trinitatis,
Figurarum fiosculis. Christi tabernaculum.
Ave virgo, sponsa, nata, 3. Ave sponsa dedicata.
Mater Christi sublimata, Paranynipho salutata.
Ab aeterno ordinata. Deo patre obumbrata,
Ab antiquo prophetata, Pneumateque impraegnata,
Dei placens oculis. Genitrix verbigenae
2. Ave rosa delicata, Ave virgo gravidata.
Quae, de regum ramis nata, Rubo Moysi signata,
Es trans coelos exaltata, Igne sacro inflammata.
Et per mundum dilatata Per te simüs, advocata,
Sis nobis umbraculum. Coelici indigenae.
23

4. Ave iiiater Salonioiiis, Salve humilis ancilla


Digna sceptris et coronis, Dei veri, quem pusilla
Digiia sumniis nati donis, Tua lactas ex mamilla.
(<>uae in coeli regnas thronis, Luce frui fac nos illa.
regina gloriae. In (lua fulges rutilans.
Ave vivus fons hortorum.
9. Salve virgo singularis,
Quem mens silit contritoruni. Mater tamen miri maris,
Lava labern peccatorum. Unde sola expers paris
Nectar praebe supernorum, Digne cunctis dominaris
pincerna veniae. In supremo solio.
5. Ave Clara Stella maris, Salve Saba generosa
Qua processit lux solaris. regina gloriosa,
'

Quae per montem designaris, Dona regis pretiosa

Unde lapis angularis Impertire gratiosa


Venit sine manibus. Nobis in exsilio.

Ave fulgens arca Dei, 10. Salve, cui dulce fari.

Cujus nitor speciei De qua pium meditari.


Lucem superat diei, In qua suave jucundari.
Tota virtus nieae spei. Quam beatum amplexari
His intende precibus. Est amoris bracbiis.
Salve speculum virtutum.
6. Salve campi fios. qui miris
Sis certanti mibi scutum.
Signis fulges. dum oriris.
Hostem reprimens versutum.
Mox a tuis dum sentiris.
Mole carnis me exutum
Favum mellis elargiris,
Coeli junge gaudiis.
Dos divini muneris.
Salve arcus aerinus. 11. Gaude, cujus ob dulcorem
Colorosus non supinus, Cor liquescit per amorem,
Cläre lucens. vespertinus Hinc affectus ad candorem
Quem illustrat sol divinus,
Mens discurrit post odorem
Stans in Signum foederis^ Tuum. vernans lilium.
Gaude tbronus quem dum
,

7. Salve o columna ignis. stravit,


Nee non uubes miris signis Ebur caudens adaptavit,
Nos educens a malignis Auro fulvo decoravit
Per desertum, junge dignis Deus. in quo collocavit
In promissa patria. Regem suum filium.
Salve virga Jesse, tiorem
12. Gaude lampas, quam exstrujvit
Fers, qui coelis dat odorem,
Deus orbi, ({uae dum luxit,
Tibi, virgo, fert decorem.
Nova nobis tunc illuxit.
Suavem terrae dat dulcorem,
Quae ad lucem nos reduxit
Profugantem vitia.
Lux inexstinguibilis.
8. Salve mater benedicta. Gaude summa creatura,
In qua nulla sunt delicta. Mater vera, virgo pura,
Evae jugo non adstricta Quae naturae frangis jura,
Nee in partu es aftiicta. Quando in te fit factura
Sed enixa jubilans. Factor admirabilis.
— 24

13. Gaude fructuosa tellus, Vale vitis, quam plantavit


Madens Gedeonis vellus, Pater, verbum fecundavit,
Quod perfudit ros no vellus, Lenis auster dum perflavit
Quo vestitur et agnellus, Botrus Cypri pullulavit
I)ei patris unicus. Mero nos reficiens.
Gaude gaudium sanctorum,
18. Vale rubens et decora,
In qua gaudet rex coelorum,
Veri solis tu aurora,
Quam honorat plebs justorum,
Cläre fulges omni hora.
Quam in aevum angelorum
Visitando nos irrora,
Cantus canit melicus.
Suavitatis balsamus.
14. Gaude stellis coronata, Vale thorus delicatus,
Solls luce trabeata, Manu Dei fabricatus.
Sub qua luna est locata, Dei digito tornatus,
Semper manens illibata, Christo sponso praeparatus,
Cingens virum femina. Castitatis thalamus.
Gaude schola disciplinae,
19. Vale prudens advocatrix,
Glossa legis, fons doctrinae,
Abigail placatrix,
Vas coelestis medicinae,
Sola mundi reparatrix,
His, quos culpae pungunt Spinae,
Moabitis Ruth oratrix,
Funde medicamina.
Sunamitis regia.
15. Gaude, virgo, laetans plaude, Vale pulchra Judith fortis,
Et vitam nostram Claude,
sie Neca ducem trucem mortis.
Ut, qui dicunt tibi gaude, Bester nos de mortis portis
Semper tecum sint in laude Duc, ut simus tuae sortis
In coelorum culmine. In coelesti curia.
Gaude, quia semper tecum
20. Vale semper et laetare,
Deus manet et tu secum,
Et quod digne collaudare
Per quem precor, ut sis mecum
Te nequimus, hoc dignare
Et cor meum lustres tecum
, Tu pro laude acceptare,
Vultus tui lumine.
Laus humani generis.
16. Vale florens et amoena, Vale, virgo, tibi clamo,
Ante ortum luce plena, Maria, nam te amo,
Sed in ortu plus serena, Pietatis tuae ramo
(^uam non stringit gelu poena, Solve me de mortis hämo
Puritatis viola. CoUocans in dexteris.
Vale virga aridosa
21. Maria, dulcor florum,
Aaron prodigiosa,
Virtus myrti, arx cedrorum,
Fronde, flore germinosa,
Vis malorum punicorum,
Fructu valde speciosa,
Cella fragrans unguentorum,
Proferens amygdala.
Cellaque vinaria.
17. Vale urna, manna merum, Maria, flos rosarum,
Panem verum,
coeli portans Cinnamomi, olivarum, »

Qui conservat cor sincerum Nardi Cypri ac palmarum,


Et in fine est dierum Myrrhae, thuris, fistularum
Omnibus sufficiens. Vincis pigmentaria.
— 25 —
22. Maiia. clausa porta, 24. Maria, tu sublimis
Clausus hört US, iios conforta, Scala coeli. pres^os nimis
Tu de stirpe regum orta, Duc in altuiii nos ab iiiiis,

Paradiso iios reporta, Copulando nos opimis


Virginuni priinitiae. Supernonim civium.
Maria, mellis crater, Maria, sponsa dia,
Te elegit Deus pater, Quam coelestis hierarcliia
Ejus nato ut sis mater, Jugi laudat symplionia,
Qui per te est nobis frater, Audi preces. mater pia,
inventrix gratiae. Tibi supplicantium.

23. Maria, regis veri 25. Maria, semper ave.


Virga aurea Assveri, Sertum hoc ne ducas grave,
Iram judicis severi Summum Christi tu couclave,
Scis lenire, ut mederi Te laudem, mihi fave
ut
Malit quam percutere. Perpeti memoria.
Maria iiisigniia. Maria, recreamen.
Turris David praemunita, Placa patrem, natum, tiamen,
In supremo coeli sita, Ut tinale post examen
Pei- te cohors sit contrita, Sauctis nos conjungat. amen,
Quae iios cupit laedere. In superna patria.

Cod. Audect fol. 22 b. A. Cod. Auirieiis. tbl. 167 b. B. Cod.


Prägens, tbl. 114 a C. —
Cod. Tegurin. I tbl. 42 a D. Cod. Tegiirin. II —
tbl. 8H a E. —
Cod. Tegurm. III tbl. Ib2 a L. Cod. S. Blasii tbl. 22 b —
F. —
Cod. Scotor. Viudob. tbl. 6 a G. —
Orationale Amesti saec. 14. Cod.
Musaei Bohem. fol. 149 a H. —
Steht ebenfalls im Cod. Prägens. I E 25 fol.
181 I. —
Cod. Prägens. VII G 9 saec. 15. Cod. Lambacens. 452 saec. 15.
fol. 31b. —
Cod. S. Petri Salisburgens. b. VI. 3 saec. 15. Cod. Pollingens. —
saec. 1 5 Clm. Monacens. 1 1 922. fol. 7U a. — Cod. Raigradens. — INS. saec. 1 5.

fol.215 a. — Orat. ms. Montis Aprini saec.


5. Clm. Monacens. 6053. fol. 187 a. —

1

Cod. Graecens. 1588 saec. 15. foh 128 b. —


Cod. S. Galli 482 fol. 141 b.
.,Explicit sertum B. M. V. compositum de quinquaginta flosculis editum
per religiosum virum fratrem Conradum, vicarium in Praga in monasteiio
Carthusiensium." H. —
^Explicit sertum rosaceum M. V. conqsilatum per
dominum papam Urbanum IV.'' I. —
„Incipit sertum S. Bernhardi ad bea-
tissimam V. M. KF. —
1, 7 Mater virgo sublimata H. 2, 9 figurata HF. — 3,1 sponsa —
delicata E. —
3, 10 Coeli indigenae A. —
4, 8 Purga labem delictorum A. -
5 , 2 Quam processit E. 5,7 Tuae nitor F.— 5,9 nostrae spei F. — —
6, 1 tlos campi FG. —
6, 1 quae miris A. 6, 2 Fulges sigiiis C. —
6, 6 —
iris aerinus A. — 6, 7 Speciositate trinus H.— 6, lU Dans in signum A. —
7, 2 Xec non miris fulgens signis FG. — 7, 5 In superna patria F; in pro-
missa patris A. — 7, 6 Salvtr virgo F. — 7, 7 dat saporem AEG.— 7,8
dat dacorem BEF. — 7,9 Suavem terris AFH. — 7, 9 fert odorem B dat
odorem AFHG. — 7, 10 Profugando vitia CH. — 8, 3 Jugo Evae F. —
:

8, Dei verique F. — 8,8 Tua lactans A: Tua lactasti mamilla E. —


7
9, 3 Xaevo sola expers E. — 9, 4 Digne sanctis F. —
faris 7 O Maria 9,
gloriosa F. — 8 Dona Christi H. —
9, 5 Cum amoris B. — Arbor
10, 11, 7
candens F. — 11, 8 fulvo adornavit AH. — 12, 2 quem dum luxit A. —
12, 3 tunc refulsit H. — 4 fehlt F. — 7 Mater pia F. — 13, 3 Quem
12, 12,
perfudit H. — 13. 10 mellicus BF; Cantus laudat coelicus H. — 14, 2 tu
beata F. — 14, 5 Das weitere fehlt A. — 15, virgo laeta BG. — 15, 10 1
;

26

Vultus sui F. — 1(>, 3 !Sed post ortum H. —


17, ] — manna verum H.
17, 3 Qiii confirmat BHG. — 17, 10 Mire nos reficiens AB. — IS, 6 throuus
illibatus H. — 8 ornatus A; coronatus B —
18, 6 Judith F. —
19, i)ulclira
19, 7 trucem ducem BHGF; Neca cruce E. — 19, S portis mortis HF. —
20, 2 Ut qui F; Et qui E. — 21 5 CoUoque B. — 21
, 7 Cynamomum ,

F. — 22, 3 regum stirpe E. — 23, 3 Tu lenire et B; Sic lenire F. — et


24, 4 Te plorando nos B. — 25, 3 Summi Christi F. — 25, 5 In aeterna
g-loria F. — 25, 10 In coelesti patria H.

3. Animlus B. Y. M.

1. Ave virgo nobilis, Exprimit chrysolithus,


Desponsari liabilis Prae fulgore inclytus
Summo regi, annulum, Flammeis scintillulis,
Arrhabonis titulum, Ciaram te miraculis
Suscipe, Maria. Ac dono sophiae.
Xovum florem virgula,
Paranympho credula, 5. A berj'llo pallido
Seu nitenti fulgido
Concipis, quam jaspidis
Humilis in animo
Color monstrat viridis
Plenam iide pia.
Et benigna proximo
Rite comprobaris.
2. Virtus spei stabilis Tandem pretiosior,
Nunquam in teJabilis Cunctis gemmis gratior,
Fuit neque veritas, Asserit topasius,
Signat ut serenitas Cunctis quod limpidius
Coelica sapphiri. Deum contemplaris.
Lucens chalcedonius.
6. Ecce nunc qui rubeas
Sed sub divo pulchrius,
Guttas jacit aureas,
Pandit te eximio
Chrysoprasus nimii
Caritatis radio
Aestu desiderii
Fervide igniri.
Refert te fervere.
3. Ut smaragdi claritas Vt jacinthus celeri
Monstrat et viriditas, Se conformat aetheri,
Mente cunctis purior Sic fers opem anxiis.
Es et elegantior Tuis quos auxiliis
Actu virtuali. Cernis indigere.
Sardonyx inturbidus
7. Insuper" te omnibus,
Ruber, niger, candidus,
Deo et hominibus
Te designat limpide
Praedilectam roseus
Conversatam placide
Color et purpureus
Gestu virginali.
Probat amethysti.
4. l>ene rubens sardius Recte evangelica
Indicat apertius, Margarita coelica
Mortis Christi gladium Es mercantum omnium
Sauciasse niniium commercium
Felix, qui
Spiritum Mariae. Consequitur Christi.
:

— 27 —
8. Grandis niger dicitur. 10. Sic* te tenii)eranti;i
Veiiis albis cingitur. Ac timoris gratia
Qui te vere hunüleiii. Ornant, ut egregiu-
Hinc et acceptabilem Aperit Ligurius
Reserat achates. Similis electro.
Illicoonychius Magnes fernim propius
Mixtus fert, quod Dominus Attrahit celeiius.
Piis te virtutibus Virgo poeniteiitium
Adornavit omnibus, Chordas taiigit iiientiuni
Quam optarunt vates. Pietatis plcctro.
9. Nunc te prodit largiter 11. Approbat carbunculus.
Adamas, qui firmiter Lucens noctis oculus,
Cunctis obstat ictibus. Longe, late, largiter,
In adversis omnibus Laudis tuae jugiter
Fortem patientem. Famam dilatari.
Indicat perlucida Regmins in coelestibus
Te crystallus frigida Ornata virtutibus,
Mente, carne virginem Munda nos a vitiis

Nostraeque originem Et de tuis nuptiis


Spei exsistentem. Facias laetari.
12. Insuper in copia
Ephilat. Arabia.
Opliir. Saba pariter,
Tharsis dat similiter
Aurum affluenter.
Ex (luo praesens parvulus
Fit gemmatus annulus.
Quem oblatum hodie
Per sponsa gloriae.
nie,
Suscipe dementer.
Cod. Andecens. tbl. 27 a A. —
Cod. Augieus. fol. 170 a B. Cod. ^. —
Blasii fol. 30 b C. —Cod. Prägens, fol. 115 a D. —
Cod. Scotomni Viii-
dobon. fol. 8 a E. —
Cod. Tegiirin. I fol. 48 a F. —
Cod. Teguriu. II f..l.
94 b G. — Cod. Tegurin. III fol. 193 b H. —
Steht auch im Cod. Graoceiis.
loS fol. 126 b H. —
Clm. Monacens. 19 991 anni 14H() fol. 296 a. —
„Incipit ipsius annulus ex 20 gemmis pretiosissiuiis et auro virtutum
ejus mundissimo fabricatus." B. „In versuuni capitibus reperitur titulus
Annulus beatae virginis Mariae." BD. —
„Editus a Conrado de Haimburga
priore Carthusiae Seicensis." H. —
Str. 1 —
5 fehlen A. —
3,7 Rubel niger candidus C Rubens nigris
G. - 3, 10 Gustii viro-inali DB. —
5, 2 Seu urenti fulgido A; Seu virenti DE.
;


5, 9 qiiod fohlt A. —
7, 9 Felix fehlt A. —
11,7 Ornata his virtutibus A. —
12,2 Euilach B, Evilath G, Evilat E, Eiulat CD, Avoraus Mone „exsultat''
gemacht. „Ephilat est regio sc. indeanlant in terra Indica.'' DiÜenbach.

4. Throims Beatae Maria«'.

1. Salve coeli Domina. Intonantcs pariter.


Cui pangunt carmina Hymnizantes dulciter.
Angelorum agmina Modulantes jugiter
Summo coram bono, Harmoniae sono.
— 28 —
2. Tibi pareut omuia, Ecce, inquit, iiamini,
Polus, tellus, maria, Sum ancilla Domini,
Dominatrix regia, Dicens „fiat" numini
In coelesti throno. Felix obedivit.
Thronum Christus edidit
Huiic, qui cuncta subdidit
8. Per hos gradus Dominus
Seque tibi indidit
Thronum intrat cominus,
In quo nihilominus
Pro insigni dono.
Mensibus novenis
3. Hie in thronum gloriae In sedili aureo
Suae tarn eximiae Sedit rex purpureo
Te virtutis numine In vestitu carneo
Mire praeparavit, Nutibus serenis.
Regis ut autheutieus
9. Adstant et leunculi,
Salomonis typieus
Bis sex quibus graduli
Olim thronus mystieus
Pulchre figuravit.
Substant, quorum oculi
Thronum contemplantur.
4. Opus graude solidum, Totidem discipuli,
Ebur forte candidum, Conversores saeculi,
Ex natura algidum, Christi matrem singuli
Hoc materiavit, Digne venerantur.
Nempe quod efficiens,
10. Inde thronus habuit
Redimire gestiens,
Binas, prout deeuit,
Auro fulvo vestiens,
Manus, quibus tenuit
Nimis venustavit.
Regium sedile.
5. Uirgo praefert corpore Bina harum actio
Designatum ebore, Fomitis exstinctio,
Cuncto pulchrum tempore, Gratiae repletio
Fiorem castitatis, Reddunt hoc subtile.
Sic Mariae spiritus
11. Insunt bina brachia.
Praefulget divinitus
Acta vitae fortia
Auro fulvo praeditus
Virginis signantia,
Summae caritatis.
Nam contemplativam
6. In hunc thronum talibus (jratam affectantibus,
Sex virtutum gradibus Suavem degustantibus,
Christus scandens passibus Optimam servantibus
Motu singulari, Signat et activam.
Sic hie gradus infimus
12. Riteque spectabiles,
Non virtutis minimus,
Fortes et terribiles
Quod ad Ave legimus
Adstant bini stabiles
Virginem turbari.
Brachiis leones,
7. Turbat pudicitia, Accipit per virginem ,

Cogitat prudentia, Homo fortitudinem,


Fidei constantia Sumunt sed formidinem
Modum inquisivit. Barathri dracones.
2!» —
1.'). Tlironi })ars itosterior 17. At \('iitei' virgineus
IMnnaquo suporior. 'i'lironus est eburneus.
Ut Sit elegant ior. In quo rex aethereus
Kxstitit rotumla P'aclus honio Deus
I'itain clausit virginis Mansit corporaliter
Vita carens criminis, Supernaturaliter.
Quo in throno luminis Ut spiritualiter
Kegnat laetabnnda. Yivat honio reu^.

14. Salonionis stabile 18. Abiit in coelicum


Solium niirabile. Thronum per miriticuni
Opus delectabile Thronum transangelicuni
Id mateiiale. Thronus virginalis.
Sic paret cernentibus Resides in solio
Ut in regnis oinnil»us Proximata iilio

Cunctis in operibus Cum ingenti gaudio.


Non sit coaeciuale. Pacis aeternalis.

15. Attamen magnifici 19. Inde dextram omnibus


Nobisque pacitici Porrige precantibus
Thronus regis coelici, Et a malis actibus
Yeri Salonionis, Retrahe. Maria.
Xusquam sibi similem Ad te revertentibus
Nunquam sie amabileni Opern fer petentibus.
Tanique venerabilem Ut virtutum gradibus
Habuit in tlironis. Te sequamur pia

16. Certe in viri>inibus, 20. Tliromis divae regiae


Angelis. inartyribus. Per te, thronum gratiae,
Sanctisque doctoribus Nos in tlironum gloriae
Modo spiritali Congerat sanctorum.
Tamquani in sapphireo 3[ariae ut canticis
Ac solari fiammco Jubilemus melicis
Deus sedet nubeo libi cum hymnidicis
Throno speeiali. Choris angelorum.

Cod. Andeceus. tbl. 2() }>. A. —


Cod. Augiens. fol. ](\\) a. B. Cod. —
S. Blasiifol. 29 b. C. —
Cod. Prägens, fol. 1]:^ a. D Cod. Scotorum —
Viudobon. fol. -ö a. E. —
Cod. Tegrinsens. I. fol. 30 a. F. Cod. Tegriiisens. —
n. fol. 8S b. G. —
Cod. Tegurin. III. fol. 185 b. H. Steht ebenfalls Clin.—
Monaeens. 19 991 anni 146« fol. 291 b. —
Cod. 8. Galli -182 fol. 180 a.
-Super illo ver])o 3 Keg. Fecit rex Salonion thronum de ebore grandeni
:

et vestivit eum auro fuho nimis, qui liabebat sex gradus. Et suuimitas throni
rotiuida erat in parte posteriori. Et duae manus hinc atque inde tencnte.s
sedile. Et duo leones stabant juxta manus singulas et duodccim leuneuli
stautes super .sex gradus hinc atque inde. Xon enim factum corpus talc in
universis regnis. In secundo quoque Paralipomenon ponuntur dun bracliia
et quod ibi scabellum aureum dicitur hie sedile vocatur." DI>.
„Est titulus talis, probat ut series capitalis:
Sit thrnnus iste pia tibi gratus virgo Maria.'" BDG.
2, 2 —
11, 4 fehlen A. 3, —
in throno ß. 1 6, 3 scandit CE. — H, 4 —
Quod Mariam leginuis BE : Quam ad Ave EF. — 0. .ö Clausam salutari
:

— SO-
ßE, — 7, 1 — 3 Tarnen prudens cogitat
Quaereiis moduin quaeritat Vir-
g'inale recitat Votum quod subivit.
|

GEF.
7,7 Dicens sacro B.— 7, 8 —
[

— —
|

obaudivit G. 8, 8 Tutibus serenis C. 11, 4 Vitam contemplativam C;


c'ontemplatnram B. —
11,8 acturam B; Signant CF; Signavit E. 12, 7 —
Terroris formidinem AB. —
13, 2 primaque superior D. 15, 7 Atque —
venerabilem B; Tainquam venerabilem A. 16, H flamineo B.— 17, 4 —
Sanctus homo B. —
17, 7 Ut misericorditer DCF; Et niisericorditer E. —
19, 2 peccantibus CE. —
20, 1 domnae regiae B; de me regiae G.

1. Hortulus B. V. M.

1. Maria, paradisus, 7. Intrans ad te, dedicata


Voluptatis hortulus, Mihi virgo, filia,
Plenus cunctis bonis, Soror mea, sponsa,
Rigat te fons indivisus. Austro flaute delicata
Quadruplexque rivulus Horti tui lilia

Gratiarum donis. Colligam absconsa.


2. Tigris velox succurrendo, 8. Pneumatis austro perflatus
Euphrates es frugifer, Hortus tui pectoris
Phison OS mutatum Floribus vernabit.
Uerbum anguis auferendo, Latens Dens et velatus
Geon, quo se mortifer Velo tui corporis
Seit praerupto datum. In te germinabit.

3. Lignum vitae paradisi 9. Adsum, sponsus nunc jucundus


Ens in tui medio His pulsatus vocibus,
Vitae dedit fructus Veniat dilectus
Uberes, qui iion sunt visi, Candidus et rubicundus,-
Cosmo sunt remedio Electus ex millibus
Contra Stygis luctus. In hortum allectus.

4. Summus orbis architectus 10. Ecce asto, summe mitis,


Quem plantavit floridum, Omne fugans noxium
Hortus es conclusus. Tenebris relucens.
Iste tuus praedilectus Ad haec illa Sunamitis
Caput habens roridum Horti pandit ostium
Nusquam est exclusus. Sponsum introducens.

5. Stat, pulsat vociferando 11. Tunc rex regum in decore


Surge, curre, resera Sponsae dat charismata,
Ostium, conclave, Dona gratiarum.
Tua mihi grata dando Tentus ejus est amore,
Poma nova, vetera, Ut sensit aromata
Osculum suave. Rerum diversarum.
6. Est Votum virginitatis 12. Ibi ergo exsultabat
Novum sed fecunditas Unicus cum unica .

Pomum vetustatum, In credentis fide,


Per complexum Deitatis Bonus sapor hinc manabat,
Capiet humanitas Hoc per mala punica
Osculum beatum. Vel granata vide.
— 31

13. Illic Cedrus et Cypressus Large crocus caritatis


Virginis sublimitas Crescit, patientiae
Conteniplationis, Zucrarique sapor.
Vitis Cypri botrus pressus o]^
Fngula sobrietatem,
Cordis est jucunditas jNIyrrha continentiam,
Et affectionis.
Thus devotionem,
14. Inest palma triumphatrix, Signat gutta puritatem,
Contra hostes lioniinis Storax contidentiam
Balsamus salutis. Et orationem.
Rorat ticus dulcoratrix. 29 Bene zelus. disciplina.
Favor in cor virginis Fax, obedientia
Hella dat virtutis. Cum discietione
la.Oignit Setim tirmitatis Et prudeutia. doctrina.
Rubumque Mosaicum Mititas, justitia
Carne virginali, Cum perfectione
(Heumque pietatis,
23. Aloe, stacte signantur
^ledicamen mysticum Calamo et cassia.
Morbo spiritali.
Galbano, resina.
16. 3Iire praegnans et impune Tuta, hysopo notantur
Alvus et Mandragora Acta, desideria
Hortuli Mariae. Cappare divina.
Arbores solis et lunae 04. Ecce rosa, fios amoris,
Poma dant per tempora Rubet, floret lilium.
Coelicae sophiae. Candor virginali s;
17. Ramos suos tlierebinthus Viola vernat pudoris,
Hinc expandit gratiae, Flos campi convallium
Hinc ramos honoris. Famae virtualis.
Jugiter succrescit intus 05. Insuper arbusta culta
Bdellium clementiae, Et vireta germina.
Spes buxus viroris. Frutices donorum,
18. Affert laurus veritatem. Radix, stipes et virgulta,
Foliis constantiani Plantae^ herbae, semina
Arl)or ebenina, Onmium bonorum.
Ob imputrebilitatem 26 (Tratiarum diversarum
Dant perseverantiam Frondes, flores, folia
Ligna quoque thina. Fructusque virtutum
19. Rubens morus maturescit In horto deliciarum
Malusijue tlorigerus Yirent, vigent omnia
Conversationis, Ad divinum nutum.
Tunc amygdalus florescit, 27. Nunc dilatant se ramorum
Viretque juniperus Florida cum platano
Vi compassionis. Sponsam obumbrando,
20. Ft nardus humilitatis, et fons bortorum
Intluit
Myrtlms temperantiae. Impetu de Libano
Cynnamomi vapor, Hortum irrigando.
32

28. Sonaiit ibi coeli aves, 30. lüde tollens, quam plasmavit
Spiritus angelici Vestem caruis fragilem,
Sponsae jubilantes, Clausum dereliquit,
Melodias dant suaves Et ab horto revocavit
Carminisque coelici Gladium versatilem.
Landes resonantes. Quo Adam deliquit.
29. Ave, virgo, cujus hortum Sl.Aperi hunc hortum rite,
Dum descendens Dominus Quem clausit temeritas
Per se visitavit, Transgressoris Adae,
Reperit pudoris portum Manu duc ad lignum vitae
Clausum, nihilominus Nos, clamat posteritas,
Ut sol penetravit. Tunc prostrata clade.

32. Et nunc mihi horti tui


De virtutum floribus
Praebe praegustamen,
Nee non fac ut horti sui
Christus pascat fructibus
Me in aevum. Amen.
Cod. Andecens. fol. 16 a. A. —
Cod. Tegurin. I. fol. 37 a. B. Cod. —
Tegurin. II. fol. 9U a. C. —
Cod. Tegurin. III. fol. 1S8 a. E. Orationale —
ms. Tegurin. anui 1476. Clm. Monacens. 20U02. D. —
Steht auch Clin.
Monacens. (olim Tegrinsens.) 19 636 saee. 15 fol. 296 b; Clm. Monacens. (ol.
Tegrinsens) 19991 anni 1-166 fol. 292 h.
„Rhytlimorum capita per singulos (sie) colligis ista
Ortulus iste pia placeal tibi virgo Maria."
Ortulus beatae Virginis Mariae. Amen. A. —
2, 6 Datum seit praerupto A; 4 —
6 es exclusus C.
, 6, 2 Noviun —
fehlt A. — 6, 3 vetustum A. —
8, 3 vernabat A. —
8, 6 germinabat A* —
25, 1 infirmitatis A; firmitas C. —
23, 4 Riita A gegen das Akrostichon. —
19, 1 hortum fehlt. A. —
31, 6 prostrata claude. A.

6. ConviviBin dulcissimae Virginis Mariae.

1. Maria, sponsa Domini, Qui mox in \ini poculum


Quae in salutem homini Aquam vertit, miraculum
Divinitus es data, Sic exhibens divinum.
Una cum tuo filio, Hie pedes Christo fletibus
Ut rosa juncta lilio, Lavit, abstersit crinibus
Ad nuptias vocata. Et unxit Magdalena
2. Quo dum inter convivia Et Caput nardo pistico.
Fit sponso verecundia Cujus odore mystico
Deticiente vino, Ecclesia fit plena.
Te pietas inolita, Accedit huc triclinimii
Compassio insolita Et celebre convivium.
Movit nutu divino. Quo verus rex Asuerus
3. Expostulas auxilium Reginam Yasti repulit,*
Interpellando filium: Reginam Esther extulit
Fili, non habont vinum Judicio sincerus.
33 -
6. Nam Synagogam deserens Convesccbatur pariter
Ecclesianique praeferens Ad mensam corporaliter
In sponsain te elegit Ab ipsis recessurus.
Prae cunctis, quos ad nuptias 14. quantum istis dapibus
Coelestesque divitius Referta spiritalibus
A saeculo collegit Es mente saginata,
7. Praecipuuniiiue haustulum, Internis plena gaudiis
Deliciosum fercuiuni Et jugibus conviviis
Asverus noster ponit, Es facta delicata,
Quando corpus cum sanguine, 15. Dilectum super milia
Ex te assuniptuni virgine, Dum pascis inter lilia
Fidelibus apponit. Sacrarum mamillarum
8. Et Manna verum praebuit Liquors lactis niveo
Et panem coeli tribuit, De corpore virgineo.
Eliminans legalem Tu frontis et genarum.
Agnum cum caeremoniis,
16. Ut apis mel ex floribus
Se Dei agnum filiis Sic carpis flores osculis
Dans victimam paschalem. Ex labiis sacratis;
9. Post cum duobus fratribus Se ipso superdulciter
In Emaus ambulantibus Te replet nunc perenniter
Coactus remanere, Deliciis beatis.
Dum panem fregit protinus,
17. Quis unquam vidit oculus
Quod surrexisset Dominus, Audivit nee auriculus.
Recognoverunt vere. Nee in cor ascenderunt,
10. Hinc mellis favum offerunt Quamvis beati Spiritus
Et piscem assum aff'erunt Referti sunt divinitus,
A morte resurgenti, Nee tantas receperunt.
In melle Christi Deitas, 18. Nunc transis in triclinio
In pisceque humanitas Praecincta in convivio
Signata sunt credenti. Tu Christo ministrando,
ll.Stetit Jesus in littore Quo Spiritus angelici
Post opportune tempore, Et cuncti cives coelici
Dum fratres piscarentur, Discumbunt gratulando.
Jubens, ut rete mitterent 19. Et edunt, quo esuriunt,
In dextram et sie prenderent, Quod pleni non fastidiunt
Ne frustra conarentur. Semper esurientes,
12. Tunc multis magnis piscibus Quo debriari cupiunt,
Jam captis a piscantibus Hoc bibunt, adhuc sitiunt.
Christus eos vocavit, Sunt pleni sitientcs.
Afferrent partem piscium 20. Saturitas esuriem,
Ad panis, piscis prandium, Dat appetitus requiem.
Quod eis praeparavit. Fames saturitatem,
13. Gregatis tandem omnibus, Jucunda sie societas
Undenis recumbentibus Internaque satietas
Tamqun m valefacturus Stant per aeternitatem.
Di'eves, Coiiradus Gemiiicousis. 3
— 34

21. sponsa regis gloriae, 24. Accipere lideliter


Da mihi micas hodie Nos digne et salubriter
De mensa dominorum, Ad
vitam spiritalem,
In via ne deficiam, De petra Christo sugere
Donec permittas, veniam Mel, oleum emungere
Ad pacem filiorum. Per spiritum vitalem.
22. Tu aquas poenitentium 25. In hujus mundi aestibus
Infunde vasis cordium Et procellosis fluctibus
Et hydrias impleto, Nans velut piscis assus,
Ut vinum jubilantium Per te, virtutum anchora,
Factum ex aqua flentium Prendar ad coeli littora,
Bibamus corde laeto. Me trahat Christus passus.

23. Da maniia verum coclicum, 26. Ut ejus mensae copulex


Da panem et angelicum, Et cum beatis epulex
Da novi testamenti Saturque dape dia,
Agnum, corpus dominicum, Mens mea laudes Domino
Et saiiguinem salvificum Persolvat sine termino
Vitalis sacramenti. Tecum, dulcis Maria.

Cod. Audecens. fol. 2S a. A. —


Cod. Tegrinsens. I. fol. 50 b. B. Cod. —
Tegrinsens. 11 fol. 93 a. C. —
Cod. Tegurin. III fol. 191 b. D. Steht —
auch in Clm. Monacens. (olim Tegurin.) 15)991 anni 1466 fol. 294 b. Clm. —
Monac. (ol. Tegurin.) 20 021 anni 1470 fol. 370 a.
1 ,3 est data A' —
3, 1 Expostulans A. —
4 Cum panem C.
1 ,

13, 5 In dexteram et prenderent C. — 1

17, 6 frondis A. —
18, 1 At apis
mel C. — ^, 3 Ex labiisque A
1 ex labrisque C. —
19, 2 auditulus AC. —

;

21,4 Quo inebriavi A. —


26, 2 Et nos digne A. —
27, 1 aestibus fehlt A.
27, 2 fructibus A. —
27, 3 assis A. —
28, 3 dape pia C.

7. Gaudia beatae virginis Mariae.

1. Gaude, virgo, dico gaudens, 5. Gaude, natura, quem lactasti,


De favore tuo audens, Hunc in templum praesentasti,
Laeto corde tua plaudens Et te, virgo, expiasti
Replico nunc gaudia. Parientum hostia.

2. Gaude, virgo, mater Christi, 6. Gaude, quia tuus natus


Verbum verbo concepisti, In mortem pro nobis datus,
Dum ab angelo audisti: Te vidente tumulatus,
Ave plena gratia. Surgit cum victoria.

3. Gaude, sine partu tristi 7. Gaude, limbum destruentem,


Yirgo partum edidisti, Inde justos eruentem
Immo gaudens protulisti Christum vides transcedentem
Prolem mater filia. Coelos ex vi propria.

4. Gaude, magi procidentes, 8. Gaude, cum in igne niisit

Tuum natum agnoscentes, Pneuma sacrum, ut promisit


Deum regem profitentes Christus suis, tunc iramisit
Tria ferunt munia. Tibi hoc in copia.
35 —
9. Gaude, Cliristus cum levavit 15. Gaude, summe coronata
Te in carne et locavit Carnis dotibus ornata,
Supra astra, obviavit Christi dextris sociata
Tota coeli curia. Regnas super onniia.
10. Gaude, virgo singularis, 16. Gaude, semper perfrueris
Ut prae cunctis subliniaris, His deliciis sinceris,
Sic et digiie plus laudaris Ut inaevum jucunderis
In coelesti gloria. Summa cum laetitia.
11. Gaude, virgo, quae decore 17. A me mundi jam evellc
Omas coelum lucis niore, Gaudia permixta feile,

Velut cuncta sol splendore Immo me tuorum melle


Superat lucentia. Gaudiorum satia.
12. Gaude, cui angeloruni 18. Yeni, virgo, da laetari
Cliori parent et sanctorum Me in te, nunc consolari,
Ut reginae ac votorum Et in line gratulari
Exhibent obsequia. Tui de praesentia.
13. Gaude, quod vis esse ratum, 19. Dona mihi te videre,
Tuo nato exstat gratuni Semper tibi congaudere,
Et omnem tuum precatum Tecum plene possidere
Explet cum dementia. Beatorum praemia.
14. Gaude, qui te venerantur, 20. Ecce tibi congaudemus,
Tua laude delectantur, Maria, ut amemus
Hi per Christum munerantur Te in aevum et laudemus,
In superna patria. Duc nos ad coelestia.
Cod. Andecens. fol. 30 b. A. —
Cod. Scotorum Vind ob. fol. 12 b. B. —
Cod. Tegiiriu. I. fol. 54 a. C. —
Cod. Tegurin. III fol. 200 a. D. Steht
[.

auch Clni, Mouacens. (ol. Tegurin.) 20 021 anni 147' fol. 373 a.
4, 4 munera ABC. —
5, 4 Parentum A. —
T, 4 Coelos fehlt A. —
8, 3 cum ininiisit AC. —
20, 3 ut laudemus A.

8. Oratio super Ave Maria.

1. Ave virgo, virgula 3. Gratia progenitam


Flosculi regalie, Te Dens ignivit,
Quam in matris clausula Ut lucernam inclytam
Virtus divinalis Lumine vestivit,
Eximit a macula Cujus luce pcrditam
Culpae generalis, Drachmam rcquisivit.
Ut illustres saecula, Et ad vitae semitam
Decor virginalis. Ducens insignivit.
2. Maria tu sideris 4. Plena luce gratiae
Instar luminosa, Rutilans decora,
Stella maris diceris Solem tu justitiae
Vere radiosa, Praevenis aurora,
Nondum nata crederis Tota pulchra specie
Tota gratiosa, Fulgens omni hora,
Garens spina veteris Noctem delinquentiae
Culpae coeli rosa. Fugas sine mora.
3*
.

36 —
5. D m i 11 u s cum honiiiiem Sed in cruce plenius
Voluit creari, Per se immolatus,
Omniura tu Dominum In altari crebrius
Gaudes liumaiiari A nobis oblatus.
In te, virgo virginum.
Quo nos scis beari, ll.Fructus tuae coelicae
Conversationis,
Angelorum agminum
Speculum angelicae
Turmas reparari.
Imitationis,
6. Tecum Dei filius. Formam dat mirificae
Qui te dedicavit Contemplationis,
Et ut vitrum radius Exemplum magniiicae
Solls subintravit, Operationis.
Carne sumpta proprius
Te inhabitavit
12 V entri s tui castitas
Coelum decoravit,
Et nos sibi propius
Corporis fecunditas
Per te copulavit.
Mundum reparavit
7. Benedicta filia, Cordisque liumilitas
Quae paris parentem, Deum in Clin a Vit,
Lactis alimonia A^irtutum nobilitas
Nutris te pascentem, Mores reformavit.
Stringis inter bracliia
Cuncta contin^ntem, 13. Tui ventris filio

Cunis cingis fascia


Nunc associata,
In regali solio
Omnia regentem.
A dextris locata,
8. Tu in mul ieribus Excellenti praemio
Virgo concepisti Regnas sublimata,
Et sine doloribus Summo privilegio
Virgo peperisti, Omnibus praelata.
Post partum in omnibus
Virgo permansisti,
14. Jesus carnis scheinate

Sola sie liominibus


Jam te praedotavit,
Sceptro regni themate
Vitam contulisti.
Te praebonoravit,
9. Et sie semper speculo Regni diademate
Purior manebas, Pul ehre Corona vit,
Nee legali vinculo Angelorum neumate
Matrum subjacebas, Mire"" collaudavit.
Tamen cum infantulo Christus, patris dextera,
15.
Virgo procedebas,
Per te nos emundet,
Hostiam pro parvulo
Pietatis viscera
Teniplo offerebas.
In nobis fecundet,
10. Benedictus filius, Caritatis opera
Per te nobis datus Largius secundet,
Et in templo gratius Ut per nova foedera
Patri praesentatus, Cordis pax abundet.
— 37

16. Amen dicant omuia,


Ut nunc per te, pia,
llecreemur gratia,
Virgo, mater dia.
Da gustare gaudia
Coeli nos in via.
Tandem tecum gloria
Perfrui Maria.
Cod. Andet'ens. fol. äOa, A. — Cod. Augiens. t'ol. llSb. \i. Cod. —
Prag:ens. fol.117 a. C. —
Cod. Scotorum Vindob. fol. 1 b. D. Cod. Tegu-
1 —
rin. I fol. 61b. E. —
Cod. Tegiirin. II fol. 95 b. F. —
Cod. Te<?iirin. III fol.
195b. G. — Steht auch in Clm. Monacens. (ol. Tegurin.) 20123 saee. 15.
fol. 213b. —Clm. Monacens. (ol. Tegurin.) 20021 anni 1470 fol. 374a. —
Clm. Monacens. (ol. Tegurin.) 19636 saec. 15. fol. 276 a.
1, 3 in nostris clausula A. —
5,2 Voluit incamari B. 5, 5 Vitae —
virgo F. — 7, 7 Atquo cingis fascia B: Cingis fascio-ia A. 11, 1 Fruetus —
tili A. — 11,4 Invitationis A. —
13, 8 placata A. —
U, 1 camis stemate
A. — 14, 2 perdotavit ABF. —
14, 7 pneumate A.

9. Oratio snper Magiilficat.

1. Gaude, quam magnitieat Matrem virginabilem


Praeelectione Filius dilexit,
Dens et sanctificat Sponsam, tide stabilem,
In plasmatione, Spiritus allexit.
Cujus nos laetiticat 5. Ecce ex hoc defemnt
Generatione, Tibi nationes
Quam verbi deilicat Et beatam referunt
Incarnatione. Generationes.
2. Tua felix anima Te coelestes efferunt
Tunc magniticavit Congregationes
Dominum et intima Et terrestes praeferunt
Virtus adoravit, Te cognationes.
Fide mens gratissima 6. Quia potens Dominus
Plaudens jubilavit, Tibi magna fecit,
Laudeque dignissima Magna nihilominus
Cor tripudiavit. Et in te perfecit,
3. Exsultavit spiritus Quos ab ipso facinus
Tunc in salutari, Separans infecit,
Illapso divinitus Per te traliens cominus
Modo singulari. Pulchrius refecit.
Quem non valet penitus 7. Nomen ergo Domini
UUus perscrutari, Hoc sanctiticctur
Attamen medullitus Et in landein numini
Debet venerari. Sanctum praedicetur,
4. Te ancillam huinilem Huic sancto nornini
Dominus respexit, Semper supplicetur.
Filiam te nobilem Quo salutem hominum
Genitor provexit, Dens pollicetur.
— 38

8. Et misericordia 12. Abraham et semini


Ejus in timentes Ejus in aeternum
Pacisque remedia In salutem homini
Super poenitentes, Puerum supernum
Gratiae praesidia Dens misit, virgini
Super exquirentes Filium dans vernum,
Et virtutum gaudia Honor cujus nomini
Super diligentes. Sit in sempiternum.

9. Potens hie in proelio 13. Hunc Deum puerulura,


Superbos dispersit, Ex te, virgo, natum,
In virtutis brachio Et immensum parvulum,
Daemones eversit, Summum inclinatum,
Inferni succendio Et verbum infantulum,
Cunctos sie immersit, Primum Ultimatum,
Ut in coeli solio Dominum veraculum
Nee unus supersit. Nobis fac placatum.
10. Dominus deposuit 14. Gaude, mater gratiae,
De sede potentes Cujus ventris fructus
Et in alto posuit Gustum dans laetitiae
Humiles egentes, Nostros tulit luctus,
Bonis implens aluit Per quem a pernicie
Nos esurientes Homo est eductus
Et inanes statuit Et ad portam gloriae
Divites tumentes. Exsul est reductus.

11. Et misericordiao 15. Eja digna vernula,


Suae recordatus Quae Deo deorum
Nostraeque miscriae Ministrasti sedula.
Hujus incolatus, Tu sancta sanctorum,
Nos suscepit gloriae Fac ut sine macula
Dens incarnatus, In coelo coelorum
Velut multifarie Laudem te per saecula,
Patres est affatus. Saecla saeculorum.
Cod. Andecens. fol. 38 a A. —
Cod. Augiens. fol. 119 a B. Cod. Prägens, —
fol. 116 a. C. —
Cod. Scotorum Vindobon. fol. 10 a. D. Cod. Tegurin. I —
fol. 64a. E. —
Cod. Tegurin. II fol. 96b. F. —
Cod Tegurin. III fol. 197a.
G. — Steht ebenfalls in Clm. Monacens. (ol. Tegurin.) 19 636 saec. 15. fol.
290b. —
Clm. Monacens. (ol. Tegurin.) 20 021 anni 1470 fol. 375a.
4, 5 virginalem B. —
7, 2 Hie sanctificetur B. —
8, 2 Super metuentes
B. — 9, 5 Inferi succendio BD. —
11, 7 multiformie C. 13, 5 Verbum- —
que B. — 15, 7 per singula A. —
15, 8 Saeculorum. Amen. B.

10. Oratio super Salve regiiia.

1. Salve nobilis regina, Sitibundis nunc propina


Föns misericordiae, Nectar indulgentiae, .

Aegris vitae medicina, Et quos culpae pungit spina,


Lapsis vena veniae, Medicamen gratiae.
-, ;

— 39

2. Vere vitae tu dulcedo, 6. Ejaergo,advocata


Cujus sapor proticit, N s r a mitis omnibus,
t ,

Favus niollis, suavis medo, Iram Dci prece grata


Cujus dulcor afticit, Placa poenitentibus.
Gratiae me tuae dedo, Dominatrix sublimata.
Cujus odor reticit, Praopotens virtutibus.
Nam matrem l)ei credo,
te In patronam nobis data,
Cujus amor perticit. Salva nos ab liostibus.
3. Etspesnostra specialis, 7. Tuos tam misericordes
Salve, decus virginum, Ad nos verte oculos
Cujus alvus virginalis Et peccati tolle sordes,
Fert salutem homiiiuin, Animorum stimulos,
Imperatrix aeternalis Tu consorva mundicordes,
Supernorum agminum. Puritatis aemulos,
Ut nos eruat a malis, Vera pace fac concordes
Deprecare dominum. Cunctos Christi populos.
4. Ad t e matrem en c 1 a ma 8. Christum Jesum, bene-
mus dictum
Exul es et filii Fructum tut uteri,
E V a e ad , t e s usp i ra mus Animarum dulcem victum,
Accolae exsilii. Quo pascuntur superi,
Te symmistam flagitamus Cruce tulit qui delictum
Divini consilii, Microcosmi miscri,
Per te fructum sentiamus Triumphando maledictum
Coelestis auxilii. Principatum inferi
5. In hac valle lacrimarum 9. Tu benigna hunc ostende
Nos gerne nt es dirige, Nobis post exsilium,
In abyssum offensarum Audi preces et intende
Lapsos f 1 e n t e s erige Gemitus humilium,
A reatuque poenarum Diligentes te defende,
Nos clementer corrige Firma spes fidelium,
Et a lacu tenebrarum Ne diei nos tremendae
Trabens manum porrige. Feriat Judicium,
10. Vere Clemens, vere pia.
Vere virgo regia,
Cui laudis harmonia
Personal in patria,
Nos gubemans in hac via
Tua per praesidia,
Transfer, d u 1 c i s o Maria,
In aeterna gaudia.
Cod. Andecens. fol. 40 a. A. Cod. Augiens. fol. 119 b. B. —
Cod. Prägens, —
fol.116b. C. —
Cod. Scotomm Vindob. fol. 1 1 a. D. Cod. Tegurin. I fol. 66a. —
E. —
Cod. Tegurin. II fol. 97 b. F. Cod. Tegurin. III fol. 199 a. G. — —
Steht ebenfalls in Clm. Monac. (ol. Tegurin.) 20 0^1 anni ]47i) fol. 376a.
2, 5 tuae rae B. —
4, 5 Summi sancta flagitamus A. 7, 2 Ad uo3 —
converte A. —
7, 8 Cunctosque A.
. ,

40

11. Oratio super Ave maris Stella.

1 AVe mar i s s t e 11 a Porta supernorum,


Verbi Dei cella, In qua sibi thorum,
Gratiarum mella Fecit rex coelorum,
Dans, coelestis ros. Electorum pres.
Maris felix portus,
5. SumensilludAve,
Voluptatis hortus,
Verbum tam suave,
In quo est exortus
Tu Christi conclave
Deitatis flos.
Electorum pars.
Stella tu serena,
II lud verbum datum
Solls luce plena,
Et a patre natum,
Dulcis et amoena,
A te generatum
Tu sanctorum dos.
sublimis ars!
2. Dei mater alma, Ave virgo parens.
Tu virtutum palma, Omni naevo carens,
Coeli ad agalma Cujus inflet arens
Esto nobis dux. Gebennalis mars.
Mater orphanorum, 6. Gabrielis ore
Salus miserorum, Audis cum tremore,
Fac ne nos rectorum Matrem Christi fore
Hostis laedat trux. Te, quod datur tunc.
Alma virgo parens, Ore benedicto
Pari semper carens, Solvas a delicto,
Gare semper clarens, Nos reddens invicto
Angelorum lux. Regi regum nunc.
3. Atque semper virgo, Ore Gabrielis
Mater sine viro, Credens tu fidelis,
Virum modo miro Filium de caelis
Paris, qui est rex. Ex hoc gignis hunc.
Semper in scripturis 7. Funda nos in pace
Cunctis creaturis Nee pro nobis tace,
Praefert in figuris Sed accensa face
Te divina lex. Roget tua mens.
Virgo, virga floris, Nos duc dulcis, dia,
Cujus haustu roris Ubi tecum, pia,
Gustuque dulcoris In aevum, Maria,
Vivit coeli grex. Gaudet tua gens.
4. Felix coeli porta. In pace cum rege
In qua pax est orta, Gaudes nova lege,

Illuc nos reporta,


Sta pro tuo grege,
Sic te rogo flens.
Ubi semper es.

Coeli sidus carum, 8. Mutans nomen Evae,


Instar solis darum, Confer onus leve,
Splendor animarum, Ne culpae primaevae
Peccatorum spes. Nos corrumpat fei.
— 41

Nomen amorosum 12. Bona cuncta posce,


Habes et famosum, Nobis et ignosce
Spiritum favosum. Nosque recognosce
Tu coeleste mel. Cum pro tuis stas.
Evae transfer fletum Cuncta que profana
In arrisum laetum, Yulnera mundana
Sic intremus coetum, Mentis nostrae sana,
Ubi manet El. Medicinae vas.
Posce quod amamus,
9. Solve vincla reis, Dona quod speramus,
Pacem donans eis, Age, quod agamus
Et a culpis meis, Nihil exträ fas.
Yirgo, munda me.
Yincla peccatorum, 13. Monstra te esse matrem,
Nexus delictorum Placa Deum patrem.
Rumpe, ne malorum Qui se nobis fratrcm
Nos involvat vae. Ex te fecit hie.
Reis spem solutis T e esse Mariam.
Et opem virtutis Summ am coeli diam
Confer destitutis, Credimusque piam
Obsecramus te. In aeternum sie.
Matrem Christi Dei,
lO.Profer lumen caecis^ Te rogamus rei,

Umbram fuga necis, Da salutem spei,


Sume yirgo precis Da spem nobis, die.
Devotorum thus.
Lumen spiritale, 14. Sumat per te precem,
Supernaturale Qui pro nobis necem
Praebe. ne letliale Tulit, tunc in faecem
Nos corrumpat pus. Ruit hostis frans.
Ca e eis et orbatis Per te renovemur,
Yisu veritatis In te gloriemur,
Redde cum beatis A te coronemur,
Verae lucis jus. Angelorum laus.
Precem nostram tibi
11. Mala nostra pelle, Damus atque sibi,
Posce nosse. velle, Qui dat panem ibi
A peccati feile Suis in Emaus.
Serva Christi lar.
Nostra gubernatrix 15. Qui pro nobis natus.
Sis et defensatrix, Mundo conversatus,
Coeli dominatrix, Patri immolatus,
Cui nemo par. Bellans sicut vir.
Pelle voluptatem Pro nobis resurgens^
Et inanitatem. Morte mortem urgens,
Veram ubertatem Quare Satan turgens
Da coeleste far. Fert poenarum pyr.
42 —
Natus ex te, dia, Culpis non fraudata,
dulcis Maria, Summi regis nata,
Te in hierarchia Mater illibata,
Dextro locat ir. Tu pro nobis sta.
Solutos peccatis
16. Tu 11 1 mortem crucis Fac nos, pulchra satis
Auetor verae lucls,
Aula trinitatis,
Flos in virga nucis Nulla major qua.
Dedit nobls spem.
Esse Deum, Amen, 20. Mit es te videbunt,
Patrem, natum, flamen, Qui non plus dolebunt,
Unum reor tamen, Tibi adhaerebunt,
Sancti laudant quem. aestatis ver!
Tuus natus Deus Fac et nos astare
Omnlum meus,
et Sanctis, et laudare
Jesus Nazaraeus Te cum Christo, quare
Cunctam feclt rem. Sanctus cano ter.
Castos duc in chorum
IT.Virgo singularis, Regis angelorum,
Stella predicaris
Mater orphanorum,
Fluctuantis maris,
Opern nobis fer.
Candens plus quam nix.
Singularis vita
21.Yitam praesta uram,
p
Nobis in te sita,
Nostri gere curam,
In coelo nos dita,
Yiam per securam
Ne nos premat Styx. Duc nos, coeli pons.
Singularis virgo,
Praesta, quod optamus;
Parens sine viro,
Tecum ut vivamus,
Loca nos in pyrgo,
Ad te conscendamus,
Quo it justus vix.
virtutum mons.
18. Int er omnes mitis, Pur am et profundam

Tu vinosa vitis, Gratiarum undam,


Pota nos mellitis Cordibus fecundam,
Botris, nostra ars. Funde vitae fons.
Omnes reges caeli,
Qui stant coram Eli,
22. Iter para tut um,
Scutum da virtutum,
Reples laude zeli,
Quorum tu es pars.
Nam contra versutum
Grandis instat lis.
Mitis et benigna,
Cruce nos consigna,
Para defensamen,
Confer adjuvamen,
Ut nos non maligna
Hostis ne fraudamen
Laedat Stygis Mars.
Vincat nos aut vis.
19. Nos culpis solutos Tu tum et beatum
Semper fac et tutos, Ut captemus statum
Fide, spe imbutos, Post hunc incolatum.
Caritatem da. Tu pro nobis sis.
.

— 43 —
23. U t V i d ent e s J esum Vivit sie ut peeus,
NuiKiuam culpa laesum, Quorum ipse spes.
Sed pro nobis cacsuin, Christo vero credo
Cedat mortis nox. Et sie hostem laedo.
Videntesque, pia, Cum peccatis cedo,
Te, virgo Maria, quam saneta res.
Laudis melodia Decus supernorum,
Nostra sonet vox. Terror infernorum.
J e s u m que laudaiites, Salus mundanoruni
Angelos adstantcs, Christo semper es.
Nos considerantes, 27. Spiritui almo
Jubilemus mox. Laeto cano psalmo
24. S e mper co 1 1 ae t e mur Cum extenso palmo,
Et congloriemur, Ubicumque sto.
Sanctis commoremur, Sancto Deo soli
Christus beat quos. Ac Mariae proli,
C 1 1 ae t e mur tibi, Qui est rector poli,
Gratiemur sibi Me totalem do.
Semper hie et ibi, 28. Tribus honor unus
Qui rederait nos. Triplex Deo munus
Amen, amen toto Demus, ne nos funus
Corde, voce, voto, Laedat vallc hac.
Animo devoto Honor trinitati,
Canat omne os. Salus unitati,
25. Sit laus Deo patri, Laus sit Deitati.
Christo nostro fratri, On, quae peto, fac.
Decus sit et matri, Unus exstat Dens
Semper laudo quam. Omnium et meus,
Laus Nazaraeo,
sit Jesus Nazaraeus,
Jesu Deo meo, Matris sugens lae.
Qui nos de alveo 29. Amen dieant flentes,
Ducit pie tam. Gratiam quaerentes,
Deo patri, nato, Gloriam canentes,
Flatui sie dato Regi Kyrion.
Landes et amato, Amen dieant gentes,
Dignum est hoc nam. Culpam confitentes.
Patri dato laudes, Deum profitentes,
Filio congaudes, Qui est in Sion.
Flamini applaudes, Amen dieant euneti,
Nee sileto jam. Vivi et defuneti,
26. S u mm Christo decus Qui sunt deo juncti,
Per quem homo secus Cui nomen on.

Cod. Andecens. fol. 32a. A. —


Cod. Augiens. fol. 11 Da. B. Cod. Prägens, —
fol. 1151). C. —
Cod. Scotorum Yindob. fol. 9 a. D. Cod. Tegurin. I —
fol. 67 b E. - Cod. Tegurin. II fol. 98 a F. —
Cod. Tegurin. III fol. 201 a.
G. — Steht auch in Clm. Monacens. (ol. Togurin.) 19616 saec. 15. fol. 144 a.
44

1 2 Verl Dei cella A. 4 Dans fehlt A. —2 7 reorum A.


1 , — ,


,

2, 11 Cläre semper A. Angelorum dux A.


2, 12Str. 5 bis 9 fehlen —
BCD. —
11,2 Nosse posse velle AF. 11, 6 Sis et divinatrix A. — —
12, 3 Et nos recognosce AC. 12, 6 Vulneraque B. — Str. 13 bis 21 —
fehlen BD. —
16, 11 Nazarenus A. 21, 3 Vitam ad futuram A. — —
21, 4 Fer nos coeli ACDF; Fac nos B. 24, 12 Omne canat os D. — —
Str. 25 bis Schlufs fehlen BCD. Wahrscheinlich sind diese Stroi3hen später
hinzugedichtet; sie stechen auch, formell wie inhaltlich, sehr vom Vorher-
gehenden ab. —
26, 3 sicque A; sie quam F. 29, 3 Kvqiojv. — = —
29, 12 =
wV.

B. HEILIGEN-LIEDER.
12. De Omnibus sanctis.

1. Ave trinus in personis, 6. Ave, felix duodena


Unus in essentia, Clanga apostolica,
Indivisus tu in donis, Quorum vita non terrena
Cuncta creans entia, Nee potestas modica.
Jam virtutum diter donis Per vos mihi salus plena
Ex tua praesentia. Detur, virtus coelica.
2. Ave, Christe, reparator 7. Ave, cohors prophetarum,
Protoplasti generis, Signis miris inclyta,
Jesu Dei mediator Concio patriarcharum,
Et humani foederis, Sacra stirpe praedita,
Quaeso, mihi sis salvator Dona ferte gratiarum
Ut electis ceteris. Hostis fraude domita.
3. Ave, virgo sicgularis, 8. Ave, coetus novae legis,

Felix tu puerpera, Scribens evangelia


Universis dominaris, Ac discipulorum regis
regina, impera, Nova dans praeconia.
Ne me morsibus amaris Ad superni per vos gregis
Stygis laedat vipera. Transferar ovilia.

4. Ave, chori angelorum, 9. Ave phalanx purpurata


Deitatis facie In cruoris flumine,
Illustrati electorum Innocenter candidata
Omnium in acie, Turba rubens sanguine,
Mihi, precor, supernorum Vita sumat me beata
Ferte lumen gratiae. Vestro deprecamine.
5. Ave tu, baptista Christi, 10. Ave, sacer grex doctorum,
Major natis hominum, Veritatis speculum,
Verbi Dei vox, praeisti Rector quoque populorum,
Nuntiare Dominum, Felix Chorus praesulum,
Fac, ne claudam nece tristi Per vos Christus, rex coelorum,
Hujus vitae terminum. Salvet me in saeculum.
— 45 —
11. Ave, agincn confessoium, 12. Ave. turnia virginalis,
Lux tidelis i)ui)uli, Agni tecta vellere,
catorva monaclioruin, ( ontineiituin. conjugalis
C'uncta sperncns saeculi Claro casta foedere,
Vestra prece peccatoruin Per vos vestis nuptialis
Nexus ruant siimuli. ]\Iilii rtetur iiiunere.

13 Ave, omnium sanctoruni


Jucuiida societas,
Ad superna me poloiuin
Vestra ducat pietas,
Ut vestrorum me bonorum
Repleat satietas.
Cod. Andecens. fol. 83 b. A. —
Cod. Augicns. toi. 180 b. B. Cod. —
Geraniceiis. fol. 139a. C. —
Cod. Prägens, fol. 125b. D. Cod. Teguriu. I —
fol. 158a E. —Cod. Tegurin. II fol. 85b F. —
Cod. Togurin. III fol. 181a.
G. — Cod. Underdorfens. fol. 131 b. H. —
Stellt ebenfalls im Cod. Gracens.
1588 fol. 125 a.
1, 6 Tiia ex ABF. —
Str. 2 fehlt D. —
4. 1 Ave eoetus F; Avete chori
B. — 6 ,4 Xec pietas B. 6 —6 Detur vi deifica F.
, 7 —
1 Ave chorus ,

A. — 9, 1 fallax D. —
9, 2 cruorum A. —
9, 3 Innocentuni AD. 12, 1 —
turma sing-ularis. F.

13. De iiovom ordinibus aiig:eloruiii.

1. Sumnio Deo agmina Chorum datis tertium,


Trinae bierarchiae, Throni sedis Dei,
Modulantis carmina Unde fit Judicium
Dulcis symphoniae, Justi atque rci,
Mea nunc precamina Animi hospitium
Exaudite pie, Condeccnter mei
Cunctaque discrimina Dignum in triclinium
Propulsate viae. Praeparetis ei.

2. Seraphim limpidius Subditis spiritibus


Deum contemplantes, Dominationes
Ceteris ardentius Praesunt, dant minoribus
Ipsum peramantes, Ministrationes,
Cor meum sincerius Auimae virtutibus
Sitis radiantes Hae subjectiones
Ac amoris fortius Debitas et viribus
Igne reflammantes. Donent actiones.

3. Del ex praesentia 6. Justisque hominibus


Estis illustrata. Praesunt principatus
Plenaque scientia Et eorum actibus
Cherubim beata Tribuunt conatus,
Per vos conscientia Per hos bonis moribus
Fiat serenata, Semper ordinatus,
Deique notitia Sanctis et operibus
Mihi detur grata. Tandem sim beatus.
e

46 —
Potestates viribus 9. Sacer praeest pluribus
Daemones arcere Grex archangelorum,
Solent, ne liominibus Qui sunt in majoribus
Queant praevalere, Nuntii coelorum,
Hae me malis motibus Per hos intellectibus
Faciant carere Fungar divinorum
Sem per et affectibus Et post bonis omnibus
Puris inhaerere. Fruar supernorum.
Hinc virtutes varia 10. Angelorum spiritus
Signa operantur, Multum nobis grati,
Per quas et prodigia Singulis divinitus
Mira perpetrantur, Estis deputati,
Per has in me vitia Per vos semper penitus
Cuncta subruantur, Simus gubernati,
Yirtutum insignia Post hanc vitam coelitus
Grata tribuantur. Vobis sociati.

Cod. Andecens. fol, 43 b. A. —


Cod. Augiens. fol. 180 a. ß. Cod. —
Gemnicens. fol. 186 b. C. —
Cod. Prägens, fol. 171a. D. Cod. Scotorum —
Vindobon. fol. 48 a. E. —
Cod. Tegurin. I fol. 7 b. F. —
Cod. Underdorfens.
1

fol. 61a. G.
2, 5 devotius B. —
3, 5 Per vos summa scientia ß. 3, 6 Fiat re-—
serata B. —3, 8 Detur mihi grata B; Mihi donetur D. —
7, 1 Junctisque
D. — 8, 3 Per quae D. —
9, 7 Et cum bonis ß; Expost bonis D. lu, 7 —
coelicus B.

14. De proprio angelo.

1. Salve mi angelice üt hac die jugiter


Spiritus beate, Mihi sis defensor,
Tu lucis uranicae Ne malignus nequiter
Plenus claritate, Noceat oifensor.
Qui jucunda frueris
4. Corpus a periculis
Dei Vision
Per te tueatur,
Et perfecta pasccris
Delectatione.
A peccati maculis
Mens custodiatur,
2. Dum superbos spiritus. Omni loco, tempore
Abstulit ruina, Me ab hoste tege,
Te servavit coelitus Corde, ore, opere
Gratia divina, Et in actu rege.
Et virtute stabili
5. Preces pro me porrige,
Mire jam beavit,
Excita torpentem,
Et custodem fragili
Oberrantem corrige,
Mihi deputavit.
Erige labentem,
3. Flexis ergo genibus Pristina, praesentia
Cernuus honoro, Et futura pelle,
Elevatis manibus Mentis, carnis vitia
Supplex te imploro, Penitus evelle.
- 47 -
ö. Consolare, rcsi)ice,
lonsoiare, 7. Gratiam obtineas
Refove geinentem, Yeniam i)Ctcnti,
Purga, lustra, pertice Scmper et congaudeas
Et intlamma mentem, ^lihi poenitciiti,
Juva, doce, incita Sic hanc vitam peragam
Ad actus virtutis, Semper placens Deo,
Fer in vitae semita Mea desideria
Prospera salutis. Cuncta sint in eo.

8. llora mortis propera


Me coDSolaturus
Et ab hoste libera
Tecum perducturus
Ad coeli palatia,
Ubi- sine fine
Vera sunt solatia
Laudesque divinae.

Cod. Andecens. fol. 44b. A. —


Cod. Aiigiens. fol. ISOa. B. Cod. —
Prägens, fol. 137b. C. —
Cod. Scotorum Yindobon. fol. 48a. Cod. Te- —
grinsens. I fol. 73 a. E. —
Cod. Tegurin. III fol. 144 a F. Cod. Under- —
dorfens. fol. Ol b. H. — Steht ebenfalls im Cod. Gottwicens. 444 saec. 15. —
Cod. S. Petri Salisburg. b. VI. 3 saec. 15. fol. 20Sb. und fol. 225 b. G.
1, 3 Qui lucis iiranicae G. —
3, 2 Trenmlus honoro B. 4, 3 Et pec- —
cati B. — 4, 7 ore, corpore D. —
6, 1 refove G. —
0, 3 praevide B. —
6, 5 et incita B. — 7, 1 Veniam obtineas B. —
7, 2 Gratiam petenti B.

7, 3 ut congaudeas A. —
7, 5 —
S fehlen BDG. —
Nach Str. S Ut illic cum :

angelis Habeam .solamen Cumque sanctis omnibus Te collaudem. Amen. G.


'

15. De sancto Johanne Baptista.

Salve, Johannes, hodie, Replendum sancto spiritu


Quem rex perennis gloriae Adhuc in ventris ambitu
Prae ceteris respexit, Sine culpae sequela;
Johannes, Dei gratia Sed Zacharias tremulus,
Per orbis terrae spatia Verbis ejus incredulus,
Te major non surrexit. Privatur mox loquela.

Nam Gabriel, qui Domini Inclusus ventris gremio


Conceptum sacrum virgini Tu exsultabas gaudio
Denuntiat ]\Iariae, Ad vocem salutantis
Hie templi in oraculo Mariae, cum auriculae
Foris astante populo insonuit aniculae
Promisit Zachariae. Elisabeth pregnantis.

Licet aetate debili. 6. Occurrere tripudio


Elisabeth ex sterili Tu gestis Dei tilio
Te fore nasciturum. In virgine latente,
Nomen, vivendi Studium^ Subtrahitur moestitia,
Ofücii praeconium, Quam pluribus laetitia
Te magnum fert futurum, Confertur te nascente.
48 —
7. Dum tua circumciditur 12. Et cum Herodis impias
Caro, a patre scribitur: Redarguebas nuptias,
Johannes nominatur, Scelus detestabaris,
Yox illi statim redditur, Ob hoc conclusus carcere
Qua Deus benedicitur, Pro saltatricis munere
Plebs omnis admiratur. Tu capite truncaris.

8. Tu in desertis latitas, 13. Amice sponsi, judicis


Puer seorsim habitas Praeco, Helia vindicis
Virtutis ob augmentum, In fine judicantis,
Locustae, mella epuluni, Me Christi amicitiae
Fluenta praestant poculum, Concilia, sententiae
Cameli tegumentum. Ne tradar vindicantis.

9. Diversis dissimilia 14. Vox in dcserto legeris,


Salutis dans consilia Plus quam propheta diceris,
Viam Christo parabas, Tu luminis lucerna,
Baptisma das notitiae Vox tua Christo praeparet
Christi, sed poenitentiae Cor meum, ut me reparet
Baptismum praedicabas. Sua luce superna.

10. Cum in Jordanis flumine 15. Virgo candore niveus,


Deus natus ex virgine Martyr cruore roseus^
A te baptizabatur, Praecelsus eremita,
Voce pater ingenitus Baptista tu eximius,
Et in columba spiritus Me ablue perfectius
Tibi revelabatur. In hac mortali vita.

11. Agnum Dei exsistere, 16. Homo missus a Domino


Peccata mundi tollere, In vitae mihi termino
Jesum tu indicabas, Adsis, athleta bone,
Ei ob excellentiam angele, ad gaudia
Te solvere corrigiam Deduc me tunc coelestia,
Indignum judicabas. Johannes mi patrone.

Cod. Andecens. fol. 45b. A. —


Cod. Augiens. fol. 180b. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 139 b. C. —
Cod. Scotorum Vindob. fol. 48 b. D. Cod. —
Tegurin. I fol. 74a. E. —Cod. Tegurin. II fol. 282 a. F. —
Cod. Tegurin. III
fol. 205 a. G. — Cod. Underdorfens. fol. 62 b. H.
2 templum A,
, 4 —
4, 3 Sine tirpla Ji. 6, 3 latent! F. —
7, 1 Cum —
tua BCD. —
8, 5 Flumenta B. —
10, 3 baptizatur A. 10, 4 Mox pater —
A. —11 4 Et ob excellentiam B. —
12, 3 detestJiris BD. 13,6 judi- —
cantis AF.
,


16, 3 ad laeta A.

16. De sanctis Petro et Paulo.

1. Petre, apostolice 2. In terra Christus advocat


Pastor divini gregis, Te a piscatione,
Paule, evangelicae Te coeli luce revocat
Doctor supernae legis. A persecutione.
— 49

Te priiicipeiii con>tituit 10. Supeinae lucis radiis


Ecclesiae justorum, Lustrate intellectuiii,

Te gentibus instituit Virtutuni donis variis


Doctorem credendorum. Imlmite affectum.
4. In monte claram perspicis 11. Binae tubae argenteae
Christi humanitatem. Verbo Dei clangentes,
In raptu clare aspicis Duae columiiae aereae
Ejus divinitatem. Fideles fulcientes.
Tu Christum Dei filium 12. Formate Dei legibus
Vivi Jesum confessus. Et morum disciplina,
Tu populis gentilium Stipate me virtutibus
Hunc clamans indefessus. Et gratia divina.
6. Tu super mare graderis. 13. Sanctus. sanctus vos Seraphim
Tu naufragus es maris. Altemtrum clamentes,
Tu fers squalores carceris, Duo in templo Cherulnm
Tu vero lapidaris. Vos alas dilantantes.

Per Signa, per miracnla 14. Ad diligendum fervide


In mundo coruscastis, Incendium praebete,
Per mortisque pericula Me ad noscendum limpide
Christum clariticastis. Scientia replete.
Te crux. te mucro abstulit 15. Duae olivae gratiae
Certantes in agone, Vos tilii splendoris,
Eadem urbs, lux obtulit Ostiola vos patriae
Vos Christo sub Nerone. Bina miri decoris.
I
9. Vos duo luminaria 16. Per vos culparum veuiam
Magna, pulchi-a, divina, Et gratiam nanciscar.
Virtutum exemplaria, Per vos coelestem gloriam
Candelabra vos bina. Cum sanetis adipiscar.

Cod. Andecens. fol. 46 46bb A. —


Cod. Augieiis. fol. ISla B. Cod. —
Genmicen.s. fol. 140b. C. —
Cod. Scotor. Viiidob. fol. 49 a. D. Cod. Te- —
oriirinns I fol. 76 a. E. —
Cod. Teo-urin. II fol. 2S3a. F. C^d. Tcuuriii. II —
fol. 2U6a. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 631). IL
1, 1 Petrus B. —
5,4 Hunc fehlt. F. —
7. 3 Per mortisque spic-uhi
A. — 7, 4 In mundo Christum B. —
S, 3 lux, urbs BF.. S, 4 Vos fehlt —
F. — 9, 1 magna luminaria B. —
12, 2 et mox disciplina A. 13. 1 Spiri- —
tus sam-tus vos Seraphim B. —
13, 2 Alternatis clamantcs B. 13, 4 alas —
fehtt B.

17. He saiK'to Petro apostolo.

1. Salve, sancte Petre, mitis 3. Christum petram imitaris,


Ovium ecclesiae A quo Petrus diccris.
Pastor, palmes verae viti^ In tributo compararis
Fructum fers justitiae. Domino prae ceteris.
2. Claudis. aperis coelorum 4. Qui. dum se transtiguravit
Regnum regni clavibus. Et ut. sol resplenduit.
piinceps apostolornm. Dum puellam suscitavit
Qui relictis omnibus Et vitae restituit.
Dreves, Comadus Gomnicensis.
, ;

— 50 —
5. Et cum patrem exorabat 10. In despectum fit rasura

Mortis prae angustia, Tibi Antiochiae,


Te seorsum advocabat Quae nunc clero permansura
Special! gratia. Est Corona gloriae.

6. Jesum es Christum confessus 11. Septem annis cathedratum


Vivi Dei filium, Tenes ibi firmiter
Cujus amor indefessus Et ter denis praesulatum
Te ad prunas ignium Romae laudabiliter.

7. Abnegantem mox respexit, 12. Simon magus dat ruinam


Recognosti Dominum, Per te sui corporis,
Qui post fletum te direxit Nero crucem per supinam
In piscamen hominum. Einem tui temporis.

8. Te procella non involvit, 13. piscator peccatorum,


Dum per mare graderis, Hämo indulgentiae,
Angelus te mire solvit Me de mari vitiorum
A clausura carceris. Duc ad litus gratiae.

9. Aegris praestas medicinam 14. Pastum praebe spiritalem,


Corporis umbraculo, Quo in via nutriar,
Et virtutem per divinam Fuga lupum infernalem
Suscitas a tumulo. Ne morsu inficiar.
15. Tu post mortem me repone
Mox cum Christi ovibus,
' Ubi pascar, pastor hone,
Pascuis coelestibus.

Cod. Aiideceus. fol. 47 a. A. — Cod. Augiens. fol. J81b. 1:5. Cod.—


Gemnicens. fol. 141 b. C. — Cod. Scotor. Vindobon. fol. 49 b. D. Cod.—
Tegrinsens. I 77 a. E.
fol. — Cod. Tegrinsens. II fol. 283 b. F. —
Cod. Te-
^^rinsens. III fol. 207 a. G. — Cod. Underdorfeus. fol. 64 a. H.
1, 4 fers egregie D. — 7, 2 Kecognoscis CF; Kecognoscens D.

18. De sancto Paulo apostolo.

1. Salve, sancte Paule, legis 4. Qui precantem, jejunantem


Yeteris armarium, Te caecatum triduo
Legis novae Christi regis Baptizavit et cibavit,
Coelicum sacrarium Videsque continuo.

2. Christus luce te caecavit, 5. Raptus es in paradisum


Perperam dum graderis, Et in coelum tertium,
Voce clamans te prostravit: Trinüm vides indivisum,
Ut quid me persequeris. Creatorem entium^
3. Sed caecatum et prostratum 6. Audis, cernis tunc arcana
Erigit, illuminat, In divino lumine,
Ananiam nam probatum Quae non capit mens hnmana
Yirum tibi destinat, Nee enarrat famin e.
; ;

51

7. Hinc doctrina vitae morum 12. R<miae morti deputatus


Totum munduni instruis. ]\Iortis in certamine
Et culturaiii idoloruni Fundis, capite truncatus,
Signis miris destruis. Lac pro colli sanguinc.
8. Nam aegrotos liberasti 13. Sic crudeli sub Nerone
Variis languoribus, Claudis vitam gladio,
Vita fuiictos revocasti, Sic triumphas in agone
Iiiiperas daemonibus. Regnas nunc in gaudio.
9. Quis enarret, quanta passus 14. Fja, vas electionis,
Sis pro Christi nomine? Paule, doctor gentium,
Farne, siti. cursu lassus Christus, fons dilectionis,
Aestu. gelu, Humine Salus se colentium,
10. Pauper, nudus, plagis caesus, 15. Per te mihi fidem rectam
Crebro in carceribus, Et spem firmam conferat
Captus, trusus, virgis caesus, Caritatemque perfectam,
Obrutus lapidibus. Einem bonuni inferat,
ll.Fatigaris in labore, 16. Ut devictis hoste, mundo,
Diris tortus vinculis. Carne mortis stadio,
Fers haec Christi pro amore Tecum fruar mox jucundo
3Iultis cum periculis Sempiterno bravio.

Cod. Audecens. toi. 48 a. A. —


Cod. Augiens. fol. 181b. ß. Cod.
(iemnicens. fol. 142 a. C. —
Cod. Scotor. Viudob. fol. 50 a. D. Cod. Te- —
gurin. 1 fol. 78b. E. —
Cod. Tegurin. II fol. 284 b. F. Cod. Teguriii III —
fol. 208 a. G. —
Cod. Underdorfens. fol. ti5 a. H.
3, 3 jam probatiim K. —
4, 4 Fidescjm' BD. 5, 3 Primuiu vides —
A. —7, 3 Et ciiltores ß. 13, 4 nunc fehlt A. 14, 4 Salus es eoleii- —
tinm A; te colentium V.

1!). Ih' saiicto Andrea apostolo.

1. Salve, sancte o Andrea, 5. Post ascensum Jesu Christi


Primus sequens Dominum 'J'ransis in Achaiam,

Inter omnes, ex Judaea Hinc pertransis tractu tristi


Christus, salus hominum, Urbem Myrmidoniam.
2. (^uos elegit. tide plenos, 6. (^uam ad fidem convertisti
Sibi in diseipulos. Tuis sacris i)recibus.
Et ex quibus duodenos Ac Niceam eruisti
Statuit apostolos. Septem a daemonibus.
o. Ad Messiam non in vanum 7. Prece senem liberasti
Sed inventum prospere Grandi a libidine
Simonem, tuum germanum, Juvenemque praeservasti
Adduxisti propere. Matre tacta fulmine.
4. (>)ui vos a piscatione 8. Caecos, aegros multos curas^
Revocat mechanica Ejicis daemonia,
Et dignos electione Nam per tuas preces puras
Facit apostolica. Obtinebas omnia.
4*
— 52

9. Maris undas quietasti IS.Flagris caesus. alligatus


Tecum iiavigaiitibus, Cruci pendes biduo.
Quater tleiios suscitasti Orans luceque velatus
Mersos maris fluctibus. Evolas continuo.

10. Hiiic post multa perpetrata 14. Eja sanete nunc Andrea,
Virtutum insignia Precor te suppliciter,
Et in tide jam fundata Tu peccata dele mea
Plebe in Achaia. Tua prece pleniter.

11. Te Aegeas, praeses urbis 15. Aufer animae languores,


Patras, clausit carcere, Confer continentiain,
Sed tu tanto magis turbis Ac lionestos fove mores,
Praedicabas libere, Da virtutis gratiam.
12. Crucifixum esse Deum 16. Ut beata visione
Et crucis mysterium, Unum trinum videam
Praeses damnat te ut reum Ejusque fruitione
Ad crucis supplicium. Semper tecum gaudeam.
Cod. Andecens. fol. A.
-181.. —
Cod. Aug-iens. Ibl. 182 a. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 143 a. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 50 a. D. Cod. Te- —
giirin. I fol. 80a. E. — Cd. Teorurin. II fol. 28-5 a. F. —
Cod. Teg-urin. III
fol. 208 b. G. — Cod. Underdorfens. fol. 6(ia. H.
i, 1 Quos ad fidem A. —
7, 4 Marino tactiini flumine B. 11 1 —

,

praeses orbis B. II, .3 tantiim magis B.

20. De sancto Jacobo iiiajorr.

Salve, Christi benedictus 6. Carceraris, tamen Christi


Jacobus discipulus, Reserans mysterium,
Jacobus es major dictus, Judaeorum convertisti
Mente vero parvulus. Dura cor da plurium.
Zebedaeum, tuum patrem, 7. Tunc te suasus a Judaeis
Navem linquis protinus, Rex Agrippa tenuit.
Cum Johannem. tuum f rat rem, Et placere volens eis
Teque vocat Dominus. Decollari statuit.

In transtiguratione, 8. Per te languidus curatur,


Cum puellam suscitat, Cum ad mortem duceris,
Ades, cum pro passione Ducens lictor immutatur
Mortis patrem flagitat. Dono divi muneris.
4. Post ascensum in Judaea 9. Qui, dum a te baptizatus
Simul et Samaria Jam in lide graditur,
Christum praedicas et ea, Tecum simul decollatus
(^)uae fecit magnalia. Ad superna vehitur.

5. Tunc Hermogenes conversus, 10. Absque remige translatus


Magus magnus credidit, Dum es in Hispaniam,
Per quos fuerat perversus, Lapis corpori substratus
Libros isni tradidit. Mitis^at duritiam.
— 53 —
11. Biga bouiii dum to vexit lo. Fac secunduni nonien tuuni
In regiiuie regiaiu, Ut sui>phinteHi vitia,

Ipsa credeus luox erexit Ut me pr()i)tcr nomen suum


Aulaiii in ecclesiani. Christus ungat gratia.
12.Eja, sancte, gloriosis 14. Preme liostem gehennalem,
Rutilans niiraculis, Ne i)er Imnc dejiciar,
Salva me a vitiosis Sed ut vitam immortalem
Animae periculis. Libere ingrediar.
Cod. Andeccns. toi. A.49 b —
Cod. Auffieus. fol. Ib2i\. ß. Cod. —
(leinuic-en.s. fol. 143 b. C. —
Cod. iScotorum fol. 51a. D. Cod. Teg-urin. I —
fol. bl b. E. —Cod. Teguriii. II fol. 285b. F. —
Cod. Tegurin. III fol. 209 b.
(i. — Cod. Uiiderdorfens. fol. bT h. H.
1, 2 .Jacobe apostoliis IJ. —
1,4 diente vere A. 2, 2 Et luivein —
1). — 5, 2 MauHiis inagus C: Magus Cliristo F; Magiis niag'iio D. 9, —

'.i

decollatus siiuul 1>. — 10, At(iue remigc; D.


1

10, 2 Ductus es in B.
11. 1 Juga bouni A. —
W, 'S direxit 15. —
14, 1 internalem F. 14, 2 —
per hunc vindemiar l).

21. De saiicto .loliaime evaiigelista.

1. Salve nunc evangelista, 8. Ipsam tibi dedit matrem


Johannes, gloriae, Et te illi tilium,
Jesu Christi tu symmista, Sic cum tibi se dat fratrem,
Xomen habens gratiae. Rosa profert lilium.

2. Te post annos pubertatis 9. Tu illaesus evasisti


Vocat a piscapio, Yas ferventis olei,
Tuae tiorem castitatis Et in Pathmos depinxisti
Servat a connubio. Tu secreta tidei.
o. Te apostolum electum 10. Morbidosos tu curasti,
Clamat evangelium, Tu gennnarum fragmina
Te prae ceteris dilectum Et virgulta comnmtasti
Probat Privilegium. In natura gemina.
4. Nam quis sie familiaris 11. Tu defunctos suscitabas,
Domino complacuit V Quos venenum perculit,
Qui cum velut lux solaris Tibi vero cum potabas
In vultu resplenduit, Nihil mali intulit.

5. Cum puellam suscitavit, 12. Aquiline intendisti


Cum patreni oraverat, Veri solis radio,
Te cum paucis advocavit, <j)uando Cliristum descripsisti
Quos ad hoc elegerat. Verbum in principio.

6. Solus supra pectus Christi 13. Hiiic in tine senectutis,


Tu recumbis propius, Jam conversa Asia,
Ex (luo nectar, quod hausisti, Te vocavit rex virtutis
Fundis post uberius. Ad coeli convivia.

7. Tibi Christus connnendavit 14. Vivus intras inonumentum,


Curam matris virginis, Sed cum splendor niniius
Cum in cruce laboravit Te abscondit, est inventum
Pro salute hominis. Lianna scatens laririus.
- 54

15. Flos virgineae cohortis, 16. Tua prece me gustare,


Confer castimoniam, Fac nunc gaudia
coeli
Tutam mihi liora mortis Tibique conjubilare
Adhibe custodiam. In perenni gloria.
Cod. Andecens. fol. 50 a. A. —
Cod. Augiens, fol. 182 b. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 144 a. C. —
Cod. Scotorum Vindob. fol. 51 a. D. Cod. —
Tegurin. I. fol. 83 b. E. —
Cod. Tegurin. 11. fol. 286 b. F. —
Cod. Tegurin.
III. fol. 210 b. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 67 b. H.
1, 1 Salve mi evangelista H. —
1, 2 O Johannes gloriose A. 3, 1 —
apostolis AD. —
5, 1 Dum puellam A. —
5, 4 Quos adhuc B. 6, 2 prae- —
cumbis 13. —14, 2 Sed splendor eximius B. —
1-1, 3 est frumeiituni B. —
15, 1 O flos A: Mihi virg-ineae B.

22. De sancto Tlioma.

1. Salve,pulchrum sidus coeli, 6. Cum sol verus duodenos


Te saluto nunc fideli Sparsit radios serenos
Mente, flexo poplite, Orbis per confinia,
apostole dilecte, Luce verbi radiasti,
Sancte Thoma, praeelecte, Plebem Christo adunasti,
Coeli princeps inclyte. Quam tenebat India.
2. Te elegit ex hoc mundo 7. Nam defunctos suscitabas,
Deus homo, ut eundo Multis clarus rutilabas
Fructum ferres fertilem, Signis et virtutibus,
Verae vitis palm^s munde, Solls idolum confregit
Divo rore nunc abunde Daemon, tua quem coegit
Mentem riga sterilem. Virtus coram omnibus.

3. Tu sal terrae, tu lux mundi, 8. Ob hoc tunc tu lanceatus,


Tu lucerna vagabundi, Nunc in coelo laureatus
Tu montana civitas, Cum palma martyrii,
Cor hoc condi, ne vilescat Sine fine regnaturus,
Et illustra, quod fulgescat Judicanti assessurus
In me vera sanctitas. In die judicii.
4. Post(|uam pedes suis lavit 9. Per te culpa diluatur,
Nee non sacra ministravit Per te virtus tribuatur,
Suae carnis fercula, Mihi, precor intime,
Christus te affatur ita: Adsis mortis in agone,
Via, veritas et vita Quem elegi, mi patrone,
Ego sum in saecula. Sancte Thoma Didyme,
5. Cicatrices ad videndum, 10. Hostem tetrum propulsando,
Latus praebet ad tangendum, Pro me Christo supplicando
Fidem in te reparans^ Plene reconcilia,
Pacem dedit et ascendit, Et secutum hinc educas,
Pneuma sacrum hinc descendit Et me tecum introducas
Te perfecte praeparans. In aeterna gaudia.
Cod. Andecens. fol. 50 b. A. —
Cod. Augiens. fol. 183 B. — Cod.
a.
Gemnicens. fol. 145 a. C. —
Cod. Prägens fol. 193 a. D. .
— Cod. Scotor.
Vindob. fol. 51 b. E. —
Cod. Tegurin. I. fol. 85 b. F. — Cod. Tegurin.
55

11. fol. 2b7 a. (i. — Cd. Tci-iiriu. III. fol. 211 1). 11. Cod. Uudcrdorfoiis.
fol. 68 a. 1.

2, 5 Divo CE. — 5, (> Te persancte D: perfectc imperans E. 6, 4 —


illustrasti EG. — Str. 7 felilt D. — 8,Ubi tandeiu D.
1 8, G Es die —
judicii IJE; Es in die G. — 9, 1 profugando IJ. —
9, 4 Et secutimi A; Uf
securum G; Uti sacnim hiiic educas E. — 8tr. 9 fehlt D. —
2.'>. De saiicti? PhilipiM» et Jaeobo.

1. Salve, sancte o Philippe. 9. Gloriani ob sanctitateiu


Tu
Jesu discipulus, Habuisti lioininuni.
Salve, Jacobe, tu quippe Intra sancta potestatem
Christi es apostolus. Adorare dominum.
2. Tu, Philippe, annis niultis 10. Jam majores in procinctu
Praedicans in Scythia, Erant Christum credere,
Qui dum cogeris a stultis Quos maligno ex instinctu
Colere sculptitia, Studuit pervertere
3. Surgens draco interfecit 11. Quidam, qui seditione
Tres de plebe validos, Plebem in te concitat
Flatu reliquos infecit, Et te stantem in ambone
Cunctos reddens morbidos. Deorsum praecipitat.
4. Tunc draconem effugasti 12. Christo dabas in paschali
Et defunctos suscitasti, Festo testimonium,
Cunctos languidos sanasti, Palam reclamantes mali
Credidit communitas. Te post praecipitium
5. In Hierapolim transisti, 13. Lapidarunt, excussemnt
Sectam Ebionicam Cerebrum cum pertica,
Destruis, quae carnem Christi Märtyrern sie transmiserunt
Asserit phantasticam. Te ad regna coelica.
6. Convocatis commendabas 14. Tu os lampadis vocaris,
Populum presbyteris, Concors tuo nomini,
Et in tide confortabas, Sed tu minor appellaris,
Post hoc crucifigeris. Justus frater Domini.
7. Tuae natae tumulatae 15. Cum exemplo verbum bonum,
Tecum duae virgines, Opera justitiae.
Tecum gaudent jam translatae Et humiliiatis donuni
In coelorum cardines. Cum dulcore gratiae.
8. Sancte Jacobe, fuisti 16. Per vos mihi praestet Deus,
Praesul Jerosolimis, Ut in vitae termino
Fidem Christi docuisti Sim nullius mali reus,
Signis, verbis plurimis. Sed vivam cum domino.
Cod. Andecens. fol. 51 A. — Cod. Augiens. 183
a. B. — Cud. fol. a.
Gemnicens. fol. 145 b. C. — Cod. Scotoruni Vindob. 52 D. — Cod. fol. a.
Tegurin. I. fol. 86 b. E. — Cod. Tegurin. 287 F. — Cod. II. fol. b.
— Cod. Underdorfens.
Tegiirin. III. fol. 212 a. G. 69 H. fol. a.
3 tu Christi B; tu nempe F. —
1, 4 Es digiuis apostolus B. — 2 1, 2,
in Phrygia D. — 2,3 dum B. — 4, Hüne draeonem A. —
felilt 2 1 5,
Ebionicam Handsch. nicht Ebionitieani wie Mone. — 5, 3 Destruens
alle
B. — 4 Asserunt ACDF. —
5, 4 nicht ordines wie Mone. — 13, 3 se
7,
transmiserunt B. — Os lapidis B. — 14, praestat A.
1 16, 1
— 56

24. De saucto Bartliolomaeo.


Salve, o Bartholomaee, 8. Daemon ille dum monstratur
Christi princeps. inclyte, Ut horrendus maurio,
Te saluto, spei meae Tunc plebs omnis baptizatur
Kobur, flexo poplite. Cum rege Pollinio.
2. Post Christi ascensionem 9. Hinc templorum convenerunt
Praedicas in India, Invicem pontilices,
Et per verbi jussionem Fratrem regis adierunt
Ejicis daemonia. Nee non idolifices;
3. Centies in die Deum, 10. Qui te sibi accusatum
Totiens in noctibus Increpaiis apostolum,
Supplex precabaris eum, Mox audivit minutatum
Orans flexis genibus. Baldach suum idolum.
4. Dii templorum conticebant 11. Hinc caesus, excoriatus,
Ad tuam praesentiam. Crucifixus legeris,
Quam obsessam affiigebant, Ab eodem decollatus
Sanas regis tiliam. Astriage diceris.
5. Regi quoque reserasti 12.Eja lux, Bartholomaee,
Fidei mysteria, Fidei catliolicae,
Et inesse declarasti Nunc assenti preci meae
Idolis daemonia. Ac benigne respice.
6. Nam daemon clamans ligatus 13. Me tuere, ne malignum
Coli se prohibuit. Perhorrescam spiritum,
In quo fuit adoratus, Me devotum fac et dignum,
Idolum comminuit. Colere paraclitum.
7. Per te vulgus est sanatum 14. Ora, carnis cum inortalis
Variis doloribus, Spoliabor scoria,
Templum Deo consecratum Deus vitae immortalis
Elimatis sordibus. Vestiat me gloria.
Cod. Andecens. fol. .52 a. A. —
Cod. Aiigiens. fol. 183 a. E. Cod. —
Geinnicens. Ibl. 146 a. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 52 b. D. Cod. —
Tegurin. I. fol. 8S a. E. —
Cod. Tegurin. IL fol. 288 b. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 2] 3 a. G. — Cod. Underdorfens. fol. 70 a. H.
1, 3 o spei meae B. —
3, 1 Deum fehlt A. —
3, 3 deprecabari« B.

4. 1 coiitiuebaut A. — 7,3 Templum Dei D. —
S, 4 Polimio BCDF. —
] 1, 4 Astrage diceris A; Astrage tu diceris B. —
12, 4 Me benigne D; Be-
nigne et B. — 14, 2 coria A.

25. De sancto Matthaeo evaiigelista.

1. Salve, sancte o Matthaee, 3. Sibi,suis cum ciborum


Scriptor evangelii. Exhibes convivium,
Tu virtus salutis meae Adest turba peccatorum
Et robur auxilii. Secum discumbentium.
2. Cum a statu saeculari 4. Post ascensionem Christi
Te vocavit Dominus, Tu in Aethiopia
Tactus visu salutari Perversorum detexisti
Sequebaris protinus. Magorum praestigia.
57 -
5. Nani ([uos male doiiuMitabut 10. Ijeiiedicens confortabas
Ars illoruni iiiagica, lUaiii cum virginibub.
Hos ad usuiii revocabat Sacris aris cum adstabas
Virtus apostolica. In divinis laudibus,
6. Cum defuiictus suscitatur ll.Missus regis spiculator,
Per te regis tilius, Te transfixit gladio,
Rex, plebs omnis baptizatur Christus, vitae reparator,
Et de auro eil ins, Consecrat martyrio.
7. Quod sprevisti, ut jussisti, 12. Christi evangelista.
Fabricant ecclesiam, Inclyte apostole,
Cui diu praesedisti Rege me in vita ista,
Totam rogens patriam. Ne seducar subdole;
8. Rex successor regis natam 13. Ab hoc mundo nc iniquo,
Sanctam Epigeiiiam, A carnis illecebris,
Virginem jam consecratam, Hoste tetro ab antiquo
Spoiisam Christi regiam, Ne involvar tenebris,
9. Gestit sibi copulari, 14. Sed contemptu terrenorum
Sed vetabas facinus, Tua per vestigia,
Tunc rex ira intiamraari Christum sequens, beatorum
Cepit, nihilominus Adipiscar praemia.
Cod. Andeceus. tbl. 52 b. A. Cod. Auo-ieus. tbl. 183 b. B. Cod. —
Cenmicens. fol. 147 a. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 52 b. D. Cod. —
Tegiirin. I. fol. 89 a. E. —
Cod. Teguriu. IL tbl. 289 a. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 214 a. G. —
Cod. Underdorfens. tbl. 70 b. H.
3, 1 iSibi sanctus A. 4, —
Post pas.sionem F.
1 4. 3 detersisti F. — —
4, 4 vestigia B. —
9, 3 u. 4 Ex quo coepit iuflaiiiiiiari Kex furore pro-

|

tiniis A. Nach 11. 4 Et laboruin remuuerator Te locat coeli solio A; zu



|

viel. 14, 4 uloria F.

2(*. De saiictis Simone et .Inda.

1. Salve, Simon Cananaee 5. Per diversas terras istis

Quem Dominus,
elegit Praedicandi gratia,
Salve, Juda vel Thaddaee, Simul Persidem venistis
Christus nihilondnus Dei Providentia.
Vocat ad apostolatum 6. Übi Magos illudentes
Te misericorditer, Noxie hominibus,
Vobis exhibens cognalum Et serpentes producentes
Se familiariter. Contra vos carminibus
Ad Abagarum venisti, 7. Eifugastis,({uos serpentes
Coelibem Christicolam, Jussu vestro laeserant,
Ut promissum sibi Christi Tigridescjue saevientes,
Erat per epistolam. Qui plures necaverant,
4. Cum (|ua ejus confricasti, 8. Repulistis et morantes
Sancte Juda, faciem, Ibi multos populos
Et a lepra mox curasti, Convertistis, baptizantes
Ciaram reddens speciem. Et docentes credulos.
58

9. Magi vero instigabant 12. Ob hoc plebs vos trucidavit,


In Sanir pontifices, Martyres constituit,
Qui post hoc vos captivabant, Fulgur templmii devastavit
Ac eorum complices, Magosque comminuit.
10. Vos ad idola trahentes 13. Sancte Simon, obedire
Immolare incitant, Fac me Christo jugiter,
Per vos daemones frementes Ac devote deservire
Se torqueri clamitant. Semper et humiliter.

11. Daemonesque, dii templorum, 14. Sancte Juda, confiteri


Nigri ut fuligines Corde, ore, opere
Apparebant, idoloruiii Fac me Christum et tueri
Frangentes imagines. Me ab omni scelere.
15. Custodite me a fraude
Hostis et Victoria,
Ut vobiscum sim in laude
In coelesti gloria.

Cod. Aiidecens. fol. 53 a. A. —


Cod. Aug-iens. fol. 184 a. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 147 b. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 53 a. D. Cod. —
Tegurin. I. fol. 91 a. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 289 b. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 214 b. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 71 a. H.
2, 2 Te misericorditer alle Hss. nicht vos, wie Mone verbessert; erst
2, 3 wendet sich an beide Heiligen. —
3, 1 Abaganim alle Hss., nicht Ab-
garum. —
8, 1 Depivlistis A. —
8, 4 edulosBCF; plurimos D. 9, 2 Insani —
et pontifices A; Et insani pontifices B. —
12, 1 cruciavit B.

27. De sancto Matthia apostolo.

1. Salve, sancte o Matthia, 6. Per tres dies te praesentem


Sacrum complens numerum, Mali non inveniunt,
Nam electus sorte pia Sed te illis ostendentem
Divinorum munerum Manus mox injiciunt.

2. Es interascensum Christi 7. Et ligatum, strangulatum


Et descensum Spiritus Te includunt carcere;
Et appostolis fuisti Christus vero consolatum
Duodenus additus. Te eduxit libere.

3. Velut rosa tu pro Spina 8. Item fidem docuisti,


Es pro Juda positus, Sed genteni, quae duruit,
Joseph justo ex divina Sicut ei praedixisti,
Gratia praepositus. Terra mox absorbuit.
4. In Judaea doces fidem 9. Cum Judaeam remeasti,
Et Macedonia,
in Ejicis daemonia,
Tibi toxicum ibidem Mortuos resuscitasti,
Datur ex pertidia. Aegris fers remedia.
5. Sed uil laesit, cum hausisti, 10. Tunc Judaei captivantes,
Imo quorum oculos Tradunt te concilio,
Excaecarat, reddidisti Reum mortis judicantes
Visum tangens singulos. Falso testimonio.
- 59 —
11. Per hos taiulcm lapidatus 13. Me a morte reproborum
Et percussus ascia. Serva et facinore.
Christo martyr consecratus, Ut in Sorte l)eatoruni
Evolas ad gaudia. Stern extrenio teni})ore,

12. Eja sancte nunc Mattliia. 14. Cum iisdem transituiiis


Adjuva me precibus, Ad coeli palatia.
Crescam ut in tide pia Sine tine gavisurus
Sanctis et operibus. Ex Del praesentia.

Cod. Andt'oons. fol. 53 b. A. Cod. Aug'iens. fol. 184 a. 11 Cod.


Gemniceiis. fol. 148 C. —
Cod. Seotor. Viiidob. fol. 53 b. ]). Cod.
Tegurin. I. fol. 91 b. E. -^ Cod. Tegurin. II. fol. 290 a. F. Cod. Too-iiriii.
III. fol. 215 a. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 72 a. H.
1, 4 minieriini A. —3, 3 u. 4 gleich nach 1, 4. A; lüntcr 2 4 C. ,

5, 3 Excaecavit 15. —
7, 3 Omnipotens vero A. —
13, 4 in cxtroniu 1>.

28. I>e saiuto Hariiaba.

1. Salve, Barnaba benigne. 8. Contigit, ut eveniret


Pauli condiscipulus, Inter vos divisio,
Cum apostolis te digne Ut ad plures pertransiret
Veneratur populus. Vestra praedicatio.

2. Offers more ceterorum 9. Cypmm pergens tu ]\Iatthaei


Totum agri pretium Defers evangelium.
Ad pedes apostolorum Quod aegris virtute Dei
In usum iidelium. Tactu fert remedium.

3. Fide plenus et vir bonus 10. Cum in Papho nuda vadens


Festa plebs perageret,
Missus Antiochiam,
Per te fit, ut templum cadens
Ab apostolis is pronus
Plurimos opprimeret.
Videns tantam gratiam.
11. Salaminam cum venisti.
4. Congaudendo refovebas
Te Judaei rapiunt,
Animos credentium,
Jugulando regni Christi
Sed et Paulum adducebas
Principem te faciunt.
Pro salute gentium.
12. Sancte Dei, mundum istum
5. Per vos valde augebantur Fac me plene spernere
Tunc tideles populi, Nee non carnem propter Chris-
Christiani dicebantur tum
Tunc primum discipuli. Debite atterere.
6. Vos signanter nominati 13. Ft cum suis pompis fortem
Tunc per almum spiritum. Inimicum vincere,
Praedicatum destinati Et pro Christo pati mortem
Magnum per circuitum. Paratum existere.

7. Multos tilios gregastis 14. Tua prece fac, beate,


Ex diversis gentibus, Hac me vita vivere,
Nam doctrinam confirmastis Yitae sanctis praeparatae
Sisnis et virtutibus. Praemia percipere.
— 60 —
Cod. Andecens. fol, 54 a. A. —
Cod. Augiens. fol. 184 b. JJ. Cod. —
Gemiiicens. fol. 149 a. C. —
Cod. Scotorum Vindoboii. fol. 54 a. D. Cod. —
Tegurin. 1. fol. 92 b. E. —
Cod. Teguriu. II. fol. 290 b. F. Cod. —
Tegurin. III. fol. 216 b. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 72 b. H.
1, 2 Pauli discipulus A; Pauli et discipulus D. 3, 3 tu pronus B. — —
4, 3 conducebas B. — 11, 1 Salominam AuCDFH.
29. De saiicto Lnca evaiigelista.

1. Salve, saiicte Luca, Dei 8. Virgo semper permansisti


Scribens evangelium, Totus corde, corpore,
Firma semper tide ei Paulo quoque adhaesisti
Exhibes obsequium. Omni loco, tempore,
Olim dabas medicamen 9. Qui beatus occupatur
Morbidis coi'poribus, Yerbi exercitio;
Spiritale nunc sanamen Ergo tua praedicatur
Das intirmis cordibus. Laus in evangelio.
3. Scripta tua medicina 10. Pneumate obisti plenus
Sunt languentis animae, Almo in Bitbynia,
Per quae gratia divina Locus tenet te amoenus
Mentem sanat intime. In coelesti patria.
Ut Johannes increatum 11. Sancte Luca, per medelam
Acjuilae sub nomine, ' Tuam Sana vulnera
Ut ^latthaeus incarnatmn Mentis meac, da cautelam,
Describit in, liomine, Ne rumpantur vetera.

Velut Marcus resurgentem 12. Cesset per te fastus, tumor


Sub leonis titulo, Et livor invidiae,
Sic tu Cliristum morientem Irae furor,carnis humor,
Designas in vitulo. Languor castrimargiae;
6. Sicut enini bos maturus 16. Mentis torpor, tenax rigor,
Est divisus ungula, Amor cenodoxiae,
Ad laborem omnem durus, Adsit spiritalis vigor,
Ruminans per singula; Cum fervore gratiae.
7. Sic discretus in agendis, 14. A me hostem fuga trucem,
Fortis in laboribus, Pacem da continuam,
Studiosus in scribendis Juxta nomen tuum lucem
Es, maturus moribus. Consequar perpetuam.
Cod. Andecens. fol. A.54 b. —
Cod. Augiens. fol. 184 b. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 149 —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 54 b. D.
b. C. Cod. —
Tegurin. I. fol. 93 b. E. —
Cod. Teguriu. II. fol. 2^90 a. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 217 a. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 73 a. H.
3, 4 sanat animae F. —
9, 1 Quamlibet CDF. 13, 4 Cum Üuore! —
gratiae Korrektur von Mone 730.

30. De saiicto Marco.


1. Salve, pie sancte Marce, 2. Romae scribere precatur
Tu Petri discipulus, Sacrum evangeliumj
Stantem fidei in arce Quod a Petro approbatur
Te tidelis populus Coetuque tidelium.
- 61

3. INIissus prinmm praedicasti *J. Hinc Pentapolim pergebas,


Verhum Aquilegiae^ Ubi i)er biomiium
IMultuin ibi congregasti Vcrbuni üdei spargebas
Poi)ulum ecclesiae. Pro salute gentium.
4. Tu rausa humilitatis 10. Post revertens a tenii)lorum
Truncas mcmbrum poUiois, Tentus sacerdotibus.
Ne attingas dignitatis Es ad loca buculorum
Gradum vel pontificis. Fractus collo funibus.
5. Sed a Petro destinatus 11. Christus post hoc carceratum
Venis Alexandriam, Te dignatur visere,
Et in statu i)raesulatus Dicta poena strangulatum
Tantam per te gratiam Ad superna ducere.
6. Deus dedit illi genti. 12. Eja, sancte Dei Marco,
Ut 31011 solum crederet. In nie fidem robora.
Sed amore mox ferventi Hosteni a nie atrum arce
Ad profectuiii tenderet. Cliristoque concorpora.

7. Dum intras calceamentum, 13. Omneni a me pravitatem


Ibi tibi rumpitur, Per te Christus auferat,
Et qui fecit supplementum, Boni actus pronitatem
Subula dum pungitur, Et virtutes conferat.
8. Unum Deam coiifitentem. 14. Tu me juva, ut mandata
Credulum artiticem. Servern evangelica.
Sui)er populum credeiitem Et promissa Christi grata
Efficis poiitificem. Adipiscar coelica.

Cod. Antlecens. i\A. 55 b. A. —


Cod. Augiens. fol. 1S5 a. 1>. Cod. —
Genmiceiis. fol. 1 50 a. C. —
Cod. 8cotorum. Vindob. fol. 54 b. D. Cod. —
Tegu'-in. I. fob 94 b. E. - Cod. Tegurin. II. foL 292 a. F. Cod. Tegiirin. —
III. fob 218 a. G. —
Cod. Underdorfens. fob 74 a. H.
3, 2 Aquileiae CF, aber filnfsilbig. —
4, 1 casa A. 0, 4 Ad perfectum—
BD. — 11, 3 pknia B. —
13. 3 Doiii JJ. —
J3, 3 proniptitatem Jl

o\. De sancto Steplianu.

Salve, sancte doniine. Plenus Dei gratia


Stephane levita. Spiritu vigebas.
Primus rubens sanguine Signa^jue prodigia
Pro coelesti vita. Multa faciebas.
Miles primicerius Zelo plebs Judaica
Sub vexillo Christi, Frustra emulatur,
Propter quem celerius De lege Mosaica
Proelium inisti. Vincere conatur.
Levitarum ordine 6. Sed dum ncquit vincere
Major exstitisti. Verbis disputando,
Plenus fortitudine Quaerit te dejicere
Fideque fuisti. Falso criminando.
62

7. Sed de falso crimine 12. Et sie tui nominis


Vincis accusaiites, Percipis coronam,
Vultus tui lumine Tantique certaminis
Terres judicantes. Palmam praefers bonam.
8. Necem illis objicis 13. Magnis et innummeris
Christi, prophetarum, Miris claruisti,
Et in coelis adspicis Consolamen miseris
Vultum Dei claruni. Multis praestitisti.
9. Jesum, inquis, video 14. Eja, nunc me respice,
A dextris virtutis Martyr Christi cäre,
Dei stantem, gaudeo Et in tide pertice,
Nunc in spe salutis. Pro me deprecare.
10. Tunc te unanimiter 15. Ut perfecte diligani
Foras ejecerunt, Cunctos adversantes,
Inipetu atrociter Bonum semper eligam,
Saxis übruerunt. Revocem errantes.

11. Sed pro lapidantibus, 16. Tandem clare videam


Quos et tunc amabas, Deum majestatis,
Detiexis poplitibus Tecumque possideam
Deum exorabas. Regnum claritatis.

Cod. Andecens. tbl. .t6 a. A. —


Cod. Augiens. fol. 185 a >j. Cod. —
Geinnicens. fol. 150 'b. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 54 a. D. Cod. —
Tegurin. I. fol. 90 a. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 292 b. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 218 b. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 83 b. H.
1, 1 sancte Domini H. —
4, 2 figebas A. —
8, 4 Vultum Christi D:
faciem ejus laetum 15. _

32. De sancto Elemente.

1. Salve, sancte praesul Clemens, 5. Per quem mire repperisti


Dictus a dementia, Parentes cum fratribus,
Tu coeleste regnum emens Quos perisse credidisti
Pia patientia. Pelagi fluminibus.
2. Nam (luinquennis es orbatus 6. Sancto Petro succedebas
Fratribus, parentibus, In pontificalibus,
Studiose implicatus Quos a4 Christum convertebas,
Scholastriae artibus. Victum das inopibus.
3. Satagebas, an sit, nosse, 7. Trahi jussit et vinciri
Immortalis anima, Te potens Sisinnius,
Ad quod clare scire posse, Sed columnas saxa viri
Fides via optima. Trahunt, ligant durius.
4. Qua te Romae imbuebat 8. Cum ob spretum es deorum
Barnabas fideliter, Missus in exilium,
Et ad Petrum dirigebat, Te sequuntur clericorum
Te docentem pleniter. 3Iultique fidelium.
63

9. ti>uos ibitleiii repeiisti, 13. In <iuo arca continebat


Dum a(iiia dericeret, Anchorani cum corpore,
Haue de petra produxisti, Fretum viam sie praebebat
Ut in tiumen cresceret. Annuali tempore.
10. Kx hoc multi crediderunt 14. Puerum ibi relictum
Illo in continio, Salvas bis sex mensibus,
(^)ui ecclesias ^truxerunt Sic nie tutum et invictum
^Multas anni spatio. A marinis Huctibus.
11. Ilinc es collo colligata 15. Hujus \itae fac, ne taetra
Mari mersus anchora, ]Mergant nie discrimina,
Fratrum turba perturbata Et de cordis niei petra
Ponti i)etit littora. Educ luctus Huinina.
12. Semileucos tres ierunt 16. Fac a morte infernali
Dante iter aequore, Per te. Clemens, eruar,
. Velut tenii)lum repererunt Et in aevum inimortali
De polito mannore. Yita tecum perfruar.

Cod. Andecens. A. —
Cod. Aiigieus. tbl. 1S5 b. H.
fol. 56 b. Cod. —
(ieinuicens. tbl. 151 b. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 55 b. D. Cod. —
Teguriii. I. fol. 97 a. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 293 a. F. Cod. —
Tegurin. III. fol. 219 h. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 86 a. H.
2, 1 fis orbatus 15; es exorbatus D. 12, 1 Öemileiicam ierunt B;—
Kemi leucas A. —
12, 3 reperienint I}. 13, 1 In (pia A. 16,— Fac — 1

nt a li.

.'i.*i. De sancto Laureiitio.

1. Salve, sancte o Laurenti. 6. Decio, qui te plagari


Generose Domine, Jussit scorpionibus
Tibi laurea vincenti Cepitque tibi minari
Competit ex nomine. Sub tormentis omnibus
2. Qui ad jussum papae Sixti 7. Praesentareque poenarum
Thesauros ecclesiae Machinas tunc varias,
Dispensando porrexisti Quas optatas epularum
Pauperum inopiae. Asseris delicias.
3. Decius cum requirebat, 8. Furens Decius te jussit,
Ut thesauros proderes. Dire caedi fustibus,
Et toniueri te jubebat, Latera (luocjue adussit
Msi Deos coleres, I>aminis ardeiitibus.
4. Carceratum tu Lucillum 9. Consolantem te audisti
Corporali lumine Vocem post oramina,
lUustrasti, mundans illum Plura tibi restant Cliristi
Baptismali flumine. Pro tide certaniina.

5. Multos tunc illuminasti, 10. Decius, ira repletus,


Quod videns Hyppolytus Caedit te verberibus,
Credidit, quem baptizasti-, Deo grates agis laetus
Praesentaris concitus Grans pro astantil)U>.
64

11. CrediJit Roniaiius miles. 14. Favus mellis, assus piscis,


Dicens: ego video Christi jam convivio
Juvenem, qui tibi viles Saturari semper gliscis
Piagas tergit linteo. Satur desiderio.
12. Tandem multos post agones 15. Tu virtutum es patrator
Super cratem igiiium Et signorum plurium,
Tibi usto dant carbones Esto milii defensator
Mentis refrigerium. Ab insultu hostium.

13. Kam et int er flammas truces 16. Me ab igne vitiorum


Insultabas Decio: Et gehennae libera,
Assa, versa, ut manduces Yita fruar ut sanctoruni
Me pro carnis prandio. Tecum super aethera.

Cod. Andecens, fol. 57 a. A. —


Cod. Augiens. fol. 185 b. I>. Cod. —
Genniicens. fol. 152 b. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 56 a. D. Cod. —
Tegurin. I. fol. 98 a. E. —
Cod. Tegurin. IL fol. 293 b. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 220 b. G. —Cod. Underdorfens. fol. 84 b. H.
1, 2 Gratio.'^e C; gloriose D. —
1, 3 Sir lauren I>. 4. 1 Carceratus —
DF. — 8, 4 Laminilms A. —
12, 2 Superantein A.

84. Do saiicto Sebastiaiio.

1. Salve, athleta optime. 7. Zoe uxori tribuis


Salicte Sebastiane. Nicostrati loquelam,
Vallatus fide intime, Ambos ad vitam imbuis
Sic dictus es non vane, Per fidei medelam.
2. Nam deferebas chlamydem 8. Praefectusque Chromatius
Ob hoc tu militarem, A morbo liberatur,
Ut martyres tyrannidem Dum idolorum pleuius
Constanter saecularem Congeries vastatur.
3. Sufferrent per te moniti 9. Cum patre mox Tiburtius
Ac iide roborati, Et multis ba])tizatur.
In carne poenis subditi, Per prunas it alacrius.
Sed mente consolati. Post capite privatur.
4. Cum decollandi fuerant 10. Affixus stipes tenuit
Marcus, Marcellianus, Marcum, i\Iarcellianum,
Uxores, nati aderant, Quos martyres exhibuit
Mater paterque canus, Per Diocletianum.
5. Conantes hos reflectere 11. Qui jussit a militibus
ßlanditiis verborum, In campo te ligari,
Coeperuntque moUescere Ac telis multiplicibus
Per haec corda virorum. Ad mortem sagittari.

6. Erumpens tunc in medium 12. Telosus tunc hericio


Et illos stabilisti, Consimilis parebas, ,

Divinum per alloquium Sed hunc post in palatio


Parentes convertisti. De malis arguebas.
65

13. Tunc fustibiis interfici 15. Te quaeso, me corrobora


Jubebat te Augustus In tide et virtute,
Et in cloacain projici, Ut cuncta niea tempora
Ne colereris justus. Consumani cum salute.

14. Luciae tunc per somnia 16. Ab inimici jaculis


Jubes. ut ad sanctorum Me jugiter praeserva
Corpus tuum vestigia A cunctisque periculis,
Condat apostoloruni. In bono nie conserva.
17. A nocte mortis transeam
Ad verae lucis mane
Et velut sol refulgeam
Tecum, Sebastiane.
Cod. Andecens. fol. 60 a. A. — Cod. Augiens. 189 a. 1>
fol. — Cod.
Gemnicens. fol. 179 a. C. — Cod. Scotor. Vindob. 60 b. 1).
fol. — Cod.
Tei^uriu. I. fol. 105 a. E. — Cod. Tegurin. II. fol. 294 b. F. — Cod.
Teguriu. III. fol. 221 b. G. — Cod. Underdorfeiis. fol. S8 b. H.

1, 3 Vas
latiim fidei B. 7, 1 Soe F. 7, — — 3 Ambo A. 8, — 1 Prae-
fectus quoque A. —
9, 4 truncatui* F. 11, 3 Ac cedis B. 1 — — 1 , 4 Ad
mortem fatigari A. —
12, 1 verschrieben F: telosus tunc similis B. — 15, 1

me te robora A. —
16, 4 In bonoque DF. 16, 4 me fehlt B. —
35. De saiicto Floriaiio.

1. Ave, sancte Floriane, 7. Ei, qui praecipitavit


Tu princeps militiae. Te, mox visus crepuit,
Es a flore dictus sane, Unda corpus deportavit
Florens flore gratiae. Saxo et imposuit.
2. Quäler deni crediderunt 8. Aquila mox supervenit.
Tuis ex militibus, Custos tibi dedita.
Ob hoc tecumque fuerunt Donec vidua advenit,
Destinati gentibus. Per te ipsum monita.
3. A praefecto Aquilino 9. Quae virgultis involvebat
Ürbis pulsi vergitis, Corpus, ut clam fugeret.
Flaute spiritu divino Nani tyrannidem pavebat,
Lauriacum pergitis. Sed cum iter faceret
4. Tunc pro fide praesentatus 10. Aestus. Situs interrupit
Cum commilitonibus Vires animalium.
Eisque concruciatus, Orat illa, Ions erupit
Traditus carceribus, Bruta potant fluviuni.
5. Es confessus fidem Christi 11. Cum ad locum pervenerunt
Nee ductus blanditiis, Sepulturae debitum.
Sed bis caesus perstitisti Mox immota ])erstiterunt
Laetus in suppliciis. Funusque depositum
6. Tunc tyrannus te tninstigi 12. Tumulatur. et crebrescunt
Praeacutis fustibus Signa Dei opere.
Jubet, caedi et affligi Quadraginta requiescunt
Et submergi fluctibus. Milites in carcere.
Dreves, Conradus Gemnicensis.
— 66 —
13. Lauream pro Lauriaco, 15. Non corrumpant me secunda
Florem tui nominis, Terreant nee aspera,
Logo gestans non opaco Gratia detur fecunda,
Palmamque certaminis, Sanctitatis munera,

14. Fac, ne unquam exarescam 16. Ut supercoelesti pane,


A virtutum floribus, Fonds vitae copia,
Sed ut jugiter florescam Tecum, sancte Floriane,
Fructuosis actibus. Perfruar in patria.
Cod. Andecens. fol. 60 b. A. —
Cod. Aiigiens. fol. 190 a. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 179 b. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 61 a. D. Cod. —
Tegurin. I. fol. 106 b. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 295 a. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 222 b. G.
2, 3 que fehlt B. —
3, 4 Laureacum F. —
4, 3 Eis quoque B. 7, 1 —
Et qui B. — 7,4 Saxo superposuit BD. —
10,4 portant B. 13,1 laureato —
A, Laureaco F. —
15, 3 dentur B.

36. De sancto Vinceiitio.

1. Salve, sancte o Vincenti, 8. Hinc juncturae resolvunlur


Levitarum gloria, Per inflicta vulnera,
Mundum tibi devincenti Jam interna elabuntur
Nomen dat victoria. Pia torta viscera.
2. Professoren! te veracem 9. Testae durae substernuntur
Orthodoxae fitiei In obscuro carcere,
lussit velut contumacem Ligno pedes adstringuntur,
Machina equlei Ut sie degas misere.
3. Dissipari Dacianus, 10. Sed suavitate florum
Et cum tortus pateris, Lueeque perfunderis,
Insultabat mox profanus, Et solutus angelorum
Sed subridens asseris: Visione frueris,
4. Hoc est , semper quod optavi 11. Super flores incedendo
Et quo plus irasceris, Dum psallis cum ceteris,
Eo minus nunc expavi, Crediderunt liaec videndo
Nam plus misereberis. Mox custodes careeris.
5. Ergo, miser, debacchare, 12. Tune in lecto molliore
Et virtute gratiae Te reponunt inclytum,
Me videbis superare Cbristi plenum sie amore
Teque victum hodie. Tradidisti spiritum.

6. Hinc ferrata infiguntur 13. Sed nee corpus sepelitur^


Ad costarum intima, Bestiis exponitur,
Sauciata jam panduntur Ac per corvum custoditur,
Intestina plurima. Quod a nullo laeditur.

7. Post ad flammas praeparatas 14. Tune molari alligatur


Properas alacriter, Et in mare mergitui*,
Säle sparso incitatas, Litus peteris revelatur
Ut vastent atrociter. Cum honore conditur.
— 67 —
15. Quaeso mihi, martyr Christi, 16. Fac me seniper evitare
Per te detur vincere Hujus vitae devia
Mundum, hostes. quos \icisti, Tecumque i)articipare
Carnemque subjicere. Summae vitae gaudia.

Cod. Aiidecens. fol. 57 h. A. —


CVul. Augiens. t'ol. 1855 h. B. Cod. —
Genniicens. fol. 152 b. C. —
Cod. iScotoium Vindobon. fol. 56 b. D. Cod. —
Tepurin. I. fol. 99 b. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 295 b. F. Cod. Tt-gurin. —
III. fol. 223 b. G. —
Cod. Uiiderdortens. fol. 85 a. H.
2, 4 echulei D. —
S, '^ Xam interna A. —
9, 1 subsperguntur BDF.

87. De sancto Thoma Cantiiariensi.

1. Salve, aiiti^tes Anglice. 9. Jam pontifeN pauperibus


Tu Cantuariensis. Quotidie lavabas
Saiicte Thoma. angelicae Pedes curvatis genibus
Vitae sine oftensis. Et munus erogabas.

2. Nam a primaevo tempore 10. Vigiliis, jejuniis


Semper in omni statu Te maceras intenso,
Pudicus meute. corpore Corpus tegis cilicio
Pollebas coelibatu. Ad poplites protenso.

o. Tu tibi singulariter 11. Virgo tibi cilicium


Elegeras Mariam Refecit derelictum,
Amicam spiritaliter Presbytero oflicium
Et advocatam piam. Ut laxes interdictum.
4. De cujus excellentia 12. Constanter jus ecclesiae
Dum pie gloriaris. Defendis contra regem,
Es tactus conscientia. gui jussit te. justissime,
Prostratus lacrymaris, Occidi contra legem.

5. Ejus coram imagine 13. Dum defunctorum clerici


Clementiam petendo, Suffragia solvebant,
Temeritatis crimine lantum coetus angelici
Te noxium fatendo. Tunc martyinim canebant
6. Sed ejus mox affamine 14. Laetabitur in Dtmüno
Es pie consolatus. Justus, in quo speravit,
De tua, inquit. virgine Cui laus sine termino.
Es bene gloriatus. (^>uod sie te coronavit.

7. In pyxide ebuniea 15. Nunc quaeso reconcilia


Dans praesulis ornatum Me virgini Mariae,
Ciim pecia purpurea. Salutis ut remedia
Tuum designat statum. Impendat mihi pie.
8. Ebur corpus virgineum, 16. A culpis me custodiat.
Ornatus praesulatum, In bonis det juvamen.
Te Purpura dat rubeum, In morteque subveniat
!Martvrio sacratum. Et conferat solamen.
— 68 —
17. Ereptum ab exsilio
Perducat ad superna,
In ejus tecum filio
Pace fruar aeterna.
Cod. Andecens. A. — Cod. Aug-iens.
fol. 58 a. 186 B. — Cod. fol. a.
Gemnicens. fol. 153 — Cod. Scotorum Vindobon.
b. C. 57 D. — Cod. fol. a.
Tegurin. I.100 E. — Cod. Tegurin.
fol. b. 296 F. — Cod. Tegurin.
II. fol a.
III. fol. 224 G. b.
1, 3 Angliae A. — 1,4 Vitae fehlt A. — 2 Eligens B. — 2 Dans 3, 7,
fehlt B. — Nam pontifex A. —
9, 1 Cum D. 13, 1

38. De sancto öeorgio.

1. Salve, fortis miles Christi, 9. Tunc te jussit volutari


Georgi nobilis, In liquore plumbeo,
Cui iide adhaesisti Quo te sentis delectari
Firma mente, stabilis. Yelut dulci balneo.

2. Transiens, athleta boue, 10. Tunc promissis te hortari


Libyae proviuciam Studet et blanditiis,
Pugnam geris cum dracone, Spondes, velle venerari
A quo regis filiam Deos sacrificiis.

3. Populumque eruisti. 11. Plebe ergo praestolante,


Quam flatu infecerat, Quae gaudenter adfuit.
Et ad fidem convertisti^ Et te Christum exorante
Qua male corruerat. Ignis vorax irruit

4. Cum fideles per tormenta 12. Et consumpsit deos vanos-


Cerneres deficere Templumque comminuit,
Idolorumque portenta Sacerdotes ac profanos
Prae timore colere, Terra sie absorbuit.

5. Cunctos deos paganorum 13. Tunc per civitatem tractus


Asseris daemonia, Capite mox plecteris,
Libens dura tormentorum Martyr Christi, regnum nactus
Sustines supplicia. Ad superna veheris.

6. Nam membratim laniatus 14. Eja, martyr gloriose,


Es et ustus facibus, Me in fide robora,
Sed per Christum consolatus Per te JDeus gratiose
Luce, verbis dulcibus. Mea regat tempora.

7. Quidam tibi dum praeberet 15. A dracone infernali


Toxicum maleficus, me finaliter,
Salvet
Vidensque, quod nil noceret Ne me morsu gehennali
Tibi, fit catholicus. Cruciet perenniter.

8. Te tyrannus super rotam 16. Sed ab omnibus ereptus


Gladiosam statuit, Malis tibi socier,
Quam divina virtus totam Coeli gloriam adeptus
Mox rumpendo destruit. Summis bonis satier.
:

— 69 —
Cod. Andecens. fol. A.
59 a. —
Cod. Augieus. fol. 186 b. B. — ("od.
Gemnicens. fol. 154 b. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 58 a. D. —
Cod.
Tegurin. I. fol. 102 a. E. —
Cod. Tegurin II. fol. 297 a. F. — Cod. Tegurin.
III. 225 b. G.
ful. — Cod. Underdorfens. fd. s9 b. H.
1 3 Qui tide A.
,
- 4 Dum lideb^s BDF. 11,4 Igiiis rotorum B.
, 1

12,1 Sed cousunipsit D. 12, sito vanos B.— 12, 3 Sacerdotesque D.
I —
— 12, 4 Terraque absorbuit CD; terra tunc absorbuit F.

39. De sancto Christophoro.

1. Salve, quem tarn mire Deus 10. Qui te mandat carcerari,


Traxit, o Christophore, Et. qui te adduxerant,
Chananaeus giganteus Milites mox decollari,
Es procerus corpore. Qui per te crediderant.

2. Yoluisse te servirc ll.Aquilina et Niceta,


Regi magno legeris, Missae te allicere,
Inveiiisse, qui praeire Convertuntur, mente laeta
Videbatur ceteris. Perirauntur propere.
3. Qui cum Sathanam expavit 12. Ferreis es virgis caesus,
Signo cmcis edito, Superjectus ferreo
Et cum Sathan deviavit Et ignito scamno, laesus
Signo crucis cognito, Tamen non es ideo.

4. Hunc et illum reliquisti, 13. Hinc sagittae jaciuntur


Regem Christum quaeritas, Contra te innumerae,
Cui per hoc deservisti, Sed in vanum transmittuntur,
Quod trans flumen portitas Resident in aere.
5. Omnem illuc venientem, 14. Cum rex tibi insultavit,
Qui transire voluit, Una retro rediens
Donec puerum ingeutem Ejus oculum caecavit
Transfers, qui te studuit Mox sagitta feriens.

6. Sic gravare, ut transire 15. Ense te rex Christo dedit,


Yix valeres fluvium; Et de tuo sanguine
Me pressisti, inquis, mire Yisum unxit, vidit, credit
Yelut pondus montium. Mox in Christo nomine.

7. Ait : sum quem regem dignum 16. Quaeso per te nunc a Deo,
Credis cunctis praeferens, Ut sie sibi serviam
Yirga tua sit in Signum Semper toto posse meo,
Flores, fructus proferens. Ut in fine audiam
8. Samum venis, linguam nescis, 17. Serve bone et fidelis,
Oras. ut intelligas, Intra nunc in gaudium
Idolatriam horrescis, Domini tui in caelis,
Ut fidel es erigas, Dantis regni i>raemium,
9. Ad certamen deügebas 18. Yultu tuo me consigna
Yirgam, quae mox floruit, Omni loco, tempore,
Et cum vinctus comparebas Ne attingant me maligna,
Coram rege corruit. sancte Christophore.
. .

70

Cod. Andecens. fol. 59 b. A. —


Cod. Aug-ieus. fol. 187 a. ß. Cod. —
Gemniceus. fol. 155 b. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 58 b. D. Cod. —
Tegurin. I. fol. 103 b. E. —
Cod. Tcgurin. II. fol. 297 b. F. Cod. Tegiuln. —
ni. fol. 226 a. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 90 b. H.
3, 1 Sathan B. —
3, 4 condito A. —
4, 1 Tune et istum F. 4, 2 —
Christi A. — 6, 1 vix transire A. — 7, 1 regem fehlt D; Ait qiii reg-em B. —
8, 1 Samon AC. Samam D. — 12, 3 Et superjectus F. —
12, 4 es fehlt B.
— 14, 1 Dum rex DF. — 15, 3 vidit et credit A. —
13, 3 atting'at A.

40. De sancto Colomanno.

1. Salve, sancte Colomanne, 9. Quidam languit confractus


Monomartyr Austriae, Ex morbo podagrico,
Quem perfudit rivus cannae Qui de tua carne tactus
Inundantis gratiae. Sanabatur illico.

2. Scotiam te deserente 10. Mirum, carnis tunc sublatae


Velut massa nubium Vulnus non apparuit,
Tu divino Austro flaute Cruor vero fusus late
Transis ad Danubium. Rubens, calens damit

3. Cumque sie peregrinaris, 1 1 Post a quodam venatore


Tu felix deicola, Non credente figitur
Adversantis vid^baris Latus tuum, qui cniore
Gentis esse incola. Calido perfunditur.

4. Caesum tamquam explorantem 12. Tuncplebs, clerus convenerunt,


Te clauserunt carcere, Te in quadam insula _
Sed cum te peregriuantem , Juxta fanum humaverunt,
Solum refers libere Nee desunt miracula.
5. Silices, ignita ova, 13. Nam cum fluctus transcendebat
Flagra tibi vulnera Medium basilicae,
Imprimebant nee von nova Siccus tuus permanebat
Tormentorum genera. Tumulus mirifice.

6. Garnes tuas vellicabant 14. Mire fragrans indestructus


Forcipe ferrarii, Permanens biennio,
Ossa tua lacerabaut In Mellicum es transductus
Serra carpentarii. Cum. signorum gaudio.
7. Tandem quoque cum duobus 15. Nunc te flagito per Deum,
Pensus es in arbore, Semper a piaculis
Putrefactisque ambobus Spiritum et corpus meum
Adhuc Acres corpore. Serves, a periculis.

8. Ungues, barba, pili crescunt 16. Et me quasi peregrinum


Membris perdurantibus, Cura tua collige,
Arbor restisque frondescunt Et ad portum me divinum,
Cunctis admirantibus. Ne oberrem, dirige.
— 71 —
17. Fac, ne gliscam insinceres
Hujus res exsilii,

Yenini regni sim cohaeres


Christi Dei tilii.

Cod. Audecens. fol. 61 b. A. —


Cod. Aiigiens. tbl. 188 a. B. Cod. —
Geniniceiis, fol. 158 a. C. —
Cod. Scotoruni Vindob. tbl. 60 a. D. Cod. —
Tegiirin. I. fol. 108 a. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 298 a. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 227 a. G. — Cod. Underdorfens. fol. 91 a. H.
1, 3 profiidit A. —
3, 2 coelicola F. —
10, 4 Candens B. 14, 1 instruc- —
tus F. — 14, 2 trieimio D: triclivio B. —
14, 3 In Medlico D: In MedHciim
A. — 16, 4 aberrem 13. —
17, 1 insinceres nach Reim und Hss. von insin-
ceris, vgl. Du Cange s. v. sinceris. — 1 7, 3 Tecum regni G.

41. De saiieto Mauritio et soeiis ejus.

1. Salve, sancta beatorum 8. Ibi nimio decore


Thebaeorum legio, Fulget niger Candidus,
Cui nomen inclytorum Ibi viret in vigore
Dat Thebaea regio. Victus Victor floridus.

2. Quando Diocletianus 9. Ibi vitam imac Yitali


Vos a terrae fiiiibus Dat vitalis gratia,
Advocat, licet profanus, Innocentium vi tali
Sumptis exercitibus Beat innocentia.

3. Pergitis obtemperantes 10. vos sexies milleni.


Ut subjecti Caesari, Qui perfecto numero
Et sub illo militantes, Sexcenteni sexageni
Quamvis cultu dispari. Sex in statu prospero

4. Sed ut arrais tidem Dei 11. Jam regnatis cum beatis


Conabatur persequi, Summis in deliciis,
Yos virtute firmae spei Me sex alis protegatis
Recusastis exsequi. Ut seraph a vitiis.

5. Tunc secundo decimavit 12. Sex diebus hujus vitae


Vos tyrannus gladio, Per vos me in optimo
Tandem cunctos trucidavit Sic exercitem, ut rite
Consecrans martyrio. Requiescam septimo.

6. In Agauno estis morti 13. Largitatis corporalis


Propter Christum traditi, Piis sex operibus,
Beatorum vero sorti Pietatis spiritalis
Nunc per Christum dediti. Totidem in actibus

7. Ibi Maurus ut sol claret 14. Sic exhibeam me gratis,


Inclytus Mauritius, Ne sex improperia
Superatus non apparet Audiam cum reprobatis
Ibi Exsuperius. Judicis sententia,
. ,

— 72 —
15. Sed propinquem coeli throno
Sex virtutum gradibus,
Ad fruendum summo bono
Tunc cum vobis omnibus.

Cod. Andecens. fol. 63 b. A. —


Cod. Augiens. fol. 186 b. B. Cod. —
Genniicens. fol. 154 a. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 57 b. D. Cod. Te- —
gurin. I. fol. 112 a. E. —
Cod. Tegiirin. II. fol. 298 b. F. Cod. Tegurin. —
111. fol. 228 a. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 87 a. H.
1 4 Thebes B. 7 —
1 Ubi DF.
, S, 3 viget A.— 9, 1 vitam fehlt —
B. — ,

9, 3 vitali A. —
9, 4 in nocentiam D. ~
Str. 12 fehlt B. 12, 4 Re- —
quiescam solio A. —
15, 4 Tunc fehlt B.

42. De sancto Dionysio.

1. Salve, Areopagita, 9. Nee non eras prophetiae


Dionysi nobilis, Sancto ciaras spiritu,
A virtute dictus ita, Virginis matris Mariae
Doctor admirabiliö. Fueras in transitu.
2. Tu philosophus, amator 10. Fidei cum verbum sanum
Verae sapientiae, Praedicas Parisius,
Yeritatis indagator, Missus per Domitianum
Rerum et justitiae. Cepit te Sisinius.
3. Quando sol eclipsabatur 11. Tunc consputus, alapatus,
Hora mortis Domini, Es derisus viliter,
Veras sol obscurabatur, Vinculatus, flagellatus,
Lucem ferens homini, Cathenatus graviter.
4. Fatebaris: Aut naturae 12. Carcerique mancipatus,
Deus modo patitur, Super cratem ferream
Aut totius creaturae Et ignitam tu prostratus,
Machina dissolvitur. Laudem das aetheream.
5 Haec nox, inquis, quam miramur 13. Inde bestiis projectus,
Veram lucem populis Nee ab bis offenderis,
Indicat, quam praestolamur, Hinc clibanum dejectus,
in
Jam adesse saeculis. Nee ab igne laederis.
6. Quem ignorans tu colebas 14. Post hoc cruci es affixus,
Deum, Paulus praedicat, Hinc te clausum carcere
Signum fidei petebas, Consolatur crucifixus
Caecus videns indicat. Cum altaris munere.
7. Tunc cum tuis baptizatus 15. Caput tibi detruncatur,
Es familiaribus Quod mox gestas manibus,
Et antistes ordinatus Angelus, lux comitatur
Es Atheniensibus. Cunctis obstupentibus.
8. Eraditus hinc a Paulo 1 6. Memor esto, quaeso, niei
Sic describis mystica, Meque tuis precibus
Quasi raptus sis cum Saulo Juva in conspectu Dei,
Ad arcana coelica. Ut in bonis actibus
- 73 -
17. Fiele speque contirmatus, 18. Nunc gustando, Dionysi,
Caritate fervidiis, Coeli fruar gaudiis.
A terrenis elevatus, Tandem tecum paradisi
Supernorum avidus. Satier deliciis.

Cod. Andecens. tbl. 62 a. A. —


Cod. Augiens. fol. 187 b. 13. Cod. —
Gemnicens. tbl. 1 56 a. C. —
Cod. Scotor. Vindob. 59 a. D. —
Cod. Tegiirin.
I. tbl. 109 b. E. —
Cd. Tegurin. II. tbl. 299 b. F. —
Cod. Tegurin. III.
fol. 229 a. G. —Cod. Underdortens. tbl. 80 b. H.
4, 1 Fatebantur A. —
6, 3 petebat F. —
15, 3 Lux supenia B.

43. De sanctis Johanne et I'aulo.

1. Salvete. pleni gratia, 9. Interea substantiam


Johannes atque Paule, Mendicis erogastis,
Quos Constantini tilia, Per quod mentis constantiam
Imperialis aulae In Christo solidastis.

2. Regina, primicerios 10. Caesar vero tirunculum


Praepositos habebat, ]\Iisit Terrentianum.

Suosque vos vicarios Qui aureum staiunculum


Ut natos diligebat. Fert vobis sed in vanum.

3. Quae dum per Agnem virginem 11. Nam nee incensum promitis
Cum corporis salute Nee genua curvatis,
Suae mentis imaginem Ob quod per hunc oceumbitis
Ex tidei virtute Capitibus truncatis.

4. Plene recuperaverat, 12. Sic vos in domo propria


Ipsamque Gallicanus Noctu clani tumulavit,
In conjugem petierat, Fatens, quod in exsilium
Licet adhuc paganus, Ut reos relegavit.
5. Ipsa vos sibi tradidit 13. Sed clamans ejus tilius

Adbellmn cum transiret, A daemone torciuetur,


Qui per vos Christum credidit, Terrentianus anxius
Victorque cum rediret, Mox scelus confitetur.

6.. Thorum fugit conjugii 14. Creditque doctus coelitus,


Vivens in castitate Et puer liberatur.
Coronamque martyrii Per eum v est er obitus
Adeptus est beate. Et vita exaratur.
7. Accersit, ut alliciat, 15. Nunc rogo vos suppliciter,
Yos Caesar Julianus, Ut per vos augeatur
Deterret, ut subjiciat, In me tides, quae jugiter
Apostata profanus. Amore operatur.

8. Sed blandimenta spernitis 16. Ne me adversa terreant


Nee minas formidatis, Nee elevent secunda,
Inducias non quaeritis, Sed acta mea placeant
Indultas recusatis. Deo mensque fecunda
;

- 74 -
17. Ut cum defossus fuero,
In pace requiescam,
Vobiscum, dum surrexero,
In Christo permanescam.
Andecens.
(iod. fol.A. 62 —
Cod. Augiens. fol. 187 b. B.
b. Cod. —
Gemnicens. fol. 157 a. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 59 b. D.
C. Cod. Te- —
gririn. I. fol. 11 1 a. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 300 a. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 230 a. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 88 a. H.
1, 1 pleni gloria D. —
5, 2 cum transierat B. 10, 1 misit raox —
tyruuculum B. —
10, 2 u. 3 fehlen D. —
12, 1 u. 2 Vos intra domicilium
In fossa tiiraulavit BCF. —
13, 4 Timc scelus F.; celos B. 14, 1 Credi- —
I

ditque A. —
16, 4 Deo mens fecunda A.

44. De sancto Achatio et sociis ejus.

1. Salvete, decem milia, 9. Saxa vos lapidantium


martyres beati, In ora silierunt,
Quibus per cuncta proelia Manus vos flagellantium
Fuisti dux, Achati. Confestim aruerunt.
2. In novem primo millibus 10. Magister mille militum
Eratis congregati, Haec videns mox credebat
In vestris ccrtaminibus Cum illis, coetum inclitum
Frequenter superati. Sic vestrum adimplebat.

3. Tunc mentis pro audacia 11. Mox pedibus, lateribus


Vos deos cojuistis Cum clavis perforati,
Bellorumque victoria, Spinosisque capitibus
Sed nihil profecistis. Cruore baptizati,
4. Sed angeli per monitum 12. Ut Christus passi singula,
In Christum credidistis, Stipitibus affixi,
Et hostium exercitum Fulseruntque miracula,
Fugando devicistis. Quae morte crucifixi.
5. Vobis convenientibus 13. Mihi, quaeso, memoria
Cum angelo praeduce, Nunc vestrae passionis
Coelis vobis cernentibus Prosit et meritoria
Apertis fusa luce, Virtus orationis
6. Descendunt turmae coelicae 14. Ut corporis et animae
Vos territos solantes, Potitus sospitate
Et vos passuros publice Sacrorumque potissime
Narrabant confortantes. Bonorum ubertate;
7. Per Adrianum Caesarem 15. Triumphum resistentiae
Post triduum vocati, De hostibus nanciscar,
Pro Christo mortem hiiarem Fructumque poenitentiae
Excipere parati, In fine adipiscar;
8. Cum idola nefaria 16. Et Sacra eucharistia
Nolletis venerari, In morte procuratus,
Vos poena multifaria Coelorum fungar gloria
Caesar jussit vexari. Vobis consociatus.
— 75

Cod. Andecens. fol. 64 a. A. —


Cod. Augicns. fol. 187 b. B. Cd. (icni- —
nicens. fol. 157 b. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 60 a. D. —
Cod. Tegiiriu.
I. fol. 113 b. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 3ÜU b. F. —
Cod. Tegurin. III.
fol. 231 a. G.

6, 2 consolantes B. —
10, 3 immeruiu inc-lituin H. —
11, 3 Spiuosique
AI). — 12, 1 Christum B. —
12, ] afflixi B. 16, 4 Vobis .sociatus A.

45. De saiicto Gre^orio.

Salve, Gregori maxime, 9. Deo vacare inhians


Romanorum,
Antistes Latere conabaris,
Secundum nomen optime Columna lucis radians
Yigil catholicomm. Te prodit, revocaris.
2. Sex stmis in Sicilia 10. Tu Anglicanis gentibus
Et septimum in urbe Doctores transmisisti.
Accepta monasteria, Quas meritis et precibus
Hinc subtrahis te turbae. Ad fidem convertisti.
3. üt vaces Deo libere; 11. Flendo Trajanum revocas
Terrena contempsisti, Apoena gehennali,
Ut posses vix subsistere, Matronae tidem advocas
Sic corpus affiixisti. Carne sacramentali.
4. Argenteam parapsidem 12. Tu plenus es virtutibus,
Egeno erogabas, Magnus humilitate,
Ad mensam venit itidem Tu largus es pauperibus,
Pobt pauper et notabas, Perfectus sanctitate.

5. Quod vultura mutat crebrius 13. Columba doctus disseris


Sed refert adjuratus, Secreta scripturarura.
Quod angelus sit proprius Juges languores pateris
A Deo tibi datus. Doloresque poenarum.
6. Cum papam inguinaria 14. Sed versis jam moeroribus
Decedere coegii, Et fletibus in risum,
Omnis Romana curia Jam pausas a doloribus
In papam te elegit. In Deum tendens visum.

7. Sed cum haec pestilentia 15. Te quaeso, mihi veniam


Plebem adhuc vastaret, Et fugam vitiorum
Et plebs precum instantia Exposce, Dei gratiam
Ferventius oraret, Et copiam donorum.
8. Cum litaniis instruis 16. Te flagito attentius,
Cleri processionem, Sanctissime Gregori,
Sic precibus assiduis Adsis mihi propitius,
Ilanc sedas passionem. Dum me contingit mori.

17. Et ab aeterna libera


Me poena reproborum,
Et tecum duc trans aethera
In gaudia sanctorum.
— 76 —
Cod. Andecens. fol. 64 b. A. — Cod. Augiens. fol. 190 a. B. Cod. —
Geninicens. fol. 159 a. C. — Cod. Scotor. Vindob. fol. 61 b. D. Cod. —
Tegurin. I. fol. 114 b. E. — Cod. Tegurin. II. fol. 301 b. F. —
Cod. Te-
gurin. III. fol. 232 a. G.
2, 1 Silicia A. —
3, 1 Ut vives B. —
1,1 cum pestilentia B. 8, 2 u. —
3 Fore processionem Per quam sanctam devotius C. — 11, 1 tyrannum B.
— —
|

14, 3 u. 4 Coelestem cum virtutibus Intrasti paradisum D.


| 15, 1 Me
quaeso A.

46. De sancto Ambrosio.

1. Salve, doctor eximie, 10. Quadrigam in exitium


inclyte Ambrosi, Tuum quidam aptavit,
Tu ambra redolentiae, Quae ipsum in exsilium
Flos mellis dulcorosi. Ipso die portavit.
2. Examen apum vultui 11. Dum angelum haereticus
Incumbens te ostendit Ad tuam aurem cernit
Divino aptum cultui, Loquentem, fit catholicus
In altum dum conscendit. Nee ultra fidem spernit.

3. Cum Mediolanensibus 12. Dum spatam dextra toUeret


Fitlis pro eligendo In te quidam profanus,
Antistite, fit omnibus Ut feriens occideret,
Hie finis te volendo. Exaruit mox manus.
4. Eligite Ambrosium, 13. Tu virgo, pius, humilis,
Yox sonuit infantis, Tu carnis afflictivus,
Consensus adest omnium Zelotes, largus, stabilis,
Et plebis acclamantis. Tu lapsis compassivus.

5. Torqueri jubes populos, 14. Opponis te injuriis


Adduci mulieres, Per arma lacrymarum,
Ut sie a suo singulos Tu sagax in sententiis
Conatu removeres. Disertor scripturarum.
6. Sed omnes tuum clamitant 15. Caput tuum operiens
Sit super nos peccatum, Ignis, qui non flammabat,
Sic sumere te incitant Paulatim os ingrediens
Praefatum praesulatum. Vultum tuum albabat.
7. Te noctu putas fugere 16. Defunctum te infantuli,
In urbem Ticinensem, Hi vident ascendentem,
Ad portam mane prospere Hi cathedratum parvuli,
Stas Mediolanensem. Hi stellam effulgentem.
8. Sed post hoc nihilominus 17. Da mihi, quaeso, fugere
Latere conabaris, Honorem hujus mundi
Adhuc tu catechumenus Da Spiritus evadere
Inventus baptizaris. Temptamina immundi.
9. Octavo die praesulis 18. Perfecte da respuere
In sedem sublimatus, Carnis oblectamenta,
Ab Arianis populis Transacta mala plangere
Es multum molestatus. Per gravia lamenta;
- 77 —
li». Ut bonis pleuus actibiis
Sim capax gloriosi
Kegui cum saiictis omnibus,
Praesta, sancte Aiiibrosi.

C<«d. Audect'us. fol. 65 1». A. — Cod. Augiens. fol. 191 a. ß. Cod. —


Geinnicens. fol. 159 b. C. Cod. — Scotor. Vindoh. fol. 62 a. 1). Cod. —
Tegurin. 1. fol. 116 1). E. Cod. — Teguriu. II. fol. 302 a. F. Cod. Te- —
g:iirin. III. fol. 233 a. C.
1 3 Tu iimbra A. —
3, 4 te nolendo ACDF. 4, — 1 Elej^i te H. —

,

6. 3 Sic fujrere te viciaut 15. 10, 3 Tui quidam C. -11.1 Cum A. — IT, 3
Spiritus A. — 19, 4 Pater sancte F.

47. De sancto Au^iistiiio.

1. Salve, beate Domine. 9. Tu volas ad sublimia


Antistes Augustinus, ünius Dei trini.
Actus claret ex nomine, Tu scriptitas subtilia.
Nam auctor es divinus. Auctor cultus divini.

2. Doctrinae licet fueris 10. Tu regulam instituis.


Erroneus gentilis, Sacerdos ordinatus,
Eras tarnen prae ceteris, Canonicos instituis
Ingenio subtilis. Ejusdem coenobatus.
3. Sed pia mater Monica 11. Pontifice Valerio
Te plurimum deflebat, Cedente es creatus
Imbuere catholica In praesulem Hypponio;
Te tide satagebat. Yirtute solidatus
4. Pro scholastriae artibus 12. Ut malleus haereticos
Yenis Mediolanum. Tu feriens fugabas.
Ubi te ab erratibus Tu tidei catliolicos
Yerbum Ambrosianum Ut murus defensabas.
5. Cito retraxit penitus, 13. Tibi frugalis, singulis
Et ex tunc hortabaris Pius, Deo devotus,
Diversim, donee coelitus Actis, scriptis, miraculis
Perfecte mutabaris. Es orbi toto notus.
6. Baptismate te abluit 14. Precor, precare bodie
Et „Te Deum laudamus" Trinum et unum Deum,
Ambrosius concinuit Ut pie, juste, sobrie
Tecum, quod liymnizamus Yivam collaudans eum.
7. Hinc mundi pompam despicis, 15. Ut appetam coelestia.
Dei plenus amore, Despiciam terrena,
In psalmis, hymnis, canticis Cuncta detester vitia,
Tu flebas prae dulcore. Ne vexet ultrix poena.
8. Ad Africam Inno rediens 16. Pro posse tua exsequar
Deo, tibi vacabas, Exempla, documenta.
Discipulos emdiens Et ,
quibus gaudes, consequar
Tu plurima dictabas. Coeli jueundameuta.
— 78 —
Cod. Andecens. tbl. tiö a. A.•

Cod. Augiens. fol. 192 a. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 160 b. C. — Cod. Scotor. Vindobon. fol. 62 b. D, Cod. —
Tegurin. I. fol. 118 a. E. — Cod. Tegurin. II. fol. 302 b. F. —
Cod. Te-
gurin. III. fol. 234 a. G.
1, 1 sancte Domine B. —
1, 2 Augustine A. —
2, 2 ingenio prae ceteris
A. — 4, 1 actibus D. 4 —
2 Tendis D. , 4, 3 u. 4 fehlen B. — 5, 3 —
Diversum BCF. —
6, 4 hymnizemus A. —
11, 3 praesularcem A. * 12, 2 —
Tu fehlt A. — 13, 1 Cibi frugalis A.

48. De sancto Hieronymo.

1. Salve, sancte Hieronyme, 10. Quis novit, quanta corporis


doctor veritatis, Sis passus incentiva,
Qui es laiiguentis animae Quis pugnam tui pectoris,
Medela sanitatis. Quis carnis afflictiva.

2. Tu Romae liberalibus 11. In Bethlehem praesepio


Es artibus imbutus, Te Christi applicabas
Tu actibus nioralibus Et scripturarum studio
Virtutum institutus. Assidue vacabas,
3. Cum Codices gentilium 12. Multos ibi discipulos
Legis tarn affectanter, Sub Christo adunasti,
Es raptus ad Judicium Multos perpessus aemulos,
Et, quis sis, indignanter Multa mira patrasti.
4. Interrogatus ; libere: 13. mira res, e tumulo
Sum, inquis, 'Christianus, dum debebas,
Transferri
Sed es correctus verbere Spectante clero, populo
Ut Ciceronianus. Nee terrae cohaerebas.

5. Latinis, Graecis litteris, ^


14. In tumbam tuam positos
Hebraicis, divina Defunctos duos vitae
Instructus es prae ceteris Reddis, diversis deditos
Scientia, doctrina. Morbis curabas rite.
6. Jam Cardinalis presbyter, 15. Sepulchro es solemniter
Zelator Christi legis, Marmoreo insertus,
Es habitus communiter, Quod linquis mirabiliter
Dignus rectura gregis. In pristino repertus.
7. Sed aemuli feminea 16. Eja, doctor ecclesiae,
Teste te illuserunt, Dans formulam psallendi,
Qua te pollutum carnea Exemplar poenitentiae,
Labe diffamaverunt. Tu normula vivendi.
8. Tunc cedis et Gregorio 17. Dignare, quaeso, premere
Adhaeres Nazanzeno, Maligni hostis fraudem,
Scripturae desiderio üt corde, ore, opere
De Jesu Nazareno Semper Deum collaudem.
9. Ad eremum tunc properas 18. Mea dele facinora,
Et magno cum rigore Fer prece spem salutis,
Fame, fletu exasperas Mea dispone tempora
Te Christi pro amore. Per opera virtutis.
— 79 —
19. üt tecum, pater optime,
Qui jam coelesti sede
Gaudes, Sancte Hieronynio.
Post perfruar mercede.
Cod. Andecens. tbl. tiC b. A. —
Cod. Augiens. fol. 192 a. B. Cod. —
Geinnicens. tbl. 161 a. C. Cod. Scotor. Vindob. fol. ö3 a. D. Cod. Te- —
gurin. I. fol. 119 b. E. —
Cod. Tegiirin. II. fol. 30'i b. F. Cod. Tegurin. —
111. fol. T.Vo a. G.
2, 2 nubatus D: es fehlt B. —
4, 3 correptus F. 6, —
Nam cardiiialis.
1

A. — 11, 4 Et assidue C. —
Str. 13, 14 u. \h fehlen A: dafür:
13. Quando
leonis saucii 14. Quem perdens iu laboribus
Pedis euras laesuram, Fit portitor lignorum,
Domesticatus soeii Inventuin hunc cum mercibu«;
Aselli gerit curam. Reducit camelorum.
In C stehen Nr. 13 —
15 über einer radierten Stelle, so dafs vielleicht eine
Korrektur Konrads vorliegt; A böte dann die ursprüngliche Lesart, C und
die übrigen Hss. die verbesserte. —
19, 2 Qua jam A.

A\). De sancto Martiiio.

1. Salve, praesul praecipue, 8. Dum arborem excidere


Clarissime Martine, Dicatam vis Dianae,
Christique miles streuue, Cadentem hanc excipere
Dos gratiae divinae. Te spondes genti vanae.
2. Dum adhuc catechumenus 9. Sed Signum crucis objicis
Eras, vestis mendicum, Et arborem avertis.
Qua se vestitum Dominus Per quod Dianam dejicis
Testatur ut amicum. Et populum convertis.
3. ^lilitiae renuntians 10. Das pristinae munditiae
Latrones incidisti, Leprosum osculando,
Quorum unum non devians Das lecti te duritiae
Ad fidem convertisti. Stramenta propulsando.
4. Matrem convertens acriter ll.Hinc palea succenditur
Resistis Arianis, Et uri jam cepisti,
Per quos caesus atrociter Sed cruce, prece pellitur,
Repulsus es inanis, Sic ignem evasisti.

5. Monasticam instituis 12. Dum nudo vestem tribuis,


Vitam ducens austeram, Kursus te vestiendo
Defunctos tres restituis Amictum vilem induis
Yitae per precem meram. Ad missam procedendo.
6. Kex. qui audire noluit lo. Super te globus igneus
Te nee petenda dare, Aperte tunc videtur,
Tunc usta sella docuit, Et brachiis tunc aureus
Assurgere, donare. Ornatus adhibetur.
7. Tu objicis te ignibus, 14. Apostolis par diceris,
Ne transeant urentes, Ob hoc nam inviserunt
Licet ventorum fiatibus Te crebrius cum ceteris
Pulsentur saevientes. Sanctisque paruerunt.
— 80 —
15.0bsessis ab hominibus 17. Te, pater, precor intime,
Daemonia repellis, Mortem atque mortalem
Suis noscens nominibus Aufer languorem animae
Ludibria refellis. Dans vitam spiritalem.

16. Tu manibus
oculis ac 18. Malignis a spiritibus
Coelo semper intentus, Me jugiter tuere,
Assiduus in precibus Tu vesti me virtutibus,
Morte non es praeventus. Da scelera cavere.
19. Ora, flammis ultricibus
Ne tradar sine fine,

Sed tecum in coelestibus


Laeter, sancte Martine.

Cod.Andecens. fol. 67 A. a. —
Cod. Augiens. fol. 192 b. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 162 a. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 63 b. D. Cod. Te- —
giu-in. I. 121 a.
fol. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 304 a. F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 236 G.a. — Cod. Underdorfens. fol. 102 b. H.
1, 4 gratia A. —
4, 1 convertis F. 4, 2 u. 3 fehlt D. — 5, 4 precem —
per B. — 6, 3 Hunc usta BD. —
11,2 non cepisti B. 12, J Cum A. 13, 1 — —
te fehlt F. —
13, 3 brachius B. 16, 2 In coelo B.— 18, 1 de spiritibus B. —
50. De sancto Nicoiao.

1. Saive, mirae sanctitatis 7. Populum a famis nece


Nicolae pontlfex, Eruis famelicum,
Vasculum te pietatis ,
Datum etservatum prece
Summus fecit opifex, Dum adauges triticum.
2. In aquali erigebas 8. Humilis, justus, benignus.
Te die primaria, Es in cunctis actibus,
Semel tantum lac sugebas Omni quoque laude dignus,
Quarta, sexta feria. Plenus tu virtutibus.
3. Puerorum non lasciva 9. Tu quam plures praeservasti
Quaeris puer gaudia, Necis a periculo,
Yerbum Dei rediviva Angelis te inclinasti
Retinens memoria. Mortis in articulo.
4. Auri massas erogasti 10. Cum defunctus sepeliris
Patrique virginibus, Tumulo marmoreo,
Quos a fame liberasti Multis Salus modis miris
Carnisque criminibus, Es manante oleo.

5. Nomen prodit et probatum 11. Sed repulso successore


Vox elapsa coelitus, Sistunt olicidia,
Sicque digne praesulatum Quo reverso cum liquore
Nactus es divinitus. Redeunt remedia.
6. Tempestate conquassatis 12. Tres defunctos suscitasti
Jamque naufragantibus, Jam exstinctus corpore,
Absens opem desperatis Signis miris coruscasti
Praebes implorantibus. A primaevo tempore.
— 81 —
lo. Nicolae, sancte Dei, 15. Dele culpas cum reatu
Precor tc suppliciter, Et exposce gratiam,
Miserere pie inei, Tuta me in mortis statu
Subveni celeriter Tuam per praesentiam.

14. Mihi cunctis in adversis 16. Tunc me, Deus Adonai,


Corporis et aniraae, Eripe ab hostibus.
Ne subvertont me perversis Prece sancti Nicolai
Factis, hostes reprime. Coeli junge civibus.

Cod. Andecens. fol. 68 a. A. —


Cod. Angiens. fol. 192 b. B. Cod. —
Geiimicens. fol. 1H3 a. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 04 b. D. Cod. Tt- —
gurin. I. fol. 122 b. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 'M)i b. F. —
Cod. Teguriii.
lU. lol. 237 b. G.
1. 2 In cunabulis B. —
8, 3 Oiiinique laude A. —
11, 3 cum honore B,

51. De sancto Benedicto.

1. Salve, sancte ßenediete, 8. Missum tibi toxicosum


Gratia nomine,
et Panem corvus projicit,
Prodis, vernans flos depiete, Florentinum malignosum
De virtutum germine. Domus ruens dejicit.

2. Puer eremum petisti, 9. Saxum grande leviasti


Linquens Romae Studium, Quod Satan gravaverat,
Prece sancta compegisti Et sophisticum monstrasti.
Fractum capisterium. Ignem, quem succenderat.

3. Per trimatum habitabas 10. Monachellum suscitabas,


In specu penuriae, Paries quem triverat,
Spinis vepribus fugabas Rusticellum revocabas.
Merulam luxuriae. Qui defunctus fuerat.

4. A subjectis praeparatum 11. Tu farinam adauxisti


Yenenatum poculum Prece ac pecuniam
Rumpis tibi praesentatum Oleumque coauxisti
Crucis per signaculum. Ad superfluentiam.

5. Duodena construxisti 12. Alapam dans expellebas


Deo monasteria, Hostem a daemonico.
Tribus prece produxisti Solo visu resolvebas
Laticem in copia. Loramenta rustico.

6. Ferrum cadcns in profundas 13. Miros actus perfecisti


Aquas per te remeat, Ex virtutum habitu,
Maurus currit super undas, Mira multa cognovisti
Placidus ne pereat. Prophetiae spiritu.

7. Multum populum avertis 14. Praedixisti diem mortis.


A cultu ApoUinis, Fodi jubes tumulum.
Lucum, idolum subvertis, Paradisi nunc in hortis
Aram tanti criminis. Jubilas in saeculum.
Dreves, Coiiradus Gemnicensis. 6
82 —
15. Nam lampadibus resplendens 18. Benedictus a re dictus,
Via, strata palliis, Quaeso, me uberius
A cella in coelum tendens, Benedic, ne maledictus
Te dat coeli gaudiis. Hostis vincat amplius.

16. Tu divinis benedictus 19. Sed luctando stem invictus


Benedictionibus, Ab ejus versutiis,
Tu maligni nunquam victus Ne a Deo derelictus
Es suggestionibus. Superer a vitiis.

17. Tibi supplico constrictus 20. Me, tu dictus Benedictus,


Peccatorum funibus, Salva a suppliciis,
Me absolve, ne addictus Ut superni tecum victus
Morti, tradar ignibus. Perfruar deliciis.

Cod. Andecens. A. - Cod. Augiens. fol. 193 b. B.


fol. 71 a. Cod. —
Gemniceus. fol. 163 —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 6H a. D.
b. C. Cod. —
Tegurin. I. fol. 2S b. E.
1 —
Cod. Tegurin. II fol. 305 b F. Cod. Tegurin. —
III. fol. 238 a. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 104 a. H. Steht ebenfalls —
in Clm. Monac. (ol. Augustan.) 4423 saee. 15 fol. 132 a. I. —
2, 3 u. 4 fehlen B. —
3, 1 Petrimatum A; per bimatuiu BD. 5.4 —
Laticem copia A. K', 1 puscitasti B. —
10, 3 revocasti B. 12, Ex- — !

pellebas alapam dans I. —


12, 2 a daemonio C; a daemoniaco ABD; a
daemonico F, diese ungewöhnliche Form fordert Konrads Reim. — 17, 3
convictus B. — 17,
4 'Mortis B.

52. De sancto Antonio abbate.

1. Salve, sancte eremita, 6. Laceratus, vulneratus


Antoni celebris, Pravis a spiritibus,
Ut pro sempiterna vitä Semivivus es delatus
Careas illecebris, Et a circumstantibus
2. Cum vicenos annos geris, 7. Vita functus aestimaris,
Audis in ecclesia: Illisque pausantibus
Si perfectus esse quaeris, Ad certamen reportaris,
Yade, vende omnia. Ut insultes hostibus.

3. Bona tua mox vendel)as 8. Scissa domo tunc frementes


Erogans pauperibus, Irruiyit ferociter,
In desertum secedebas Per obtutus, vultus, dentes
Eonge ab hominibus. Saeviunt minaciter.

4. Vigilando, jejunando 9. quot, inquis, modo estis


Multisque molestiis In hoc pugnae stadio,
Menti carnem subjugando Si pugnare quid potestis,
Repugnabas vitiis. Praesto sum, non fugio.

5. Velut Aethiops despectus 10. Si quas vires haberetis,


Spiritus luxuriae Non tot gregaremini,
Tibi Visus, sum dejectus, Si nocere nil valetis,
Tnquit, per te hodie. Cur frustra nitimini?
83 —
11. lila turba >ic confusa 16. ([uot sancta documenta
Daemonuiii evaimit, Tradidisti fratribus,
Desuper luce refusa Quibus dacmonum tigmenta
Mox salvator adfuit. Conculcarent pedibus.
12. Implorando hiinc dicebas: 17. Sed et sanctum prophetiae
Cur non a principio, Spiritum habueras,
Bone Jesu, assistebas Per (luem mones, moves, pie
In hoc mihi proelioV Terres, mulces, reseras.

13. Praesens eram, cum certasti, 18. Qui obsessos et morbosos


Et quia viriliter Reforinasti crebrius,
Hostes palam triumphasti, A me morbus vitiosos
Et ego celebriter Ejice celerius.

14. Te per orbem nominari 19. Fac, ne liostis, caro, mundus


Faciam, cum ceteris Conira me praevaleat,
Sanctis meis collaudari; Xe in morte me profundus
Sanus mox efficeris. Tartarus absorbeat.
15. Inter crebros sie conüictus 20. Per te mihi summi boni
Multaque certamina Dona dentur largiter.
Semper persistis invictus Tecum sancte ut Antoni
Superans daemonia. Gaudeam perenniter.
Cod. Andeceus. fol. 73 a. A. — Cod. Augiens. fol. 194 a. B. — Cod.
Gemnicens. fol. 1H4 b. C. — Cod Scotor. Vindob. fol. öT a. D. — Cod.
Tepriirin. I. fol. 133 b. E. — Cod. Tegurin II. fol. 30 a. F. — Cod. Tegurin.
III. fol. 231 b G.
2, 1 Dum vicenos BD. — 5, 2 Es spemens B. — 6, J Maceratus A. —
13, 4 celeritcr B. — 14, 1 Ne per orbem A. — 15, 3 perstitis BCD.

53. De sancto Paulo, primo eremita.

1. Salve, sancte Paule, Christi Sic per centum ferme annos


Primus eremicola, In deserto latitas,
In Thebaide fuisti. Carnem, Sathanam, tyrannos
Nunc felix coelicola. Sic ad pugnam incitas.

2. Annum decasextum agis Et quis posset horum nosse


Sub tyranno Decio. Contra te certamina,
Qui credentes duris plagis Christus dedit tibi posse
Mortisque supplicio Yincere tentamina.
3. Cum necaret, tibi montis Inter liaec produxit florem
Specus dat latibulum, Eremus Antonium,
Palma vestem, cibum, fontis Qui deserti se cultorem
Latex praebet poculum. Gaudens primicerium,
4. Postque multos annos cibi Ut audivit de supernis,
Deus auxit pabulum, Quod Sit alter melior,
Semitortam panis tibi Mox in silvis, in cavernis
Destinans per corvulum. Senem quaerit junior.
6*
84

9. Lupa cellam indicavit, 14. Sed defunctum ut videbat,


nie clam insequitur, Exclamavit propere:
Pro ingressu supplicavit, Quod in vita hie agebat,
Qui dum introgreditur, Exhibet in funere.
10. Mutuo vos salutastis 15. Hinc leones accesserunt
Propriis nominibus, Duo, qui celeriter
Oscula ingeminastis Tibi tumbam paraverunt
Crebris cum amplexibus. Abeuntes pariter.
11. Tunc post consolamen gratum 16. Veste. qua eras velatus.
Mutui colloquii De palmarum foliis
Corvus panem duplicatum Est Antonius ornatus
Affert liora prandii. Sacris in solemniis.
12. Grates Deo referendo 17. Per te, quaeso, temptamenta
Tanta post convivia Superem hostilia
Te Antonius deflendo Carnisque oblectamenta,
Remeat ad propria. Vana mundi gaudia.
13. Qui dum cernit decedentem 18. Per te malum declinare,
Sursum te conscendere, Crescere virtutibus
Mox reversus procumbentem Detur et perseverare
Te credebat vivere. Bonis in operibus.
19. Per te mihi, sancte Paule,
Detur vitae spatium
Tecumque coelestis aulae
Permanens solatium.
Cod. Andecens. fol. 72
A. b. —
Cod. Augiens. tbl. 193 b. B. X^od. —
Gemnicens, fol. 165 b. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 65 b. D.
C. Cod. —
Tegurin. I. fol. 131 b. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 307 a. F. —
Cod. Teguriii.
III. fol. 240 b. G. — Cod. Underdorfens. fol. 105 a. H.
3, 1 Dum BF. — 3, 2 Specum A. —
4, 1 tibi B. —
6, 3 tibi tledit BCF.

10, 4 Crebro F. —10, 4 in amplexibus B. —
15, 3 effecernnt A. 16, 1 —
Vestes quas A.

54. De sancto Basilio.

1. Salve, qui magnus diceris, Tunc laudes tuas protulit


Basili, Deo carus, Deusque tua prece
Doctrinis, signis legeris, Eidem^donum contulit,
Yirtutibus praeclarus. Quod loquebatur graece.
2. Columna ignis paruit Quidam cupiscens virginem
Effrem praefiguralis, Ardore voluptatis,
Vox de coelo intonuit: Expleret ut libidinem
Basilius est talis. Perversae voluntatis,
3. Ornatu, clero, populo Se hosti totum subdidit,
Stipatum te despexit, Damnandum obligavit,
In oris tui patulo Chirographumque tradidit
Donec ignem conspexit. Et Christum abnegavit.
— »o

7. lluiic meritis et precibus 12. Sed te ad nonam vivere


Rediu'is creatori, Alterius diei
Instructum bonis moribus Videns. fatetur libere
Restituis uxori. Virtutem Cliristi Dei.

8. Cnm Ariani quaererent, 13. Resumpto ergo robore


Fideles ut privarent Mox illum baptizabas,
Ecclesia, et clauderent Et resoluto corpore
Haue ambo et signarent, Ad gaudia migrabas.
9. Haec tridui oraculo 14. Qui mulieris facinus
Horum non reseratur. Defunctus delevisti
Cum pastorali baculo Signatum carta, protinus
Hanc tangi:?, mox intratur. Ut tactus liac tuisti.
10. Cum Caesar te exsilio 15. Ut munder a flagitiis
Perimere delegit, Nee faciant me reum,
Ter fracto cartae graphio Ne laber linguae vitiis,

Iratus cartam fregit. Te quaeso, roga Deum.


11. Cum medicus assisteret 16. Da fluxum mundi spernere
Judaeus hora mortis, Nee delectari laude,
Tibi tuisque diceret, Da luxum carnis stringere
Jam esse te in portis, Nee captum hostis fraude.
17. Transacto vitae stadio
Rejecta carue vili.

Coelesti fniar bravio.


Fac, pontifex Basili.
Cod. Andecens. fol. 70 b. A. —
Cod. Augiens. toi. 193 a. H. — Cod.
Gemnicens. fol. 180 b. C. —Cod. Seotor. Yindob. fol. 65 a. D. — Cod.
Tegurin. I. fol.127 b. E. — Cod. Tegurin. U
fol. 307 b F. — Cod. Tegurin.
III. fol. 241 b. G.
1, 2 Deo gratus BDI'. — 7, 3 bonis oninibus B. — &, 1 Dum Ariani
BCF. — 8,4
Haec B. 9 3 Dum F. — 10, — 2 Deprimere coUegit B. -
12, 1 ad horam B. —
12, 3 Judaeus fatetur B.
,

— 13, 4 gaudia tu B. —
15, 1 Ut emender A.

55. De sancto Alexio.

1. Salve, sancte o Alexi. 4. Sed tu virginem hortatus


vir nobilissime, Noctis sub silentio
Te saluto, quem dilexi Ad amorem coelibatus,
Diligoque intime. Clam te das exsilio.
•>
I
Exstitit Euphemianus 5. In Edessa civitate
Tibi pater inclytus. Tua das pauperibus,
Aulae Caesaris Romanus Stipem petis egestate
Et virtute praeditus. Junctus mendicantibus.
Adolescens, decoratus 6. Ubi tui. dum te quaerunt
Literarum studio, Sed non norunt famuli,
Es puellae copulatus Grates agens, quod dederunt
Celebri connubio. Tibi stipem servuli.
86

7. Sic ecclesiae Mariae 12. Cum defunctus es inventus.


Resides in atrio Ciaram praefers faciem.
Decaseptem annis pie Codex tua manu tentus
Pro coelesti praemio. Vitae refert seriem.
8. Tunc jubente illa ductus 13. Quem dum papa legi jussit,
Es tu in ecclesiam, Cuncti stupent gravius,
Sed ne perdas vitae fructus, Patrem, matrem tunc concussit,
Mundi pavens gloriam, Sponsam dolor nimius.
9.1nde temptas navigare 14. Omnis aeger curabatur
In Tharsum Ciliciae, Tactu tui corporis,
Vento flante dedit mare Sicque, sancte, claudebatur
Te Romanae patriae. Cursus tui temporis.

10. Te ad tuam pater precem 15. Ora Deum, ut abstersis


Romae domo tenuit Culpis mihi gratiam
Septem annis atque decem Donet, cunctis in adversis
Et ignotum aluit. Firmam patientiam.

ll.Multa tibi tunc oifensa 16. Det perfectum mundi spretum,


Fit a servientibus, Carnis castimoniam,
Donec tua est ostensa Exsuli post finem laetum
Yita de coelestibus. Det coelestem patriam.
Cod. Andecens. fol. 72 A. — Cod. Augiens.
a. fol. 193 b. B. —
Cod.
Gemnicens. fol. 181 a. C.— Cod. Scotorum Vindob. fol. 66 a. D. —
Cod.
Tegiirin. 130 b. E.
I. fol. — Cod. Tegurin.
II. fol. 308 a. F. — Cod. Tegurin.
III. fol. G.242 b. -
Cod. Underdorfens. fol. Iu4 b. H.
1, 1 mi Alexi AH. —
1,2 Vir nobilissime B. — 7, 1 resides Mariae A. —

^

8 1 Tu jubente B.
, 9 —
4 Te Romae A» - 13, , 1 Quem cum A. 15, 4
Summam patientiam A.

56. De sancta Katharina.

I.

1. Ave candens lilium Ecce tua subdola,


Per Mariae filium, Maxenti, idola
Yernans Katherina, Spernit sathanina.
Katherina inclyta, 4. Rethores, grammaticos,
Quae in urbe genita Vicit et catholicos
Es Alexandrina. Fecit Katherina,
2. Adstas Christo regia Ignibus quos impius
Costi regis filia, Tradidit Maxentius
Casta Katherina, Mente belluina.
Tamquam inter milia 5. Nervis dire caeditur,
Castitatis lilia Carcere recluditur
Rosa sine spina. Tetro Katherina,
3. Haec felix Christicola, Ac fame conficitur,
Virtutum areola, Sic flos campi laeditur
Virgo Katherina, Poenarum pruina.
;

87

II.

6. Salve, Hörens viola, Et i)er te in tilium


Sed per tlagra frivola Dei mox genlilium
Livciis Katheriiia, Credidit regina:
KatluTina, ungeris 9. Rubens jam martyrio
Desuper et pasceris Uua cum Porphyrio
Esca coelestina. Per te, Katherina.
7. Ac de coeli culmine Inda tortor impius
Te revisit luiiiine In te saevit acrius
Christus, Katheriiia, Rabie lupina.
Te Gaudeas,
coiifortat :
10. Nam bis binas praei)arat
Teciim sum, iiil paveas Rotas, ut te conterat,
Mortis a ruina. Sancta Katherina,
8. Hinc tu, geinma virginum, Attamen haec vilia
Praedicabas Dominum Paganorum milia
Christum, Katherina, Perimunt bis bina.

III.

11. Gau de, rubens rosula, Et quidein pro sanguine


Delicata vernula Lactis manas Üumine
Christi, Katherina, Morte peregrina.
Katherina, precibus 14. Renuis mortalibus
Fusis pro supplicibus Sepeliri inanibus,
Sonat vox divina: Diva Katherina,
12. Ad coeli palatia Imo te miritice
Christique solatia Tunmlant angelicae
Veni, Katherina, Manus monte Sina.
Tu coeleste balsamum, 15. Nunc tuum virgineum
Sponsi intra thalamum, Corpus sacrum oleum
Sponsa columbina. Stillat, Katheriiia,
13. Hinc cervice plecteris, Admiranda omnibus
Ad superna veheris, Quod aegris fidelibus
Martyr Katherina, Exstat medicina.

lY.
16. Va1e ,
pulcher liosculus 18. Hujus inundi devia
Florumque fasciculus, Ne sequar vestigia,
Suavis Katherina, Tu me sursum mina
Katherina, clarior Eja, virgo nobilis,
Sole, luna pulchrior, Fac, ne carnis fragilis
Stella -matutina. Mergat nie sentina.
17. Aurem piam intime 19. Rumpe vincla sceleris,
Suspirantis animae Ut non tiam inferis
Precibus inclina, Hostibus rapina,
Tua me virtutibus In procinctu transitus
Et virtutum actibus A me nequam spiritus
Imbue doctrina. Pellere festina.
; ; ; ;

20. Nectaris convivium Ad coelorum gaudia


Nunc et tunc coelestium Duc me tunc cum gloria,
Largius propina, Dulcis Katherina.
Cod. Andecens. fol. 74 a. A. —
Cod. Aug-iens. fol. 194 b. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 166 a. C. —
Cod. Prägens, fol. 206 b. D. Cod. Scotor. —
Vindob. fol. 68 a. E. —
Cod. Tegurin. I. fol. 135 a. F. Cod. Tegurin. —
IL fol. 309 a. G. —
Cod. Tegurin. III. fol. 243 b. H.
1, 2 Mariae per filium B. —
2, 3 Casta fehlt A. —
3, 6 Sprevit D. —
4, 1 Rhethores et B. —
6, 3 Corda Katherina B. —
7, 1 de coeli lumine A. —
7, 2 In columbae specie B. —
9,4 Unde tortor A gegen das Acrostichon. —
10, l binas sperat B. —
13, 4 Equidem D. —
16, 3 Suavum C. 17, 4 —
Tuta me B. —
20, 6 O dulcis B.

57. De sancta Agnete.


1. Ave, virgo felix Agnes, Fitque tuae vitae testis
Quam cum Dei tilius Omnis, qui ingreditur
Ad se traxit, velut magnes Introgressus praefocatur
Ferrum trahit propius, Mox praefecti genitus
Ortho doxae subarravit Impudens, sed suscitatur
Fidei te annulo, Per te vitae redditus.
Atque sibi copulavit 4. Yale, Agnes, quam flammarum
Caritatis vinculo Non laesit incendium^
Decoravit gemmis morum, Sed consumpsit vi poenarum
Virtutum monilibus Turbas infidelium
Ex quo viri spernis tliorum Hinc per Collum gladiaris
Cum terrenis omnibus. Fuso rubens sanguine,
2. Salve, Agnes speciosa, Christo martyr consecraris,
Sponsa sponsi virginum, Cujus amplexamine
Fulgens vultu velut rosa, Jam laetaris, sociata
Christum colens Dominum. Virginum agminibus,
Dum ad cultum deae Vestae Triumphali coronata
Cogi te non pateris, Serto cum martyribus.
Tua spoliata veste 5. Agnes, agna agni dei,
Lupanari traderis; Qui toUit peccamina,
Sed nimirum te protexit Memor esto, precor, mei
Mox divina bonitas, Malaque temptamina
Nam te pulchre circumtexit Procul pelle, da solamen,
Capillorum densitas. Posce culpis veniam,
3. Gaude, Agnes, te intrante Da virtutum moderamen,
Locum turpitudinis Auge j>rece gratiam
Consolaris coruscante Me dignare liberare
Vi superni luminis; Mortis in articulo,
Angeli per manus vestis Tecum queam ut regnare
Candida porrigitur, In supremo saeculo.
Cod. Andecens.
fol. 75 a. A Cod. Augiens. fol. 194 b. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 167 a. C. —
Cod. Prägens, fol. 114 b. D, Cod. Scotor.
Vindob. fol. 69 a. E. —
Cod. Tegurin. I. fol. 137 b. F Cod. Tegurin.
II. fol. 310 a. G. Cod. Tegurin. III. fol. 245 b. H. Cod. Underdorfens.—
fol. 120 b. I.
89

1, 1 iVlix tVlilt A: viro;.) fohlt HI. — 1,7 subarrhavit D. — 5 Vastae


2,

li. — 4, 12 cum virginibus ]). — 5, 12 suprcmo circulo D. — Str. 5 lautet


in ABCF
Ag"iio.s, agna agni Dei,
Qui toUit peccamina,
Supplica instanter ei,
Carnis ut temptamina
A^incam ut qui superavit
Presbyter tentiginem,
Mox ad tuam subarravit
Annulo imaginem.
Hostem pelle da solamcn etc.

)8. De sancta Margaretlia.

Ave. virgo Margaretha, Quae dum cultum detestaris


Sponsi suiiimi quae secreta Idolorum, cruciaris
Penetras cubicula, Diris poenis ignium,
Ubi per amoris nexus Aqua frigens dum succedit
Fideique per amplexus Sed non laedens, Christo credit
Celebratur copula. Turba quinque milium.
Eja corpore formosa,
Fide magis speciosa,
4. Va1e , dulcis Margaretha,
Vere gratia repleta,
Tu praeclara genere,
Margaretha, Deo grata,
Nam in vitae termino
Pro his, quibus veneraris,
Gratiarum decorata
Et a quibus tormentaris,
Et virtutum munere.
Preces fundis Domino.
Salve, sancta Margaretha. Post hoc capite truncata.
Yoluptate mundi spreta Nunc a Christo coronata
Omnique ludibrio, Passionis laurea,
Hostem superas, antiquum Ut praefulgens margarita
Castitatis inimicum, Es in sponsi serto sita,
Una cum Olybrio. Sponsa tu virginea.
Quae dum Christum confiteris,
Carcerari mox juberis,
5. beata Margaretha,
Quae cum Christo regnas laeta
Post hoc in equuleo
In coelesti requie,
Laniata vi tortoris,
Rubens manat fons cruoris
Tu delictis et peccatis
Meis male perpetratis
Corpore virgineo.
Posce dona veniae;
Gau de, felix Margaretha, Da contemptum mundanorum
Tu virtute Christi freta, Et amoreiu supernorum
Triumphatrix inclyta, Cum augmento gratiae,
Infernalem tu draconem Fac, evadam inferorum
Et ingentem passionem Portas, portum beatorum
Vincis Christo dedita. Adipiscar gloriae.

Cod. Andecens. fol. 75 b. A. —


Cod. Augiens. fol. 195 a. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 176 C. —
Cod. Prägens, fol. 2u9 b. D. Cod. Scotor. —
Vindob. fol. 69 b. E. —
Cod. St. Petri Salisburgen. a. VI. 35 fol. 211 b. F. —
— 90 —
Cod. Tegurin. I. fol. 139 a. G. — Cod. Tegurin. II. fol. 318 a. II. — Cod
Tegurin. III. fol. 257 b. I.
1 ,2 Sponsi tui quae BF. —
1,9 germine D. 3 — 7 verstellt A. —

,

4, 10 Ubi praefulgens B. 4, 12 Cum turba virginea B.

59. De sancta Dorotliea.

Ave, virgo Dorothea, Invitantem te audisti


Castitatis liüum. Vocem de coelestibus.
Foeditatis nunquam rea, Hinc per poenam capitalem
Christum, dei filium, Evolas ad gaudia,
Tibi sponsum elegisti, Paimam geris triumphalem
Cujus patrocinio In perenni gloria.
Cuncta mundi respuisti
Una cum Fabricio; Yale, dulcis Dorothea,
Qui te torsit in catasta Tuis cum sodalibus
Et reclusit carcere, In coelesti jam Chorea
Ubi coeli cibo pasta, Sponsi sub amplexibus
Christi gaudes munere. Carmen canis nuptiale
Jubilans tripudio,
Salve, sancta Dorothea, Sertum ferens virginale
Tu felix Christicola, Rosa juncta lilio.
Prece cujus rutmt ea, Paradisi pomis, rosis
Quae sprevisti, idola. Me velut scholasticum
Tunc ad Christum convertuntur Trahe, ut cum gaudiosis
Paganorum milia, Fructum gustem coelicum.
Qui mox coeli sortiuntur
Regnum per martyria. 5. beata Dorothea,
Inde llagris cruciaris Sponsa regis gloriae,
Pendens in equuleo. Tu peccata dele mea,
In utro(iue conflagraris Posce dona gratiae,
Ubere virgineo. Me dignare visitare
In finali termino
G au d e , felix Dorothea, Et ab hoste defensare,
Quae poenarum genera Praesentare Domino,
Dum vicisti per trophaea, Ut in regno claritatis
Tua Christus vulnera Vitae post curricula
Mox sanavit, quem petisti Christo* fruar cum beatis
Pro te invocantibus^ Per aeterna saecula.

Cod. Andecens. fol. 76 a. A. — Cod. Augiens. fol. 193 a. B. — Cod.


Geumicens. fol. 1 7 b. C. —
Cod. Prägens, fol. 211 a. D. Cod. Scotor. —
Vindob. fol. 70 a. E. —
Cod. Teguriu. I. fol. 140 a. F. Cod. Tegurin. —
IL fol. 318 b. G. —
Cod. Tegurin. III. fol. 258 b. H.
2, 3 Prece tua D. — 2, 9 Unde flagris A.
;

— 91

()(l. De saiicta Barbara.

Ave, salve, gaude, vale, 4. ^' a 1 e , sursuni invitata,


beata Barbara, Digiia Ut'ü Barbara,
Pectus tuum virginale Ut pro tuis es prccata,
Thorum Christo praepara, Nos a morte separa;
Quem dum tide trinitatis Dum pro Christo decoUaris
Ad
amplexus allicis, A parente ])roprio,
Amatores voluptatis Laureata copularis
Signis Clara despicis. Martyrum collegio.
Castitatis germen seris Cum decore virginali
In corda tidelium, In coelesti luminc
Quae virtutum semen geris, Serto gaudes triumpliali,
Castum candens lilium. Rosa mbens saiiguine.

2. Salve, lux catholicorum. 5. beata martyr Dei,


Fide, sancta Barbara, Virgo dulcis Barbara,
Quae dum cultum idolorum Memor esto precor mei
Spernis, gens te barbara Et illisum repara
Flagris, testis cruciavit Rumpe peccatomm frena
Et reclusit carcere, Et propelle vitia,
Christus luce visitavit Claustra cordis fac serena
Et sanavit propere. Et dulcora gratia.
Sic frementis est delusa Ubi regem in decore
Fraus tortoris subdola, Conspicis salvifif'um,
Christi rore tu perfusa, Tuo trahe me odore,
Florcs vernans viola. Unguen nardi pisticum.
Gaude, fortis agonista 6. Barbara, te quaeso gemens,
Christi, felix Barbara, Spes lapsorum Barbara,
Per tormcnta vincis ista Prece tua mihi Clemens
Mundum. mortem, tartara; Regna coeli compara.
Corpus habens vulneratum, Per te nunc virtutum donis
Inllammata latera, Fulciar feliciter.
Caput ferro malleatum Ut supernis tecum bonis
Et evulsa ubera; Perfruar perenniter,
Et dum veste spoliaris Ubi canis cum puellis
Per manus gentilium, Singulare canticum.
Mox ab angelo velaris, Quae dulcore favum mellis
Flos campi convallium. Vincis, pigmen coelicum.

Cod. Andeceiis. fol. 77 a. A. —


Cod. Aiigiens. fol. 117 b. und 195 b.
B. — Cod. Gemniceus. fol. 167 b. C. —
Cod. Prägens, fol. 213 b. D. —
Cod. «cotorum. Vindob. fol. 71 a. E. —
Cod. Tegunn. I. fol. 141 b. F. -
Cod. Tegurin. III. fol. 246 b. G. —
Cod. Uuderdorfens. fol. IIÜ a. H. —
Steht gleichfalls in Clm. Monac. (ol. SS. Udalrici et Afrae) 442:i anni 4SI

I

fol. I.'i2. Oration. Sigismimdi Span von Bernstein anni 1477 Cod. Prägens.
XIII II 3 b. —
Cod. S. Petri Salisburgeus. a VI 35 saec. 15.
1 vale gaude B 2«. —
5 Quae B 1^. —
S Signis claris B 1^

1
1 1 ,


, ,

u. D. 1, 9 u. 10 hinter 1 1 1 u. 12 A. —
2. 5 flagris caedens B 1^.
2, II rore Christi D. — ,

2, 12 Florens AB 1^. 3, 4 Mundum carcereni —


— 92 —
B. 1^. —
5, 7 Caput ferens B
2^. —
3, 9 Et cum D. —
4, 3 Et pro A. —
4, 10 culmine B 2^ DE. —4, 11 gaudens C. —
5, 4 illusum B 2<^; illae-
sum B 1^ D. — 5, 12 Fraglans nardi B 1<>; Unguentum D. 6, 4 Re- —
gnum A.

61. Item de eadem.

1 . Ave, virgo Barbara, Quae nunc usque tumulo


Speculura honoris, Tuo sunt astantes,
Temetipsam praepara Acsi suo nidulo
Thalamum pudoris Circumvolitantes.
Christo, dum recluderis
Vultum ob decoris, 6. Quae, cum idolatriae

Sponso sponsa jungeris Cultum detestaris,

Nexibus amoris. Flagris, testis varie


Dire cruciaris,
2. Quae per fidem illico Hinc reclusa carcere
Flore castitatis Luce consolaris,
Amatores despicis A plagarum vulnere
Mundi vanitatis, Per Christum sanaris.
Facis in aquaria
Tres fenestras satis 7. (jaude, fortis Barbara,

Congrue pro gloria Agonista Christi,


Summae trinitätis. Mundum, mortem, tartara,
Satanam vicisti,

8. Marmori cum digito Nam dum consolamina


Crucem impressisti, Sponsi persensisti,
Signo pedis edito Cuncta cruciamina
Ubi processisti, Praesidis sprevisti.
Multa beneficia
Languidis liquisti 8. Qui mox de lateribus
Baptismali gratia Tuis laniari
Tinctaque fuisti. Carnes et lampadibus
Vulnera flammari,
4. Salve, sancta Barbara, Caput tuum malleo
Petra quam precantem Jussit verberari,
Clausit, ne te barbara Pectusque virgineo
Manus formidantem Ubere trancari.
Trucidaret ocius,
Sicque latitantem 9. Nuda circumduceris
Monti dat secretius, Sed miraculose
Deum exorantem. Candida mox tegeris
Stola gloriose.
5. Sed cum pastor cominus Mortis ad supplicia
Ducit insectantes, Te spectaculose
In locustas protinus Patris manus propria
Versae sunt balantes, Trahit furiose.
;

- 93

10. Valc, mitis liarbara, 13.0 b ea t a Barbara,


Firma spes tuorum, mea patrona
Prece iiobis compara Me peccantem repara
Praemia coelonim, Supplicando prona
Quae in vitae termino Christo pro me paupere.
Tibi devotomm üt per sua dona
Inipetres a Domino Mihi donet prospere
Veniam inalorum. Consumare bona.
11. Vciii, mi pulclieiTima, 14. Tua, virgo, merita
.Vudis invitata Mihi suffragentur,
Patris ad laetissima Ut culparum debita
Tibi praeparata, Cuncta rehixentur,
Mccum in cubilibus, Tempora deperdita
Spoiisa mihi grata, Jam recuperentur,
Requiesce mercibus Dataque gratuita
Coelitus dotata. Semper cunmlentur.
12. Po^t hoc patris proprii 15. Tuum mihi jugiter
Manu decollaris, Adsit consolamen,
Laureo martyrii Et in niorte tirmiter
Serto coronaris, Prosit adjuvamen,
In superna gloria Stygis ne supplicio
Christo coUaetaris. Tradar post examen,
Et nunc ab ecclesia Sed coelesti gaudio
Digne veneraris. Tecum fruar. Amen.
Cod. Andecens. Cod. Augieus. Ibl. 19ö a. B.
fol. " b. A. —Cod. —
Geumicens. fol. lt)8 b. C. - Cod. Fragens, lol. 212 a. D. Cod. Scotor. —
Vindob. fol. 71 b. E. —
Cod. Tegurin. I. fol. 143 a. F. Cod. Tegurin. II. —
fol 311 a. G. —
Cod. Tegm-iii. UI. fol. 247 b. H. Cod. 8. Petri Salis- —
burgens. a VI 35 saec. 15. fol. 227 a. I.
3 5 Ubi beueficia. G. 3, 8 Cinctaque D. —
4,2 Pater quam D. — —

,

5 b Quae cum nunc A. — 6, 7 A fehlt li. 7, 1 felix B. — », 3 Carens



.

D. 9,3 Candida velaris B. —


10, 7 Inipetras ABC. — 12, 1 manu pru-

pria B. 1 2, 2 Patris decollaris B. 12, 5 suprema — BD.

02. De saiicta Lueia.

Ave, lucis speculum, 2. Salve, pulchrum lilium,


Lucida Lucia, Inclyta Lucia,
Illustrando saeculum Christum Dei tilium
Caecis lucis via, Colens mente pia,
Verae lucis lumine Matri tuae precibus
Sic illuminata, Confers sospitatem,
Ut a lucis nomine Et opum inopibus
Juste sis vocata; Praebes largitatem
Verl solis radiis lUico Paschasio
Fidei lucebas Ob hoc praesentaris,
Et amoris bracchiis Miro quem eloquio
Sponso cohaerebas. Vincens aspernaris.
;

94

3. Gaude, vernans viola, Non tarnen eloquii


Nobilis Lucia, Usum perdidisti.
Quae dum spernis idola Sacram eucharistiam
Ex virtute dia, Sumis reverenter,
Judex ad prostibulum Et ad coeli gloriam
Trabi te jubebat, Evolas gaudenter.
Sed divinum vinculum
5. felix virguncula,
Minime sinebat
Celebris Lucia,
Ignis, pix et oleum
Culpae rumpe vincula
Virtute divina
Diligo te quia.
Non virgineum
laesit
Hostes a me fortius
Corpus nee resina.
Per te propulsentur,
4. Yale, rubens sanguine Et virtutum largius
Rosula, Lucia, Munia donentur.
Quae virtutum germine Ubi cum laetitia
Flores et sophia, Clangit hymnodia,
Collo licet gladii Virginum ad gaudia
Ictum excepisti, Perduc me, Lucia.

Cod. Andecens. fol. 78 b. A. —


Cod. Augiens. fol. 196 a. B. Cod. —
Gemnieens. fol. 175b. C. —
Cod. Prägens, fol. 218b. D. Cod. Scotor. —
Vindob. fol. 72 a. E. —
Cod. Tegurin. 1. fol. 145b. F. Cod. Tegurin. IL —
fol. 317 b. G. —
Cod. Tegurin III. fol. 257 a. H. —
Cod. Underdorfens. fol.
120 a. I.
3, 4 virtutum A. —
5, 4 te pia D. —
5, 7 munera largius A. 5, 10 —
Clangam B.

63. De sancta Caecilia.

1. Ave virgo, sanctitatis Quem convertis a profano


Speculum, Caecilia^ Cultu idolatriae.
Tu exemplum pietatis, Angelus vos decoravit
Vere coeli lilia. Paradisi rosulis,
Castitatis Christo florem Christus vero coronavit
Commendabas precibus, Coelicis coronulis.
Ei juncta i^r amorem
3. Gaude, robur infirmorum,
Castis cum amplexibus. Fidelis Caecilia,
Cuncta quippe contempsisti
Quae constanter idolorum
Vana mundi gaudia, Respuis sculptilia;
Nam coelestem dilexisti
Hinc tortores illustrantur
Sponsum super omnia. Fidei mox lumin e,
2. Salve, pulchra tu puella, Quadringenti renovantur
Nobilis Caecilia, In baptismi flumine.
Velut rosula tenella Die, noctu bullienti
Inter florum milia Cruciaris balneo,
Sponso cum Valeriano Sed non nocet innocenti
Contrahis innoxie. Corpori virgineo.
; ;

— 05

4. Vale, fortis debollatrix. Eja, (lulcis et beata,


Hostium, Caecilia, Inclyta Caocilia,
Christo regi conrognatrix, Prece tua Deo grata
Siimmi regis filia. Me nunc reconcilia;
Dum pro Christo excepisti Tu ab hoste me defende
Ternos ictus gladii, Semper et a crimine,
Sponsi thorum iiitroisti Quam benigna sis, ostendc
Sempiteriii gaudii, Mortis in cxamine.
Ubi caritatis iiexu Tu i)frire me non sine
regem Dominum,
Stringis Sed post baec exilia,
Martyr sponsi sub amplexu Fac ut tecum sine line
Carmen carnis virginum. Gaudeam Caecilia.

Cod. Aiidecens. fol. 79 a. A. —


Cod. Augicns. fol. H)() h. H, Cod. —
Genmicens. fol. 169 b. C. —
Cod. Prägens, fol. 7 b. D. Cod. Scotor.
l 1 —
Vindob. fol. 72b. E. —
Cod. Tegurin. 1. fol. 14 b. F. Cod. Tegurin III. —
fol. 248a. G. —
Cod. Underdorfens. fol. llWa. H.
2, 3 rosa B. —
3, 2 Fidei Caecilia ABC. —
3,3 Cum constauter BC.

64. De saiicta Agatha.

Ave, virgo generosa, Gaude, fortis et honesta,


Sponsa Christi Agatha, Triumphatrix Agatha,
Cujus fragrant velut rosa Quae pro Christo fers molesta
Virtutum aromata, Passionum Stigmata
Cujus mens sie solidatur Volutaris super testas
Fidei fundamine, Et carbones ignium,
Ut nequaquam moveatur Terrae motus tunc infestas
Metu vel blandimine. Turbas necat gentium.
Aspernaris Quintianum Inde carcerem subisti,
Exsecraris idola, Unde post victoriam,
Omne despicis mundanum, Pretiosa martyr Christi.
Tu fclix Cliristicola, Veheris ad gloriam.

Salve, mitis et benigna, 4. Vale, decus, forma morum,


Mente fervens Agatlia, Lux virtutum Agatha,
Nobis linquens, iide digna, Tumulanda angelorum
Exemplorum dogmata. Turmis es circumdata;
Christi fida tu ancilla, Dant ad caput continentem
Quam tyrannus impius Tabulam marmoream,
Dire torsit in mamilla Quod honorem Deo. mentcm
Quam praescidit acrius, Sanctam et spontaneam.
Carcerique mancipavit, Ignis voraus tui velo
Sed in Christi nomine Tumuli restringitur,
Te divino mox sanavit Virginum te nunc in coelo
Petrus medicamine. Sponsus circumplectitur.
; ;

— 96

5. Eja, Clemens et beata, Et in morte propellantur


Pia, dulcis Agatha, Potestates noxiae.
Prece confer mihi grata Me de mundo transfer isto
Pneumatis charismata Coeli ad agalmata,
Per te culpae deleantur, Ut in aevum fruar Christo
Augeantur gratiae, Tecum gaudens, Agatha.
Cod. Andecens. fol. 79 b. A. —
Cod. Augiens. fol. 196 b. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 170 b. C. —
Cod. Prägens, fol. 216 b. D. Cod. Scotor. —
Viudob. fol. 73 a. E. —
Cod. Tegurin. I. fol. 147 b. F. Cod. Tegurin. II. —
fol. 313 a. G. —
Cod. Tegurin. III. fol. 250 a. H. Cod. Underdorfens. —
fol. 121 b. L
1, 8 blandamine BG. — 2, 5 Me G. — 3, 8 necas D. — 5, 11 per-
fruar G.

65. De sancta Ursula.

Ave, felix Ursula, Fide colens Dominum,


Dulcis et amoena, Cujus ob amorem
Delicata rosula, Spreta mundi gloria
Venustat e plena, Poenam ferunt mortis,
Cujus pulchritudinem Jam cum sponso lilia

Omnes admirantur, Coeli legunt hortis.


Te famosam virginem 4. Va 1 e , sancta Ursula,
Digne venerantur; Viola tunc livens,
Etsi multis pulchrior Per tyranni spicula
Corpore fuist;, Nunc in aevum vivens
Sed fide praeclarior Summis in deliciis
Christo placuisti. Sponsi siiigularis,
Salve, decens Ursula, Cui castis nuptiis,
Lilium candoris, Virgo, copularis,
Cui nuUa macula Fers in choro virginum
Tulit vim pudoris, Sertum virginale
Quae, dum regis filio Palmamque certaminum
Sponsa postularis, Signum triumphale.
Ejus ut connubio 5. beata Ursula,
lllico tradaris, Inclyta puella,
Tu trimatus terminum Prece Deum sedula
De instinctu Christi Pro me interpella,
Et undena virginum Tuis cum sodalibus,
Millia petisti. Culpis ut solutum
3. Gaude, mitis Ursula, Me de 'carne, hostibus.
Flos campi regalis, Mundo reddat tutum
Fida Christi famula, Per te mihi copia
Doctrix spiritalis, Detur meritorum
Per quam turma virginum Et in coeli gloria
Deserit errorem. Praemium sanctorum.
Cod. Andecens. fol. 80 a. A. — Cod. Augiens. fol. 197 a. B. —Cod.
Gemnicens. fol. 171 a. C. — Cod. Prägens, fol. 205 a. D. — Cod. Scotor
97

A'iiuloh. toi. 73 1). E. - - C.xl. Teo-urin. 1, tnl. N!) C'i»«l, 'Ifgurin. 1

M. M'd b. G — Cod. Tog-iirin. 111. t'ol. 251 .i. H,


.<, 12 Colligunt in hortis B.

(Hl. De sancta Cliristina.

1. Ave. virgo celebris, Manc tradit carceri,


A Christo Christina, Sed nece i)raeventus
Quam de mundi tenebris Te reliquit alteri.
Cxratia divina Qui et malolentus
Vocat mirabiliter Pice jussit ferrcam
Christi ad amorem Cunam inHammari,
IHustraiido taliter. Carnemque virgineam
Vultus ob decorem In hac agitari.
Apta eras nuptui,
4. Vale. nam te virginem
Sed nulli virorum
Duci cum jubebat
Te vult pater, cultui
Nudam ad Apollinem,
Ut vaces deorum.
Idolum ruebat,
Xani et in sublimibus
Quod judex percipiens
Turris te locavit
Tremuit, expavit,
Tuis cum sodalibus,
Keprobam accipiens
Quas diis dedicavit.
Mortem exspiravit.
2. Salve, sacrificium Cui cum succederet
Cum diis abhorrebas, Judex Julianus,
Deum, patrem, lilium, Et fornacis traderet
Spiritum colebas, Igni te profanus.
Verba blandientia Adsunt coeli spiritus
Patris respuisti, Tecum hymnizantes,
Aurea sculptilia Quinque dies penitus
Tu comminuisti; Illaesam servantes.
Multa te post verbera
5. Felix, quam nee viperae ••

Pater carceravit,
Laedere quiverunt,
Membra tua tenera
Incantantem })ropere
Radens dissipavit,
Sed interemerunt,
Super rotam posuit
Suscitas hunc hominem
Ignemque subjecit, •
Cunctis improvise.
Sed tibi non nocuit,
Fuudunt lac, non sanguinem
Multos interfecit.
Mamillae praecisae.
3. Gaude, quae cum eminus Lingua dum praeciditur.
Mergeris in mare, Famen non truncatur.
Tunc te Christus Dominus Qua dum judex jacitur.
Venit baptizare, Mox monoculatur;
Angelo praecipiens Tunc plus in te saeviens
Ut te relocaret, Tres sagittas jecit,
Quod et pater audiens, Cor et latus t'odiens
Ut te decollaret Martyrem te fecit.

Dre?es, Conradus Gemnicensis.


;

98 —
6. Eja, rosa moribus Ne fiam spiritibus
Vernans sine spina, Tartari räpina,
Aurem meis precibus Sis meis defectibus
Supplico inclina, Menüs medicina,
Fac ne carnis polluat Ne in morte peream,
Foeda me sentina, Tu ad me festina
Nee me mundus subruat Sed ut tecum gaudeam,
Fraude serpentina. Inclyta Christina.

Cod. Andecens. fol. 80 b. A. —


Cod. Augiens. fol. 197b. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 172 a. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 73 b. D. Cod. Te- —
gurin. I. fol. 150 a. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 314 a. F. —
Cod. Tegurin. IIL
fol. 252a. G. — Cod. Underdorfens. fol. 122 a. H.
1, 12 Ut vaces idolorum A; Vaces idoloriim B. —
3,9 tradet AD. —
3, 14 Urnam A. —4, 3 Ad Appolline idolum B. —
4, 4 Mox quid ruebat
B. — 4, 9 Qui cum B. —
4, Et judex B.
1

67. De sancta Anna.

1. Ave, salve, sancta Anna, 8. Viro tuo occurristi,


Nomen habes gratia. Angelus ut monuit,
Cujus verum coeli manna Gravidata peperisti
Nobis profert filia. Filiam, quae genuit

2. Sancta vita meruisti, 9. Virgo virum sine viro,


Esse radix germinis, Verum Dei iilium,
Quo prodivit camiis Christi Sine Spina more miro
Flos de flore virginis. Rosa ferens Iilium.

3. Anna, mater Samuelis, 10. Nulla fuit nee est talis,


Flebat gliscens iilium, Sed nee erit similis
Avia Ernmanuelis Ei, quam tu fecundalis
Flebas improperium Peperisti sterilis.

4. Legis, tibi quod objectum 11.0 beata Anna, clara


Est a contribulibus, Orta ex prosapia,
Flesque Joachim abjectum Sed praeclarior et gnara
Templi a cultoribus. Es ex prole regia.
5. Legis namque maledictum 12. Et quis digne quit eflferre,

Patitur sterilitas, Quanta tibi gloria,


Joachimque sie afflictum Quod factoris coeli terrae
Fecit infecunditas. Digna exstas avia.

6. Vale Anna, semper gaude. 13. Ergo piä nunc matrona,


Tibi namque Dominus Pro me quaeso filiam
Angelum transmisit, plaude, Et nepotem ora prona
Quia nihilominus Impetrando gratiam
7. Joachim est destinatus, 14. Ut fecundum per affectum
Ambos vos laetificans, Parvulum concipiam,
De futuraque affatus Jesum gignam per eflfectum
Sobole certiücans. Et profectum nutriam.
— 99 —
15. Ut. si carne non coiiiiatiis, 16. „Veiiienti sit Hosanna
Sim propiiKiuus spiritii. In excelsis domino,"
Christo canam praesentatus Et sie tecuni, sancta Anna,
Coeli cum excercitu: Laeter sine termino.

Cod. Andecens. fol. 8"2a. A. —


Cod. Augieus. fol. I98a. B. Cod. Gein- —
uicens. fol. 173b. C. — Cod. Scotonun Viudoh. fol 74 b. D. Cod. Te- —
gnrin. I. fol. 154 a. E. — Cod. Tegurin. II. fol. 316a. F. —
Cod. Tegurin. III.
ful. 254 b. G.
1, salve fehlt
1 A. —
2 oratiae A. 6. 1 Salve B.
I 9, 3 miro — —

,

fehlt B. —
10, 3 fecundaris A. 12, 3 coeli et terrae F. 13, 1 Eja —
C. —
14, 2 Fructumque eoncipiam B; Per liimen Korrektur Mones ? 14, 4 —
Et j.erfecte B. —
15, I Et si carne A.

68. De sancta Elisabeth.

1. Ave, matrona nobilis, 9. Famentem pascis populum,


Elisabeth regina. Das nudis tegumentum,
Ad bonum opus mobilis Auxisti prece poculum
Ex gratia divina. Pro pastu sitientum.
2. Aetatem morum studio 10. Tu languidos officio
Imprimis transcendebas, Materno focillabas,
Infantium praeludio Tu colligis hospitio,
Te Deo prosternebas. Tu mortuos humabas.
3. Pauperculis tu decimas 11. Orbata viro propriis
De lucris erogabas Privata rebus, spreta,
Sic ad oianduni plurimas Affecta contumeliis,
Frequenter instigabas. Perseverabas laeta
4. Lascivos usus vestiuni 12. In Dei laude jugiter,
Choreasque sprevisti, Grates ei reddendo,
Divinumque ofticium Et paupertatis dulciter
Devotius audisti. Defectus sustinendo.
5. Jam conjux fles in precibus 13. Hinc et obedientiam
Et gaudes in dolore, Cum habitus despectu,
Te in despectis actibus Perennem continentiam
Humilias labore. Amplecteris affectu.

6. Verberibus, jejuniis 14. Tu impetrabas precibus


Tu
corpus macerabas, Contemptum mundanorum,
Nocturnisque vigiliis Subserviebas omnibus
Tu Deum exorabas. Humilitate morum.
7. Quae bona conscientia 15. Quis cordis tui jubilum
Nequibas manducare, Novit, quo jam ridebas,
Cum gravi abstinentia Et alternatim nubilum.
Malebas recusare. Quo lacrymas fundebas.
8. Tu exhibes pauperibus 16. Consolabaris crebrius
Te matrem pietatis Coelesti visione,
Bis ternis in operibus Tu alios ardentius
Humanae largitatis. PTammas oratione.
7*
100

17. Infantum immunditias 21. Ob pietatis opera


Aegrorumque foetorem Tu oleo manasti
Tu aestimas delicias, Post mortem et innumera
Aromatis odorem. Miracula patrasti.
18. Dum Christus tui meminit, 22. Dignare intercedere
Ut sursum invitaret, Pro me, pia matrona,
Avicula mox cecinit, Ut Christus mihi vivere
Quae laeta nuntiaret. Det juxta sua dona;
19. Finem habens mirificum 23. Carnem discrete premere,
Tu
Satlianam fugabas, Cor sursum elevare,
Defuncta aromaticum Me pietatis opere
Odorem exhalabas. Semper exercitare.

20.Auditur volatilium 24. Per ardens desiderium,


Vox dulcis melodiae, Per spretum terrenorum,
Auditur vox coelestium Elisabeth, ad gaudium
Suavis symphoniae. Perduc me beatorum.
Cod. Andecens. fol. 81 b. A. —
Cod. Augiens. fol. 197 b. B. Cod. —
Gemnicens. fol. 174 b. C. —
Cod. Scotor. Vindob. fol. 75 a. D. Cod. Te- —
gurhi. I. fol. 152 a. E. —
Cod. Tegurin. II. fol. 316 b. F. Cod. Tegurin. III. —
fol. 256 b. G. —
Cod. Underdorfens. fol. 118 b. H.
3, 3 frequenter plurimas A. —
6, 4 Tu Dominum B. 10, 1 langui- —
dorum B. —
12, 2 Grates ei B. —
15, 3 alternatimque B. 17, 2 HTbrum- —
que B. —18, 3 Ancilla mox B. —
19, 1 Superne habens B. Nach Str.
21 schaltet B ein:
Pia matei' et matrona.
Tuis almis precibus
Interventrix et patrona
Sis pro nobis omnibus.

69. De sancta Maria Magdalena.


Ave plena gratia, 4. Plena penitudine.
Felix Magdalena, Pedes, quos conspergis
Cujus poenitentia Lacrymarum flumine,
Vere fuit plena, Crinibus detergis,
Velut indulgentia Oris osculamine
Comprobat amoena. Crebo circumpergis.
Maria, cum fluvio 5. Dominus cum typicum
Venis lacrymarum, Gessit convivamen,
Rigas in convivio Praebes nardi pisticum
Fontem gratiarum, Medico liquamen
Te ut a diluvio Aegra, per quem mysticum
Diluat culparum. Capis medicamen.
Gratia perabluit 6. Tecum est, quem quaeritas,
Te Jesus, fons vivus, Quare lamentaris?
Ejus in te refluit Ejus tumbam visitas,
Ros amoris divus, Per quem visitaris,
Mox ut ipsum compluit Sed vivum non cogitas,
Fletus tui rivus. Donec nominaris.
s

— 101 —
7. Hene dicta Domina, 11. Fructus vitae coelicae
Cujus hortus mentis Claiiiit Mariae,
Hortulani semina Cum manus angelicae
Capit resurgentis, Septies in die
Vitae gignit germina Tollunt hanc mirifice
Rigua lamentis. Sono melodiae.
8. T u in u1ierib u
ni 12.Ventris fructus virginis
Primitus peccathx, Tui ob amorem
Sed mundata tletibus Sui mihi numinis
Christi post amatrix, Imprimat saporem,
Resurgentis testibus Rorem sancti tiaminis,
Tandem nuntiatrix. Gratiae dulcorem.

9. E quia prae ceteris


t 13. Mariae praeconia,
]Multum dilexisti, Amor lamenta
et

Multum noxae veteris Culpae remedia,


sint
Tolli meruisti. Gratiae fomenta
Poenitendi posteris Cordisque solatia,
Formam reliquisti. Vitae fulcimenta.

10. Ben e die t US Dominus, 14. Jesu Christe, gloria


Qui te revocavit, Patris et sophia,
Omne donans facinus Mihi per te praemia
Te justiticavit. Largiantur dia,
Denis nihilominus Tecum ut in patria
Te masnificavit. Gaudeam, Maria.
Cod. Andecens. ibl. 82 b. A. —
Cod. Augiens. toi. 194 a. B. Cod. —
GtM-nnicens. fol. J^3 a. C. —
Cod. Prägens, fol. 154 1». D. Cod. Scotor. —
Vindob. fol. 67 b. E. —
Cod. Tegurin. 1. fol. 155 b. F. Cod. Tegurin. IL —
fol. 315 a. G. —
Cod. Tegurin. 111. fol. 253 H. —
Steht auch vereinzelt im
Cod. Gottvvicens. 444 saec. 15.
3, 1 praeablnit D. —
4, 1 poenitentiae D; plenitudine BEG. 4,6 —
l>ulci BEG. —
6, 4 quem tu B. —
8, 5 Surgentis B. 9, 3 Osciilum noxae —
B. —9, 4 Tollere B. —
9, 6 ostendistl D. —
14, 1 Jesus Christus BG.

"(1. Alia oratio de eadem.

1. Ave, plena Magdalena, Salve, Christi quae fudisti


Quae Maria diceris. Caput aromatibus,
Caritate. sanctitate Qui dura fortem cnicis mortem
Sublimata legeris; Fert pro peccatoribus,
Nam orando, osculando Lacrimaris nee moraris,
Tu rigasti fletibus Ut sepultum condias,
Pedes Christi, quos unxisti Sed revixit et. quod dixit
Ac tersisti crinibus. Tibi, quaeso, audias :

Hie te lavit. cum donavit ,,0 Maria!" Quem tu pia


Cuncta tibi scelera Aestimas horticolam,
Et admissa. sie dimissa Qui prostratam te beatam
Es in pace libera. Statuit apostolara.
102 —
3. Gaude, pia Maria^ 4 Yale, rosa speciosa,
Quia pro solatio Adamatrix inclyta
Angelorum supernoruin Jesu Christi, me in tristi
Frueris consortio Statu mentis visita;
In desertis horis certis. Fac me vere tecum flere
Ubi piis mentibus Et Christum diligere,
Yitae normam praebes, formam Ut meorum peccatorum
Et spem poenitentibus. Yincla velit solvere,
Sic deflendo, sie fervendo Mortis hora sine mora
Es adepta gratiam, Submove pericula
dilecta et electa Et me Deo junge meo,
In coelestem gloriam. Qui regnat per säecula.
Cod. Andecens. fol. 83 a. A. —Cod. Tegurin. I. fol. 157 a. B. —
Cod.
Underdorfens. fol. 117 b. C. — Cod. Palai Vindob. 4087 saec 15 fol. 2ü7 a. D.
1, 11 Et dimissa et sie remissa D. —
2, 12 Statuit in D. —
3, 1 Gaude
pia fehlen D.
II.

Albertus Pratensis,
1. De saiicto Johanne Baptista.

1. Creator creaturarum 7. Prophetam, sponsi amicum,


Te prophetani prophelarum Lucernam atque pudicum
In multis prae omnibus Apellabat angelum,
Proplietis praehonoriivit, Nuncupabat et Eliam,
Cum ornando decoravit Vocem vero et baptistam
Signis et virtutibus; Et praeconem omnium.
2. Patri tuo. dum libavit 8. Judicis et praecursorem
Hostiam, qui destinavit Regis quippe et majorem
Gabrielem nuntium, Mulierum masculis,
Nasciturum nuntiavit Qui nascuntur in hoc mundo,
Uli te ;
qui dubitavit, Nimis vili et imnmndo,
Ob hoc fandi modulum Et in cunctis saeculis.
P>. Perdidit, sed reformasti 9. quam citus tu fuisti
Nascendo, dum relaxasti Propheta, dum praedixisti
Vocis suae Organum. Parentis in utero,
Qui lo(iuendo hymnizabat, Christum Deum advenisse
Hymnizando collaudabat, In aula castaque esse,
Benedicens dominum. Utero virgineo.
4. propheta nunc praeclare 10. Ubi contra hunc movebas.
Meam mutam reserare Quem praesentem sentiebas,
Dignare, te postulo, Te ut regem omnium,
Linguam, ut te collaudare Tuum atque creatorcm
Possim, de te hymnizare, Et inmundo salvatorem
Mihi tue famulo. Qmnium viventium.
5. Jesus Christus decoravit, 11. Hinc amicas eras Christi,
Johannes, dum collaudavit Quod in hoc innotuisti,
Te prae cunctis patribus, Quod eum dilexeras,
Quando genti praedicavit Amore hunc ostendisti,
Et te solus nominavit Dum desertum quaesivisti
]Multis tum nominibus, Et illic latueras.

6. Qui et magnae dignitatis 12. Maculare ne tu vitam


Gerte sunt et honestatis, Labe posses redimitam
Xobilis prae ceteris Saltem levi faminis,
Patrum, qui te praecedebant, Ut vel unquam mundum istum
Hunc venturum praedicabant, Sequar, mi Johannes, Christum
Testamenti veteris. Dona vi oraminis.
; ;

— 106

13. Ardens lucerna vocaris, Dignitatis et honoris,


Quod et ipse tu probaris Angelorum quod est choris
Esse procul dubio, Potestatum fortium.
Velut ardens lux luxisti, horum arcere
21. Potestas
Populo dum praedixisti Daemones est, ne nocere
Mundi in exsilio^
Possint hie hominibus
14. Semitam quod praepararet Hanc virtutem habuisti,
Domino, nam propinquaret Peccatum dum abluisti
Regnum coeli concitus. Aqua in fluminibus.
Huic quod appropinquare 22. Baptista aut praeco Christi
Possim, juvare dignare
Praedicando tu fuisti
Donis datis coelitus.
Turbae, ut insisterent
15. Nam te digne appellabat Bonis factis, cum dixisti
Jesus Christus, qui amabat Milites et docuisti,
Gerte suum angelum, Ne quidquam concuterent,
Dum praeires nuntiando,
23. Forentque suis contenti,
Indice hunc ostendendo: Publicanis, ne reventi
Yidete agniculum, Gazae cor apponerent,
16. Dicens, qui peccata mundi Demum multos baptizasti,
Tollit hujus furibundi, lUos quippe informasti,
Atque dei tilium Ut coelum appeterent.
Non totum peccatum,
tollit
24. Ad limbum dum descendisti,
Sed donat omnem reatum Praecursor quidem fuisti
Et dat coeli 'gaudium. Et dixisti patribus:
17. Nomen quidem habuisti Noster venit liberator,
Vocis, missis dum dixisti Cito inferni vastator
In desertum nuntiis, Cum donis coelestibus,
Qui dicebant: manifesta 25. Qui nos certe liberabit
Nobis, si tu sis propheta, Abrahaeque dona dabit
Ut narremus dominis. Quae promisit semini;
18. Eja, Elias, dilecte, Coelum ipse reserabit,
Nominaris, o electe, Quod lacte, melle manabit.
Qui ignitus pectore Et tunc satiemini.
Totus eras, tu amore. 26. Praecursor Christi praeclare,
Christi quippe et fervore Peccatorem me mundare
Plenus omni tempore. Dignare a vitiis,
19. Ob hoc jure appellaris Multitudinis quae tantae,
Seraphim et similaris Pelagi'sunt guttae quantae,
Ei per officium, Cuncta quae astutiis
Velut iste inardebas, 27. Inimici, carnis, mundi,
Mundum quando fugiebas, Hujus vero tarn immun di,
Subiens exsilium. Congregavi misere,
20. Sextum nomen, quod post ista Ut ab istis nunc mundatus,
Tibi datur est baptista, Cum abhinc ero citatus,
Magnae quod indicium Tecum possim vivere.
: :

107 —
28. Teste vero salvatore, (>)ui convivium paravit
Benedicto cjui et ore Magnum, in quo et saltavit
Suo te laudaverat, Meretrix, ut legitur.
Inter natos niulicrum 34. Talis ludus et placebat
Non surrexit major, verum Cunctis, Caput, quae petebat
Quod est, dum docuerat. Tui beatissimum,
29. Qui a rege exaltatur, Qui mox jussit amputari
Collaudando veneratur Et in disco praesentari
Merito a populo, Saltatrici praemium.
Es laudandus digne certe 35. Corpus tuum receperunt
Hinc, quod coeli rex aperte Subditi et humaverunt
Te laudabat saeculo. Tui tunc solemniter,
30. In ventre sanctiiicatus Angelique susceperunt
Ante certe es quam natus, Animam et deduxerunt.
Sed natus mox saeculum Ut regnet perenniter.
Fugiendo detestasti, 36. Ac coronis prophetarum
Ferarum inhal)itasti Ornaverunt populorum
Densum liabitaculum Sanctorüm et princii)um.
31. Quorum cibum et sumpsisti
< Martyrum et confessorum,
Mel, locustas contrivisti, Eremitarum, doctorum
Sumens hoc quotidie, Et sanctarum virginum.
Aquae sitim exstinguebant, 37. Benedicte o baptista,
l'ili duri te tegebant, Christi verus et symnista,
Nee cedens duritiae, Nunc in liac miseria
32. Statum sanctum deducebas, Subvenire tu dignare
Populumque edocebas, Ut queam vitam ornare
Mundum istum spernere, Mihi Christi gratia
At Herodem arguebas 38. Meam, et sie expiare
Pro delicto, cum dicebas Delictum et conregnare
Hoc non licet sumere, In Mariae filio,
33. Hanc fratris tui uxorem Patrem ejus et videre,
Raptam; mox qui in furorem INIatri suae congaudere
Nimium illabitur. In supremo solio.

Scala coeli fol. 159 b. — Acrostichon von Str. 5 an: „Johannes Bap-
tista." — 31, 4 Aqua Hs. — Nach Str. 36: Cum his onniibus nunc gaudes
I
N-i)vas (lociintantes laudes [
Agno sine macula. Hs.

2. De sancto Petro.

Salve. apostolorum Cum ad vocem jussionis


Princeps, claviger coelorum Unius hujus rabonis
Regnique aetherei, Cuncta quae habueras,
Cui Christus claves certe Advocantis te de mari,
Prae apostolis aperte Dum et misit te piscari
Dedit et siderei, Homines, reliqueras.
: :; :

108

2. Petre, hujus dedit regni Possidebitis aeternam


Claves Christus, Dei magni Vitam atque sempiternam
Sui. praeclarissimi Regnis in coelestibus.
Patris, quod lacte et melle
6. Unde Christus multa tibi,
Fluit et est sine feile
Ut honorem per te sibi
Atque amantissimi.
In mundo acquireret,
Ut tu viiictos religares
Secreta manifestavit
Absolutosque ligares
Nee non virtutes donavit,
In virtute clavium,
Tunc cum hie exsisteret.
In coena quando coenavit
Suscitare cum puellam
Cum suis, ubi te lavit
Vellet ipse et tenellam,
Et totuni collegium.
Secum quidem fueras,
3. Eundo et praedicavit, Super mare cum vidisti
Ubi et interroga\ it Ambulantem, te cinxisti,
Filium quem hominis In mare te miseras.
Homines appellant esse,
7. Staterem, quem invenisti
Alii tilium Jesse,
In ore piscis, dedisti
De prophetis ceteris
Pro te et dei filio,
Vel alium discipulis;
Pascendas ac suscepisti
Tunc dixit et apostolis:
Et regendas oves Christi
Quem me arbitramini ?
Mundi in exsilio.
Sancte Petre, respondebas
Malcho aurem amputasti
Confestim atque dicebas
In horto, dum praedicasti
Verbum es -altissimi.
Die tria hominum
4. Tibi non manifestavit . Millia virtute Christi

Caro hoc, sed revelavit Pentecostes contulisti,


Pater de coelestibus Ducens hos ad Dominum.
Ob hoc vere tibi dico 8. Coelum nempe tu clausisti.
Praevalebis inimico, Mortem quando praedixisti
Claustris infernalibus. Propter avaritiam
Diceris a petra Petrus, Ananiae et Saphirae,
Quod est lapis induratus, Domini committens irae;
Super quem ecclesiam Donasti et gratiam
Meam quippe collocabo Cornelio, quem baptizasti,
Firmiter et solidabo Thabitae, quam suscitasti,
Infundendo gratiam. Dehinc umbra corporis
Tui infirmos sanavit.
5. Respondisti mundo Christo
Pro quo te incarceravit
Nos relinquimus in isto
Herodes tunc temporis.
Cuncta temporalia,
Quid ergo tu dabis nobis? 9. Libertati sed donavit
Centuplum qui ait vobis Te sanctus, qui liberavit,
Atque aeternalia Regis coeli angelus;
Dabo vobis et regnare Hoc Herodes mirabatur
Mecum sed et judicare Totusque gratulabatur
In ter quaternis sedibus; Christianus populus.
; ;

— 109 —
ramiuiii in siiiu i)ortasti, Cuncta (juippe detcgebas,
Fliientes, cum lacriinasti, Ipsum inde repellebas
Quo tor^ebas guttulas, Jesu Christi gratia.
Quando duk'is vocJs Christi Qui mersit libros in mare.
]M('inor csses. ([Ui'in negasti Romam cepit remeare.
Ignis ad scintillulas. üt divinum sumeret
Cultum sibi a Romanis
10. Ad aniiuntianduni Cliristi
Coleretur et profanis,
Fidom in niundum niisisti
Ut Deo competcret.
Duos de discipulis,
Mortem ejus nuntiare, 14. Ejus viam comperisti,
ISuscitatum propalare Sancte Petre, et in Cliristi
Omnibus in populis; Virtute hunc sequeris
Qui viginti tum transissent Romam, ubi praedicasti
Dietas et incepissent Multos atque baptizasti,
Opus, unus moritur, Ab liis benediceris.
Alter istum mox humavit, Unum Simon impugnabat
Detunctum Imnc nuntiavit Te, quo victo, qui dicebat
Ejulans revertitur. Neroni ac populo,
Civitatem hanc relinquam.
ll.lmde baculum donasti
Ascendens Deo propinquain
Ei dicens et mandasti:
Recedens a saeculo.
Ponas super tumulum,
Dicas de sepulchro isti
:
15. Refert Leo papa videns,
Surge in virtute Christi Turrim altam quod conscendens,
Va per Petri baculum. Inde se ejiciens
Qui pergendo coUocavit Coronatus, et volare
Super bustum et vocavit, Cepit, tu quidem orare
Tuum quippe baculum Sic dicens et vinciens
Multos dies qui jacebat, Daemones: Ne hunc feratis
Mortuus se erigebat Mando vobis, sed mittatis
Transiens per saeculum. Misere hunc cadere;
12. Jerusalem quidam magus Quod Neronem conturbavit,
Nimium corde vagus
et Cadens fractis expiravit
Erat his tcmporibus. Cervicibus misere.
Qui dicebat Adorabor:

16. Conturbatus Nero misit


Ut Deus et condonabor
Nuntios, quibus commisit,
Divinis honoribus.
Sub obtentu gratiae
Qui de multis se jactare
Ut te caperent et darent
Cepit, volens disputare
Carceri, quem assignarent
Tecum et ostendere,
Paulini militiae,
Quod Sit Deus, qui volare
Processo, Martiniauo
Possit nube, innovare
Ambo qui a Deo vano
Cuncta atque facere.
Ad Christum ambierant,
13. (jratulanter disputasti Carcerem aperuerunt.
Cum illo et superasti Qui abire te jusserunt,
Ejus maleticia, Pro quo interierant.
; : ;

110

17. Eja princeps praeamande, Cepisti: Non usurpavi


Sancte Petre, venerande Mori rectus sed optavi
Cunctis prae apostolis, In cruce te sequere [sie].
In me vince tu peccatum, Post hoc sibi commendasti
Quod est nimis augmentatum Spiritun) et supplicasti
Ob hoc detestabilis Tuis pro iidelibus,
Deo factus atque mundo, Quem suscipiens portavit
Cordis mei de profundo Secum et magnificavit
Ore, voce clamito. Regnis in coelestibus.
Virtutes in me augmenta 21. Ubi munus, quod hie tibi
Gratiarum, hoc intenta Permisit, donavit, ibi
Mente, corde flagito. Sedere in sedibus
18. Leo papa ut narravit, Duodenis, judicare
Te cedente obviavit Tribus atque condemnare
Tibi Christus Dominus Pravos cum scelestibus;
Vado Romam, tigi cruci, Beatos et approbare,
Tibi dixit, de te dici Cum Christo semper regnare,
Quod notasti protinus. Sanctis cum spiritibus.
Rediendo reintrasti In coelesti quidem vita,
Romam, factum nuntiasti Multis bonis redimita
Hoc tuis confratribus Supremis in aedibus.
Nero vero tunc te cepit, 09 3Ii Petre venerande,
Crucifigi et praecepit
Sancte atque coUaudande,
Et dedit tortoribus.
Mihi dona noscere
19. pastor agnorum Christi, Christum, ei adhaerere,
Ipsam crucem dum vidisti, Centuplum et possidere.
Aiebas: Vertite Ipso semper fruere [sie]
Crucem atque pedes sursum, Me converte a peccatis,
Caput ad terram deorsum, Ne condemner cum damnatis,
Viani et dirigite Da peccata plangere,
Meam ad coelum ; fecerunt Surgere me fac cum Christo
Hoc et cruci affixerunt, Mundo misero in isto
Ubi pendens populum A delictis propere,
Docuisti, qui et flebat, Ut in morte me certantem
Sertum de rosis videbat Secum judicet regnantem,
Tenentem per angelum. Agnum sine macula
20. Regem regum tuum stantem Et ut videam cum patre
Agonem et exspectantem, Sua bepedicta matre,
Tunc de cruce dicere Maria in saecula.
Scala coeli fol. 1 86 b. —
Acrostichon von Str. 2 beginnend: „Petrus
claviger coelorum." —
1,4 Cujus Hs. —
2, 8 relegares Hs. 4,5 prae- —
valebas Hs. —
ö, 1 1 hunc cinxisti Hs.

3. De sancto Paulo.
1. Paule, Christus cum prostravit Nam de lupo fecitagnum
Te in commutavit
via De raptore vero magnum,
Tunc in virum alium, Per quem evangelium
;

111

Doctorem oiuintiavit Excussisti, tribuisti


^uuin mundo, (|uem lustravit, Hospiti virtute Cliristi
At(iue cunctis saeculis Gratiam hanc protinus,
Et noiuen tibi mutavit, Ut ab ipsis non laedantur
Ac in nmltis houoravit Omnes illi, qui nascantur
Prae cunctis apostolis. De ejus progenie.
Infernali a serpente
1. Antequam conversus Saulus,
Me tuere tu rcpente,
Post hoc vero dictus Paulus,
Sancte pater veniae.
Ut a magno parvulus,
Hoc est, quod ipsc dicebas, 6. Supra modum et fuisti
Dum Corinthis praedicabas: In plagis, quas pertulisti
Jam quippe apostolus Tu pro Christi nomine.
Non sum dignus appellari, In aerumna et labore,
Minimus sed nee vocaii, Virgis caesus cum furore,
Nam Dei ecclesiam Ter in solitudine,
Perseciuebar, cruciando In laboribus tVeciuenter,
Christum atque blasphemando A Judaeis patienter
Meam ob malitiam. Una minus quinquies
Quadragenas suscepisti,
3. Las electum reparavit
Nee in istis defecisti,
Ex te, qui te segregavit
Nee dabatur requies.
Ex matcrno utero,
Intus atque deauravit, 7. Demum in profundo maris
Extra vero induravit Turbulenter fluctuaris,
Tantum, ut de cetero Turbans a gentibus,
Jussa non timeres regum, In periculis latronum
Principum nee jura legum Eras et vespilionum
Nee et cunctum populum. Et in falsis fratribus.
Ab lUyrico ccpisti, Ista tu virtute Christi
Ad Jerusalem praedicasti Gratanter sustinuisti
Jesum Christum Dominum. Et cum patientia;
4. Lystris vero lapidaris, Post haec vero nos, dixisti,
In Philippis carceraris Quis a caritate Christi
Virgis ac percuteris, Separet et gratiaV
Ephesi feris donaris
8. lumen ecclesiarum,
Vinculis atque ligaris,
Sancte Paule, orbatarum
Criminaris, caederis.
Et solamen mentium,
In Damasco es in sporta
Lucis hujus, quod portasti
Submissus, nam clausa porta,
Per munduni et praedicasti,
Per murum a fratribus*
Pie doctor gentium,
In Caesarea probaris,
Mihi tu scintillam dona.
Navigans peiiclitaris
Per quam mea mens sit prona,
In marinis tiuctibus.
Atque Cliristi gratiam,
5. Uipera dextrae inhaesit Pati cuncta mundi hujus.
Tuae, vero nee te laesit, Mala intinita cujus
Quam in ignem ocius Sunt, et patientiam.
; ;

112

9. Cuncta ista superasti Uli non de tuo regno


Dono Christi et intrasti Tuum lego, sed de magno
Romam, urbem gentium, Mundo cunctum populum.
Locum tuae passionis,
13. Gentes mox qui ad vocavit
Gentis pravae nationis,
Ulis atque imperavit,
Mola colentium;
Ut vinctos comburerent
Ubi Christum praedicasti,
Omnes milites ligari
Mortuum resuscitasti,
Christi et igne cremari
Neronis carissimum
Et ut te perimerent
Sic me tuum suscitare
Gladio, quod et fecerunt,
A peccatis tu dignare
Ubi multi perierunt
Servum fidelissimum.
Te necantes gladio,
10. Tunc Nero nimis expavit, Ubi Collum extendisti
Ingredi huiic recusavit Spiritum et commisisti
Ad se ante mortuum, Jesu Dei filio.

Yictus prece sed vocavit


14. Eja omnes nunc audite,
lUum et interrogavit
Magnitudinem sentite
In conspectu omnium:
Öancti hujus martyris,
Patrocle, dicas pro vero
Quantum Christus honoravit
Si vivis^ qui ait: Nero,
Ipsum ac magniticavit
Vivo jam certissimfi.
Electis prae ceteris.
Uicas, quis te suscitavit?
Jesus Christus et clamavit
Paulus, qui pro me oravit
Christum sincerissime, Interim dum viveret,

11. Omnium qui sa^eculorum Quem quingentis nominavit

Rex est et vastator horum, Yicibus dum praedicavit

Quae et sunt in saeculo. Epistolas et scriberet.


Ob hoc hunc incarceravit 15. Nomen istud, Sancte Paule,
Nero, per suos mandavit Tu inscribe cordis aulae-
Et in omni populo, Mei, dilectissime,
Christianos tunc inquiri Christi roseo cruore,
Acriter atque punid, Ut illud corde et ore
Inter quos apostolum Amem perfectissime
Te, Paulum sanctum, ceperunt Mel quod et mihi in ore
Vinctam et ei duxerunt Sit atque melos in aure
Suum ad palatium, Et in corde jubilus,
Quaerulose corde quaeram
12.Regis, ait, magni ille
Id, non oculo, si perdam,
Servus es, qui Romae mille
Bonum est habentibus.
Conturbavit nobiles,
Quorum pervertis uxores. 16. Caput "quando amputavit
In novos ducendo mores, Tuum miles, emanavit
Facis his odibiles. Lac statim de corpore
Cui, sancte, respondisti : Pro cruore, qui saltavit
Servus ego Jesu Cliristi Ad vestem, qui decollavit,
Sum creantis saeculum, Militis; te propere
: ;

— 113

Lux immensa coruscavit Famulis implora dona,


Ac de corpore fraglavit Donat intinita bona
Odor amoenissinius. His, qui i)ro auxilio
Illico qui recreavit Tuo pie te implorant
Debiles atque sanavit, Corde puro et exorant
(()ui et suavissinius. Hie te devotissime
Nihilnempe Ins negatur
17. Jesus Christus, sancte Paule,
Totum vero sed donatur
Patris sui coeli aulae
Effectuosissime.
Tuam lexit animam,
Ubi ipsam praedotavit
19. Mi dilecte Paule sancte,
Magnis donis et laudavit
Cum sis dignitatis tantae
Prae cunctis sanctissimam
In coelesti curia,
Patri suo, qui donavit
Apud Christum, cujus pater
Tibi sedem, quem locavit
Deus est et virgo mater,
Inter bis senis sedibus,
Mihi, rogo, gratia
Ubi sedens judicabis
Per te nunc coelestis detur.
Justos salvans et damnabis
Qua mea hie emendetur
]Malos cum judicibus.
Vita in virtutibus,
18. l bi pater preces audit Ut post istam vitam vere
Tuas certe et exaudit Possim tecum possidere
Eas absque dubio, Vitam in coelestibus.

Scala eoeli fol. 188 a. — Acrostichon: Paulus doctor geuciuni


Excusasti Hs. — 1'.), 1 sancte Paule Hs.

4. De sancto Johanne evangelista.

Te, dilecte consobrine 4. Jesus Christus cum venisset


Regis regum et reginae In hunc mundum et transisset
Coeli, terrae, marium, lUustrando saeculum,
Amicus vero electus, Te cum patre tunc piscante
Qui et ipsi es adeptus Vidit, ipso te vocante
Post natum in ülium Sumpsit in discipulum

Praeelecte mi, te noto 5. Jacob cum tuo fratre,


Johannes corde devoto Qui statim relicto patre
Postulans subsidium Sequentes celerius
A te. ut eures ditare Hunc, licet ambos vocavit
]\Ieum cor, ut te laudare Vos, multo tamen amavit
Queam, stillicidium Te prae illo dulcius;
Roris coeli infundendo. 6. Tibi nomenque donavit.
Übertat em ac largiendo Dum Joliannes te vocavit,
Gratiam spiraminis, Quod est Dei gratia.
Quae illustret ut cor meum, Qua te certe condotavit
Et tu me non spernas reum, Prae multis ac adornavit
Sed da vim oraminis. Sua amicitia.
Droves, Conradus Gemnicensis. 8
;

- 114

7. Omni tu virtute plenus In principio hoc verbum


Castitateque serenus, Erat datum, qnod inventum
Ob hoc te de nuptiis, Virginis est gremio;
Nubere temet volente,
15. Hoc vidisti, hoc tractasti,
Retrahebat hie repente,
Hoc de eoelo reserasti
Aeternis divitiis
Johannes hominibus,
8. Faceret ut te consortem, Judaeis atque paganis,
Mulierem tibi fortem, Sie juvenibus et canis
Quam nimis amaverat, niud ignorantibus.
. Suam sanctam genitricem,
16. Nefandus Domitianus,
Suae crucis assistricem,
Vir iniquus et profanus,
Dum hanc commendaverat. In ferventis olei
9. amice regis coeli, Doliumque misit plenum
Me trado tibi fideli Corpus tuum peramoenum
Meo in custodiam, Ob amorem fidei,
Amice, ex toto corde 17. Sed illaesum illud mansit;
Munda me ab omni sorde Post haec te in Pathmos misit
Ducendo ad gloriam. Vastum in exsilium,
10. Hujus amicus dilectus Ubi raptus tu vidisti
Quod sis, pandit, super pectus Mira, quae tandem scripsisti
Quod coenans pausaveras, Librum in coelestium
Ubi pausans quievisti, 18. Secretorum, quae tu pande,
Quiescendo et hausisti, Mi Johannes venerande,
Quod post eructaveras. Mihi tuo famulo,
11. Ibi cubaus propalavit Ut intelligam legendo
Tibi Christus et signavit Ipsa, vivam et sequendo
Judam perfidissimum, Beate in saeculo.
Virum plenum pravitate 19. Neeato Domitiano,
Omnique iniquitate, Yiro vano et insano, -
Traditorem pessimum. Revocaris Ephesum
12. Traditorem meum pande Civitatem te intrante
Mihi atque hunc ostende, In oecursum tu repente
Amice carissime, Habuisti populum
Qui me quaerit accusare 20. Multum, Drusianam flentem
Coram Deo et damuare, Mortuam, te flagitantem
Sed infidelissime. Ut a morte suscitas [sie].
13. Aquila Ezechielis Quam in Christi suseitasti
Sponsae missus tu de caelis, Nomine et imperasti
Referre mysterium, Dicens : Os reficias.

Hoc in corde quod videbas 21.0 Johannes delicate,


Dei patris, ut dicebas Rogo te, in caritate
Coaeternum filium; Tua ut me servulum
14. Quia patri coaequalis Tuum meis in peccatis
Filius nee erit talis A me male perpetratis
Nee fuit a principio. Suscitas [sie] emortuum.
;

115

22. Ebibisticiue letale Princeps tieret latroiium


Venenum. sed virginale Omnium vesi)ili()num
Virtus certae tidei Et multos cum gladio
Corpus tuuni conservavit,
30. Vulnerando interfecit
Te vidente quod necavit Nee in onmibus defecit,
Condemnatos runiphei [sie]
Pejor factus omnibus,
23. Poeiiis, duos vires fortes, Secum qui cohabitabant
Suscitando quos consortes In Silva et spoliabant,
Tu coelestis patriae Convespilionibus.
Fecisti, Aristodemum
31. Ad episcopum venisti
Ac omnisque genus demum Post paucos dies, petisti
Principis provinciae.
Ab eo depositum
24. Johannes, resuscitare, Qui peeuniam credebat
dilecte, me dignare Hinc multum et contremebat,
Meis a sceleribus Nesciens repositum.
Veniamque impetrare 32. Nihil, aiebas, quaero.
Atque de coelis ditare Nisi hunc, quem corde mero
Sanctis cum virtutibus. Tibi commendaveram,
25. Saxa vero sunt allata Juvenem, qui ait, certe
De manuque imniutata Hunc occulte e aperte
In decus gemmularum, Ut natum nutriveram.
Et in aurum te orante 33. (irloria vana seduxit
Fulvum Christo annuente Istum vero et induxit
Virgulae tiliarum. Satan in exsilium
26. A Carthone qui diruti Vasti luci, ubi latro
Lapides et imminuti Yelut alter factus Clatro
Nimis multum nobiles, Agens homicidium.
Hos traetando iutegrasti 34. Eja, lamentans dixisti,
Manibus, et dum orasti; Vestem tuam et scidisti,
Ob hoc, qui odibiles Quod amisi tilium,
27. Christo erant, convertuntur Equum parare jussisti,
Confestimque te sequuntur, Agitare et cepisti
Gemmas et pauperibus Post hunc in exsilium
Omnes statim erogabant, 35. Luci; illum dum vidisti,
Carthon in Christum credebat Mox clamando tu dixisti:
Duobus cum juvenibus. Noli, tili, fugere
28. Episcopo commendasti Patrem tuum sed ausculta,
Juvenem, quem baptizasti Cuncta tibi sunt indulta,
Nomine depositi, Noli jam diftidere.
Hunc hie laute nutriebat, 36. Ipse ego reddam pro te
Curam ejus et gerebat Rationem Deo certe,
Filii ut inclyti. Qui compunctus rediit,
29. Yanitas quidem seduxit Quem benigne suscepisti,
Hunc, diabolus induxit. Osculari et cepisti,
Ut in latrocinio Qui jam vere periit.
116

37. Suscipe vespilioiiem Jam in regno collocatis


Me, Johannes, et latronem, Sumeret et adoptatis
Qui nt latro impius In terra viventium.
Animam privo frequenter
45. Obitus hora instabat,
Meam clam atque latenter
Populo, qui tunc adstabat,
Omnibus virtutibus.
Mandasti, ut foveam
38. Tempus dum apropinquaret, Faceret juxta altare,
Christus ut te invitaret Totam terram exportare
Suum ad convivium, Et extra ecclesiam.
Omnibus quod praeparavit
46. Mente sanus descendisti
His, in coelis quos beavit,
In sepulchrum, exten disti
Et post hoc exsilium,
Manusque ad Dominum,
39. Ad te solus veniebat, Dicens: A te invitatus,
Secum vero et ducebat Ago laudes, quod dignatus
Ceteros apostolos, Tuum ad convivium
Quorum eras tu sodalis 47. Es me, Christe, invitare,
Et in coena commensalis, Sciens me desiderare
Multos et discipulos. Te ex meis viribus,
40. amice mi dilecte, Tecum semper et manere,
Veni, intra et electe Laete vere et gaudere
Coeli tabernacula. Meis et sodalibus.
Benedicte mei patris 48. Dum oramen finivisses,
Atque Jesu tui fratris, Extentas et habuisses
Ubi tu in saecula Manus, lux fulgescere
41. Regnabis et epuleris Cepit, ut tenuUus horum
Cum germanis et laeteris Circumstantium virorum
Tuis coapostolis, Ultra posset cernere.
Vultum patris intueris, 49. Ea luce recedente
Per quod ita satieris Populo tunc ab astante
Ut lautis in ferculis. Scaturire cernitur
42. Ad haec verba surrexisti, Manna de sepulchro certe,
Post hunc ire et cepisti, Cunctis hodie aperte
Qui ait: dominica Quod et pie creditur.
Die prima visitabo 50. Uitam vero et aeternam
Ipsemet te et locabo Es ingressus ac supernam
Turba cum angelica. Et tum sine macula
43. Populus con veniebat Agno, cui cantas laudes,
Hac die et sustinebat Virginum, cum quibus gaudes,
Einem tuum laetior, Tu nunc et in saecula.
Cui fidem praedicasti 51. Mi sancte evangelista,
Tota nocte et mandasti, Christi verus et symmista,
Ut esset ferventior Carmen a me famulo
44. Regis coeli in mandatis, Tuo sume hoc gratauter
Portionem cum beatis Et tuere me frequenter
Ut post hoc exsilium In hoc malo saeculo.
- 117 -
52. Vota pie sume mea, 53. üt post istam sine poena
Da, ut mea niinis rea Tecum inerear in ceona
Aniina piaculis Edere tunc dulciter
Hie in terris emundetur Jesu Christi, Dei patris
Tota, iion ibi purgetur Et electae suae matris
Cuiictis et a maculis, In aevum alacriter.
Scala eoeli toi. 189 b. — Acrosticliou Str. 4 beginnend: „.lohannes

,

evanerelistaora pro nie Deuni. 5, 2 relictis Hs. —


26, 1 dirutae Hs;
am Kande: Craton. — 26, 2 iiiiniinutae Hs. — 38, 1 tum Hs. —

De B. M. V. et S. .loliaiiiie ev.

1. Salve, mater salvatoris, Et praeire fecit illos

Vas electum, vas lionoris, 3Iagnos vero ac pusillos


Vas coelestis gratiae. Vestra pia gratia.
Ab aeterno vas provisum,
4. Unde vos columnae certae,
Vas insigne, vas excisum
Per desertum quae aperte
Manu sapientiae.
Praeierunt patribus,
Salve, mater benedicta,
De Aegypto qui venerunt
Nostra dele nunc delicta
Et se terris miscueruiit
Atque munda labia
Mel et lac habentibus.
Cum propheta Jeremia.
Quae lucebant sine mora
Maria, mater dia,
Eis quippe omni hora,
Vana(iue praecordia
Diebus ac noctibus
2. Cum Johanne sine mora Omnibus et illustrabant,

3Ielle large, praedulcora Lucem bonis ministrabant


Deitatis gratia, At(iue murmurantibus.
Ut de te hoc amico
et 5. Sic columnae praelucentes
Christi caro et pudico Estis atque emicantes,
Cordis excellentia, Lucem dantes omnibus,
De Johanne hymnizare Xulli certe denegatis
Queam digne et laudare Lucem vestrae pietatis
Vos in isto carmine; iSed datis petentibus.
Hinc ex alto subvenite Nunc me vestrum servitorem
Et me confortate mite Attendatis ad amorem
Sacro cum spiramine. Mei, dilectissimi
Tui, sancta mater, nati
3. Vos saluto toto corde,
Licet maculatus sorde,
Tuumque et adoptati
In cruce carissimi.
Sed cessare nequeo
Salutando collaudare, 6. columnae delicaiae,
Sed laudando salutare Praefulgentes, consternatae
Glisco quantum valeo. Super bases aureas,
Cristus cunctis vos providit, Quae politae, exquisitae
Quos ferus hostis praescidit Redimitae, praefulcitae,
Sua cum malitia. Mentesque virgineas
118

Christus vos coadunavit Ab omni hoste molesto,


Ista hora, quando lavit Occulto et manifesto,
Passione saeculum, Et mihi concedite
Mater tuus, cruce pendens, Pium vestrum consolamen
Katus; ecce, tua, dicens^ Atque forte adjuvamen
Mater, ad discipulum. In necessitatibus.

7. Me vobis coadunate, In eis nam me semper laedunt


Pia mater, adamate, Hostes tres, qui se succedunt

Tu et iste filius, Omnibus temporibus.


Nee a vobis separate, 11. Nam me furens Satan laedit,
Sed me cito copulate Quem mea succedit,
caro
Vobis in coelestibus. Mundus cum blanditiis.
Architector collocavit Mala mihi suggerentes
Super vos, qui fabricavit Atque denuo privantes
Solo verbo saeculum, Aeternis divitiis.
Magnae suae bonitatis Quorum ars est infinita,
Cunctis malis maculatis Mea mens et immunita,
Pium habitaculum. Subvenite propere,
8. Ut salvetur in hac domo Ne me mergat in peccatis

Et servetur omnis homo, In profundum cum damnatis


Qui ad hanc confugerit, Et me damnet misere.
Quali morte moriendus, 12. regina pia coeli,
Quali poena puniendus, Tu Johanne cum fideli
Ni ab hac recesserit. Digneris succurrere,
Auro fulvo hanc, vestivit Ternos istos nimis fortes
Ab aeterno, quam nutrivit Atque meos saevos hostes
In paterno gremio, Nunc a me repellere
In verbo, quod similavit Scelus meum
atque grave;
Sibique coaeternavit, Ad te clamo exsul Evae -
Incarnato filio. Cordeque vociferans
9. Tandem, virgo, destinavit De hac valle lacrymarum
Tibi hunc, qui deauravit Plenaque miseriarum
Sua te praesentia, Et frequenter ejulans.
Qui Johannem et vocavit. 13. Et a me vultum non verte
Quem et tibi commendavit Sed pie ad me converte,
Crucis sub adstantia. Ut post hoc exsilium
Per hanc dulcem vocem nati, Possideam Dei regnum,
Qua fuistis adunati Tecum videam benignum
Pii alter altero, Jesum, tuum filium.
Me commendo vobis laete, Tua bräcchia extende,
In custodia habete In extremis apprehende
Me, posco, de cetero. Pia meam animam,
10. Eja, mater, virgo pia. Ipsam sola conducendo
Cum Johanne in hac \ia Super omnes jubilando
Ambo me defendite Coelestem ad patriani.

Scala coeli fol. 162 b.


; :

119

G. De sjiiicto Jacobo.

1. Jacobe amice Dei, 8. Ut te, sancte, alligareiit


Johannis et, cari mei, Atque sibi praesentarent,
Frater amantissime Ut vindietam sumerent
Atque nate Zebedaei, De te atque de Phileto,
Carmen peccatoris mei Qui pergentes corde laeto
Ne spernas. carissime, Ut illud perficerent.

2. Quod ex corde tibi cano, 9. Tibi misit in juvamen


Licet heu, heu nimis vano; Christus, illis in gravamen,
Ob hoc a te postalo Angelos, qui propere
Gratiam, quam impetrare Catlienis illos ligabant,
Digneris ac postulare Qui in aere clamabant
Mihi tuo famulo. ardemus misere.

3. Preelegit te de mundo 10. Nostri miserere, sancte


Cum vocavit de profundo Jacobe, nam tu es tantae
Jesus Christus fluminis, Apud Christum dominum
Patrem, navem reliquisti, Potestatis,nos absolvat
Ipsum sequi et cepisti, Jesus Christus, qui ligabat
Qui capacem luminis Nos per suum angelum.

4. Te fecit, quo illustravit 11. Eja. amice Dei,


Sui ut hos, quos vocavit Rogo, miserere mei
Suum in collegium Et absolve vinculum
Quibus ait, properate, Delictorum ac cohortem
Nomen meum praedicate Pravam liga, nimis fortem,
Nee timete regium Tuura per auxilium.

5. Edictum, nee omnem gentem, 12. Religatis his dixisti:


In vos fere saevientem. In virtute Jesu Christi
Nee crudelem populum, Mando vobis propere,
Baptizate sed credentes, AUigatum apportetis
Trinitatem invocantes Magum istum nee laedatis.
Et per cunctum saeculum. Quem vinxerunt misere.

6. Jerusalem praedicasti 13. Ad te ipsum qui portabant,


Christum, scriptis confirmasti, ^ Voce magna et clamabant:
Esse Dei filium, Digneris concedere
Ubi magus destinavit Super istum potestatem.
Contra te, qui disputavit Ut possimus pravitatem
Suum mox discipulum, Sibi reimpendere.

7. Philetum, quem superasti, 14. Hunc Philetum teneatis.


Et hune Cliristo adunasti; Tu dixisti, hoc est gratis.
Propter quod Hermogenes Nee fonnicam minimam
Provocatus convocavit Aiebant, in cubili
Contra te et conjuravit Tuo quae est, et nil vili
Arte sua daemones. Nee hanc sanctam animam.
— 120 —
15. Jacobe, o mi dilecte; Suaviter atque benigne,
Et apostole electe Ipsum et laudare digne
I\Ie in tuum famulum Corde, ore, opere.
Suscipe atque luere
23. In via quidam^ jacebat
[A] daemonibus, quod vere
Paraliticus, petebat
Potes, ut discipuluni.
Sanitatem corporis,
16. Tunc Hermogeni dixisti: Cui pie tu dixisti:
Iiiimicemale Christi, In virtute Jesu Christi
Ubi nunc est magica Surge sanus! Operis
Tua ars, qua delusisti
24. Scriba, fune qui trahebat,
Populum et seduxisti,
Mirabatur cum videbat
Nee non diabolica. Qui, Josias nomine,
17.0 amice relegare Mox ad pedes se prost ravit
Domini tu me dignare Tuos atque postulavit,
Et ab bis daemonibus, Baptizari fiumine.
Qui vinxerunt, defensare, 25. Qui cum esset baptizatus
Yadam tibi praesentare Tecum fuit decollatus
Coram istis omnibus Et sie per martyrium
18. Meam quippe totam artem Astra coeli scandit tecum
Magicam, per quam hancgentem Videns tecum et tu serum
Seduxi malefice. Jesum, Dei filium.
Christo volo et parere, 26. Corpus tui rapuerunt
Tibi quippe adhaerere Subditi et posuerunt
Vivendo deifice. Illud in naviculam,
19. Tunc Phileto tu dixisti: Sepulturam commiserunt
Religa hunc in Jesu Christi, Deo, navem conscenderunt
Qui te vinxit, nomine. Pergentes Hispaniam.
Quem absolvit; qui meavit, 27. Angelo de coelo duce,
Libros omnes et portavit, Praeeunte Christo duce -
Quos in aqua fiumine De navi sanctissimum
20. Submersisti. Qui suscepit Corpus tuum exceperunt,
Fidem Christi atque fecit Super saxum posuerunt
Mira Dei gratia, Illud amantissimum.
Quod Judaei cum videbant 28. Quod ut cera liquescebat
Tibi, sancte, invidebant Quippe et suscipiebat
^
Accensi malitia. Velut in sarcophagum.
21. Vinctum fune te ducebant Quod regina Lupa videns
Ac Herodi praesentabant, Mirum credidit mox stupens
Qui mandavit propere, Deditque palatium
Caput tibi amputare, 29. Suum, "facta Christiana
Qui ceperunt agitare Est, cuncta relinquens vana,
Te trahentes misere. Ipsum in ecclesiam
22. Amice Christi praeclare, Atque tibi consecravit
Christum doce me amare Et magnifice dotavit,
Mente omni tempore Ubi magnam gratiam
.

— 121

30. Cimctis facis. ((iii precantur, Tu diguare, ut tinita


Magna largiter doiiantur Isla in aeterna vita
Munera tidelibus, Tecum possini cerncrc
Jesu Christo aiiiiuente, 82. Laote natuni castae matris
Tua prece praecedente, Mariae et sumnü patris,
Pie de coelestibus. Jesum, Dei tilium,
31. amicc praeelecte Gaudium qui angeloruni
Jesu Christi, me directe Est et omnium sanctorum
Coeli via ducere Secuni convivantium.
Scahi coeli fol. 192 a. -
6, 5 disputavit Hs. — 17, 2 Deum tu Hs. —
26, 2 Subditis Hs.

De sancto Erasmo.

1. Sancte pater aftiictorum, Tuam cellam visitabant


Pauperuni, desolatorum, Ferae et se prosternebaut
Tuos pie respice, Tua ad vestigia;
Erasme, te diligentes 7 Me de coelis tu cibare
Et te corde venerantes, Dignare et visitare,
Ipsos et ne despice. Sancte, in exsilio
2. Mihi tibi adhaerenti Mundi hujus condemnati,
Tota mente, meae menti Omnis boni et orbati,
Dona nunc audaciam, Jungens Dei filio.

Pie pater, te laudandi 8. Audivisti te monentem:


Toto corde et amandi Noctem intra et diccntem
Et infunde gratiam Civitatem propere
3. De excelsis effluentem, Tuam, mox qui surrexisti
Meum sensum irrigantem, Nihil morans. sed cepisti
Ut sie tiat habilis, Concitus descendere.
De te Carmen modulare 9. Descendente te currebant
Hoc et digne collaudare, Obviani, salvi üebant
Nam tu es laudabilis. Vexati daemonibus,
4. Septem annis a tunmltu Manus quibus imponebas,
Hominum fugiebas vultu, Ipsos omnes eruebas
Latens in latibulis Malis mox ab omnibus.
Deserti montis Libani, 10. Erue me, pater pie,
Ubi man dato Domini Reddens hlio Mariae,
Corvus missus ferculis Sibi reconcilians,
5. Angelicis nutriebat Mea ut douet peccata.
Te saepe visitabat;
et Ab origine innata,
Quippe de coelestibus Ipsum pro me deprecans.
Angelus. qui mittebat ur, 11. Ira Diocletianus
Te confortans loquebatur Furit ob hoc ut insanus,
Tuis de operibus, Fustibus te caedere
6. Ubi multa faciebat Jubet, concis verberare,
Christus, qui te diligebat, Tortores et ter mutare,
Propter te prodigia. Ei acquiescere,
— 122

12. Deos suos ut adores. UM Deus est eorura?


Tu dixisti Hi pejores
: Adest nuntius coelorum
Omnibus sunt bestiis. Mox cum luminaribus
Qui te dure verberabant.
20. Ter quaternis, illustravit
Corpus tuum laniabant
Carcerem, qui et fraglavit
Plurimis suppliciis,
Ut plenus aromatibus.
13. Plumbum, picem, ceram solvunt, Tibi, frater, surge, dixit,
Igne totum et perfundunt Tua mens statim revixit
Corpus tuum nobile. Magnis cum virtutibus
Angeli Dei adstabant,
21. Mecum ultra ambulabis,
Qui tormentum mitigabant,
Ubi Christo praeparabis
Illud tarn horribile,
Viam in Italiam.
14. Per te mibi adstet, peto, Mox ut cera liquefactum
Angelus et vultu laeto Ferrum est atque redactum
Qui et me custodiat, Cineris in materiam.
Ut ad noxa non declinem, 22. Gaudens, sancte, surrexisti
Sed ad virtutes inclinem, Et cum Christo perrexisti
Auxilio subveniat. Praedictam in patriam,
15. Passus pene nil fuisti, Et Lucredo praedicasti
Caesarem bis perfudisti. Defunctumque suscitasti
Qui clamabat misere, Domini ad gloriam.
Uror, sancte miserere 23. Pie pater, in peccatis
Erasme, et mihi mere Me defunctum bonitatis
Dignare succurrere. Tuae nunc auxilio
16. Fulmina tunc coruscabant, Dignare resuscitare
Quae ardore et necabant Et virtutibus ditare
Vulgi partem tertiam, Mundi in exsilio.
Ac motus invalescebat 24. Ubi multos baptizasti,
Terrae, Caesar tremiscebat Caecos et illuminasti
Perdensque sollertiam Tu Domini;
virtute
17. Furens te incarceravit, Audiens Maximianus,
Ipse solus consignavit Caesar vilis et profanus,
Anulo mox proprio, Tamquam malo homini
Jurans, ut qui te cibaret 25. Tibi, sancte, insurrexit,
Potu, esca, amputaret Servis suis et indixit
Caput ejus gladio. Suo sub imperio,
18. UM sedens exclamasti, Ut te praesentarent sibi,
Dominum et invocasti, Qui a te quaesivit ibi,
Dicens nunc accelera,
: Tua quae religio V
Salva me, ne glorietur 26. Jesum recognosco Deum.
Caesar hie et roboretur Caesar dixit: Hunc ut reum
Ejus virtus misera. Judaei necaverant;
19. Tibi et ne maledicat, Tu Sub hujus curro alis,
:

Contra tuos atque dicat Hie: Tu talis sis, hie qualis


Suis infidelibus: Et ei qui adhaereant.
:

123

27. Nostris Diis sed tu libare, 34. Pastor pie. tunc ignita
Jubeiim vel bajulare Tu indutus polymita
Te propter audaciain. Eras, sed angelica
Si videbo tuos Deos Refrigeria sensisti,
Fortiores plus (juam ineos Mox orandoque dixisti:
Esse, forte faciam. Gentem hanc sanctifica;

28. Manu ducens te ad templum 35. Omnes mihi servientes


Caesar gaudens, in excmpluni Et tepatrem deprecantes
Aliis Christicolis, Horum non abjicias
Ut credente te hi tecum Preces, sed exaudi pie,
Crederent tecum et secum Christo, filio Mariae,
Et libarent idolis. Multo plus adjicias.

29. Statuam dum adspexisti 36. Vox de coelo est audita


Dixisti virtute Christi : Ut petisti iiat ita
Te conjuro exeas, Tuum
ob martyrium^
Daemon. qui Imnc seduxisti Veni mundo a poenoso,
Populum et confudisti, Circumquaque vitioso,
Statuam comminuas. Tuum sumens praemium.

30. Draco ingens mox exivit, 37. Visum sursum erexisti


Qui statuam contrivit
et In occursum et audisti
Et ternam partem gentium, Tibi choros martyrum
Caesar videns se delusum Pergentes et angelorum,
A te sancto et confusum. Apostolorum, confessorum,
Currens ad palatium. Et sanctorum omnium.

31. Yulgus vero conclamabat 38. Caput tuum inclinasti,


Voce magna et dicebat: Spiritum et commendasti,
Ora pro nobis Dominum. Christo tradens animam,
Cui statim praedicasti Ab eo, pro quo pugnasti,
Cliristum, illi imperasti Quem in praemium amasti,
QuenKiuam ne mortalium Et sumens aureolam.

32. Laederet et baptizasti 39. Sancte pater, o Erasme,


3Iilia, quos superasti, Rogo te, [ut] eruas me
Quadraginta liominum; Malis nunc ab omnibus,
Quos et omnes coronasti Corpus semper quae infestant,
Per poenam et sociasti Animam atcjue molestant
Conventu fidelium. Peccatorum nexibus.

33. Pie pater, me converte, 40. Yitam meam et emenda,


Mentem meam et averte Christo semper me commenda,
Ab omni malitia, üt per ipsum scelera
Et virtutibus me dita, Mea in hac expientur
Ne me laedat in hac vita Vita atque delcantur
Daemonis saevitia. Prava atque opera;
124 —
41. Ut post istam in aeterna Vultum suum atque patris
Vivam nee non sempiterna Vicleam et suae matris
Yita tunc perenniter, In aevum feliciter.
Scala coeli fol. 197 b. — 4, 2 fugebas Hs. — 14, 1 astat Hs. — 16, 1
Flumina Hs.

8. De sancto Leouhardo.

1. Salve, pater venerande, Illos omnes liberasti


Salve nimis praeamande, Atque ipsos confortasti
Pater illustrissime, Pie et docueras.
Leonarde, bonitate Franciae rex te manere
Plenus, omni suavitate, Jussit secum, pro vldere
Pater benignissime. Donec de dominio
Miseramen tecum crevit Tibi posset competenti.
Atque tibi inolevit Tibi vero renitenti
Nimis ab infantia, Domini consilio
Quod tusemper praebes cunctis Eremum statim subisti
Omnibus tibi adjunctis Pro amore Jesu Christi,
Servitutis gratia. Ubi mirabilia
Miserere pie mei, Magna certe tu fecisti,
Annue, electe Dei, Cunctis sancta tribuisti
Meum cor inebria, Tua nam auxilia.
Ut te laudem puro corde, 4. Omnes ad te concurrentes
lUud munda nunc a sorde Et juvamen postulantes
Cum coelesti 'gratia. * Tuum, hos audieras.
2, Leonarde disciplinis Vinctos acriter solvebas,
Tu instructus es divinis Grandes carceres volvebas,
Sancto a Remigio, Ligatos erueras.
Qui te totum illustravit, Est peccatum ut structura,
Foris, intus ac mundavit In quo jacet ut clausura
Divino auxilio; Multa per peccamina.
Esses totus ut mundatus, Taedens vitae nee secura,
A Deo sanctificatus. Ut resugat nunc procura,
Ut propter miracula Mea foetens anina.
Esses quippe notus multis, Solve, pater, jam structuram,
Pueris atque adultis, Volve vitam perituram,
Et per adjuvacula. In qua perit anima.
Nam vinctos, quos visitasti, Volve vitam vitiosam
Omnes certe liberasti Meam, ^iniis maculosam,
Dei cum potentia. Tua per precamina.
Vinctum me nunc visitare 5. Nemus hoc tam venerandi
Et dignare liberare Rex atque solatiandi
Mea a malitia. Cum regina propria
3. Eruisti nempe multos, Est ingressus, et in partu
Juvenes atque adultos, Regina perit cum fruetu
Quos tu visitaveras, Morte et nefaria,
125

Ubi luctus augmcntatur, Mihi donans sanitatem.


Rex et tota gens turbatur Corporis integritatem,
Lanientantes miscre. Vota mea pertico.
Lameutantes cum audisti,
Mox ad illos transivisti 8. Donum tibi et donavit

Et te coepit quaerere
Magnum, quando ampliavit
Rex, quis esses et transires
Locum tunc ecclesiae
Tuae, quia locus artus
Unde, et tu responderes:
Et nee tibi certe aptus,
Ego suni Remigii
Servus; qui te dum rogaret
Ut patet cunctis hodie.
Sed ut tibi fabricaret
Orando et acceptaret
Latam et ad hanc portaret
Virtutem auxilii,
Ob hominum frequentiam,

Abortivum suscitasti, Orantes quippe adspexit


6.
Reginam vivificasti, Triduanos, nive texit
Simul qui perierant, Totam hanc provinciam,
Regemque laetitlcasti,
Solam tuae recjuiei

Uli vivosdum signasti, Misit nudam auctor spei,

Vitam cum assumpserant. Ut ibi ecclesiam

Pro quo rex glorificavit


Tibi novam praepararent
Deum, partem et doiiavit
Et te illuc transportarent

Tibi silvae maximam, Ob tuam reverentiam


Ubi Claustrum mox fundasti. 9. Eja lucens lux virtutum,
In ([uo semper et laudasti Pauperum solamen tutum,
Divinam potentiam. Leonharde nobilis,
Ubi ad te confluxerunt Consolare me lugentem,
Multi, tecum et vixerunt
In peccatis jam foetentem
Vita eremitica.
Propter quae odibilis
Me ad te confugientem Meo creatori factus,
Sume tibi servientem, Quibus certe nimis tactus,
Vita et sanctilica.
Surge, pater, propere;
Me dignare visitare,
7. Regi regum dum placeret,
Atque semper consolare,
Ut te sancte invitaret
Peream ne misere,
Suum ad convivium.
Pro me Christum pie ora
Corpus tuum condotavit
Sedulo sed non [imjmora,
Signis multis, cum migravit
Nam, si tu oravoris.
Spiritus ad Dominum.
Nequicquam in hoc diftido,
Ad hunc locum aegri curruut, Toto corde sed confido,
Surdi, muti et recurrunt
Quod tu me salvaberis [sie],
Sani atque omnium
Dominum pie laudantes, 10. Leonarde, pater sancte.
Toto Corde venerantes Postulo pie rem hanc te
Sed et te piissimum. Cordis mei viribus,
Ad te patrem accurentem Vitam meam cum iinire
Mutum, surdum ac gementem
. Corpus debet et transire
Me clementer suscipe, Abhinc meus spiritus,
; ;

126

Non hunc sinas solum ire, 1 1 . In occursu ut illorum


Sed tu cura subvenire, Taeter chorus tartarorum
Pater sancte concitus. Non hunc turbet furia;
Tecum sume tu Mariam, Sed hunc ducant et conducant
Virginem etmatrem piara, Tunc ab istis et inducant
Sanctis cum spiritibus, In aeterna gaudia
Sed et choros angelorum Ubi coetum tunc constanter
Tecum et apostolorum Ac cum ipsis et laetanter
Sanctis cum martyribus, Fontem macula
sine
Patriarchas et prophetas, Atque vultum deitatis
Confessores, eremitas, Videam et trinitatis
Sanctis cum virginibus. Piae tunc per saecula.
Scala coeli fol. 201 a —
Acrostichon von Str. 2 bis 10. „Leonarde",
3, 12 Domino Hs. - 9, 8 minis Hs.
;alvabis. — H, 1 In occursum Hs. —
11, 3 turbat Hs.

0. De decem millibns 3Iartyrnm.

1. Aeterne pontifex 8. Quos, Christe, spernere


Et pastor benedicte, Fac me, praeamande,
Tu virtutum opifex, Horum amicitiam
Pater Hermolae, In hoc mihi pande.
2. Qui decem milia militum 9. vernantes rosulae
Ad solium vocasti Delicatae coeli,
Regis regum omnium Charitatis aemuli
Et pie sublimasti-, Divinique zeli,

3. Qui in mundo nobilem 10. Sequentes Dei filium


Vitam tenuere, Corde cum fideli,
Adriani furiam Mariae piae unicum,
Nihil timuere. Creatorem coeli,
4. electi milites, 11. Rogate pro me dominum
Large me replete Pie et constanter,
De alto virtutibus Ut det sequi dulciter
Semper et tuete. Me se nunc et semper.
5. Deos cum compulsi sunt I2.V0S estis generatio
Vanos adorare, Veri Salomonis,
Deum vivum invocant, Salutem a Domino
Vanos profanare Quae coeli capit thronis.

6. Ceperunt unanimiter, 13. Hanc et mihi misero


Dicere et quare, Nunc conferte mite
Ac cunctis adstantibus Et meis in omnibus
Palam propalare: Inediis subvenite.

7. Quia vani, surdi sunt 14. Propter hoc martyrium,


Atque vere muti, Quod vos estis passi
Fallaces in effectu sunt, Propter Dei filium,
Mendaces, non tuti. Nee estis facti lassi
.

127 —
15. Nam omne martyriuni, 26. Innova cor rigidum
Quod pro nobis i)assus Horum ob amorem
Jesus est sanctissimus, Meum et tu coelicum
Pendens cruce lassus, Nunc infunde rorem,
16. Propter ipsum libere 27. Ut liquescat illico
Passi vos fuistis, Ejus in adventu.
Dum deos vanos maxime Landes promat sedulo
Colere sprevistis. Fideli cum conventu.
17.0 vos saucti milites. 28. Cum hi sancti martyres
Me Christum adorare Sanguinem fuderunt,
Edocete ürmiter Una voce pariter
Et hunc adamare Omnes clamaverunt:
18. Omnibus virtutibus 29. Exaudi nos, Domine,
In hoc vili mundo. In hac nostra prece,
Qui semper sitit varia Munda nostros aemulos
Nee dicit: abundo. A peccati faece

19. Hi. Christe, milites 30. Ac a subitanea


Pro te passi dura Et improvisa morte
Multa(iue supplicia. Atque dira rabie
Nee eorum pura Custodi, Deus, forte.

20. Corda tunc mutata sunt 3 1 Et qui diem celebrant


Ad Adriani thura, Nostrae passionis,
Ut aeternam sumerent Corpus quoque macerant,
Yitam in futura. Da in coeli thronis,

21. Fac me. Cliriste Domine, 32. Patrem tuum cernere,


Servem jura legis, Te cum patre semper,
Tuam erucem tollere, Et cum sanctis psallere
Ut moriar cum eis, Landes sie constanter.
22. Qui proni tecum vivere, 33. Fac me, Christe Domine,
Mori voluerunt. Landes decantare,
Passioni singuli Tibi in bis reddere
Crucis se dederunt, Grates et amare,
23. Passionis tempore 34. Ut per ipsos valeam
Quorum innovasti, Tecum agnizarc [sie],
Mortis tuae tempore Incepero te fervido
Signa quae patrasti. Corde advocare.
24. Terra tunc commota est, 35. Et da praecognoscere
Scissae sunt et petrae, Diem me extremum,
Sepulchra aperta sunt, Et hi ad me veniant,
Tenebrae factae tetrae. Ut sie vitem poenam.
25. Sol. quod obscuratus est, 36. Sancti isti milites \
üt in hora Christi, Meam sumant animam
Quam pro hujus passus est Et eam custodiant
Gente saecli tristi. Ducendo ad patriam.
— 128 —
Ubi te tunc cernere
Possim cum militibus
Istis sanctis, Domine,
Semper in coelestibus.
Soala coeli fol. 195 a. 2. 1 milites Hs. — 34, 2 ag-iiizare Hs. ob für
agomzare

10. De sancto Wenzeslao.

1. Salve, princeps Bobemorum, 7. Hoc initium virtutum.


Sancte pater egenorum, Noxae dum sprevisti lutum,
Plenus miseramine, Sed ea licentia
Wenceslae o praeclare, Parentum catholicarum
Tu dignare, me ditare Sanctarum ecclesiainim
Divino spiramine, Visitasti limina.

2. Ut te possim adamare, 8. übi lecta obfirmasti,


Toto corde et laudare Ea quippe ruminasti
Cunctis in virtutibus, Prudens ut ovicula,
Tua vero praedicare Conferendo reserasti
Signa atque propalere Multis, prius quae servasti
Monstra ;
quod cum omnibus Tui cordis cellula.
3. Tuas laudes explicare 9. Mihi, quaeso, nunc revela,
Nequeo nee enodare, Princeps sancte, et non cela
Mihi ni subvenias. Mentis salutifera,
Yeni ergo, princeps, veni, Quibus merear salutem,
Cordis mei et egeni Omnem vero et virtutem,
Sensum nunc aperias, Yeni et accelera.

4. Meam vero mutam linguam 10. Qui crevisti in salute,


Reserando fac condignam, Semper vadens de virtute
Ut te laudem carmine In virtutem, domine,
Isto, nam du dignus laude, Excellendo bonitate,
Ob hoc, sancte princeps, gaude Parendo simplicitate
Me reple sancto flamine. Divino hoc numine.

5. Cum volebat illustrare ll.Fidus eras, justus, prudens


Christus ac illuminare Deo sedulus adhaerens,
Patriam Bohemicae Com es eras mitium,
Gentis, de alto prospexit, Et praeclarus honestate,
Te in esse mox provexit Praefulgens et sanctitate,
Veras sol justitiae. Socius humilium,

6. Tuum vero illustravit 12. Deo, quae Dei, reddebas,


Cor et illud praedotavit Augusto restituebas
Magnis cum virtutibus Et, quae erant Caesaris.
Et post mortem exaltavit Contra superbos erectus,
Patris cum te sublimavit In adversis semper recfus,
Magnis cum honoribus. Reparatus prosperis,
— 129 —
13. Caritate conflagrabas Pravae meae vanae menti,
Toto cordc rutilabas Omni virtute carenti,
Compassionis gratia. Et fiamen deificum.
Vinctos vero exsolvebas
21. Ad agellum properabas,
Damnatosque eruebas Fodiendo seminabas
Ductos ad sententiam,
Noctis in silentio,
14. Ac cathenas dirupisti, Hora messis et metebas.
Carceres et destruxisti In farinam redigebas,
Tuas per provincias, Divino officio
Multos atque redeinisti
22. Dans oblatas faciebas,
Occidendos vel petisti
Vase solus colligebas
DieiTim indutias.
Maturas in vineis
15. Quis haec posset enarrare, Manibusque exprimebas
Quae fecisti, enodare, Et post hoc distribuebas
Viveiis tu miracula Omnibus ecclesiis.
Et post mortem ostendisti, 23. Propter hoc tu Deo gratus
Dum petentium audisti Eras cunctis et amatus
Vota et oracula. Et pro vita simplici,
16. Audi meum jam precatum, Omnibus quam exliibebas,
AVenceslae, et beatum In qua Christo serviebas
Me fac, pie Domine, Et non corde duplici.
Muuda me ab omni sorde 24. Facme, sancteprinceps,gratum
Extra, intus et in corde Christo et meum reatum
Tuo cum oramine. Deleas coelestibus
17. üt Jezabel tua mater Tuis donis, ut in thronis
Et ut Cain tuus frater Cunctis fruar tecum bonis,
Tuis bis operibus Sedibus regalibus.
Invidebant, te arcebant 25. Wenceslae, tibi latum
Ab istis, prout valebant, Christus ob hoc atque gratum
Omnibus cum viribus. Mox dedit Stipendium.
18. Varia quippe (tu) fecisti Ut prae multis diligebas,
Ob amoreni Jesu Christi Sic prae cunctis tu sumebas
Omnibus in actibus, Tuae testimonium
Quos in multis ostendisti, 26. A ministris sanctitatis
Ut in hoc quod surrexisti Desuper de coelo datis,
Pluribus in noctibus, Cunctis quod prodigium
19. Ligna vero colligasti Quia duo te minabant
In Silva atque portasti Inter se, tecum intrabant
Humeris pauperibus Caesaris palatium.
Et domesticis egenis 27. Vultum tuum spien duisse,
Ac miseriis tunc plenis Qui dicebat et vidisse
jNIultis et egentibus. Se suis principibus.
20. Affer mihi nunc egenti,
Pie tibi supplicanti
Lignum jam vivilicum,
Dreves, Conradus Gemniceusis.
:

- 130

28. Wenceslae praeamande, Ut post hanc videre tecum


Signum crucis venerandae, Omnes mei possint mecura
Princeps clementissime, Christum Dei filium.
Ut per hoc sim insignitus 34. Post tres annos elevatum
Contra hostes et munitus, Corpus tuum et translatum
Cordi meo imprime. Viti ad ecclesiam
29. Satan tuum incitavit Civitatis tunc Pragensis,
Fratrem, qui te invitavit Ubi velut fortis ensis
Suum ad convivium, Gubernas Bohemiam.
Manu sua qui foedavit 35. Ibi requiescis vero
Hoc, dum solus te necavit Et a plebe et a clero
Gladium per proprium Laudaris cottidie,
30. Martyremque consecravit, Per multa
te ibi fiunt
Te ad coelum destinavit Manifesta et occulta
Sanctum per martyrium. Signa quippe hodie,
Dum te dira nece stravit, 36. Ibi dantur nee negantur
Ac per hoc se adaequavit Omnia, quae postulantur,
Cain per officium, Omnibus fidelibus,
31. Sanguis tuus, qui adspersus, In quantaque gravitate
Est ablutus nee detersus Ac vera necessitate
Ter in parietibus. Pie te quaerentibus.
Hoc in Signum sanctitatis 37. Sancte princeps Wenceslae,
Tuae atque bonitatis Audi preces et me tralie
Cunctis et videntibus, Cito de miseria
32. Ut quasi Abel clamare Hujus mundi tam immundi,
Videretur; tu dignare Cujus fluctus furibundi,
Sanctis cum cruoribus Qui plenus malitia.
Vindicare hunc cruorem 38. Ad te trahe ad supernam-
Cunctis atque in terrorem Yitam memet et aeternam,
Tuis occisoribus. Ut tecum per saecula
33. Fac me hunc cruorem ita Vivam vita aeternali,
Venerari in hac vita Ubi nil est omnis mali
Tuum et martyrium, In aeterna gloria.
Scahi coeli fol. 196 b. — 2, 6 Monstris Hs. — 22, 2 Vas Hs. — 37, 3
ad miseria Hs.

11. De sancta Agatha.


1. Salve, gemma claritatis, Tamquam luxus et avarus
Mirae nempe bonitatis, Et ad gnarus
\sta nimis
Corpore pulcherrima, Suas per malitias.
Virgo felix et beata, 3. Ad se duci qui te fecit
Deo eras (juippe grata, Inter multa haec adjecit
Agatha tenerrima. Diis libare concitus.
2. Quintianus concupivit Cujus deos respuisti,
Tuam formam, sed sitivit Ipsum vero et sprevisti^
Tuas et divitias Edocta divinitus.
;

131 —
4. Qui te detlit meretrici Alioquin suspenderis
Corclis vero inipiulici, Ecjuuleo et punieris
Quac et Eiiplirddisiii Tu pro Christi nomine.
Dicta est, ut imiuutaret
12. Si poenas, in^iuis, minaris,
Cor tuum et incitaret, Et me punis, ut tu faris,
Ut ejus amasia Hae mansuescunt protinus^
5. Fieres, et promittendo Corpus si non conculcetur
r.aeta, aspera terrendo, Fortiter et attrectetur
Ut te sie perverteret. Hie a carniticibus,
Cui cum eras allata
13. Non intrabo paradisum,
Eam mox sie es affata,
Unde tibi (juod nunc visum
Postquam haec desineret:
Fuerit, mox compleas
6. Mea mens est solidata Angeli qui ministrabunt
Atque in Christo fundata, Adsunt atque mitigabunt
Ex hoc multum stabilis, Ignem, si adhibeas.
Yerba tua velut ventum 14. Agatha o gloriosa,
Curo, tirmum fundanientum Da ut mea maculosa
^leum; sum immobilis. Caro hie lideliter
7. Meam nimis vacillantem Emundetur a peccatis,
Firma mentem sed amantem, Paradisum cum beatis
Yirgo benignissima, Possideam feliciter.
Te, ne cadat in peccatum 15. Tunc iratus Quintianus,
Et relinquat tutum statum, Ira furens ut insanus,
Mea amantissima. Jussit diutissime
8. Laena dixit Quintiano: Contorqueri tuas mammas
Verbo laboravi vano, Dehinc et abscindi ambas:
Yirgo est immobilis, vir impiissime,
Potius possent liquari 16. Non confusus es, dixisti,
Lapides quam immutari Amputare, quod suxisti
Pectus hujus nobilis Solus tu in femina.
9. Yirginis a tide Christi. Me habere mammas gratas^
Qui et mox te jussit sisti Integras, scias, sacratas
Suo tunc praetorio Domino in anima.
Et te deos adorare 17. Qui in carcerem mandavit
Suos, tuum profanare, Poni te, ubi sanavit
Suo oratorio. Sanctus mox apostolus
10. Cui dicens respondisti: Petrus verbo Jesu Christi.
Dii tui, tu sis ut isti Quintianus jubet sisti

Et ut deus Juppiter, Suis te tunc sedibus.


Exstat dea Yenus qualis, 18. Agatha, adliuc adora.
Tua nempe sit et talis Dicens,deam et implora,
Delicata nmlier. Ut vites supplicia.
11. Qui: Diis sie odiosa Tua dea est profana,
Xostris, superstitiosa Yerba tua (luippe vana.
Yerba loqui desine, Ventiun maculantia;
:

132 —
19. Christum volo adorare. Patimur. Qui te deponi
Praeses: noli nominare, Et in carcerem reponi
Dixit, tibi consulo, Custodum munimine
Tu hunc. Corde adorabo, 24. Jussit, ubi mox orasti
Me vivente nuntiabo Jesu, dicens, qui creasti
Ipsum omni populo. Me et ab infantia
20. Nunc videbis, si curabit Corpus meum custodisti,
Christus atque liberabit Vincere et me fecisti
Te de meis manibus. Summa patientia.
Qui mox jussit spargi testas, 25. Accipe spiritum meum,
In partes minutas fractas, Deducendo peduc eum
Misceri carbonibus Per miram [potentiam]
21. Ignitis et te nudari, Tuam, qui tu consolaris
Desuper et volutari, Tuos atque coronaris.
Ut te sie perimeret. Ad aeternam gloriam.
Terra ibi contremebat 26. Spiritumque tradidisti
Per quod murus mox cadebat lUico et suscepisti
Sic, ut pars opprimeret Sertum tunc virgineum.
22. Muri duos Quintiani Et cum sponso subintrasti,
Yiros vani et profani Christo, quem hie adamasti
Tunc consiliarios. Coelum mox aethereum.
Ad quem populus currebat 27. Eja virgo gratiosa,
Conclamando et dicebat Virtutumque gloriosa
Haec proptcr nefarios Signis, sancta Agatha,
23. Tuos actus, Quintiane, Fac me tecum conregnare
Quos exerces, vir inane, In aevum atque pausare
In hac sancta virgine, In aeterna sabbata.
Scala coeli fol. 116 b. — 5, 5 Ei mox Hs. 3 Tuo tunc Hs.

12. De sancta Agnete.

1. Salve, virgo singularis, Ob hanc, virgo, paupertatem


Tu quae Agnes nominaris, Quam passa et nuditatem
Cultrix pudicitiae, Tu es in prostibulo,
Tamquam magnes comprobaris, 4^ Ubi corpus delicatum
Ob quod multum adamaris, Tuum fuit denudatum
Tu virtus justitiae. Viro a spurcissimo,
2. Nimis vultu speciosa, Et per vicos nudum tractum,
Nitens tamquam rubens rosa, Fuit autem tunc contectum
Pulchrior sed anima, Ab angelo santissimo
Velut magnes tu devotos 5. Densitate capillorum,
Ad te trahis tibi notos Ut adstantes tunc per forum
Tuo adminiculo. Nuditatem cernere
3. Tu servum trahe maestem,
nie Nullam in te possent; sancta,
Circumdans virtutum vestem Mea tege tu peccata
Mihi tuo famulo. Et da mundum vincere.
133 -
G, Doniuni scortao dum iiu'ludi l2.Meos fac, ut ad te gressus
Jussa OS et tunc dcludi Faciam nee sim depressu.-^
A i)racfecti tilio, Bonis in operibus,
Sed adjuta, confortata, Da, ut hoc constanter ago,
Nee spernata, sed solata Generosa tu proi)ago,
Angeli collociuio. Hoc praestet Dei tilius,
7. Cum in loco clausa taetro 13. Tuus amor, tua vita.
Nee ab hoe tu adstas retro Et ut ista tiant ita
Confortata numine. Per te, virgo nobilis,
Nam te confortavit Dens, Ut mea ineepta vita
Sponsus tuus atcjue mens, Sic virtute sit polita,
Coelesti, virgo, lumine. Ut Christo sit amabilis.

8. Ut finires vitam tuam, 14. Tandem virgo tu projeeta


Te rcliquit totam nudam Es in ignem ut despeeta,
Brumali vero tempore; Ubi, sancta, propere
Sed qui ignis est amoris, Tuam vitam ut finires,
Angelorum hie decoris Sed ut poenam non sentires,
Testern cepit mittere, Feeit Christus munere.

9. Cum qua tuam nuditatem 15. Fae me, virgo, non sentire
Et algoris feritatem Poenas mundi nee perire
Posses tu defendere. In maris hujus Üumine,
Qua tu veste nuditatem Sed post te me fac transire
Cordis atque puritatem Atque tecum et haurire
Digneris mei tegere, De vena potum veniae.
10. Et nitoris angelorum 16. Ad hoe mihi det juvamen
Fae cum Deo meum forum, Suum per te et levamen
Ut in liac miseria Mater omnis gratiae,
Nunc relinquamtotummundum, Post quam is in coeli thronis,
Qui me trahit in profundum, Gemmeis fulta eoronis,
Vera regis filia. Sequens regem gloriae.
11. Cum tu jussa praesentari 17. Fae me, virgo, tuum vernum
Es in domum lupanari Scandere post te supernum
A pessimo consilio, Thronum tu eburneum,
Omnes, qui te accesserunt, Ut tecum post eum eam
Mala morte perierunt Et eum videre queam.
Zabuli auxilio. Regem regum omnium.
Scala eoeli fol. 216 a.

lli. De saiicta Agiiete.

Salve, mitis et benigna. Cläre rubes sicut rosa


Omni (juippe laude digna, Super modum speciosa,
Agnes beatissima, Pulchrior sed anima.
Mei cordis tu fiscella, Fide, quae in te immensa,
Quae praefulges velut Stella, Sapientia impensa,
Virgo amantissima. Quae et fuit maxima.
. ;

134

3. Quae a scbolis dum reversa 10. Habeo custodem Dei


Esses mox tu [es] immersa Corporis, hoc crede, mei,
Menti urbis filio Ideo et sordibus
Praefecti, qui concupivit Polluinequaquam possum,
Te, multa tibi promisit, Fac quod facere vis, assum,
Consensum conjugio Pati totis viribus.

4. Sibi tu non negares,


si 11 Ubi corpus delicatum
Quem dum, sancta, detestares, Tuum fuit denudatum
Mox cepisti dicere: A viro spurcissimo.
Tu discede a me mortis Et per vicos nudum tractum^
Pabulum, sponsum qui fortis Fuit tamen mox contectum
Habeo est genere, Ab angelo sanctissimo

5. Qui nobilior et multum 12. Densitate capillorum,

Te, cujus et semper vultum Ut nuUus certe virorum

Angeli desiderant Nuditatem cernere


Contemplare, cujus pater Tuae carnis posset. Sancta,
Deus est et virgo mater, Mea tege jam peccata
Divitiis exuberant;
Et da ultra spernere.

6. Annulo qui subarravit 13. Angelus te adornavit,


Me, dextram meam dotavit Tibi vestem qui portavit
Cinxitque lapidibus De coelo mundissimam,
Et in facie signavit, Cum qua te solus vestivit.

Sanguis ejus me ornavit, Quam et tibi Christus misit

Strinxitque am]3lexibus. Quippe et albissimam.


Post banc vitam in aeterna 14. Demum vero illustravit
Fiam dignus ac superna Atque ita conservavit,
Tuis sanctis precibus. Ut omnis ingrediens
7. His auditis in languorem Propter scelus immutaret
Incidit propter amorem Sensum, Deum et laudaret
Tuum, lecto sternitur, Atque salvus exiens.
Quod amore aegrotatur, 15. Agnes vero delicata,
Hoc amicis nuntiatur, Christo sponso tuo grata,
A medicis discernitur. Cor meum prae oranibus
8. Praefectus, dum perscmtaret, Innova virtute multa
Quis sponsus, de quo jactaret Et noxa laxa adulta
Ista se yirguncula, Tuis dilectoribus.
Dictum ei est, quod Christus, 16. Tunc praefecti venit natus
Tibi dixit mox praefectus: Cum juvenibus iratus
Nostra tu jam idola Solus lad prostibulum,

9. Coram cunctis hie adora, 17. nios vero repromisit


Aut te duci sine mora Atque ipsis sie commisit,
Mando ad prostibulum, Ut tecum concumberent
Ubi tota pollueris Qui ingressi redierunt,
Et ut scorta forniceris. Te intactam reliquerunt
Tu dixisti: Angelum Ex miro, quem videränt.
.

— 135

18. Invisao lucis spcndore. Jesum Christum i)raedicare,


Natus praefccti furore Idola et detestare
Accensus hos increpat, Cuncta et in publice,
Miseros et hos appcllans 26. Qui convertit praedicando
Propter scelus solus intrans, Et ad Christum deducendo
Quem mox daemon suifocat. ]\Iox ducentos homiiics.

19. Eja, virgo, inimicum Ob hoc omncs clamavcrunt


Meum nimis impudicum Vulgumque concitaverunt
Sola tu intertice, Deorum pontiüces:
Qui me premit et me laedit 27. Hanc maleficam levare
Et nunquam a me recedit, Atque ignem jactare,
in
Et me pie reüce. Nam pervertit mentium
20. Quod praefectus cum audisset, Devotarum voluntatem
Plorans causam inquisisset Ac ducit in pravitatem

Mortis diligentius, Per hoc maleficium.


Cui causam respondisti, *
28. Cum praefectus hoc audiret,
Veritatem et dixisti, Liberare te nequiret,
Daemonis quod nuntius Ipse tristis abiit

21. Strangulando in hac vice Atque solam te reliquit,


Tuo iiato, impudice In quo multum et deliquit,
Cum me vellet tangere, Sed tamen non rediit.
Voluntatem adimplendo 29. Ignem praecepit incendi .

Suam, hie me defendendo Judex et te apprehendi


Cepit Collum frangere. Et in illum projici,
22. Qui ait, si est, ut dicis, Quem in duas diviserunt

Mihi meis et amicis Partes |et] te absolverunt


Hodie fac gaudium, Spiritus angelici;

Jesum Christum deprecare, 30. Et se flamma diffundebat,


Ut dignetur suscitare Furiosum exurebat
Mihi meum filium. Circumstantem populum.
23. Sic videbo veritatem 31 Tu exstingue in me ignem,
Tuamque immunitatem, Agnes, et flammam urentem
Ejus maleficiis Meis in praecordiis,
Meus natus delicatus Sensum non illuminantem,
Ut non Sit nece prostratus Animam sed obfuscantem
His in aedificiis. Plurimis heu vitiis.

24. Licet dignus hujus rei 32. Cum Aspasius vidisset,


Non sis, sed ut virtus Dei Multum et extimuisset
Reveletur, filium De tali excidio
Tuum mox resuscitabo, Populi, cepit bacchare
Jesu Christi implorabo Et praecepit penetrare
De coelis auxilium. Collum tuum gladio.
25. Quae tunc Christum invocasti, 33. Sic in igne gladiata
Mortuum resuscitasti, Es per Collum et necata,
Qui incepit illico Sancta Dei famula,
;

136 —
Christo spiritum commendans, 35. Cum quibus is jubilando,
Laureata secum regnans Deum semper et laudanda
Per aeterna saecula. Laudibus angelicis,

34. Quod promisit, hoc donavit, Hymnizando speciale


Nam te mire decoravit Neuma Deo, non est quäle

Gemmulis nobilibus, In hymnis et musicis.


Patri suo praesentavit, 36. Eja, Agnes delicata,
Te matri coadunavit Summi regis vere nata,
Sanctis et virginibus; Fac me tuum famulum
Ad hoc gaudium venire
Canticum et hoc audire
Vobiscum in saeculum.
Scala coeli fol. 215 a.

14. De sancta Apollonia.


1. Ave, felix, o beata, 6. Da nunc mihi, virgo clara^
Ave Christo Deo grata, Cara Christo et praeclara,
Sancta Apollonia, Peccata mundi spernere,
Quod a Christo adamaris Yerba mala devitare
Et ab ipso coUaudaris, Et profana detestare,
Est ob tuam, domina, Ne videar succuml3ere.
2. Castam atque sanctam vitam, 7. Meam, pia, pravam mentem^
Quam tenebas redimitam In peccatis jani foetentem,
Multis cum virtutibus. Dignare corrigere,
Vitam tuam decörasti, Scaenis jam sum totus plenus,
Decoratam adornasti Totus factus et egenus,
Virtutum coloribus, Ignoro quid agere.
3. Paupertate tua vita 8. Ignis in me ardet mundi,
Redimita et polita Mei cordis furibundi
Fuit et iudustria, Zabuli et pessimi.
Spe, fide et caritate Quem in me tu sie exstingue,
Atque morum gravitate Ut incendar illo igne,
Et cum patientia. Flammis sacratissimi.

4. Linguam tuam refraenasti 9. Propter ignem, quem fuisti


Et hanc vere coartasti, Passa ob amorem Christi
Mala ne produceret. Tui amantissimi,
Ob quod princeps te artavit, Qui de coelo te invisit
Duram, tibi et minavit, Et cum angelo remisit
Poenam quod adduceret, Subsidium altissimi
5. Nisi mala loquereris, 10. Quo te virgo confortavit.
A fide revertereris, Et te sanctam exhortavit
Yirgo sacratissima. Suo sancto munere,
Quem tu sancta respuisti Ut tu poenam non timeres
Ob amorem Jesu Christi Nee honorem diis praeberes
Eligens saevissima. Sed se Deum coleres.
— i;37 —
11. Quod fecisti tu constaiitcr, 14 Virgo mei audi vota,
Passa es et tuuc laetantcr Jacentis in nmndi rota
Multiplex iiiartyriuni, Mata et turpissima,
Tandem vero tu post iiiulta Et, quod peto, non recusa,
Pertulisti tunc torineiita Mea mens cum sit obtusa
Excussionein dentium. Vere et densissima,

12. Per lianc, virgo, passioneni, 15. Obcaecata, tenebrata


Quam subisti ob amorem Denudata, denigrata
Tui cari domini, Peccata per nefaria.
Virgo sancta, me coiiforta Quod ignoro neque (jueo
Et juvameu mihi porta Cogitare, (luae nunc meo
Tu intirmo liomini; Cordi sunt contraria,
13. Et conforta corpus meuiii, 16. Da peccata nunc detlere,
Et ne spernas me nunc reum, Quod sie possit redolere
Soliditate dentium, Bene mea anima
Mihi da per largitatem, In conspectu summi Dei,
In hac re et voluntatem Ubi esto precor mei
Exaudi petentium. Memor, o dulcissima.
Ut post istam vitam mere
Tecum possim possidere
Vera coeli lumina.
Scala coeli tbl. 220 b. — lU, 6 colere Hs.

15. De sancta Barbara,


1. Salve, virtus cordis mei, In quo ternas tu fenestras
Peccatoris atque rei, Locari praecipiebas,
Virgo venerabilis, Patris at simulacro
Mei cordis specialis, 5.
r
Vim, quod coluit, fecisti,
Barbara, nee coaequalis Ejus vultum conspuisti
Tibi est laudabilis. Ipsum(iue comminuens
2. Propter tuam eminentem Locum secretum subisti,
Formam atque elegantem Colere Deum cei)isti
Excelsäm construxerat Ipsum pure deprecans,
Turrim pater, lirmam nimis 6. Ut in vita conservaret
Ad summum usiiue ab imis, Munda te atque ditaret
In qua te recluserat, Sanctis cum virtutibus.
3. Hominum ut sequestrata Patre tuo revertente
A tumultu et privata Tres fenestras et vidente
Esses sie intuitu. Dixit artiticibus:
In qua fidem didicisti, 7. Tres ad quid instituistis
Intus docta dum fuisti Fenestras et contempsistis
Tu a sancto spiritu, Mea vos imperiaV
4. Et baptisma suscepisti Lapicidae dicunt ei,
Sanctum in virtute Christi In hoc nos non sumus rei,
Patris tunc in lavacro. Tua vero filia,
138

8. Ipsa nobis hoc mandavit; Visum liabent et non vident


Te pater interrogavit Dii tui atque derident,
Dicens cum complicibus: Qui se volunt colere.
Quare Deos confregisti,
16. Aures habent, non utuntur
Tres fenestras praecepisti
His, et ora, non loquuntur,
Nostris artificibus
Dii tui sunt daemones
9. In hoc opus collocari? Pares his, qui eos sculpunt,
Et cepisti virgo fari: Sunt, et qui in hos conti dunt,
Dii hi erant daemones; Tu et omnes homines.
Tres fenestrae trinitatem, 1 7. Ira tunc repletur praeses,
Spiritum, natum et patrem,
Sed ad poenas et non deses,
Illustrantem homines.
Corpus tuum cerpere
10. Quo audito pater fremit, Jussit nervis tunc taurinis
Ut necaret te exemit Et fricare cilicinis
De
vagina gladium. Et in cellam ponere.
Virgo sancta mox orasti 18. De coelo circumfulsit lux
Et orando perforasti Te coelorum, in qua dux
Tibi in subsidium Et salvator omnium,
11. Lapidem, qui te suscepit, Sponsus tuus, confortavit
Et in montem te ejecit, Te tuorum et sanavit,
In quo latitaveras. Sancta, piagas vulnerum.
Pater te in monte quaerens, 19. Mane praesidi allata
Pastor quidam te tunc pandens, Fuisti, et dum illata
Hujus mox mutaveras A se tua vulnera
12. Omnes oves in locustas. In te cerneret sanata,
Pater tibi tunc injustas Ad
te dixit, beata:
Poenas solus intulit. Dii te amant, Barbara;
"
Qui de monte te pertrusit 20. Ob hoc illis nunc libare
Atque in cella reclusit, ßespondisti: Dii sanare
Gastodes constituit. Tui me non poterant,
13. Eja, virgo gloriosa, Nam sunt surdi atque muti
Muta mea criminosa Nee se ipsos sunt adjuti
Probra atque crimina, Nee et se cifraverant.
Yitam meam ac mundanam, 21. Jesus Christus me curavit,
Criminosam atque vanam Tuum cor qui induravit,
A me nunc elimina. Ut furore ardeas,
14. Jeronico te praesentavit, Poenam tibi qui paravit
Praesidi, quem adjuravit Et te, ^miser, excaecavit,
Suorum per potentiam Ut eum non videas.
Deorum, ut trucidaret 22. Virgo sancta, tu per Jesum
Te et contra excitaret Christum cor meum jam laesum
Totam suam furiam. Sana multis vitiis,
15. Qui te Deos adorare Sanando virtutes dona,
Jussit, quos tu detestare Conforta, mea matron^,
Coepisti et dicere: Virtutum deliciis.
:

139 —
2:5. Caput tuuni vcrberavit 28. Scelus omne, et affectum
iNIalleo, (luem applicavit. Suum comple per effectum
Post hoc tua latera Semper de coelestibus;
Jussit igne concreniari, Ut cognoscat bonitatem
Ilinc mamillas auiputari Tuam atque pietatem
Tuas, sancta Barbara. Meam in effectibus.

2 4. Duci atque jubet iiudam 29. Vox de coelo est audita:


Flagellando te per totam Ut petisti, fiat ita
Civitatem miserc. Multo vero amplius.
Angelus de coelo venit, Veni, pulchra,. juvenesce,
Veste nova circumdedit Mecum semper requiesce
Te ex miro opere. Patris in cubilibus.
25. Me vestire, virgo grata. 30. Collum pia extendisti.
Teste Christi deaurata. Patris ensem suscepisti.
Caritate sedula. Manu qui horribili
Ut amem atque ipsum,
te Caput tuum amputavit,
Mundum vincam et sie istum, Julianam sociavit
Felix Christi famula. Tibi morte parili.
26. Pater versus in furorem 31. Et sie ambae praesentatae
Tuus duxit te in montem, Estis Christo, coronatae
Ut truncaret gladio Coronis aureolis
Caput tuum tunc orasti
; Matrem Christi consequentes,
Patri Deo ac clamasti Christo laete decantantes
Dicens atque filio: Laudem cum coelicolis.

27. Domine qui extendisti 32. Cujus vultum jam videtis


Coelos terram ac fecisti, Atque commanetis
sibi
Mihi da, quod postulo. Laete et in saeculum;
Dona tibi supplicanti, Me post istam vitam mere
Passionem honoranti Faciatis hunc videre
Meam, omni populo Yestrum me pium famulum.
Scala coeli fol. 213 b. — 5, 1 que m coluit Hs.

10. De sancta Caocilia.

1. Salve, virgo delicata, 3. Tuo, cui desponsata


Nobili ex stirpe nata. Sponso eraSj sie affata
Moribus nobilior, Noctis in silentio
Facie nempe decora Xe me tangas impudice,
Yelut rutilans aurora. Kogo, care te amice,
Fide vero pulchrior, Custodem nam sentio

2. Qua in cunis es imbuta 4. Angelum virginitatis


Atque tota delibuta. 3Ieae atque castitatis,
Ut in evangelio Qui, si me tetigeris
Jesu Christo ostendebas, Impudice, te necabit
Diu noctu quod gerebas Sed te vere reamabit,
Cordis armariolo. Caste si amaveris.
;

— 140 —
5. Me. Qui dixit: Si quod faris Qui fuerunt decollati
Approbaris, quod hortaris, Ac ab angelis translati
Verität em faciam; In coelum hilariter.
Sed si virum alienum «
13. Eja, virgo gloriosa,
Amas plus quam me, et eum
Super modum gratiosa,
Et te ense feriam.
Fac me caste vivere
6. Quem Urbano destinasti
In hac vita, ut coronam
Et per Signa, quae donasti, In coelestibus reponam,
Sanctum hunc invenerat; Et post hanc recipere.
Cui lidem praedicavit,
Viam regni demonstravit, 14. Tunc Almachius praefectus,

Post hoc baptizaverat. Avaritia illectus,


Facultates quaerere
7. Qui reversus tecum stantem
Angelum vidit, loquentem, Coepit horum et te sanctam
Tenentem de liliis Sic Valeriani tamquam
Conjugem arripere.
Coronas rosis stipatas
Duas velut deauratas, 15. Qui te jussit immolare
Quas ut Dei filiis Diis et eos adorare

8. Vobis pradiso tulit, Aut feriri gladio.

ünam tuo sponso dedit, Dum adstantes nimis flebant

Tibi vero aliam Tuam mortem et dolebant:


Dicens Hae coronae decent
:
Hoc est, quod nunc cupio,
CastiSj quae nunquam marce- 16. Mei cari, aiebas,
scent Dicens hoc, quod sentiebas;
Semper castimoniam Non est florem per der e
9. Toto corde adamate . Juventutis sed mutare
Et in iide semper State In melius, lutum dare
Domini ob gratiam. Et aurum accipere.

Mox Tiburtius ingressus 17. Hie qui nunc reliquit simplum,


Odore miro refectus Christus ei reddit duplum
Ait: Hanc fraglantiam In aeterna gloria.
10. Liliorum ac rosarum Credimus haec, quae dixisti,

Miror, odor unde barum electa Jesu Christi


Hiemali tempore? Famula Caecilia.
. Cui frater; nos habemus 18. übi nempe baptizavit
Coronas, quas et videmus Quadringentos et mutavit
Quas tu, frater, cernere Urbanus episcopus,
ll.Jam non potes sed sensisti Quos Christus ad se vocavit
Odoramen nutu Christi, Laurei«que coronavit
Nam si tu credideris, Omnes in coelestibus.
Oculis tuis videbis, 19. Unde Praeses te vocavit
Talem vero et habebis. Ad se et interrogavit
Est verum, quod loqueris, Tua de prosapia
12. Ait mox Valerianus; Atque de religione,
Ergo omnes maneamus Quae jam certans in agone
Christiani, pariter. Dixisti, Caecilia:
141 —
20. Nobilis suni Cliristiana, Nulla poena sed preniebat
Tua quaestio est vana, Te, ipse praecipiebat
Sultum et initium Decollari rumpheo [sic|.

Est a viro sapienti 28. Spiculator maledictus


Rationen! et habenti, Collo tuo dedit ictus
Magnum quod est vitium. Tres nee caput abstulit,
21. An nescis, quod viviticandi Semivivam te beatam
Te atcjue mortificandi Et reliquit, Deo gratam,
Potestatem habeo? Qui hoc tibi contulit.
Desine, loqui probrose, 29. Nam tres dies postulasti
Dixit, atque criminose Ab eo, quos impetrasti,
Tibi pie suadeo. Quibus distribueras
22. In hoc esse te mentitum Tua cuncta, quae habebas,
Probabo ut impudicum. Egenis haec tribuebas
Nam in hoc tu falleris; Et hos commendaveras
Tu quidem mortificare 30. Urbano, quos convertisti,
Corpus potes sed non dare Post hoc sanctam emisisti
Yitam certe mortuis. Tradens Christo animam.
23. Xos qui nomen Dei scimus, Corpus tuum qui humavit,
Tu ut putas, non perimus, Ut petisti, consecravit
Non negare possumus. Domum in ecclesiam.
Tunc te jussit adorare 31. Eja, virgo veneranda,
Deos suos et libare, Omnibus atque amanda,
Vir impudicissimus. Beata Caecilia,
24. jNIiror te jam excaecatum, Christus ob hoc te amavit
Praeses, visu et orbatum Et in regno complantavit
Acubi amiseris Inter coeli lilia,

Oculos, ut dicas eos 32. Et martyribus adepta,


Lapides constare deos. Et choreis es insepta
Quae probare poteris. Electarum virginum.
25. Si tangendo mittas manum; Cum his cantas incessanter
Tuum deum esse vanum, Laudans sedulo gaudenter
Mox ipse reperies, Jesum, Dei tilium.
Saxeum ac deauratum 33. Sancta virgo curialis,
Mihi esse suum statum, Mea tota specialis,
Quod non visum praevales. Beata Caecilia,
26. Caecilia, o visum meum Aerumnali in hac vita
Aperi, ut cernam eum Da, ut semper vivam ita,
Qui me vult seducere, Ut spernam odibilia.
In peccatum deducendo 34. Ut post hanc in coeli regno
Yiribusque resistendo, Tecum et a Dei agno
Ut hunc possim vincere. Summam tunc virgineam
27. Tunc iratus praeses mente Coronam, quae non marcescit,
Totam jussit buUiente Sed ut splendens lux fulgescit,
Te cremare balneo, Regnum et possideam.
8cala coeli fol. 218 a. — 4, 5 remea bit Hs. — 20, 3 Thörichtes Beginnen.
; ;

— 142

17. De saiicta Clara.

1. Ave prudens et divina, Caritateme egenum


Mente tota columbina, Dita, munda sorde plenum
Clara venerabilis, Tua per precamina.
Agni Dei magni clara, 5. Coeli vernans margarita,
Sponsi summi sponsa cara, Virgo labe non attrita
Omnibus laudabilis. In hoc vili saeculo,
Virtutum praefulgens gemma, Virgo felix, praeelecta,
Decorata quippe stemma, Nato virginis dilecta,
Pulchra magis specie, Ora pro me sedulo
Emicasti plus sophia, Qui te fecit thronum suum,
Magis fide, virgo pia, Concupivit vultum tuum
Excelleris gratia. Prae multis virginibus;
2. Que cum rege regum gaudes, Gratiosum mihi Deum
Has devotas sume laudcs, Fac et dona, ut per eum
Virgo beatissima, Concorden! fidelibus.
Memor esto, precor, mei 6. Decus mundi, virgo pura,
In conspectu summi Dei, Hostis rumpe lora dura,
Sponsa Christi optima. laudanda Domina;
Ad me aurem et inclina, Norma morum honestorum,
Virgo, tuam nee declina Spes et Salus peccatorum,
A me tuo famulo, Nobis da solamina.
Sed de coelis jam dignare, Ora Deum pro peccatis
Mihi gratiam donare Omnis Christianitatis,
Omni atque populo. Ut donentur singula;
3. Castitatis vas electum, . Me commendo Deo caeli,
Fac me Deo vas perfectum, Tua prece cum fideli
Mundans me a sordibns, Solvens mea vincula.
Ut det mihi castitatem 7. Corpore vere putresco,
Nee non mentis puritatem, Anima atque sordesco
Tuis ora precibus. Scaenis in veteribus,
In procella piscis more Ergo in me dele notam
Tu vixisti in labore, Scaeni, meam vitam totam
Pulchra Sion iilia, Purga a sceleribus,
Declaratum sidus mundi, Quae in me nimis creverunt,
Victrix freti tam profundi, Quae et certe privaverunt
Christo me concilia. Donis me coelestibus
4. Ebur candens cum saphiro Ob hoc meam purga vitam,
Radians in mundi gyro, Animam et fac politam
.Ora pro me Dominum Multis cum virtutibus
Vitam meam fac tranquillam, 8. Clara, virgo veneranda,
Ut rapacem vitem Scyllam, Mihi adsis in horrenda
Voratorem hominum. Hora et saevissima
columba speciosa, Meae mortis ad solamen
Clara, virgo gratiosa, Animaeque ad tutamen
Digna stirps et domina, Prece suavissima.
143 —
Praevia te mihi, peto, Principumtiue confessoruiii,
Ut sis, virgo, vultu laeto Martyruni ut(|ue ductoruiii
Ante tlironuni Doiiiini, Ac sanctoruin omniuiii.
Judicis districti, vcri, 10. Ubi sponsuni tuuiii vides,
Irati atque severi Cum quo semper vere rides
Misero tunc hoinini. Semper et intueris,
9. Claustrali poena consumpta Ejusciue cum Deo patre
Requiei es assumpta Sua benedicta matre
Mox beatitudinis, Face bona frueris.
Aeternae, ubi nunc gaudes Hunc. Clara, nie fac videre
Infinitas audis laudes Atque secum congaudere
Omnis niultitudinis Et ISIaria virgine,
Sanctoi'um arehangelorum, Regnum suum possidere,
Angeloruni et thronoiuni Sibi semper commanere
Ac sanctaruin virginum, In coelesti culmine
Scala coeli fol. 122 a. — 1, S stemma als Acc. graec. zu fassen'
1 vero Hs.

18. De saucta Dorothea.


Salve, virgo gratiosa, Propter multa, quae fecisti,
Super omnes speciosa, Bona tuis et dedisti
Sed lide pulcherrima, Famulis et efficis
Dorothea gloriosa, 6. Omni (juippe te petenti.
Et ex stirpe generosa Mihi sincere roganti
Virgoque tenerrima. Dona, quod desidero
2. Dominus te adamavit, Ex aifectu cordis mei.
Ideo et praeditavit Et ne spernas preces rei,
Benedicto nomine, Sed da, quod petiero.
Dum te sanctam dedicavit 7. Dorothea, roris plena
DorotheauKiue vocavit Coeli, cor meum serena
In baptismi flumine. Deitatis gratia,
3. Doros virtus appellatur. Quod est sorde obvoluium,
Et thea dea vocatur. Multis malis et imbutum,
Hinc Dorothea diceris, Absque sapientia.
Quia dea virtuosa, 8. Munda hoc et lumen caeli
Fulgens velut rubens rosa Tuo servo tarn tideli
Hominam prae filiis. Infunde suaviter.
4. Quod tu digne sis vocata Sancti Spiritus virtutem,
Dorothea, virgo grata, Carmine te hoc ut laudem
Hoc patet in literis, Tota mente dulciter.
Ex quibus est adunatum 9. Dominus per D Signatur.
Yocabulum et comportatum A quo mundus recreatur
Tui sancti nominis. Suis donis coelicis,
Ex hoc omni laude digna, Omnia se postulanti
Yirgo sancta et benigna, Tribuens perseveranti,
Xec laudari sufficis Escam dans famelicis.
;

144

10. Hie prae multis praedotavit In cathasta dum praefectus,


Parentes tuos, ditavit Contra te ira erectus,
Romanis divitiis. Supliciis mortalibus
Tempore vero illonim
18. Corpus tuum peramoenum
Crevit cultus idolorum
Ac jucunditate plenum
Magnis cum malitiis.
Ferventi perfunderet
11. Ob hoc Dorotheus pater Oleo, ut tecum staret
Tuus, Dorothea mater, Refrigeriumque daret,
Conspernentes idola Ut si quis id ungeret
Romam, argros reliquerunt, Tu me, beata
19. Balsamo.
Vineas, castra spreverunt
Dorothea, Christo grata.
Fugientes subdola
Nunc perunge coelitus,
12.Hominum corda malorum, Corpus meum emundando
Perfidorum, barbarorum, Intus, extra et purgando
Euntes Cappadociam, Dono sancti spiritus.
Ubi Deus te creavit 20. Multi vero hoc videntes
Lavacro ac totam lavit Paganorum, admirantes
Infundendo gratiam. Stupendum miraculum
13. omnium artiiicem, Inter se et compungentes,
Effecit qui participem Tota mente conquaerentes
Fidei te luminis, Unanimes ad Dominum.
Quo te sanctam illustravit 21. Omnipotens dicitur,
Intus, extra et,orna\it, Quod in hoc ostenditur,
Mirae pulchritudinis Tu quod in ergastulo
14. Prae puellis regionis Dies novem macerata
Hujus esses, multis donis Nee fame attenuata
Super hoc ditaverat, Sed pasta ab angelo ^
Castitate falleravit, 22. Esses, quem tunc tibi misit.
Bonitate decoravit, Te praefectus suo jussit
Quibus te vestierat. Tribunali sistere.
15. Quod dierum tunc antiquus Pulchrior apparuisti,
Castitatis inimicus, Ante Visa quam fuisti,

Sathanas non sufferens. Qui te fecit credere


Qui praefectum in amorem 23. Diis suis et adorare
Terrae tuum et ardorem Illos, quos tu detestare
Fabricium exaestuans, Cepisti ut odibiles.
16. Multa tibi, qui promisit, Deos npstros ni adores,
Tua virtus nee admisit, Crucis poenas non evades.
Quaerens te in sociam. Dii tui sunt daemones,
Quasi lutum haec sprevisti, 24. Virgo sancta, tu dixisti,
Sponsam Christi te dixisti Sponsum tuum et petisti,
Assumens audaciam. Ut vastaret idolum,
17. R rex regum, ob hoc ita Quod convertit in instanti
Te dilexit in hac vita Sunt et multi baptizati
Tuis prae comparibus, Suum per archangelum.
— 145 —
25. T demirat te benignaiii, Mihi tu in fine dona,
Prae multis fore condignam Dorothea, virgo bona,
Dei amicitia, Mea dilectissima.
Propter ea, quae tu passa
33. E designat, (juod elegit
Es martyria nee lassa Christus te, (jui et vocavit,
Facta per suppUcia.
Dicens: veni propeia,
26. Kam suspensa laceraris Omnia quae postulasti.
Uncis atque tiagellaris Et majora impetrasti.
Flagellis aspcrrimis, Ad me jam accelera.
Ad mamillas virginales
34. Inclinasti, virgo, caput,
Faculae junctae ardcntes
Stetit puer mox te apud
Sunt, dehinc recluderis
Teste sparsa aureis
27. Carceri. reducta mane Stellis et discalceatus,
A Deo sanata plane Purpura, veste ornatus
Yulnera sunt corporis. Crispatis cincinniis.
Quae cremando sunt illata 35. Afferens poma cum rosis
Tibi, virgo illibata, Nimium deliciosis
Atque tui pectoris. Ac de viridario
28. Virgo sancta. cordis mei Tui sponsi delicato
Peccatoris atc^ue rei Et ab ipso complantato
Sana nunc foramina, Mundi a principio.
Pupugerunt quae peccata 36. Obsecro, dixisti, feras
Ampla, longa atque lata, Theophilo, mi frater, eas
Tua per precamina. Scribae ad palatium.
29. H te designat humilem. Dictis Ins es decollata,
Sponso tuo amabilem Anima Christo allata.
Fore, Dei tilio, Regi regum omnium.
Omnia, quae postulasti 37. A ancillam Jesu matris
In agone, impetrasti, Te signat et Dei patris.
Cujus tu auxilio; Quam sequendo concinis
30. Ut in scriba ostendisti, Carmen novum, speciale,
Theophilo, dum promisisti Quo non invenitur tale
Poma tu cum rosulis, In hymnis et canticis,
Dum per portam ducereris, 38. In hoc laudes referendo
Capite ut plectereris, •
Deo, semper hymnizanc'o.
De sponsi tunc oraculis. Quod de hac miseria
31. Dum ad locum tu venisti Elevavit te ad coelos,
Passionis, petivisti Ubi angelorum melos
Tuis pro fidelibus, Audis cum laetitia.
Ut lii omnes salvarentur, 39. Eja, virgo gloriosa.
A poenis eruerentur Dorothea, vernans rosa,
A falsisque criminibus; Praecordialissima
32. In tine contritionem, Mei cordis tu electa,
Culparum remissionera. Ac prae multis praeelecta
Haec, beatissima, Atf^ue amantissima,
Dreves, f'onradus (Jemniceiisis. 10
;

146

40. Meam vitam nunc mundare Sequens digne genitricem,


Tua virtute dignare Peccatorum adjutricem,
Cunctis a piaculis, Matrem regis omnium
Cunctis atque a peccatis, ^^ Regum atque populorum,
Die, noctu praeparatis
In supremo qui coelorum
Et enormis [I] maculis,
Servientes praemiat
41. Ut post finem hujus vitae Sibi bono sempiterno,
Tecum psallans laudem rite Quod jam est et ab aeterno
Christum, sponsum virginum, Fuit et non finiat.
Scala coeli fol. 211 b. —
Acrostichon von Str. 8 an: „Dorothea". —
1, 3 pulcherior Hs. —
2,4 deitavit Hs. ^ —
5 laudare Hs. 23, 6 daeraonia —
— —
>,

Hs. 25, 1 demirant Hs. 33, 3 pro])er e Hs. —


41, 2 laudare Hs.

19. De saiicta Juliana.

1. Salve, candens margarita, 6. Sponsum tuum convicisti,


Multis dignis quae polita Dum paganum hunc sprevisti,
Es virtutum floribus, Virtute martyrii
Tua, sancta virgo, vita Et amore Jesu Christi,
Naturali redimita Cujus ope elisisti,

Decore, plus moribus. Summi patris filii.

2. Tibi laudem decantare, 7. Tume fac, ut spernam mundum^


Toto corde hvmnizare Ne me mergat in profundum
Gliscit meus spiritus Tenebrosi baratjiri,
Hinc de coelis distillare, Purga meum cor immundum
Ipsum virgo irrorare Et purgando fac rotundum,
Rore coeli coelitus. Sponsa Dei filii.
3. Quo perfusus inardescat 8. Sponsum tuum dum carnakm
Te laudando, nee tepescat Sprevisti, mox paternalem
Laudem tibi canere, Iram concitaveras
Vis amoris sibi crescat^ Contra temet bestialem,
Te laudando invalescat, Poenam tunc tulisti talem,
Yeni, virgo, propere. Prius quam non noveras.
4. Virgo sancta, Juliana, 9. Qui te sponso praesentavit,
Christo cara, nam mundana Qui mox furens verberavit
Quaeque detestaveras, Corpus tuum nobile,
Et sie omnia profana, Delünc tot um laceravit
Ac quae videbantur vana, In rotali quam paravit
Kihil reputaveras. Poena miser misere.
5. Mea virgo o dilecta, 10. Post in carcerem te trusit,
Super omnes praeelecta, Ubi Sathan tibi misit
Fac me mundum spernere, Crudelem suum aemulum,
Ut a me quae sunt neglecta Cum vidisti hunc renidit [sie]
Immun di niundi secta, Tua virtus, quae elidit
Yaleam refundere. Conturbans diabolum!
;

— 117

11. Qui accetlens dixit tibi: Confusionis tamquam reum,


Christus, sponsus tuus, tibi Me ne ipse et cor meum
Misit suum nuntiuin Ultra possit vincere.
Me, ut scias, quod iion viri 18. Ob hoc Christus visitavit
Hujus sutferas i)lus diri Sponsus tuus, ({ui amuvit,
Martyrii sui>plicium, Te de coelis propere,
12. Sed ei consent ias Tua virgo et sanavit
Et voluntatem facias Vulnera te at(|ue lavit
Ejus in conjugio, Tuo sacro sanguine.
Ut misere non pereas 19. Mea, sancta virgo, sana
Nee poenas tu sustineas Yulnera atque deplaua
Crucis in supplicio. Mortalia foramina.
13. Dominum tu mox petisti, Pupugerunt quae peccata,
Ut amore Jesu Christi Quae profunda sunt et lata,
Tibi hunc notesceret Tua per precamina.
Supplicans obtinuisti. 20. Tandem capite tmncaris,
Paranymphus dixit Christi. Ubi Deum precabaris
Dacmon quod exsisteret. Pro tuis servientibus.
14. Quem ligasti cum cathena, Ubi lapis angularis,
Vincta qua eras, amoena, Tuus sponsus salutaris,
Quaerens hunc de genere; Tuae de colestibus
Qui respondit sum egena 21.Annuens preccationi,
Creatura. igue plcna. Addens: Quid(iuid a me boni
Urens semper misere, Tuus postulaverit
15. Ad te missa ut pervertam Famulus fidelis doni,
Tuum virgo et avertani Continent quod coeli throni.
Cor a castimouio [sie]. Illud obtinuerit.
Reddam, dixisti, apertam 22. Pro me ergo pete, pia,
Hanc malitiam, repertam Sancta matre cum Maria
Christi adjutorio. Et cum sanctis omnibus,
16. Quem ad terram collisisti, Ut pandatur mihi via,
Juliana, sponso Christi, Vera coeli galaxia,
I Cathena percuticns. Meis et tidelibus,
Post quam ipsum sie vicisti. 23. Ut post istam vitam mere
Verberando confudisti. Ipsum possimus videre
In lacum projiciens. Claris cum obtutibus.
17. Tentatorem sie nie meum Kegnum suum possidere
Superare fac et eum Atque sibi commanere
In cisternam jacere Semper in coelestibus.
Scala coeli fol. 221 a. — 10, 5 quem Hs. — 10, 12 niart\ rü II: 9
paudetur Hs.

2(1. De sancta Katharina.


Salve, virgo gloriosa, Tu in vultu speciosa,
Yernans velut rubens rosa Super nmltas gratiosa
Katherina nobilis, Multumque laudabilis.
10*
; ;

— 148

Costi regis sola nata, Fallunt omnes audientes


Alexandrinaque nata, Se atque in se credentes,
Matris nata unica, Dicentes fallacia.
Cläre rubent tuae genae Ex hoc Caesar convocavit
Et jucunditatis plenae Rhetores, quos provocavit,
Velut mala punica. Ut te Christi famulam
Licet tua pulchra forma,
A catholica moverent
2.
Fide, quoque amoverent
Eras tarnen vera norma
Eorum per prudentiam.
Incitatis, Domina,
Ob hoc Christus te amavit, 6. Quos tu, virgo, superasti,
Intus, extra decoravit Christi virtute aequasti
Virtutibus per omnia. Sanctis mox martyribus,
Quibus tu jam me vestire Ipsis dans coronam vitae,
Atque plene amicire Ignem qui tulere, mite
Extra et in anima; Regnant in coelestibus.
Tuam laudem certe quaero, Meam belluinam mentem
Sine dolo, corde mero, Convertas ac saevientem
Cor meum illumina. Tuis cum virtutibus
Tuis atque sanctis donis,
3. Sapientem fac me, pia,
Fac ut fruar cunctis bonis
Ut te laudem, virgo dia,
Diva sapientia.
Tecum in coelestibus.
In hac mundi mali vita 7. Quapropter hie tortoribus
Me non vita sed me dita Praecepit et lictoribus,
Pneumatis nunc gratia, Corpus tuum nobile
Qua et fari possim de te Caederent cum nervis diris,
Carmine in isto laete Plagis multis atque miris,
Tuis ac operibus, Omnibus amabile.
Mirabilia quae vere Qui hoc virgis ceciderunt,
Omnia satis fuere, Semivivum reliquerunt
Exalto virtutibus. Cunctis in spectaculum
4. Katherina, praeelecta Postremo, sancta, retrusa
Christo es atque dilecta Es ab ipso et reclusa
Prae multis virginibus; Tetrum in ergastulum.
Ob hoc te illuminavit,
Ubi te tunc visitavit
8.
Septem artibus dotavit .

Christus, cruenta sanavit


Plene liberalibus
Dira tua vulnera,
Quibus sancta tu fecisti
Et te piam confortavit
Horrenda, dum arguisti
Atque sibi adunavit
Caesarem Maxentium,
Per peYsancta foedera.
Quando populum artavit, Qui columbam destinavit,
Deo qui sacrificavit, Quae te esca coeli pavit,
Ad simulacra gentium.
Missa de coelestibus,
5. Quae tunc aiebas: Vana, Qua pascuntur sancti Dei
Muta sunt atque profan a Omnes, qui cohaerent ei,
Omnia daemonia, Sanctis cum spiritibus\
. .

— 149 —
9. Deliinc mira tu fecisti Dicens, nata, constans esto,
Pracdicando, cum vicisti Mea sponsa, tibi asto,
Reginam, Porpliyrium, Tecum sum, nil paveas.
Pariter qui credidenint,
13. Caesari tu rcspondisti:
Sanguinem et effuderunt
Comple, oro, (juod cepisti,
Propter Dei tilium.
Parata sum ad onmia
Fac cum liis ut credam semper
Tormenta, quae praeparabis
Corde sincero constanter
Nee me unquam declinabis
Dei patris filio,
A Deo per supplicia.
Ut reiiciar coelesti
Qui te jussit decoUare,
Carne ac craorc Christi
Quae cepisti tunc orare
Migrans de exsilio.
Pro tibi servientil)us,
10. Demum multiplex paratur Dicens: Jesu Christe bone,
Poena et horrens minatur Me exaudi in agone
Saeva ac terribilis, Meis pro fidelibus.
Bis binae parantur rotae
14. Ut omne, quod a te petunt
Ferreis et circumseptae
Et hoc obtinere credunt,
Cultris acutissimis.
Ipsis large tribue,
Angelus tunc molam illam
Ut cognoscant deitatem,
Mox redegit in favillam In hoc tuam bonitatem,
Magnum necans populum, Rex reguni et Domine.
Qui profanos coluerunt
Vox de coelo est audita:
Deos ac adoraverunt
Ut petisti, iiat ita,
Paganorum gentium. Cara mea famula,
1 1 Caesar furit velut fremens, Veni mecum conregnando,
Corde moesto, nimis gemens Sanctis meis congaudendo
Reginam, Porpliyrium Per aeterna saecula.
Populumque interemptum, 15. Katherina decollata
Sese cemens et contemptum, Tunc fuisti et dotata
Applicuit tunc gladium, Multis magnis dotibus,
Dicens: Licet nie confusum Quibus sancti sunt dotati,
Cernam regem et delusum Qui cum Deo coronati
Arte tua magica, Regnant in coelestibus.
Quae seducis totum munduni Dotem Pauli suscepisti,
Et demergis in profundum, Decollata cum fuisti.
Atque diabolica; Fundens lac pro sanguine,
Agnae confortationem,
12. Meis tamen diis liberare [sie],
Margarethae optionem
Quibus cupis rebellare,
Pastumque Magdalenae.
Demam caput gladio.
Quae, parata, tu dixisti, 16. Katherina, hinc citata
Sum, amore mori Christi Cum Johanne et vocata
In hoc brevi stadio. Eras ad coelestia,
beata Catharina, Cum demente sepulturam,
Te de coelis vox divina Cum Nicoiao per tumbam
Hinc confortat: Gaudeas, Liquoris stillicidia.
150 —
Angelorum es deducta Beatorum angelorum
Coetibus ad montem Sina Chorum et archangelorum
Ipsis alternantibus, Ducesque militiae
Ab bis vero in sepulchro Martyrum atque sanctorum,
Es sepulta praeparato Chorum vero confessorum,
Ab ipsorum manibus. Eremitarum omnium,
Postremo quippe sanctarum
17.0 beata Katherina,
Virginum et electarum
Aures tuas nunc inclina
Mihi in subsidium.
Pie mihi misero,
Mihi praebe tunc conductum,
19. Dorotheam, Margaretam,
Cum post mundi hujus luctum
Magdalenam et Agnetam [sie],
Solus hinc abiero.
Märtham, Christi hospitam,
Mea sancta sis tutatrix,
Appolloniam, Luciam, I^H
Peccatorum expugnatrix
Scholasticam, Julianam,
Meorum mitissima,
Cum bis sanctam Ursulam;
Cum pro tuis exorando
üt post hanc vitam egenam
Ipsis atque defendendo
Mater sis fortissima.
Ad aeternam ducant coenam
Tecum ad coelestia,
18. Non te tamen solam cito, Ut vobiscum fruar bonis,
Tecum certe sed unito Coelicis aeternis donis
Matrem omnis gratiae, In aeterna gloria.
Scala coeli fol. 207 a. — 2, 4 Ab hoc Hs. — 12, 1 ob für: Meis tanieu
diis (dis) libare?

21. De sancta Lucia.

1. Salve, virgo, sponsa agni, 4. Dum audires dilatatam


Nati patris Dei magni Agathae famam beatam
Et Mariae virginis, Totam per Siciliam,
Virgo luci comparata, Ut haec signis corruscaret
Tu Lucia nominata, Et, qui illie properaret,
Nobilis originis. Inveniret gratiam,

2. Ut lux tua, sie lucebat 5. Quae cum matre properasti


Vita sancta et fulgebat. lUuc atque hanc sanasti
Castitate nobili, Mox a fluxu sanguinis,
Vitam ut aurora ducens, Ad sepulchrum dum jacentes
Fide vero ut sol lucens Ambae jacuistis flentes
Fulgore mirabili. Gratia oraminis.

3. Nam coelestera hie duxisti 6. Ubi jacens obdormisti,


Vitam, caste dum vixisti, Agatham sanctam vidisti
Ideo beatior Inter turmas virginum,
Ob hoc tua, Dei nata, Christum cum bis collaudantem,
Cunetis erat vita grata, Hymnum novum decantantem
'
Deo tamen gratior. Regi regum omnium.
— 151 -
7. Tu a Üiixu iiicam menteiu l'auporum dantur ad usus,
Sana, in peccatis nantoni Sponsus mox ira pcrfu.-us
( arnalis nialitiae, Tradidit Paschasio
Virtutuni tu lux et forma,
15. Te et velut Christianam
Mihi, peto, «luod sis noiiiia
Accusavit ac profanam;
Verae pudicitiae.
(»Jui ad sacriticia
8. (>}uae de coelo dixit : Pia Invitabat idolorum:
Soror mea, o Lucia, Deo libabo deorum
Quid a me tu postulas, Corpus, nam substantia
Quod matri potes praestai'c,
16. Mihi deest, tu dixisti.
Nam te Christus sociarc
(>Jui respondit : Consumpsisti
Cupit inter famulas
Haue cum corruptoribus,
9. Suas, inter quas tu talis Ideo ut scorta faris,
Eris, ego jam sum qualis Quod et esse tu probaris
Per palmani certaniinis. In responsionibus.
Quae dum esses excitata, 17. Corruptores nunquam scivi.
Matri tuae sie affata Quod nee mente concupivi,
Es: A fluxu sanguinis, Tu corruptor hominum
10. Mea mater, quod sanata Es, qui Christianis suades,
Es, Deo sis rogo grata, Ut relinquant, ob hoc toriiues,
Amplius non nomina Creatoren! omnium. —
Mihi sponsum, sed nunc dona 18. Verba tua tunc cessabunt.
Facultates atc^ue bona, Dum tortores applicabunt
Quae mea sunt omnia. Verbera durissima. —
11. Claude prius mihi visum, Xon cessabunt Dei verba.
Dixit, et, quod tibi visum, Licet poena sit acerba
Sit de facultatibus, Atque immanissima.
Manu tu fac largiendo 19. Tu es ergo, dixit, DeusV
Paupcrum et consumendo Non, sed hie est sponsus meus,
In necessitatibus. — Mihi qui dat gratiam,
12. Hoc, quod tu das moriendo. Spiritum sie respondendi.
Ob höc das. quod non sumendo Qui te fecit apprehendi
Tecum ferre poteris, Dicens Jamjam faciam
:

Sed largire hos dum vivis. 20. Te ut scortum violari


Habere post mortem si vis Publice in lupanari
Gloriam cum superis. Et sie tu privaberis
13. mea cara Lucia, Spiritu eloquente. —
Yirgo sancta atque pia, Et tu sine mea mente
Fac me jam relinquere Hoc tamen si feceris,
Res lallaces ante mortem, 21. Gratia hac non privabis,
üt Deum vivum et fortem Me, sed certe duplicabis
Possim tecum cernere. Coronam in praemium.
1-1. Mox dum mater haec audisset, Unde nunquam meum sensum
Sensum tuum et sensisset, Dabo tuum ad consensum,
Fit rerura distractio, Sed jam ad supplicium
! : ;

152 —
22. Corpus meum. Quid nioraris? 28. Amici, qui audierunt
Fac in cito, quod miliaris, Hoc, ipsius immerserunt
Fili diaboli, Gutturi mox gladiura;
Hoc quod dicis ; tu non mora, Quae nee vocem amisisti
Comple totum in hac hora Sic sed Omnibus dixisti:
In conspectu populi. Dico vobis gaudium,

23. Eja, virgo, fac constantem 29. Mortuo Maximiano,


Meam mentem vacillantem Viro pravo et profano
Nimis in virtutibus, In peccatis hodie
Ut declinem a peccatis Atque Diocletiano
Et post hanc vitam beatis Expulso de regno vano,
Coeli fruar sedibus. Data pax ecclesiae.
24. Qui nimis cepit furire, 30. His dictis es procurata
Jussit lenones venire, Sacramentis, o beata,
Ut tibi illuderent. Christo tradens animam.
Per se illis hoc indixit, In quo loco es humata
Spiritus sanctus te fixit, Et ecclesia fundata
Quod hi tunc non poterant Tibi tunc ad gloriam.

25. De hoc loco te movere, 31. Et ad coelos es translata,


Qui mox mille adhibere Ubi regnas coronata
Yiros, plura paria Aurea coronula
Boum jussit, nee moverunt Martyrum et praemiata
Unde omnes clamaverunt Praemio atque dotata
Quae haec malöficia Et gaudes in saecula.
26. Tu, Paschasi, quae haec vides, 32. Eja, virgo benedicta,
Operatur in me fides, Dele mea nunc delicta
Nam si decem milia In hoc vili saeculo
Adhuc illis adhibereres, Omnia atque me dita
Nee me certe sie moveres Cunctis bonis in hac vita,
Per Dei beneficia. Hoc te pie postulo

27. Copiosum qui accendi 33. Ut post istam coronari


Jussit ignem et perfundi Merear atque locari
Te ferventi oleo, Inter turmas virginum,
Qui cum te nee sie necavit, Cum ipsis [et] decantare
Alta voce mox clamavit: Landes atque jubilare
Yide quod doleo. Regi regum omnium.

Scala coeli fol. 219 a. — 20, 4 fehlt eine Sylbe. — 24, 4 leones Hs.

22. De sancta Margaretlia.

%. Delicata o puella, Margaretha, Deo grata,


Salve, nimium tenella, Antiochiaque nata,
Multum delectabilis. Omnibus amabilis.
.

153 —
2. Quae nutrici cras data Esse certe approbaris,
Et ab ea informata Ut tu ipsa de te faris,

Fide et in fiumine Nimis es amabilis.


Tandem vero baptizata,
lO.Tertium. quod colas Deum,
A peccatis ac mundata Quem Judaei tamquam rcum
Trinitatis nomine.
Occiderunt misere,
3. Patri tu eras exosa Pulchra tibi, o puella,
Propter lidem, gloriosa, Non videtur et tenella
Cara vero Domino, Prae istis comi)etere.
Qui te sanctam adamabat
11. Cum pro nobis affirmasti
Et dilectam faciebat
Passum, statin! concitasti
Omni pio populo.
Contra te Olybrium,
4. Humilis sed et formosa Qui in carcerem te tmsit,
Eras multum gloriosa Signis solus et reclusit
Cunctis te cernentibus. Fortiter teterrimum.
Tu nutricis tunc pascebas 12 Altera die vocata
Oves atque nutriebas Fuistique praesentata
Tuis cum comparibus. Ejus tu praesentia.
5. Contigit ut te videret Cum adstares tribunali,
Transieus et affectaret Ut nil patiaris mali,
Praefectus Olybrius, Hie cum vehementia
Qui legatos mox mittebat, IS.Dixit: vana miserere
In amore nam tremel)at Puella tui vere, vere
Tuo velut ebrius. Laniari faciam
6. Cum fuisses praesentata Corpus tuum in tortura,
Sibi et interrogata Diis nostris libare tlmra,
De genere et nomine, Qui dant cunctis gratiam,
Respondisti, o beata, l^.Illum, quem tremiscit mare,
Margaretba sum vocata, Solum, volo adorare,
Nobilis ex sanguine. Venti et obediunt;
7. lertium vero adjecit, Dii tui sunt dolo pleni,
Propter quod te interfecit, Ut sie dicam, sunt obscoeni
Quod erat religio. Et bonos impediunt.
Ad quod: Credo, tu dixisti, 15. Qui te jussit verberare.
Inquisita dum fuisti, Corpus tuum laniare
Jesu. Dei filio.
Baculis et fustibus.
8. Qui respondit: Tibi certe Quod et fuit laceratum
Duo licent, ut aperte Atque plagis vulneratum
In tua patet specie, Malis a tortoribus^
Margaretba quod vocaris, 16. Tuus sanguis ut manaret,
Nobilis et habearis, Totam terram et rigaret,
Liquent haec in facie. Cunctis ut adstantibus
9. Nam ut candens margarita Esset horor intuere,
Tua forma splendet ita, Solus atque saevus vere
In quo bene nobilis Praefectus Olvbrius
; ;

154 —
17. Faciem cooperiiet, Meum quia possidebunt,
Sanguinem ne hunc videret, Me tristante et gaudebunt,
Vir impudicissimus. Quod amisi, gaudium.
Post hoc te incarceravit
25. Tunc pedem tuum levasti
Ubi, tecum qui pugnavit
Collo et alleviasti
Draco immanissimus,
Ejus, qui disparuit,
18. Tibi sese praesentavit, Te relinquens, pia, solam,
Glutiendo consumavit Omnium virtutum scholam.
Totam te amabilem. Nee ultra comparuit.
Quem, signando cruce Christi
26. Inimicum fuga meum
Te, per medium scidisti
Jamjam, virgo, ne me reum
Daemonem horribilem.
Ipse tunc inveniat.
19. Qui in speciem mutavit Cum abscedam in peccatis,
Hominis se et tentavit, Malis meis perpetratis,
Ut te sie deciperet. Quae tua mater deleat.
Quem orando mox vicisti
27. Dehinc judex dicit ibi:
In amore Jesu Christi, Margaretha, suade tibi,
Ut ad te tunc diceret: Nostris diis sanctifica.
20. Cessamea de persona, Virgo sancta, quos sprevisti
Margaretha, virgo bona, Facibus usta fuisti
Tibi nunc sufficiat, Tu velut malefica;
Ke de mea dignitate 28. Aqua fervens tunc succedit
Me tua et potestate, Sed non laedens, simul credit
Oratio dejiciat. Turba quinque milium
21. Potestate inimicum Electorum, qui fuerunt
Superare impudicum DecoUati et sumpserunt
Fac me, dilectissima, Coronam per martyrium.
j\Ieum, nimis qui est fortis, 29. Eja, virgo gloriosa,
Aperit qui portas mortis Super omnes speciosa,
Probra per spurcissima. Istis cum martyribus
22. Cui mox dedisti vicem Fac me mea nunc dolere
Kjus calcando cervicem, Peccata, ut commanere
Interrogans de genere, Queam in coelestibus.
Cur et bonos infestaret. 30. Tandem capite truncata
Tibi ut manifestaret Fuisti et deprecata
nie cepit dicere: Tuis pro tidelibus.
23. Tolle, virgo cara Deo, Vox de coelo est audita:
Pedem hunc de collo meo, Es in kiis exaudita
Dicam, quod volueris. Cunctis oraminibus.
Causa veni seducendi 31. Collum ensi praebuisti,
Te, qui bonos et offendi DecoUata et fuisti
Malis in innummeris, Ictu mox levissimo
24. Naturale contra tales Et a Christo coronata,
Bonos at[que] speciales Laurea et sublimata, »
Habeo nam odium. Conregnas altissimo.
— 155 —
32. beata :\rargarctha, Sanctis vero, (jui cum co
Facie nunc sumc laeta Vivunt jani in jul)ilaeo,
Carmen lioc exiiiiuim Suis nie associat,
A tamquani dignum niuims
nie 34, Ut possim cum bis videre
Et me fac, ut trinus unus Jcsum Cbristum et gaudere
Sumat, timm faniuluni, Ejus in aspectibus,
33. Ab hac vita tarn poenali, Atque regnum possidere
Et a poena infernali Ac perpetuo babere
Pie me custotliat, Summum in coclestil)US.

Scala coeli fol. 209 b.

2.'i. De saiicta Mar^-areta.

1. Ave virgo, Cbristo grata, Unde decus magnae laudis


Margaretba quae vocata Datur tibi, bonor grandis
Parentum eulogio, Sponsi adminiculo.
Ave rosa sine spina, 4. Tunc et multa impetrasti,
Yulnerato medicina Ictum mortis dum spectasti
Semoto ambigio. Olybrii imperio.
Ave virgo generosa, Mulieres parientes
^largaretba, speciosa Nomen sanctum invocantes
Deitatis gratia, Tuum in exitio,
Ave, cuncto te quaerenti Atque omnes infamati
Et sincere diligenti Paupertateque gravati
Multa fers solatia. Saecli et periculo,
2. Ave dulcis ad vocata, Sciant cuncti assistricem
Coeli serto coronata Dignamque te adjutriccm

Ad instar carbunculi, Quovis in articulo.


Ave, digna, tu videre 5. Cunctis das in fine vitae,
Salvatorem tuum mere Rogo, ejus boc audite
Da sub forma parvuli. Colentes mcmoriam,
Ave moestorum solamen, Peccatorum tersionem,
IMiserorumque levamen Yeram cordis punctionem,
Mortis et naufragii, Post das coeli gloriam.
Meruisti, virgo pura, Observanti tuum nomen
Sub venire tu procura, Per te virgo datur omen,
Ne damnemur impii. Mala cuncta fugcre.
3. Area cum sis virtutum, Et concedis tidcm rectam
Fer nobis salutis scutum. Caritatemque perfectam
Cum decus sis bumilium, Spemque tirmam teuere [sie].

Castitate adornata. 6. Eucbaristiae ducamen,


Stirpe namque procreata Contra liostis oblectamen
Parentum sublimium. Largaque conductio.
quam virgo cruda multa Hoc condonet, qui est trinus,
Pertulisti, sie sufFulta Cum hoc vere est et unus,
Sacro sub umbraculo. Evastantis cautio.
;

156 —
Sancta virgo Margaretha, Sis devotis tibi notis
Sponsa Christi et athleta, Et applaudis bis in votis;
Ora pro me Dominum, Tu me Christo nomina,
Precor tuam pietatem Tuo sponso benedicto,
Et immensam bonitatem, Ut me mundet a delicto,
Salvatorem omnium, Quod me premit graviter.
7. Ut in mea paupertate, Ipsum ora et implora,
Corporis necessitate Virgo sancta, sine mora,
Digneris succurrere, Hunc placa suaviter.
Quae me premunt et me laedunt, 9. Ut sie ipsi appropinquam,
Mala multaque succedunt; Omne quoque malum vincam
Surge virgo propere, In hoc vili saeculo,
Et non sinas me perire, Et a scaenis mundus totus
Cum hinc grave sit transire Sim contritus et devotus
A mundi exsilio, Cum tideli populo,
Omni vero scelerato Ut post miserum hunc statum
Nequiorem approbato. Tecum summi patris natum
Junge Dei filio. In supremo solio
8. Et lucis noctisque hora Tunc contempler et beatis
Pro me Christum tu exora. In conspectu deitatis
Cum fidelis Domina Summo cum tripudio.

Scala coeli fol. 210 b. — 6, 12 Salutorem Hs.

24. De sancta Martha.

1. Ave, virgo venerabilis Cui famulabantur chori


Christoque praeamabilis, Et honores regit poli
Martha speciosa, Regis regum omnium.
Te virtutibus ditavit, 3. Propter hoc te reamavit
Qui ventis, mari mandavit. Nee tibi quid denegavit,
Largitate gloriosa Quod tu postulaveras
Hospitalis tu fuisti, Fratrem tuum suscitavit.
Doctorem tu suscepisti Quem mors ense dira stravit
Omnis verae gratiae, Et tu sepelieras.
Saepe ipsum nutrivisti, In peccatis me adultum,
Toto corde dilexisti, Induratum et sepultum,
Qui dux pudicitiae. Virgo, tu vivifica,
2. Suscepisti verum regem, Nee me vsinas tunc perire.
Qui bis novam dedit legem, Et cum dies venit irae,

Qui coelum volunt capere; Pro me Christo supplica.


Hanc legem, quam mundo dedit, 4. Foetentem quatriduanum
Omnis ei qui obedit, Omnique virtute vanum
Potest bene vivere. Christo reconcilia,
Circa hujus occupata Ut resurgam a peccatis, *

Eras, sancta, nee gravata Totus mundus cum mundatis,


Frequens ministerium, Summi patris filia.
;

— 157 —
Magdalenam convocasti Ubi potu tu potaris
Voce Viva, dum clamasti: IIujus fontis salutaris
Rabbi adest, propcra Veri et in saecula.
Quae vocata ceieravit, o
Hujus fundum contemplare,
Christum quaerens, quem cla-
Tibi ({ui vult famulare
mavit,
Ad mensam nunc propera,
Qui ejus lavit scelera.
Qui propinat potum vitae,
5. (^uem tu mihi, virgo, placa
De dulci qui Huxit vite
Sine mora et non vaca
Mariae per viscera.
Tua per precamina, Quam parata tu fuisti,
Mea comple supplex vota
Cum audisti vocem Christi
Tu, nee speculare nota, Et vocantem Dominum :

Sed dele peccamina, Tunc nee tardasti,


dixisti
Quae me premunt et me laedunt, E contra vero clamasti:
Virgo sancta, vi receduiit Tibi trado spiritum.
Tua per suifragia.
Nunc exora, nunc implora ^' quam digne subintrasti
Cum Maria in hac hora, Cum sponso, quem amplexasti,
Ut purgentur omnia. Gaudens coelum propere,
6. Christus tibi reimpendit
Ubi sancta tu nunc gaudes
Vicem, cum de mundo scandit, Et praeclaras multas laudes
Ibi audis promere,
Sedem dans in gloria,
Cujus vultum contemplaris,
In paterna sua domo,
In quo multum delectaris
In stellato vero throno
Vocans de miseria. Ut ordines coelestium,
Hospita mea dilecta, Gaudium qui prophetarum
Dicens, veni, praeelecta,
Virginum et est sanctarum,
Sic sanctarum omnium.
Te tentat, virgo regia,
Hospita cujus fuisti, 10 Archangeli cum hunc vident
Dulcis mater Jesu Christi Et angeli semper rident,
Gaudenter in patria Gaudium virtutibus
7. Veni, sponsa, sertum tibi Est et thronis, seraphinis,
Fecit ipsa velut sibi Sic et vere cherubinis
Castitatis lilio, Atque potestatibus.
Quod ornavit, decoravit Quem me, sancta, fac videre.
His quos exstirpavit
rosis, Sine fine et gaudere
Paradisi gremio. Secum in coelestibus,
Veni, sponsa praeelecta. Et hunc semper contemplari,
Et non tarda in electa Suis semper delectari
Mea tabernacula, Amoenis obtutibus.
Scala codi fol. 221 b — 9, 2 Quem s])onso. Hs.

25. De sancta Scholastica.

1. Salve virgo salutaris, Pulchra, candens sicut rosa,


Salve, salve, puellaris Salve, virgo speciosa,
Forma, velut lilium Christi domicilium.
— 158 —
2. Sancta tu virtute multa De supernis hujus funde,
Intus, extra, es suffulta, Felix virgo, et abunde
Ut in tuo nomine Mihi tuo famulo.
Mox apparet intuenti,
10. Tutrix tu per T vocaris,
Cuilibet hie sanae menti
Ut lux tua lux solaris,
Cum videutur litterae. Tuere me, sanctissima,
3. Scholasticatu appellaris, Et me luce Christi dita,
Et virtutum approbaris Ut virtute sit polita
Yere felix aemula, Mea foeda anima.
Tu virtutes tam immensas,
11. J juvamen notat vere,
Tibi datas ac impensas,
Me juvamen fac habere
In me semper cumula.
Tuum de coelestibus,
4. S salutem monstrat vere, Ubi fons est mentis vitae,
Quam salutem me habere Ex hoc meus da ut mite
Fac, virgo, propere; Madidetur Spiritus,
Nam salutem potes dare 12. C importat castitatem,
Omni, qui te vult amare, Castam fac tu meam mentem
Corporis et animae. Totam sie, sie animam,
5. C constantiam signat in te. Ut sim castus, mundus totus,
Da ut sim te
constanter hoc, Sponso tuo et devotus
Paratus nunc diligere. Per te Christi famulam.
Tu beata mente tota 13. A te, virgo, adjutricem
Sume mea, sume vota, Sanctam vere ac nutricem
Da Vit am hie corrigere. Amanti tui nominis,
6. offerre hoc demonstrat, Me adjuva nee refuta.
Offer mihi, quod reportat Da, ut lingua mea muta
Vitam nunc peccantibus. Christo sit amabilis.
Yirgo sancta, tu nou mora, 14. Me petentem rogo, cara
Offer mihi in hac hora Sponsa Christi o praeclara,
Dona sancti Spiritus. Ut me tuum foveas
7. L lugentem signat totum, Servum fidum ac devotum.
]Me lugentem fac devotum Et hoc comple meum votum,
Tuo sancto nomini, Nee me nunc removeas.
Tibi quod fideli corde 15. Virgo, plena cum sis roris,
Et ab omni mundus sorde Coelici quoque saporis
Serviam laudabili. Sponsi, Dei filii.
8. A designat te amantem Tu de stillis hujus roris
Tuum sponsum ac laudantem Stilla stillam in his horis
Per cuncta pie saecula; Ange\i consilii.
Me amantem te non sperne, 16. Qua sillante et replente,
Sed amantem te jam cerne Stilla stillam succedente,
Tua sancta gratia. Plenus sim de gratia
9. S importat sanctum pneuma. Ad legendum et orandum,
Quo tu, sancta,eras plena Intelligendum et docendum,
Yili in hoc saeculo: Virgo sancta propera.
:

159 —
17. Et (luod peto, lioc iioii priver, Ut cum istis tuis doiiis

Rogo, sed hoc da, ut diter, ]Merear supremis bonis


Mihi tuo famuh), Frui futuro saeculo.
^^cal.-i coeli toi. 220 I». — Acrostielion von Str. 4 Ims 14 „Sc-ohistioa". —
15, 2 Cocliei(iue Hs.

2(). De saiicta Ursula.

1. caiideutes coeli rosae, Millia et electarum,


Super omnes speciosae Ut consortio earum
Yos a me salveinini, Haberes solatium.
Licet indignus saluto, Quae fuere congregatae
In hoc tarnen nihil niuto, Omnes atque delicatae
Quin me consoleniini Prout postulaveras,
Sensum meum illustrando, His solamen tribuisti
De excelsis infundendo Multiplex et fidem Christi,
Gratiam spiraminis, Cum hoc has docucras.
Copiose tiibuendo, 5. Naves vero coaptastis
Ut sie gnarus salutando Omnes simul navigastis
Yos fiam in intimis. Romam ad matrem gratiae,
2. Yos saluto venerantes, Ubi papa cum honore
Stellas coeli emicantes Cyriacus et amore
Mira pulchritudine, Suscepit laeta facie;
Rogoque, nunc edocete Qui reliquit mox papatum,
Et ex alto me replete Prout sibi revelatum
Diva plenitudine, Fuit tunc divinitus,
Prae cunctis quam conductricem Baptizaudos baptizavit,
Christus vobis et ductricem Illic quos coadunavit

Donavit virginibus Christus Dei filius.


Te formosam velut rosam 6. Ad vos quippe veniebant
Ursulamque gloriosam Circumquaque confluebant
Dignam multis laudibus. Mundi hujus nobiles,
o. Rex tuae cum percepisset Grande hoc cernentes monstrum
Angliae et audivisset Admiratione dignum
Famam pulchritudinis, Primates ac proceres;
Legatos qui destiuavit Tuus sponsus admonetur
Et te sanctam postulavit Interim, ut baptizetur
Mox in suis litteris Aethereus per angelum,
A tuo patre Deo nato, Qui cum matre baptizatus
Christiano et dcvoto, Sua est et coronatus
Ut te daret tilio Cum hac turma virginum.
Suo sponsam in electam, 7. Post hoc omnes perrexistis
Post reginam praeelectam Coloniam et suscepistis
Ejus in imperio. Illic tunc martyrium
4. Quae trimatum petivisti Pro amore Jesu Christi,
Spatium instinctu Christi Ut edocta tu fuisti
Et uiulena virginum Sanctum tunc per angelum.
.

160

sorores delicatae, Tuo sponso Jesu Christo,


Pro me Christum exorate, Migrans mundo mox de isto^
Ut me vestrum famulum Kegi regum omnium.
Pie semper consoletur, 11 Qua turba tunc divisa
Qui ad bona exhortetur, Una quippe est elisa,
Visitet per angelum. Virgo sancta Ursula,
8. übi austerus Hunnorum Ferventis ob terrorem
Princeps atque barbarorum Populi atque furorem,
Julius Coloniae Cujus nomen Cordula.
Congregavit mox cohortem Quae cum die insequenti
Atque turbam nimis fortem. Animo dedit libenti
Quae plena vesaniae Sancto se martyrio.
Et ut lupi saevientes, Et se solam praesentavit
Cum clamore irruentes Judici, qui amputavit
In haue turbam virginum, Ejus Caput gladio.
Totam istam oeciderunt 12. Sic puellae congregatae
Et eam coronaveruiit Estis atque coronatae
Sanctum per martyrium. Ab agno innocentiae,
9. Princeps vero cernens tuam Quem gaudendo jam videtis^
Elegantem esse formam Qui vos ulnis stringit laetis
Prae istis virginibus, Pulchram videns faciem;
Tota gens quam mirabatur, Cum quo modo jubilatis,
Princepsque delectabatur Laudem sibi decantatis,
Tuis in aspectibus, Psallentes cum tripudio
Stupescendo mirabutur, Deo nostro salvatori,
Mirando consolabatur Pro quo fuit dulce mori,
Te de nece virginum. Laus Sit sine termino.
Multa quippe promittebat 13. dilectae consodales,
Et te sanctam poposcebat Meae sponsae speciales,
Sibi in conjugium. Sumite praeconium
10. Tamquambruturaquemsprevisti Istud, rosae delicatae,
Atque gaudens elegisti Et me, posco, complantate
Potius martyrium, Vestrum in collegium.
Qui a te cernens contemptum Et dum mortis venit hora.
Se suum tetendit arcum Subvenite sine mora
Per te jecit jaculum, Mihi prece sedula,
Et sie sancta finivisti Pro me Deum implorate
Vitam pro amore Christi Et me sibi praesentate,
Committens spiraculum Ut viv^.m per saecula.
Scala coeli fol. 205 a. —6,9
Aethereus, verunglückte Analogie von
coelitus. — 11 j 1 und 5 fehlt je eine Silbe. —
11. 7 die sequenti Hs.

27. De sancta Aima.

1. Salve, salve, praeelecta, Anna, benedicta mater,


Trinitati et electa, Summi regis nostri mater,
Regis summi filia, Stirpe nata regia.
;

— IGl ^
2. Ante te nunc non est nata Totum illud deauravit,
In Judaea certe uata Nam in illo laboravit
Major et felicior, Trinitas virtutibus.
De te tarnen mundo data
Da ex vase libam
10. isto
Nata, creatori grata,
Yirtutes, per (juas cum Cliristo
Multo te bcatior.
Regnem in coelcstibus.
3. Cujus fructus fructus suavis, Ubi sanctus nunc sanctoruui
Cunctis levis ncc est gravis Regit supremo cocloruni
Ipsum degustantibus, Sanctis cum spiritibus.
Cujus fructu mundus plenus,
11. Area tu es, sacra Anna,
Ipsum gustat omne genus, Testamenti, in qua manna
Se praebet egentibus.
Yirgamque recluserat
4. Unde vernans paradisus, Moyses, propheta Dei,
In qua noster viret visus, Dum ad terram Amorhaei
Diceris, sanctissima, Populum deduxerat.
In quo arbor crevit laeta. 12. In te virga reservata
De qua Daniel propheta, Fuit, quippe tua nata,
Lata et altissima Virgo sacratissima,
5. Sub qua vere habitabant, In qua manna latitavit,
Peccatores quae signabant, Quod egressum recreavit
Aves in ramusculis, Corpora lassissima.
Per quas boni figurantur, 13. Hujus mannatis mc, pia.
Qui ab ea satiantur Particeps me fac in via,
Virtutibus ut esculis. Cum abhinc abiero,
6. Ad hanc omnes quidem currunt Ut tunc meum sit conductum
Degustantes et recurrunt Auferatque a me luctum
Multis cum virtutibus, Et det, quod desidero.
De hac, cara, me gustare 14. Sidus tu es, quod lucernas
Fac, ut possim adamare Saeculo donavit, ternas
Eam suis nutibus, Natas dum genueras,
7. Ex te surgit flos decoris, Dignior vero duabus
Ex te fluit fons dulcoris, Est Maria filiabus.
Omne, quod est optimum; Quam amavit trinitas.
Tues, Anna, terra grata, 15. Per quam Dei verbum, pater
Ex qua est aroma nata. Ejus pius, noster frater
Quod patrum antidotum. Factus amantissimus,
8. 'iu es Jeremiae rota. Quam tu nunc ad me inclina^
In qua trinitas hunc tota Ejus de gustu i)ropina.
Pie reformaverat. Qui est suavissimus.
Casum factum paradiso 16. Felix hie, qui Imnc degustat,
Protoplasti ex eliso. Mundus istum non onustat
Quem post se creaverat. Sed hunc seniper sapere
9. Ex te vas illud refecit. Fac me, ipsum degustare,
Nee in illo quid defecit Ut hunc queam adamare
Intus et exterius, Ore, corde, opere.
Dreves, Couradus Gi^muicciisis. 11
- 162 —
17. Eja, benedicta ava Ut cum tuae natae nato
Christi, meutern tu nunc lava Gaudens coelo in stellato
Cum hac sancta filia Regnern super sidera;
A peccatis, et me laete 19. Ejus Yultum et contempler,
Adjuvate et docete, Secum regnans nunc et semper,
Ut spernam odibilia. Qui est amoenissimus,
18. Anna, sancta Christi ava, Et ibidem me Coronet
In extremis me a clava Et cum suis dona donet,
Daemonis tu libera Jesu benignissimus.
Scala coeli fol. 155 a.

28. De sancta Elisabeth.

1. Salve venerabilis, 9. Quem in Signum Domina


Mitis et benigna, Tuae sanctitatis,
Omnibus laudabilis, Mox mutavit Dominus
Onmi laude digna, In locum voluptatis.
2. Multis cum virtutibus 10. Rosae sunt pulcherrimae
Christus te dotavit, Inventae in lecto,
Nomen tuum hodie Coelitus quae datae sunt
Mire dilatavit. Tuo a dilecto.

3. Est effusum saeculis 11. Lectulum cubiculi


Tuum sanctum nomen, Pravi cordis mei,
Jpsum invocantibus Sterne cum virtutibus
Pure quod est'omen, Peccatoris rei.

4. Ut semper invocem,
id 12. Viri tui post obitum
Mihi da, beata. Totum reliquisti,
Et te semper diligam, Quidquid dotis nomine,
Summi regis nata. Sancta, possedisti.

5. Per te ut experiar 13. Christum sequens pauperem


Omen pietatis Sed non corde tristi,
Tuae atque filii Ejus evangelio
Summi Dei patris. Obediens fuisti.
6. Elisabeth sanctissima, 14. Vitam voluntarie
Felix et beata, Pauperem portasti,
Tua propter opera Per domos quotidie
Eras Deo grata. Yictum mendicasti.
7. Ipsa mirabilia 15. Me fac mundum, Domina,
Satis nam fuerunt, Corde- devitare
Quae nee mentes hominum Et sie vitam pauperem
Nee oculi viderunt. Summe adamare,
8. Nam in matrionio 16. Mater felicissima,
Balneo mundasti Scrinium dulcoris,
Leprosum immundissimum Quippe tu plenissima
Et lecto locasti, Coelicique roris.
163 —
17. Irroravit coelitus 28. Patribus sanctissimis.
gratia divina Mira quae fecerunt,
Pectus tuum niiininis. Testamcnti veteris,
Servans a ruiiia, novi qui fuerunt.

18. Quo iiToras aemulos 29. Ex materno utero


Tibi servientes, Tu illuminasti
Iinplens ex hoc vacuos, Caecum, quo miraculum
Pie te petentes. Christi innovasti.

19. IIujus, sancta Domina, 30. Sic me caecum, Domina.


Coelici tu roris Tu illuniinare,
Digiieris infuiidere Sanctis et virtutibus
Mihi in his horis. Ditare dignare.

20. Et de hac dulcedine, 31. Ut in coeli semitis


Sancta, tu propina, Non queam errare,
Quae me hie inebriet, Deviantes semitas
Ne mergat sentina. Omnes devitare.

21. Te coUaudant pauperes 32. Tempus tui obitus


]Matrem paupertatis, Cum appropinquaret,
Amatricem nobilera Ut de coelo Dominus
Hospitalitis, Christus te vocaret
22. Sed ut ipsos pascere 33. Escas ad lautissimas,
Posses, hospitale, Quas ipse paravit
Sancta, tu construxeras Omnibus coenantibus,
In quo maternale Ad se quos vocavit,

23. Ipsis exhibueras 34. Te vocavit nomine


Pie ministrando Diceus : Praedilecta
Subsidium languentibus, Elisabeth, mi famula,
Cibum, potuni dando, Veni in electa

24. Yagos atque debiles 35. Coeli tabernacula


Semper liospitando, Mecum congaudendo,
Caecos, claudos, pauperes, Patris mei faciem
Nudos vestiendo, Meamque videndo,
25. Cicatrices, capita. 36. Et per cuncta saecula
Scabieni lavando, Nobiscum regendo,
In his ut nobilibus Quia me in saeculo
Gemmis delectando. Amabas scquendo.
26. Sancta, mea vulnera 37. Ubi regnas Domina
Sana peccatorum Tuo cum dilecto.
Atque munda scabiem Jesu Christo Domino,
IMeoruni delictorum. Sponso et electo,

27. Per te evangelicum 38. Coeli quoque Domino,


Christus innovavit Patre sancto ejus,
Proprium miraculum, Gaudens sine termino
Nunquam quod donavit Unitate Spiritus.
11*
— 164

39. dilecta domiiia, 40. übi sunt deliciae


Fac me post hanc vitam Copiosae vere,
Inire tecum coelicam Maxime sed omnium
Multis redimitam, Videtur esse merum
41 Speculari
. Dominum
Nostra in natura,
Quem ut possim cernere
Vita da futura.
Scala coeli fol. 223 a. — Nach 15, 4 Inque toto tempore |
Dominum
laudare Hs.
29. De sancta Hedwige.
Salve decus Silesiae 4 . Tu in corde, generosä,.
Perenneque, Trebniciae Mortis Christi pretiosa
Nobilis colona, Stigmata portasti,
Hedwigis, mater gratiae, Nunquam eras otiosa,
Coelestis facta patriae Semper quippe studiosa
Civis et patrona. Legisti vel orasti.
Gratia coelesti dita Mihi praebe hanc virtutem,
Vili memet in hac vita, Per quam merear salutem
Pneumatis virtutibus, Corporis et animae,
Ut te possit adamare, Ut et feram Christi signa
Teque semper et laudare Monte fida atque digna
Exsultans meus Spiritus. Pio medicamine.
Mundi quaeque tu calcasti 5 , Tu Omnibus spectabilis,
Propter Christum, quem amasti Corde mitis, humilis,
Praeponens divitiis, Omni virtutum genere
Ut esses mater pauperum Et Omnibus amabilis,
Formam subisti humilium Ad bonum eras habilis
Spretisque deliciis; Et praeventa munere
Quas ut spernam fac, beata, Dei. Me fac humilem
Kegis coeli pia nata, Ac Deo amabilem
Et hoc vile saeculum, Tuis sanctis precibus,
Quod heu multos condemnavit, Inardescat ut cor meum
Quos et Christus lifeeravit Ad amandum ipsum Deum,
Crucis per patibulum. Imple hoc virtutibus.
3. A lege thori libera 6 . Consurgens nocte media
Egisti bona opera Orationum studia
Cordis cum consensu, Deo impendisti,
Dictis Christi attendebas, Intransque domicilia,
Plures missas audiebas Infirmis dans auxilia
Cordis in ascensu; Potum tribuisti.
Fac me Christum auscultare, Infirmo mihi famulo
Dictis suis et amare Tuo in hoc saeculo
Corde, ore, opere; Potum ministrare
Ejus amor praestat vitam Virtutum, per quem animam
Coelibem ac redimitam, Recreare valeam,
Ferventem omni tempore. Semper tu dignare.
.
;

— 165 —
7. Tu iiivis in algoribus 10. Quae dum orares sedulo
Nudis pcrgens grcssibus Cordis tui cubieuh)
Cliristum sie seiiuendo, Te saope visitabant,
J.cprosis et debilibus Magdalena, Katherina,
Ac infirmis omnibus Margaretha et divina,
Subsidium donando. Quae tinem intimabant
Quod tu mihi conferas, Mihi, saneta, sie tu pande
pium largitatis vas, Fincm meum et ostende
Egcno te petenti. In hoc mihi gratiam,
Quod nunquam denegaveras, Et emenda vitam meam,
Huic, a quo amaveras [sie], Obtinere hie ut queam
Da mihi te amanti. Dei amicitiam.
8. Perambulfabjas sedula ll.Abliinc, saneta, tu transires
Conspieeres ut aemula Yitam tuam et tinires
Cellas dominarum, Morte, Dei famula,
Quod servires inclyta Gemma lucens et eleeta,
Humilis et famula Carnis nube jam deteeta
Defeetibus earum. Fulgens per miracula,
Mihi quod tu servias, Es a Christo sublimata,
Rogo, nee abjicias Multis bonis et ditata
Preces has profundas, In coelesti curia,
Cordis mei sed dignare, Matri Christi soeiata
Cellam, saneta, visitare Gemmeaque coronata
Yirtutes et infundas. Corona in gloria.

9. HedNvigis, mater humilis, 12. Hedwigis, mater benigna,


In onmibus laudabilis, Omni laude vere digna,
Tu mater orphanorum; Fae post hoc exsilium
Gemitum oran^ium Dei patris me videre
Audis et gementium, Natum, semper et habere
Solamenque eorum. Matris piae filium.
Audi Yoeem meam, pia, Hane tu piam pete matrem,
Mater felix atque dia, üt ostendat mihi fratrem,
Solve vincla omnium Angelorum Dominum,
Peecatorum nunc meorum, Ut cum eo vivam laete,
Delietorum pessimorum, Ipso perfruar quiete
Orans pro me Dominum. Nunc et in perpetuum.
Scala coeli fol. 224 a. — 1, 2 Trebinciae Hs. — 7, 1 nimis in Hs.

30. De saneta Maria Magdalena.

1. Ave omni laude plena, Luces vero ut electum


beata Magdalena, Sidus nubis cum detectum
Maria quae diceris, Fuerit umbramine •,

Tu virtutum claritate Kube eras tu gravata


Praeluces et caritate Peecatorum sed nudata
Referta conniteris. Sancto a spiramine.
;

166

3. Unde fulges velut sidus, A me male perpetratis,


Nam amicus tuus fidus Ut tandem jungar beatis
Solvit nubem scelerum In coeli deliciis.
Tuorum, cum liquefecit
11. Quod te vere adamavit
Cor tuum et sie refecit Christus, in hoc demonstravit,
Largitate munerum.
Quando super tumulum
4. Te, cor tuum resolvendo, Fratris spiritu fremebat,
Lacrimas ut effundendo Dehine atque tecum flebat
Mox rigores Domini Excitando Lazarum.
Pedes atque ext erg endo
12.Ilogo, me quatriduanum
Crinibus et osculando
In peccatis atque vanum
Ut Deo et homini.
Tua prece suscita,
5. Haec, beata, tu fecisti Et a culpis suscitatum,
Convivas nee timuisti Pia, tu me fac beatum
Simonis in aedibus, Et ad bona incita.
Ubi jaeens audivisti 13. Hujus vero tu dilecti
Laerimando vocem Christi Oculis tamquam despecti
Provoluta pedibus, Yidisti quam pertulit,

6. Te aperte excusantem Stans sub cruce, diram mortem,


A peccatis et mundantem Passionem atque fortem,
Dieens: Yade mulier Qua nos culpis diluit.
In pace. Hoc age mecum, 14. Sabbati sepultum prima
Ut post istam vitam tecum Adisque ferens aroma,
In futuro glorier. •
Quaerens nee reperiens
7. Excusavit te felicem, Corpus pertransfixum dire,
Pharisaeus peceatrieem Volens illud perlinire,
Cum te judicaverat, Gemens sed non abiens.
Apud Martham excusavit, 15. Angelus in alba veste
Apud hune qui invitavit, Tibi, mulieri maestae,
Quem[que] increpaverat, Dixit, illum vivere,
8. Pedes ejus ut lavando, Et ut Petrum visitares
Osculando et uuguendo Atque illi nuntiares,
Se non honoraverat; Hune si vellet cernere,
Quae fecisti, sponsa Christi, 16. Ut Gallilaeam iret,
in
Dum ad pedes elisisti. Nam illue Christus transiret
Ob hoc te mundaverat, Resurgens e tumulo.
9. Extra, intus et in corde Veni, inquit, cerne bustum
Mundans te ab omni sorde Vacuum, non esse Christum
Post hoc ejus gressibus Hie, ho"c narra populo.
Insecuta es constanter, 17. Per virtutem sed ardoris
Audiens verbum ardenter Atque vim tui amoris
Coram ejus pedibus. Facta sie gratuita,
10. Sic me verbum fac audire Ut a morte hune revictum
Ejus atque eustodire, Post certamen et conflietum
Ut munder a vitiis. Prima es intuita,
; ;

107

IS.Jesum Cliristum. nostruin du- Ubi tota contemplaris


cem. Die et sie non cibaris
]Mun(li liujus vcrani lucem, Escis corporalibus
Aostiimuis horticolam, Ad superna elevare
26.
Qui a muiulatam
vitiis
Meam mentem. refutare
Praeelegit te beatam Ut queat terrestia
Sibi in apostolam.
Atque semper contemplare
19. Cujus nutu tu per mare Et ardenter anhelare
Cum sorore na vi gare Yaleat coelestia.
Cepisti Marsiliam,
27. Gratia quendam replevit
Maximino et beato,
Sacerdotem, quod decrevit
Lazaro et caeco nato,
Vita solitaria
Deserentes patriam
Vivere, vastum intravit
20.Ubi Christum praedicasti,
Locum et cellam locavit
Multos et illuminasti,
Duodecim stadia
Laeta loquens facie,
Ac conversos baptizasti, 28. A tua et habitavit
Ibi, cui Christus donavit,
Ipsos Christo adunasti,
Ejus reddens gratiae. Ut videret oculis
Angelos, qui sublimabant
21. Duci natum impetrasti
Regi, nam Te sanctam et reportabant
resuscitasti,
Horis Septem singulis.
Qui cum hoc infantulo
Abiit pergens per mare, 29. Visum volens experiri,
Sanctum Petrum visitare Sed nequivit accersiri

Maris in periculo. Pedum prae gravamine,

22.0 beata Magdalena, Alta voce qui clamavit,


Gratiarum vere plena, Ter clamando conjuravit,
Me in maris fluctibus
Jesu Christi nomine:
Hujus mundi jam natantem, 30. Creatura tu sis qualis,
Intime te postulantem, Yel si sis orominalis,
Erue ex omnibus. Mihi ut edisseras.
23. Yastum,sancta, divinum quaeris Christi nomen cum audisti,
Locum, vitam ubi geris Respondendo tu dixisti
Artam poenitentium, Si vis, quod desideras.

Annis ibi manens casta 31. Experire veritatem,


Ter denis, a Christo pasta, Accede medietatem
Speculum labentium Stadii, qui protinus
24. Qui te pavit victu caeli Verbo tuo confortatus
Et audisti neuma meli Et in plantis solidatus,
Septem vero vicibus Et accessit proi)ius.
Diei et praelaetaris, 32. Cui blande tu dixisti,
Cum angelicis levaris ^leministi, quod legisti
Super coelos manibus. Lucae evangelio
25. Per eosdem reportaris Peccatrice de formosa.
Ac deserti coUocaris Magdalena criminosa,
Antri, pia, rupibus, Quae et Dei filio
; ;

— 168 —
33. Osculando et ungendo Tua facies flagrabat •

Lacrimando, extergendo Atque tota rutilabat


Jacens pedes abluit. Miris et obtutibus.
Cujus ob hoc ipse statum 41. Qui percussus est timore,
Mutans patri fecit gratum, Quem vocasti cum amore,
Cum reatum diluit? Dicens, ad me propius,
34. Memini, inquam, triginta Pater sancte, huc accedas,
Anni sunt, ut facta ista, Tuam natam nee formidas
Ut patet Christicolis. — Qui accessit protinus.
Ista sum, quam elevatam 42. Totum clerum convocavit
Vidisti et reportatam Et te solus procuravit
Nuntiis coelicolis. Corpore et sanguine
35. Sic ter denis elevata Domini tunc Jesu Christi,
Annis sum et recreata Lacrimarum suscipisti
Septenis et vicibus Quem cum multitudine.
Diei praedulci cantu 43. Actis his mox corruisti
Angelorum et concentu, Ad terram et tradidisti
Quam audivi auribus. Christo sanctam animam,
36. Migratura est relatum Qui de terra te levavit,
Mihi, quod sum, hinc beatum Super coelos exaltavit,
Maximinum adeas, Gloriam dans maximam,
Quae audisti et vidisti 44. Ubi cum regina caeli
Uli nutu Jesu Christi Tuo sponso et iideli,
Intimare studeas, Christo, gaudes dulciter.
37. Ut meae resolutionis Cujus vultum contemplaris
Die et his ipsis horis Delicatum et laetaris
Ut consuevit surgere, Cum Christo perenniter.
Et in loco, quo orare, 45. Maria Magdalena,
Me inveniet tunc stare Audi Vota, laude plena,
Atque horas dicere. Carmen hoc exignum
38. Angeli ut audiebat A me suscipe gratanter,
Vocem, verbis et credebat, Et tuere me constanter
Sed videbat neminem, Corpus atque vacirtim
Concitus qui properavit, 46. Meum omni bonitate
Maximino et narravit Dei reple caritate
Omnia per ordinem. Sanctis et virtutibus;
39. Gaudio qui mox repletus Quibus valeam ornare
Mmio est, solus laetus Yitam meam et regnare
Ivit Oratorium, Tecum in coelestibus.
Te a terris elevatam 47. Virtus flaminis abducat
Vidit, angelis vallatam. Me divini et reducat
Et ut solis radium Coeli ad- palatia,
40. Tuum vultum emicantem Magdalena, grata Deo,
Dominumque deprecantem Ista mihi, nimis reo,
Elevatis manibus Praestet tua gratia.
Scala coeli fol. 153 a. —
28, 4 Angeli Hs. —
31, 1 Experire Hs.
31, 2 Aceencle Hs. —
37, 1 resurrectionis Hs.
III.

Udalrieiis Wessofontanus.
1. De saiictissinia triiiitate.

1. Ave, pater, omnium Ne me incompositus


Rerum creatarum, Voret mortis lator,
Fontale principium Veni mihi coelitus
Et finis earum, Pius consolator.
Tu mearum sordium Ave, felix unitas
Et miseriarum Tribus in personis,
3Iundator, da dulcium Desit mihi foeditas
Fontem lacrymarum. Per te Babylonis,
2. Ave, plenum gratia Abscedat severitas
Yerbum increatum, Dira aquilonis,
In mea memoria Me jucundet bonitas
Jugiter sis gratum, Tuae visionis.
A me fuga vitia Ave, sancta trinitas,
Et omne peccatum, Unus tamen Deus,
Meque post in gloria Tu mea jucunditas
Facito beatum. Es et amor meus,
3. Ave, sancte spiritus, En me premit pravitas
Omnis boni dator, Sive Jebusaeus,
Imploro medullitus Quam pellat bonignitas
Te ego peccator, Tua, ne sim reus.
Cod. Tegurin. (Clm. Monaceii. 19 824) saec. 15 fol. 207 b. A. Cod. —
SS. Udalrici et Afrae (Clm. Monacen. 4423) anni 1481 fol. 133 b. B. 1, 2 —
cau.satarum B. —
1, 4 ipsarum B. —
1, 7 da riguuni A; Deletor, da dulcium
fontem gratiarum B. —
2,2 incarnatuni A. 2, 5 fuga otia B. — 2, 7 —
Me tecum in gloria Gaudeam locatum B. 4, 2 In tribus B. —4, 3 desit —
perte B. — |

4, 4 Mihi Babylonis B. —
4, 8 Verl Salonionis B. 5, 3 Fu- —
giat me pravitas Tu sis amor meus Assit omnis puritas Ne sim ultra reus
j | |

I
Sim semper, o trinitas, In te jubilacus B.
|

2. Oratio de beiiedicto Jesu.

1. Ave, Jesu, lux exorta, 3 Ave, Jesu, tlos honoris,


Dele mala jam suborta, Decor omnis tu decoris.
In me plana, quae sunt torta Quem circumdat vis doloris,
Mortis procul absit porta. Me foveto cunctis horis.

2. Ave, Jesu, robur mcum, -i. Ave, Salus, quam tenenms,


Protectorem solum Deum Aufer mala, quae timcnms,
Te adoro, salva reum, Ut te, Jesu, fac amemus
Ne devincat hostis eum. In aeternum et laudemus.
— 172 —
5. Ave, Jesu, ac dignare
Me bellantem adjuvare,
Hostem possim ut fugare,
Ejus gressus supplantare.

Orat. ms. Tegrinsen. (Clm. Monac. 20 020) saec 15. fol. 55 f. A.— Cod.
S. Petri Salisburgen. b. VII. 10. saec. 15. fol. 67 b. B. — 2 mala nostra
jara A. — 4, 3 fac ut amemus A. — 1,

3. Ad dulcem Jesum.

1. Jesu, ave, fax amoris, Inferni ne claudar portis,


Dulcis recordatio, Mihi desit foeditas,
Melos auris, favus oris, Tui consors ut sim sortis,
Cordis jubilatiOj Omnis adsit puritas.
Solamen mei doloris,
4. Uita mea, amor meus
Mea exsultatio,
Dulcis et dulcissime,
Humani merces laboris
Jesu, Uli Dei, Deus,
Tu, ad te eonfugio.
Frater amantissime,
2. Eja, Jesu, nomen gratum, Ad te clamo ego reus,
Finis et principium, Subveni citissime,
Nomen sanctum et beatum, Ne me \incat Jebusaeus,
Complens desiderium, Impugnans nequissime.
Medicamen delicatum, Salvans amor, Jesu care,
5.
Dans salutis gaudium, Dei sapientia,
Finem bonum et optatum, Non permittas degustare
Pahnae praesta bravium. Mortis me supplicia,
3. Salus mundi, praedo mortis, Veni et noli tardare,
Yia, vita, veritas, Mea spes et gloria,
Princeps pacis, Dens fortis, Deduc me trans mundi mare
Jesu, mentis sanitas, Ad coeli palatia.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) saec. 15. fol. 221 b. A. Ibid. fol. —
270 a. B. — Cod. SS. Udalrici et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 133 b. C.
„Est sancti Anselmi dulcissimi nominis Jesu." A. „De nomine Jesu —
per litteras." C. —
3, 6 Mihi desit vanitas. C.

4. De Spiritu Sancto.

Ave, sancte Spiritus, 2. Ave qui visibili


Omnium creator. Datus es figura,
Mundo missus coelitus, Virtute mirabili
Boni inspirator. Dona praestans plura,
Mihi sis paraclitus, A me miserabili
Hoc est consolator, Fuga nocitura,
Ne causam interitus Culpas insolubili
Mihi det temptator. Ne solvam usura.
173

3. Ave qiii apostolis Caritatis fervidae


In lingua donaris, da cuUuram,
^Nlilii

Nam bcnignos incolis Et in tali opore


llis(iue (leloctaris, Da ut i)crseverani.
Angclis ne subdolis
5. Ave (iiü discipulis
Jungar et avaris,
Apparcs ut ignis,
Me junge coelicolis, Sedcndo in singulis
Quibus convcrsaris.
Eorum, te dignis,
4. Ave, nubis lucidae Ne me liget vinculis
Qui geris tiguram, Sathanas malignis,
Aestuantem cupidae INIe coelorum populis

Mentis fuga curam, Admisce benignis.


Cod. SS. Udalrici et Afrae (Chn. Mon.'u-. 4423) fol. 141 b. 4, 7 u. 8 —
sind zwar von derselben Hand, aber ersichtlich erst nachgetragen, als sie be-
merkte, dafs 2 Verse ausgelassen n. das Orginal nicht mehr zur Hand war;
daher der schlechte Keim. Die Handschrift ist nämlicli von deren Schreiber
1481 bei einem Aufenthalte in Monsee ano-efertio-t worden. 4, 6 das Hs. —

De passione Domini.

1. Ave, Jesu, tili Dei Manuum pedum fixura


Te quaero, quem pharisaei Laterisque apertura.
Morti tradunt causa mei Capitis tui punctura
Et blasphemantes Judaei, Frangatur mens mea dura,
Et morti turpissimae. Ne jam ultra torpeat.
Oculis non carnis qnaero. cor durum, jam non sterte,
Da corde quaeram sincero, Ad Jesu crucem te verte;
Te invento Deo vero Jesu, te ad me converte,
Mihi tiat hoc, quod spero, Ut cor meum velox certe
spes flentis auimae. Totum in te transeat;
Jesu virtutis mirae, Sanguine me tuo lava,
Ne contingat me perire. Cuncta mea delens prava,
Gratanter mihi largire, Cruci tuae me conclava,
Ut te possim invenire, Ut non sathanina clava
Obstans omne reprime. Tuus labor pereat.
inconstans cor et stultum,
Ave, Jesu, mi dilecte,
Incultum et inconsultum,
Qui in crucis pendes vecte,
Te nunc apta ad singultum
Cordi meo sie te necte,
Et pro Jesu plaugens multum
Ut jungatur tibi recte
Nullam moram exime.
Per aetenia saecula.
2. Ave, Jesu, praesentem
te Eja, Jesu, alme Dcus,
Scio, sed mihi absentem, Dolor tuus dolor meus,
Punge ergo impudcntem Cur te sie mactat Judaeus,
Meam tua cruce mentem, Non tu sed ego sum reus,
Ut sie ad te redeat. Omni plenus macula.
174

En dolor te totum angit, mors, cur in Cliristum fremis,


Cuncta membra tua frangit, Christi vitam quare demis.
Sed adhuc, heu, me non tangit, Cur me potius non p remis,
Hinc nee te mens mea plangit, Cum me minus quam hunc tremis
Carnis ardens facula. Mutata sententia.
cor saevum, jam nunc plora,
5. Ave, Jesu, fons vitalis,
Lacrimas ut imbres rora,
Non sis mihi partialis,
Curre ad doloris fora,
Sed sis mea spes totalis,
Plange lugens omni hora,
A cunctis solvas me malis
Nulla pausans morula.
In mente et corpore.
4. Ave, Jesu, mea vita, Praesta ut vilescat iste
majestas infinita, Mihi mundus, Jesu Christe,
Quare pro me peris ita Mihi in morte assiste,
Per tormenta inaudita Ut nihil me laedat triste,
Nee tolerabilia. Tuo fretus robore.
Ecce in cruce exspiras, Tunc, Jesu, lux vivorum,
Poenas mortis luens diras, Spes et Salus mortuorum,
Virtutes demonstras miras, Me ad gaudia coelorum
Nam non moveris ad iras, Duc ornatu meritorum
Quando suifers talia. Numeroso foenore.
dolor et o dolores, cor meum, obstupesce,
Vere tui vultus flores, Motus iniquos compesce
ßosis rubicundiores, Nee jam ultra insolesce.
Heu mutantur in pallores In plagis Jesu quiesce
Mortis vehementia. Nunc et omni tempore.
Cod. SS. Udalrici eX Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 142 a.

6. De sancta cruce.

1. Ave admirabilis, 3. Ave restitutio,


crux benedicta, crux, sanitatis
Tua vis est nobilis Quae evacuatio
Semper et invicta, Es infirmitatis,
Per te turba fragilis A me sit remotio
Daemonum est victa, Per te vanitatis
Palma mihi stabilis Atque restauratio
Sis contra delicta. Omnis sanctitatis.
2. Ave semper florida, 4. Ave, meum gaudium,
crux pretiosa, crux, dulce lignum,
Tua virtus vivida Ornata per filium
Atque gratiosa Virginis benignum,
Mea sanet morbida Sis contra daemonium
Membra et virosa, Mihi juge Signum,
Ne sint ultra foetida Ne pariter devium
Deo nee exosa. Imiter malignum.
; ;

175 -
Ave, mea gloria, A nie fuga noxia
crux, laus cunctorum, Cuneta vitiomm,
Ad se traxit omnia Kt me sie ail gaudia
Per te rcx coolonim. Conduc gaudionim.
Cod. ÖS. Udalrici et Afrae (Clm. Muuac. 4423) fol. 133 b.

7. De sanctissimo saeramento.

1 . Ave, maiina angeloruin, Misero mihi collatum


Jesu, vivens hostia, Empto tuo sanguine,
Föns et arrha gaudiorum, Munda quaeso nie fuscatnm
Cuneta delens tristia, Peccati fuligine.
Monnn confer honestomm 4. Ave, animae dulcedo,
Mihi exercitia, Salutaris victima,
Universa vitiomm In te devota, ut credo,
Fugans a me noxia. Yegetatur anima,
2. Ave, panis mulcens gustum, Tibi, Jesu, totum me do,
Qui cibus es grandium, mea pars optima,
Tibi nie grandem et justum A me longc sit sulsedo
Per piuiii fac Studium, Culpae amarissima.
Meuni cor totum exustum 5. Ave, virtus infinita,
Per culpae incendium, Jesu, mea gloria.
Virtutum flore venustum In te spes, salus et vita,
Fac, cordis gaudium. Omnis boni copia,
3. Ave, corpus Christi natuni Per te me ad te invita
Ex Maria virgine, Singulari gratia,
Dirae cruci conclavatum Sempiterna pace dita
Meo pro peccamine, In coeli me patria.
Cod. SS. Udah-ici et Afrae (Chn. Monac. 4423) fol. 141 b.

H. De Omnibus sanctis.

1. Ave, summa trinitas, Adsit quoque medicus


Omnis per te sanctitas Chorus et theoricus
Mihi largiatur, Evangelistainim
Ave, virgo virginum, Adsint et discipuli,
A me per te criminum Contemptores saeculi
Culpa deleatur; Et rerum cunctarum,
Virtus mihi, Michael, Omnes pro me fundite
Gabriel et Raphael, Preces et me cingite
Per vos dirigatur, Donis gratiarum.
Per vos cunctos spiritus 3. Ave innocentium
Dives mihi coelitus Turba morientium
Seniper augeatur. Pro Christo beata,
2. Ave, apostolica Turba, ave, niveo
Cohors et prophetica Candore et rubeo
Et patriarcliarum, Martvrum ornata
176 —
Per vestra märtyria Omnes me attendite,
Mater est ecclesia Pro me preces fundite
Pulchre purpurata, Principi coelorum.
Pro vestra victoria 5. Ave, turba omnium
Nobis dentur gaudia Civium coelestium,
In coelis parata. Qui regnant cum Deo,
4. Ave, pontificum Propter mea vitia
Cohors et mirificum Ad vestra suffragia
Agmen monachorum, Supplex ego fleo,
Adsint eremicolae Pro me intercedite
Et omnes deicolae, Placatumque reddite
Legis confessorum, Deum mihi reo,
Occurrant et virgines, Sim in coeli solio
Viduarum ordines Vobiscum in gaudio
Et conjugatorum, Et cum Jesu meo.
Cod. SS. Udalrici et Afrae (Clin, Monac. 4423) fol. 142 b. — 3, 10 Per
vestra Hs. — 4, 6 Leges Hs.

9. De ßeata VirÄ'ine Maria.

1. Mater pia, mater dia, Generose, gratiose,


Rei via, o Maria, Gaudiose, virtuose,
Ave plena gratia, Confer beneficia.
tenella Dei cella, Urbs regalis, flos vernalis,
Interpella pro me, mella Föns vitalis, me a malis
Da de coeli curia; Solve et miseria,
Vitae porta mundo orta, optata advocata,
Me conforta, ne distorta Mihi nata, mihi data,
Me collidant otia, Per te vincam omnia.
Decus niorum, vas bonorum, 4. Imple bonis meum donis,
Föns hortorum, lux polorum. Quae in thronis Salomonis'
Mihi sis propitia. Regnas, desiderium,
2. Ära Dei, salus rei, Rupta mora partem rora
Robur spei, cordis mei Solve lora iirmiora,
dulce praesidium, Quae trahunt ad vitium;
Expers maris, Stella maris Culpae faecem, mentis necem-
Praedicaris, Stella paris Ut per precem tuam secem,
Solem, regem omnium; Da mihi auxilium,
Omni laude digna, plaude, Virgo Clara, Deo cara,
Semper gaude meque Claude Mihi para nunc in ara
Tuum intra gremium, Coeli aevum gaudium.
Mihi maesto nunc adesto, 5. Ave rosa"^ speciosa,
Nam cor presto semper gesto Veterosa et exosa
Tuum in obsequium. A me fuga odia,
3. Reparatrix, imperatrix, Spes reorum, pes claudoruniy
Mediatrix, consolatrix, Lux caecorum, os mutorum,
Ave, virgo regia. Da, ut spernam noxia.
— 177

Honor regis, amor legis, Pio ductu sine liictu,

Si me regis, vivi gregis Tuo fructu, 1110 jaiii duc tu,

Me duc ad convivia. Ut fruar in patria.

Cod. ISS. Ucbilrk'i et AtVae (Clm. Monac. -4 423) tbl. 134 a. —


1, 6 de

culi Hs. - 1, 8 nie distorta Ms. — 4, 3 Kegnaus 11s. — 4, 5 Solve rora Hs.

Do eadem super Ave Marij

1 . AVe , puerpera, Da, ut ipsum passibus


Flos virginitatis, Sequamur amoris,
Praedulcis Christifera, Salva a laboribus
Föns jucunditatis, Aeterni doloris.
In succursum propera
6. Tecum regum Dominus,
Nobis tribulatis,
felix puella,
Pacis affer munera,
Cur nos fugis eminus,
Solve a peccatis.
Quos collidunt bella,
2. Maria, quae domina Veni, veni cominus,
Es universorum, Stilla pacis mella,
Placa per precamina Salva nihilominus
Regem supernorum, Mortis a procella.
Dele, terge criinina
7. Benedicta, lilium
Tuorum servoruin,
Quae es castitatis,
Scribc nostra noinina
Veni in auxilium
In coelo coeloruin.
Nobis tuis natis,
3. Gratia sufticicns, Yince tuum tilium
Coeli hierarcliia, Prece pietatis,
Miseros reficiens, Ut post hoc exsilium
Dulcis, lenis, pia, Simus cum beatis.
Te voeat deficiens,
8. Tu in mulieribus
Dum cadit in via.
Sola expers paris,
Ad te clamat sitiens,
Clarior sideribus
dulcis Maria.
Stella solem paris,
4. Plena donis gloriae, Quae prae sanctis omnibus
Gratiae, naturae Plus auxiliaris,
Es, ut dicunt varie Junge coeli civibus
Leges et scripturae, Nos. Stella niaris.
Fer liumanae sauciae
9. Ben cd i et US ülius
Opern creaturae,
Tuus, sacrata,
Ut Sit haeres patriae
Nostra ob te mitius
Nunquam transiturae.
Detcrgat peccata,
5. Dominus te vestibus Conculcetur fortius
Indult decoris Passio innata,
Et varietatibus Dentur nobis ocius
Vitae purioris, Gaudia beata.
Dreves, Coiiradus Gemnicensis. 12
— 178

10. Fructus tuus, regia Contra nos daemonium


Virgo et decora, Saeviens contrivit
Veniat de regia Et contra exitium
Poli absque mora, Nos per te munivit.
Dona det cum venia 12. Tui nati gratia,
Nobis gratiosa Stella matutina,
Tua per suffragia, Nos victos per omnia
Rutilans aurora. Fraude sathanina
ll.Ventris tui solium Fulci, tolle vitia,
Christus cum subivit, Yirtutes propina,
Reis in refugium Tibi laus et gloria,
Se carni univit, coeli regina.

Cod. Tegurin. (Clm. Monacen. 19824) saec. 15 fol. 80 a. A. Ibid. fol. —


170 a. B. —Cod. SS. Udalrici et Afrae (Clm. Monacen.) fol. 134 a. C. —
Corner, Magnum promptuarium ed. 1645, p. 214 D. 1, 2 u. 4 verstellt —
— —
,

D. 1, 6 Nobis tuis nalis D. —


2, 3 Nostra fer D. 3, 4 Eegi D. —
5, 3 u. 4 Fulgida virtutibus Vitae sanctioris D. 5, 8 Aeterni laboris A. —
— 6, fi Veni maris Stella D.
j


7,5 Fleete tuum D. 8, 2 Sola causa —
pacis D. — 9, 3 Per te sit propitius D. 9, 4 Dimittat D. — 11, 4 Carni —
se D. — 12, 7 Tibi sit laus C.

11. De gaudiis B. M. V.

1. Gaude, virgo, laus cunctorum, 3. Gaude, tibi obsequentes


Super decus angelorum Terrae et coeli gaudentes
Tua fulget gloria; Sumunt per te praemia;
Gaude, dies ut ornatur Gaude, regalis praelata,
Sole, ita jucundatur proximata
Trinitati
Coeli in te curia. Singulari gratia.
2. Gaude, te adorant caeli 4. Gaude, honor tuus crescit
Cives affectu fideli Semper, quia finem nescit
Et obedientia; Nee hie nee in patria;
Gaude, tuae voluntati Gaude, virgo, mater Dei,
Affectus est trinitati Nos duc reformatos ei
Favere per omnia. Ad festa coelestia.

Cod. SS. Udalrici et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 134 b.

12. De saiicto Michaele.

1. Ave, Michael beate, 2. Ave. Dei fortitudo,


Qui es Dei nuntius, Gabriel sanctissime,
Mihi cum benignitate Omnis pe? te turpitudo
Subveni propitius, Sit a me longissime.
Labem mentis inquinatae Et sit mihi claritudo
Meae dele mitius, Famae decentissimae,
Formam vitae, Deo gratae, Atque boni plenitudo
Da mihi velocius. Sufficientissime.
;

— 179

Ave, Dei mcdicina, A nefandis separatus


Kapliael aniabilis, Omnibus tinaliter,

Eleva nie de sentiiia In coelisque nieus Status


Mundi niiserabilis, Sit felix perenniter.
Ne [me| tonjueat coquina 5. Ave, oninis beatorum
Infenii horribilis turba spirituum,
In loco [pacis] reclina Favete mihi vestrorum
Me interniinabilis. Subventu precatuum,
Ave, anf];ele, [qui] datus Particeps vitiosorum
]Mihi singulariter, Ne tiam reatuum,
Vivam per te confortatus Sed vübiscum supernorum
In bono feliciter, Sim conviva fructuum.
Cod. SS. Udalrici et Afrae (Clin. Monac. -1423) tbl. 135 a.

13. De sancto Johanne baptista.

1. Ave, Johannes praeclare, Da ut meae vilitatis


Qui baptizas dominum, Plangam mala foetida,
Orare pro me dignare Et per viam caritatis
Deum patrem omnium, Cnrram mente avida.
Sordes meorum mundare 4. Ave, plus quam propheta,
Ut dignetur criminum Domine sanctissime.
Et electis sociare Mihi assiste, athleta
Me post vitae terminam. Christi invictissime,
2. Ave, qui virginitate Ne me pungat ardor, veta,
Angelis es similis, Culpae iniquissimae,
Nulla carnis focditate Sed sit mens ad bonum laeta
Maculatus fragilis. Mea frequentissime.
Da, ut sim in castitate 5. Ave, vicisti mortem
qjii
Yitae semper stabilis Sub Herode impio,
Et in omni sanctitate Cum ad saltatricis sortem
Deo acceptabilis. Finitus es gladio
3. Ave, ardens sanctitatis Tyrannum inferni fortem
Lucerna et lucida, Tuo vincam brachio,
Preco merae veritatis Sanctommque me consortem
Et doctrina fulgida, Fac in coeli gaudio.
Cod. Teg-urin. (Clm. Monac. 19824) fol . 271 a. A. — Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) tbl. 137 a. B. — 1, 7 Et sanctis coadunare B.

14. De sancto Petro.

1. Ave, Petre o beate, Dulcis praedicator datae


Princeps apostolice, Legis evangelicae,
Columna inviolatae Fac participem me gratae
Fidei catholicae, Gratiae doniinicae.
12*
— 180

2. Ave, qui centurionem 4. Ave, qui Thabitam mortis


Convertis Cornelium, Suscitas de carcere,
Stultam a me passionem Contra nefas ut sim fortis,
Pelle, fer auxilium Pio confer munere,
Mihi per orationem Mortis festina de portis
Tuam, Dei filium Me cito eripere,
Placans, coeli mansionem Da in paradisi hortis
Da post hoc exsilium. Deo laudes promere.
Ave, qui aegrotos sanas 5. Ave, qui mortis mucronem
Umbra tui corporis, Vicisti praepropere,
Cogitationes vanas Spernens Caesarem Neronem
Mei fuga pectoris Sermone et opere,
Actionesque insanas Da, vim inferni draconem
Virosi facinoris, Ut possim devincere,
Virtutes mihi da sanas Me tribus Judae leonem
Dono tui roboris. Fac in coelis cernere.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 271 b. A. Cod. SS. Udnlrici —
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 135 a. B. —
2, 4 Feilere, fer B. 3, 8 —
Dono tuo B.

15. De Sancto Paulo.

1. Ave, vas electionis, Moriar ut mundo isti

Paule, doctor gentium, Largire velociter,


Propelle abusionis' Non ultra peccato tristi
Omnis a me vitium, Vivam ignobiliter.
Nullius confusionis
4. Ave, meae robur spei,
Turbet me flagitium,
tutum refugium,
Sed in me devotionis
Ecce sie, ut timent rei,
Vivat desiderium.
Timeo supplicium,
2. Ave, qui pro Christo plura Hostis ergo per te mei
Tulisti martyria, Evadam opprobrium.
Auferri a me procura Mihi tuo, serve Dei,
Sathanae incendia Dulce sis praesidium.
Nefandaque carnis jura
5. Ave, possedisti thronum
Atque desideria,
Qui jam duodecimum,
In vita per te futura
Ad verum me deduc bonum,
Sim sine miseria.
Bonum felicissimum.
3. Ave, qui mori cupisti, Da coeles1:e mihi donum,
Ut vivas feliciter. Datum doni optimum,
Mortem pro vita dedisti, Ut in coelis psallam tonum
Nam vi vis perenniter, Cum sanctis dulcissimum.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19 824) fol. 272 a. A. — Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 135 a. B. — 3, 7 Non fehlt B. — 5, 6
Dator doni B.
181 —
Ul. Ad sanctuni Andreain.

1. Ave, sancte Aiuliea, Stem valcntcr sine tinc


Mea tu liducia, In Christi militia,
Cnicitixuin ab Aogea Nulla fraudis satlianinae
Te laiulat Acliaia, Me lacdat malitia.
Assiste mihi, letea 4. Ave, crucis sine mora
Ut evadam otia, Qui scandis patibulum,
Et flagret semper mens mea In quo biduana hora
Ad devota studia. Docuisti populum,
2. Ave, qui ex corde crucis Me duc ad salutis fora
Optasti suspendium, Per myrrliae fasciculum,
Filius ut tiam lucis, Ut detur a Deo liora
Praebe adjutorium, Vitae mihi epulum.
Vincam tua precc ducis 5^ Ave, qui crucis trophaeo
Tenebrarum gladium, Jungeris coelestibus,
Tutus ero, si con ducis Peccatori mihi reo
Me ad pahiiae bravium. Tuis adsis precibus,
3. Ave, qui vadis festine Asta praesto fini meo
Crucis ad supplicia, Cum supernis civibus,
Para gratiae divinae Post mortem regnem cum Deo
Mihi beneticia, Aeternis temporibus.
Cod. Tegurin. (Chn. Monac. 19824) fol. 272 a. A. Cod. SS. Udab-ici —
et Afrae (Cbn. Monae. 4423) fol. 135 a. ß. —
1, 5 Assiste mihi athleta B.

17. Ad saiictnni Jacobum luajorom.


Ave, qui major vocaris, Mearum velox culparum
Jacobe apostole, Dele labem criminis,
Te terrarum orbis, maris Fluat mihi gratiarum
Yenerantur incolae, Per te vena fluminis.
Ut mihi miserearis, Ave, gemma claritatis,
Servo tuo, recole fili tonitrui,
Virtutisque salutaris In te meae sanitatis
In me fructus excole. Spem totam deposui,
Ave, sator verbi Dei Me ex lacu vanitatis
Per terras Hispaniae, Duc, in quo evanui,
Te honorant jubilaei Pro meis ora peccatis,
Incokie Galatiae, Quibus miser tabui.
Tibi justi atque rei Ave, speculum virtutum,
Landes dant laetitiae, Mea spes et gloria.
Miserere ergo mei, Iter para mihi tut um
lampas ecclesiae. In Dei militia,
3. Ave, Salus animarum, Te pro me in morte scutum
Flos divini germinis, Da contra daemonia,
Vere sidus tu praeclarum Virtute loca indutum
Inexhausti luminis. Me in coeli curia.
— 182 —
Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 272 b. A. — Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. J42;i) fol. 1.35 b. B. 5, — 7 Virtutum B.

18. Ad sanctum Johannem evaugelistam.


1. Ave, sidus coelicum, Factis frui strenuis
Johannes sacrate, Da nee vivam vane,
Lumen evangelicum Ne damner cum nocuis
Morum gravitate, Poenis inhumane.
Cor geris angelicum 4. Ave, ad convivium
In virginitate, Qui vocaris caeli,
Spiritum paraclitum Meum prece vitium
Da, nee spernar a te. Deterge fideli,
2. Ave, generatio Largire initium
Laudat redemptoris Boni mihi zeli,
Te, mihi protectio Ne sim per flagitium
Omnibus in horis Pejor infideli.
Sis et relevatio 5. Ave, pudicitiae
A peccati loris. Gemma singularis,
Mihi consolatio Qui a dono gratiae
Sis intus et foris. Gratia vocaris.
3. Ave, qui restituis Pro me regi gloriae,
Yitam Drusianae, Precor, ut loquaris,
Juvenemque imbuis, Ut coelestis curiae
Mentis ut sit sanae; Collocer in aris.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 273 a. A. — Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. '4423) fol, 135 b. B. — 1, 8 Da, ne spernar B. —
2, 4 Sis Omnibus B.

19. Ad sanctum Thomani.

1, Ave, Thoma Didyme, 3. Ave, cedis dubio,


Lucerna Indorum, Quando tangis Deum,
Conformans aptissime Rogatu propitio
Christo mores horum, Mihi placa eum.
Eripe, dulcissime, Pro vili flagitio
Me reum reorum, Ne me prodat reum,
Ne submergar pessime Sed in coeli gaudio
Lacu vitiorum. Locet jubilaeum.
2. Ave, cum incredulo 4. Ave, vincens libere
Corde substitisti, Accensam fornacem.
Cordis mei oculo Da in flamma miserae
Visum reddidisti, Carnis mihi pacem,
Ora, ne jam poculo Poenam praesta fugere
Mundi fruar tristi, Inferni minacem,
Qui amoris osculo Salutemque capere
Perfrui novisti. In coelis vivacem.
— 183 —
Ave, quia lancoa Gaudeam sidorea
Saeva ix'rforatus, In sode locatus,
Corona nunc rosea Veste cultus nivea,
Gaudcs coronatus, Christo sociatus.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 273 a. A. Cod. >S8. U<lalrici
et Afrao (Clin. Mouac. 4423) fol. 136 a. 13.

20. Ad sanctum Jacobum minorem.

1. Ave, liierosolyniae Nequaquam sim stabulum


Digne praesularis, Ultra vanitatis,
Jacobe sanctissime, Sed sim receptaculum
Qui minor vocaris, Omnis sanctitatis.
Te collaudant aniniae, 4. Ave, carnis gloriam
Quas l)eo lucraris, Frangens abstinenter.
Mild, precor intime, Da ut abstinentiam
Ut miserearis. Prosequar frequenter,
2. Ave, mundi omnia Ne per castrimargiam
Conspernis gaudenter, Consumar fallenter,
Precis tuae gratia Ut non ignominiam
Adesto volenter Suft'eram nocenter.
Mihi contra vitia, 5. Ave, qui martyrio
Ut Surgam recenter. Te tulisti pronum,
NuUa me ludibria Da sine fastidio
T.aedant violenter. Yitae sanctae donum
3. Ave, fugans Zabulum Et sine supplicio
Factis caritatis, Omne mihi bonum,
Solve prece vinculum Spreto mundi gaudio
Meae pravitatis. Coeli scandam thronum.
Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 198 24) fol. 273 a. A. — Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 136 B.

21. De sancto Philippo.

1. Ave, verbum praedicas, Terge, lumen ceteris


Pliilippe, qui Dei, Dei dans viarum,
Corpus tuum dedicas Vae mihi, si praeteris
Vitae sanctae spei, Me, lux animarum.
Lucrum tibi vendicas
Ave, qui melliflua
Dulcis requiei, Voce doces gentem,
Dum cum Christo judicas, CoUustras lucitiua
Esto memor mei. Face quarum meutern,
2. Ave, qui os diceris Appetam ne fatua,
Recte lampadarum, Adjuva me tientem,
Mei faeces sceleris Sed sequar ad ardua
Et miseriarum Poli te scandentem.
184 —
4. Ave, qui in Syria Ave, qui lapidibus
Es affixus cruci, Exsultas necatus,
Tua per suffragia Jungeris coelestibus
Supernorum luci Digne laureatus,
Jungar, non per vitia Tuis fiat precibus
Inferorum duci Felix meus Status,
Ut cum sanctis omnibus
Gratuler salvatus.
Cod. SS. Udalrici et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 36 a. — 4, 1 in
Stiria Hs.

22. Ad saiictum Bartliolomaeuiii.

1. Ave, Bartholomaee, Christo jungar connodatus


Felix lumeii Indiae, Clavo poenitentiae,
Aures praebe voci meae, Jam non laedat incolatus
doctor egregie, Me mundi miseriae.
Opern confer menti meae 4. Ave, cum nudaris pelle,
Reae et iiefariae, Fulges patientia,
Ne derideant leteae A me vetera propelle
Me inferni bestiae. Longius flagitia,

2. Ave, qui humilitate Et festine me compelle


Et sub veste nitida Ad cuncta felicia,
Flores et exilitate, De coelestis petrae melle
Mente gaudes vivida, Me cibando satia.
Praesta, mens ne vilitate 5. Ave, capite truncatus,
Fiat mea livida^ Qui coelos ingrederis,
Sed sit sub frugilitate Stola vitae decoratus
Et virens et florida. Da, nam dare poteris,
3. Ave, cruci conclavatus Ut a pelle renovatus
A viris malitiae, Per te vitae veteris.
Tua prece liberatus Tibi vivam sociatus
A culpis nequitiae, In pace, qua frueris.

Cod. Tegiirin. (Clm. Monac, 19824) fol. 274 a. A. —


Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol 136 b. B. —
2, 5 Praesta ne mens B. —
3, 4 A culpa B. —
3, 7 laedar B. —
4, 7 De coelesti petra B.

23. Ad sanctum Matthaeum.


1. Ave, beate Matthaee, 2. Ave, qui ex publicano
Lucerna fidelium, Vas es factus gratiae,
Qui genti primum Judaeae Me a cogftatu vano
Scribis evangelium, Solve omnifarie,
Audi vocem precis meae, Et ab actu me mundano
Mihi sis praesidium, Trahe et lasciviae,
Turbae jungens jubileae Serviam ut Christiano
Me post hoc exsilium. More regi gloriae.
;

185 —
3. Ave, spargis vcrbum Dei Ut sim bona, da, sub sorte,
Qui in Aetliiopia, Ferens opis brachium
Cum sis virtits meae spei, Et tuere me, ne forte
Corona et gloria, Trabar ad supplicia.
Quaeso, memor esto mei 5. Ave, digne laurearis
In mca miseria. Qui cruore pro})ri().
Ut vincani jure trophaei Et tibi vitam niercaris
Cuncta niundi noxia. Percussoris gladio,
4. Ave, patent orci portae A tianimis salva aniaris
Tuum ad imperium, Tuo me subsidio,
Quando suscitas a niorte Ut vivam cum Dei caris
Saeva regis tilium, In coelesti solio.

Cod. Tegurin. (Clin. Monac. 19824) fol. 274 b. A. Cod. SS. Udalrici —
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 136 b. B. 5, 5 solvat aniaris B. —
24. Atl sanctnm Simoiiem.

1. Ave, Simon venerande, Cor meum jam fac cessare


Flos obedientiae, A concupiscentiis,
Qui viam vitae amandae Ut se possit adaptare
Doces verbo gratiae, Divinis solatiis.
Super me sinum expande 4. Ave, pangens duci pacem
Divinae clementiae, Regis Babyloniae,
Xe subsannent me nefandae Auram averte fugacem
Infernales furiae. Mundanae laetitiae,
2. Ave, qui ad nationes Hostem vincam contumacem,
Es profectus efferas, Da, zelo justitiae,
Ut bis consolationes Et in veritate vacem
Verae vitae conferas, Dei sapientiae.
Precor, ut confusiones 5. Ave, quia absolutus
Mei cordis auferas, Carnis ab ergastulo
Et ad coeli mansiones Ad coelos festinas tutus
Me post mortem deferas. Sine offendiculo.
3. Ave, verbum salutare Per te, precor, ut adjutus
Proponens Aegyptiis, Cum coelesti populo
Multos abrcnuntiare Vivam virtute indutus
Multis doces vitiis In futuro saeculo.
Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 275 a. A. Cod. SS. Udalrici —
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 136 b. B. 4, 3 sq. A me averte fugacem—
Mundanae laetitiae Spem et hostem pervicacem divinae militiae llunc
| | j

ut vincam contumacem )
Da zelum justitiae. B.

25. Ad sanctnm Tliadaeum.


Ave. hujus saeculi, j\Iemor tui famuli
Thadaee, lucerna, Mente sis paterna,
Qui cor duri populi Mei cernant oculi
Mollis ad serena, Gaudia aeterna.
186 —
Ave, vitam mortuo 4. Ave, qui praepropere
Qui reddis decenter, Ad astra festinas,
Precatu continuo Mentis meae miserae
Me juva volenter, Repara ruinas,
Ut ab actu fatuo Coeli mihi mittere
Kesurgam recenter, Stude medicinas,
Et non cadam denuo Digne queam promere
Ad malum nocenter. Laudes ut divinas.

3. Ave, qui operibus 5. Ave, qui martyriura


Te piis das gratum, Sustines prudenter,
Tuis sanans precibus Hinc coeli palatium
Lepra vulneratum, Subintras potenter,
Sana facinoribus Tuum mihi brachium
Dire me gravatum, Succurrat valenter,
Et a culpis Omnibus Ut ascendam solium
Redde liberatum. Coelorum gaudenter.

Cod. Tegurin. (Chn. Monac. 19824) fol. 275 a. A. Cod. SS. Udalrici —
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 137 a. B. —
4, 8 Laudes et divinas B.

26. Ad sanctum Matthiam.

1. Ave, stirpis nobilis Succurrens mirifica


Sancte o Matthia, Tua pietate
Pro Juda laudabilis Ab omni salvifica
Surgis Sorte pia, Me iniquitate.
Prece da ut stabilis
4. Ave, vitam mortuis
Sim in vitae via.
Ter denis modesta
Et mihi placabilis
Qui virtute tribuis,
Vera sit sophia.
Me duc ad honesta,
2. Ave, Sacra semina Non mala cum fatuis
Spargens in Judaea, Subeam funesta,
Deterge peccamina Cum sanctis praecipuis
Apud Deum mea, Dei agam festa.
Fugiant temptamina
5. Ave, morti subderis
Per Christi trophaea,
Quando transiturae,
Mea mens ad carmina
Christo statim jungeris
Surgat jubilaea.
Conregnans secure,
3. Ave, qui gratifica Tibi sie ut poteris
Caecos sospitate Jüngere sit curae
Curans a tabifica Me qua frueris^
vitae,
Sanas caecitate, Semper permansurae.
Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 275 b. A. — Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 137 a. B. —
3, 1 gratificas B. — 3, 4
Sanans B. —
4, 2 Pluribus B. — 5, 5 sie poteris A.
;

— 187 —
>1. Ad sanctam Stcpliainini.

1. Ave, qui verbo et vita 3. Ave, qui Cliristum vidisti.


Flores, Stepliane levita, Cum ad coelum respexisti;
Martyr i)ninus legis iiovae, Christum in coelis videre
Pia ine virtute fove. Da mihi et congaudcre.
2. Ave, (lui Vincis Judaeos,
Hostes per te vincam meos, Ave, qui oras pro lioste,

Carnem saevani, stultum mun Ad tale me trahe post te,

dum Dulci semper fruar pace


Atque Satlianani ininiundum. Cum stulto et contumace.
5 Ave, saxis qui finiris,

A culpae me solve diris


Et deduc post vitae mortem
Tecum ad coelestem sortem.

Cod. Tegiirin. (Chn. Monac. 19824) fd. 276 b. A. Cod. SS. Udalrici —
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 137 b. li. 1, 4 Pia fehlt B. —
28. Ad sanctum Laurentium.

1. Ave, Laurent! beate. 3. Ave, qui pro poenis ignis


Assabaris dum in crate Praemiis ditaris dignis,
Tyranno sie insultasti. A me peccati habenas
Dicens: Ede, quod assasti. Infernique fuga poenas.
2. Ave, qui assatus gaudes, 4. Ave, qui turbae egenae
Dignas agens Deo laudes. Das Christi thesauros plene,
Pro me funde preces ei, Peccatorem me egenum
Ut misereatur mei. Gratia Dei fac plenum.
5. Ave, qui vincis in igne.
Sequi te da mihi digne
Ad sanctorum claritatem
In coelestem civitatem.
Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 276 b. A. Cod. SS. Udalrici —
etAfrae (Clm. Monac. 4423) fol. 137 b. B. —
Cod. Lunaelac. (Palat. Vindob.
4Ü87) saec. 15. C.
2, 3 fmidas B. —
3, 3 A peccati me C. —
5, 3 Ad sanctam claritatem C.

29. Ad sanctum Achatium.

1. Ave, miles Christi fortis, 2 Ave, virtus invicta


Achati sanctissime, Et spes mca vivida,
Pugil vcnerandae sortis Tuis precibus delicta
Stirpisque clarissimae Mea dele livida,
Decem milium cohortis Mea mens Deo non ticta
dux invictissime, Recta Sit et pavida,
Qui vicerunt tecum mortis Et libido a me victa
Poenam jucundissime. Jam abscedat lurida.
— 188 —
3. Ave, martyr pretiose, Tu meorum peccatorum
Forma patientiae, Veniae sis signifer.
Triumphavit gloriose Et procul mihi malorum
In te princeps gloriae, Sit exactor letifer.
Da, ut obstem nebulosae 5. Ave, qui cum delicato
Demonum nequitiae, Tuo contubernio
Jesu Christi gaudiosae Gaudens in coelesti prato
Conjungar militiae. Frueris convivio,
4. Ave, tot candidatorum Interventu junge grato
Martyrum vexillifer, Tali me solatio,
Qui virtutum atque morum Ut conviva cum beato
Cunctis es odorifer. Regnem Dei tilio.
Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 276 ä. A. —
Cod. Tegurin. (Clm.
Monac. 20124) saec. 15 B. —
Cod. SS. Udalrici et Afrae (Clm. Monac. 4423)
fol. 138 b. C.

80. Ad sanctum Gregoriuni.

1. Ave, gemraa praesulum, Rogo te medullitus,


Gregori beate, Ut me infecundum
Exemplar et speculum Deo reddas penitus
Vitae illibatae, A peccatis mundum.
Cordis mei vasculum 4^ Ave, summe pontifex,
Reple castitate, Qui Dei servorum
Ne per carnis vinculum Servus es et opifex
Liger voluptate. Operum piorum,
2. Ave, coeli fistula, Non me mille-artifex
doctor Anglorum, Fraudet, dux malorum,
Caritatis facula, Sed ut sim virtutifex
Decens norma morum, In coetu justorum.
Ne me necet macula 5, Ave, fulgens saeculo
Criminum meorum, Stella matutina,
Placa per oracula Omni datus populo
Principem polorum. Hora vespertina,
3. Ave, sancti spiritus Levans me de stabulo
Organum jucundum, Et culpae sentina,
Verbo tibi coelitus Coeli habitaculo
Dato ditas mundum. Angelis conbina.
Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19 824) fol. 325 a. A. — Cod. Tegurin. (Clm.
Monac. 20 001) anni 1476 fol. 262 a. B.

31. Ad sanctum Augustinum.


Ave apostolice, Fraudi diabolicae
vir Augustine, Non me subdi sine,
Succurrens catholicae Sed jungar angelicae
Fidei ruinae. Yitae sine fine.
; ; ;

189 —
2. Ave, evangclicam 4. Ave, fulgens lilium
Praedicans doctrinam. Vitae sanctitate,
Per ipsam angelicaiii Exemplar humilium
Uestaurans ruinam, Dulci paupertate,
Ergo mihi coelicam Praebe patrocinium
Confer mcdicinam, Ne disjungar a te,

lutrem diabolicam Sed te sequar praevium


Ne quando doctrinam. Morum gravitate.

3. Ave, Hipi)onensimn 5. Ave. qui feliciter


Qui antistes factus, Volas ad superna,
Es poiititiealium Me colat memoritcr
Jura digne nactus, Tua mens paterna,
Ad nihil per vitimn, Tuere perenniter.
Qui sum heu redactus, Ne petam inferna,
Duc ad vitae bravium Consequar sed dulciter
Me per pios actus. Gaudia aeterna.
Cod. Teguriii. (Chn. Monac. 19 824) fol. 32d b. A. — Cod. Teo-urin. (Clm.
Monac. 20001) amii 1476 fol. 262 b. B.

32. Ad sanctmn Martinum.

Ave, Dei pontifex Ave, spernens saeculum,


Et virtutum artifex, Militumque cingulum,
Martine beate, Gaudia stultorum,
Genitrix Pannonia Ad baptismi lavacra
Tua te, Italia Yolas et simulacra
Nutrix laudant grate. Dejicis deorum
Manus tuas commoda Da mihi, ut omnia
Ad meae incommoda Mundi spernam gaudia
Mentis sceleratae, Cum melle eorum,
Sana me interius, Et me fac proficere
Exorna exterius In virtutum munere
Morum gravitate. More beatomm.
Ave, qui cooperis 4. Ave, qui restituis
Nuditatem pauperis Tribus vitam mortuis
Chlamide partita, Tua prece pura,
Tua per suffragia Animae restitue
Nulla per contraria Meae sensmn mortuae
Vincar in hac vita Medela secura
Mea mens per misera Post odorem currere
Non laedatur, prospera, Tuum fac et capere
Yirtute vestita, ]Me regna mansura,
Tuis sie auxiliis Nullum me illicitum
Atque beneficiis Trahat vel prohibitum
Spe fruar cupita. Ad mala futura.
190 —
Ave, cuncta saecula Me sequi velociter
Per multa miracula Te fac et feliciter,
Qui illustras late, Non dij Ungar a te
Et sie intras gaudia Junctus sanctis omnibus
Jucunde coelestia, Vivam in coelestibus
Plenus sanctitate; Cum jucunditate.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 277 b. A. —


Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 137 b. B. —
Cod. Lunaelac. (Palat. Viiidob.
40>7) saec. 15. fol. 250 a. C. —
4, 8 Tuum fac me A. —
4, 9 Regna per-
mausura A. — 4, 12 malam futuram A. —
^5, 7 feliciter B. —
5, 8 velociter B.

33. Ad sanctam Benedictum.


1. Ave, pastor et patrone, Tuae jam mihi praesenta
Monachorum gloria, Virtutis auxilia,
Benedicte, pater bone, Ut per tua fulcimenta
Omni florens gratia, Yigeam in latria.
Clipeum te pro me pone 4. Ave, quia boni moris
Cuncta contra vitia. In te ridet copia,
Mihi adstans in agone, Vitae mihi purioris
Per te vincam omnia. Offer beneficia,
2. Ave, qui fallentis mundi Fugere da cunctis horis
Conculcasti dulcia, Omnis culpae devia,
Non me mundi furibundi Praesta vas ut sim honoris
Superet malitia, In coelesti patria.
Nee permittas me confundi 5. Ave, quia vanitatis
Sathanae versutia, Contempsisti otia,
Sed ut fiam cordis mundi, Per te virtus pietatis
Precum da instantia. Mihi fiat socia,

3. Ave, carnis blandimenta Duc de faece foeditatis


Qui vicisti noxia, Ad vitae negotia,
Hostis praesta temptamenta Tua prece cum beatis
Vincere me spurcia, Me Christo consocia.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 276 b. A. —


Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 138 a. B. - - Cod. Lunaelac. (Palat. Vindob.
4087) saec. 15 C. —1, 4 floris C. 3, 3 Carnis viva temptamenta C.

3, 4 spuria B. —3, 8 in latera C. 4, 1 bono moris C.

34. Ad sanctum Bernharduni.


1. Ave, pater monachorum, 2. Ave, pater beate,
Speculum et regula, Mea spes et brachium,
Virtutum vas et bonorum, Dulcis et desiderate,
Omni carens macula, Corona et gaudium,
Bernharde, decus morum Passionis in me
natae
Qui ardes ut facula, Exstinguens incendium,
Te juvante peccatorum Benedictionis gratae
Non me stringant vincula. Stilla stillicidium.
- 191 —
3. Ave, qui illecebrosa Et in bonum commutare
Hormisti crimina, jNIores vitae veteris,
Ergo codi gaudiosa Yitacque participare
Conscendisti culniina, Concodc (|ua frueris.
Fac, ut carnis vitiosa 5. Ave, qui jani jucundaris
Supererri certamina, Cum San Ctorum millibus,
Mea mens sit virtuosa Subveni, ne nmndi maris
Tua per precaniina. Obniar in tiuctibus,
4. Ave, sidus ut solare Et ne conculcar amaris
Qui fulges prae ceteris, Inferni doloribus,
Meum veni expugnare Sed conjunge me praeclaris
Cor a sorde sceleris, Angelorum coetibus.
Cod. Tegurin. (Clm. Älonac. 19824) fol. 277 a. A. —
Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 138 b. B. —
5, 5 concludar B.

35. Ad sanctum Nicolaum.


1. Ave, admirabilis A peccati vinculis
Myraeae o bumilis Cunctisque periculis
Praesul civitatis, Salva me recenter,
Nicolae, Patera Non Sathan me terreat,
Genuit te libera Neque malum sorbeat
Multae honestatis; Ultra violenter.
Dejecta infantia 4. Ave, tu qui fatuas
Proficis in gratia Zelo Dei statuas
Magnae sanctitatis, Frangis idolorum,
Ergo sanctis meritis Mortuum resuscitas
Tuis de praeteritis Et in fundo visitas
Me solve peccatis. Mersum fluviorum;
2. Ave, qui puellulis Cordis mei frivola
Tribus, ne prostibulis Tuorum vi idola
Dentur, subvenisti; Frange meritorum,
Tres solvis de carcere, Me in bono robora,
Ducens studes solvere Et a fraude libera
Tres de morte tristi; Adversariorum.
Hinc me duc de crimine 5. Ave, nam de tumulo
Et de consuetudine Tuo fluunt sedulo
Mala dono Christi, Olei liquores,
Ut mea possessio Sanantes hydropicos
Christus sit et portio, Atque epilepticos
Da, quem possedisti. Cunctosque dolores;
3. Ave, te vocantibus Sana ergo omnia
Et periclitantibus Mentis meae vitia
Qui ades volenter, Et carnis languores,
Tua ne provincia Vana mundi spernere
Pereat inedia Da et coeli carpere
Panem das prudenter; Fructus gratiores.
192

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 278 a. A. Cod. SS. Udalrici —
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 138 a. B. —
2, 12 Da quem jam vicisti
B. — 4, 8 Vi tuorum B. —
4, 10 sqq. Me de culpa suscita Et in lacu
visita Malorum meorum ß.
I

5, 9 carnis liquores B.
j

36. De sancta Agatha.

1. Agatha, Siciliae Pro me Dei filium,


Ave patrona, Precor, interpella,
Multiformis gratiae Elonget ut Vitium
Rident in te bona, A me et flagella.
Accurris miseriae
4. Ave, pro peccamine
Paganorum prona,
Meo, precor, ora
Qui misericordiae
Tuoque precamine
Tuae laudant dona.
Veniam implora,
2. Ave, egregia Mecum in examine
Virgo sponsa Christi, Sis in necis hora,
Tu pro cujus gloria Pio sub velamine
Sanguinem fudisti, Mortis rumpe lora.
Cum mundi fallacia
5. Ave, surge, filia
Sathan am vicisti,
Sion generosa,
Ingredi coelestia
Non ad desideria
Regna meruisti.
Mea sis morosa,
3. Ave, vallis lilium,, Sed ab hac miseria
Siculorum Stella, Mundi turbinosa
Virtutis hospitium Me ad coeli gaudia
Et honoris cella. Duc, gloriosa.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 281 a. A. — Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 139 b. B. — 1 , 5 Occurris B. — 4, 3
Tuorumque B. —
5, 8 o gaudios a. B.

37. Ad sanctain Agnetem

1. Ave, Agnes, natu clara, 4. Ave, sponsa Deo digna,


Yultu decens, actu gnara, Martyr dulcis et benigna,
Audi me ad te clamantem Solve ad finalem punctum,
Et exaudi suspirantem. Regnans in me, malum cunctum.

2. Ave felix et beata 5. Ave, Agnes, flos vernalis,

Agnes, Christo consecrata, Lava me a cunctis malis,


Aurem ad me huc inclina, Transfer impolluto calle
Tolle moras et festina. Me ex mundi hujus valle.
3. Ave, Agnes, tota munda, 6. Ave, innocens columba,
Me totum iramundum munda, Me duc ex peccati tumba,
Vulnus mentis meae sana, Mihi confer cor contritum,
Fuga cuncta a me vana. Omni bono redimitum.
— 19;^

7. Ave, bcllatrix fortis, 10. Ave, Agnes, virgo casta,


Salva nie de portis mortis, Hora mortis mihi asta,
Aufer a me pravos inotus, Ne ([uidquam mihi molesti
Per te niundus tiaiii totus. Irrogent hostes funesti.

8. Ave, Agnes, lux novella, 11. Ave, Agnes, vas virtutum,


Fulgens cordis niei Stella, Contra Sathan te da scutum,
Me refornia plene Deo, Tuta me ab orci valva,
Dulci redemptori meo. A secunda niorte salva.
9. Ave, Agnes, tua dextra 12. Ave, Agnes, meum lumen,
Sana nie intus et extra, Duo ad coeli me cacumen,
Tua me tutela fove, Ubi per tuum precamen
Et sie ad viriutes move. Deum semper laudem. Amen.
Cod. Togurin. (Clin. Monac. 19824) toi. 27S b. Olfschon die Form —
dieses Liedes von den übrigen abweicht, verrät sich der Auetor (b)cli hin-
reichend, namentlich J 1, 2 te da scutum.

3S. Ad eaiidem.

1. Gaude, sponsa Christi, Agna, 3. Gaude, quod flammam urentcm


Quae nmndi trausisti stagna te non nocentem,
Yicisti,
Dulci cum constantia; Salvatoris gratia;
Gaude, quod cum nudabaris, Gaude, quod transgutturata
Crine magis tegebaris Yit cruore laureata,
Quam amictus gloria. Mercaris coelestia.

2. Gaude, quod in lupanari 4. Gaude, quod pcrdendo mortem,


'J'enon permisit foedari Invenisti vitae sortem
Angeli custodia; Felici Victoria;
Gaude, per te suscitatur Gaude Christo sociata,
Tuus sponsus, qui nocatur, Duc nostra delens peccata
Sathanae necjuitia. Nos ad coeli gaudia.
Cod. Teg-urin. (Clm. Monac. 19824) fol. 278 b. A. - Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 44-'.]) fol. J 39 b. B. — Cod. Lunaelac. (Palat. Vind..b.
4U87) fol. 2G() b. C.

80. Ad saiictam ('aeciliam.

Ave, Caecilia, 2. Ave, quae ab impiis


Tota speciosa, Nimis aversaris,
Candens ut si lilia Nam obscoenis nul)tii^

Juncta sint cum rosa, Tu non delectaris,


Contemnis sublimia Sed in piis studiis
Et imperiosa, Tota conversaris,
Eligis humilia Hinc coeli deliciis
Magis gratiosa. Digne satiaris.
DrHvt's, Coniudus (ifinnicensis. 13
— 194 —
3. Ave, decens viola,
. Non me fuscet mäcula
Flos humilitatis, Ultra pravi moris,
In me nunquam viola Succende me facula
Fidem caritatis, Divini amoris,
Dele facta frivola 5. Ave, in hoc saeculo,
Meae pravitatis,
Rosa sine spina,
Ne damnatae incola
In mortis articulo
Fiam civitatis.
Accurre festina,
4. Ave, sponsa sedula Mihi tuo famulo
Christi redemptoris, Assistens vicina,
Tua prece jacula Et in Jesu lectulo
Vincam temptatoris, Me tecum inclina.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 280 b. A. —


Cod. SS. Udalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 141 a. B. —
4, 2 Almi redemptoris.

40. Ad sanctam Christin am.

Ave, Sion filia, Ad virtutes erige


Sacra o Christina, Tua prece grata,
Orta de Barbaria Cum Salute porrige
Ut rosa de spina, Gaudia beata.
Spreta idolatria
4. Ave virgo, propere
De mundi sentina
Veni, decora,
Surgis, horres omnia,
Veni, veni prospere,
Volas ad divina.
Veni sine mora,
Ave, me fac viöcere, Veni, et a scelere
Quae tu superasti, Ut absolvar, ora,
Fluxum carnis temerae, Custodi summopere
Quem tu exsiccasti, Me in mortis liora.
Mundum da contemnere,
5. Ave, infernalia
Quem tu conculcasti,
Mala me vitare
Sathanam confundere, Et tormenta alia
Da, quem exsufflasti.
Juva declinare.
3. Ave, meos corrige Ad coelorum- gaudia
Sensus, o sacrata. Statim evolare
Ad Deum me dirige, Me fac et in gloria
desiderata. Cum Christo regnare.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 280 a.

41. Ad sanctam Cunigundem.

1. Ave, virgo regia, Tu delectabilia


Dulcis sponsa Christi, Mundi abjecisti,
Cunigundis, vitia Cum dulci üducia
Quae gaudens vicisti, Christum induisti.
195 —
2. Ave, Sion tilia, Ave, virgo, duleior
Ti' Cliristus siilvavii (^)uae (^s favo niellis
C'anüs al) infaniia, Cordi meo, elarior
Qua te inaculavit Universis stellis,

Daemonis nequitia, 'J u niilii es gratior


Sed euiii prost ravit Prae sanctis puellis,
Tua iiinocentia Salva nie, nam niorior
Atque supcravit. Mundi in procellis.

3. Ave, candens liliuin, Ave, gaudes titulo


dulcis regiua, Quae virginitatis,
Honoris tricliniuni, Intuere oculo
Kosa sine spina, Me nunc pietatis,
Mihi in subsidium Solvar adniiniculo
Gaudenter festina, Tue a peccatis,
Et a malignantium Victo mortis vinculo
Custodi ruina. Conregnem beatis.

Cod. Tegiirin. (Clm. Monac. 10S24) fol. 2S1 b.

42. Ad saiictam Katharinam.

1. Ave, eximia Currentem per devia


Yirgo Katharina, Adhuc per peccatum
Exorta de Graecia, Sperncntem felicia,
Martyr et regina, Fac tine beatum.
De tua praesentia
Ave, virgo propera
Mons exsultat Sina,
Mihi in solamen,
In omni angustia
Exsurgam ad prospera
Mihi sis vicina.
Tuum per levamen,
2. Ave, quae Maxentium Da, ut spernam scelera,
Caesarem sprevisti, Mihi respiramen,
Et ad Christum gentium Scandam super sidera
Rlietores duxisti, Tuum per ducamen.
Rotarum supplicium
Ave, mea gloria,
Prece confregisti,
Ave, vas virtutum.
Jucunda per gladium
In mortis angustia
Coelos introisti.
Te fer mihi scutum,
3. Ave, quae in gloria Me fac a fallacia
Locum tenes gratum, Sathanae solutum,
Vide in miseria Praebe ad coelestia
Me et culpa natum. Iter mihi tutum.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19S24J 1. 279 b. A. - Cod. StS. Udalrici


t

et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 139 b. B. —


Cod. Teg'urin. (Clm. Monac.
20021) anni 1470 toi. 342 b. C. 2. 3 rhetores —
Gentium B. 3, 4 Me —

[

in culpa ^—3,7
Xam sperno felicia et finem beatum B. 5, 4 Te fehlt
B. —5, 7 Da in coeli curia Me cum Christo tutum B.
|

13*
— 190 —
48. Ad sanctam Luciam.

1. Ave, virgo nobilis Per te primis motibus


Syracusana, In me temperatis
Lucia immobilis, Sic, ut sim in actibus
Quae stas fide sana, Dehinc pietatis.
Praesidis ignobilis
Dicta spernis vana, 4. Ave,me hie vivere
Vulnus poenae labilis Da sine querela,
Mente suffers plana.
Modum quo proficere
Valeam, revela,
2. Ave, ecce nimium Viam vitae pandere
Gravor sub peccato, Dignanter anhela,
Opis praebe brachium Nam vult post te currere
Mihi desolato, Mea mens anhela.
Contra omne Vitium
Me nunc confortato, 5. Ave, de virtutibus
Placa regem omnium Ad montem virtutum,
Interventu grato. Me duc ab obstantibus
Iter para tutum,
3. Ave, de mortalibus Cunctis impugnantibus
Me solve peccatis, Me te offer scutum,
Et de venialibus Junge me coelestibus
Saepe iteratis, Gloria indutum.

Cod. Teg-urin. (C^m. Monac. 19824) fol. 280 a.

44. De sancta JVIargaretha.

1. Ave, ingenua, Ave, jam confugio


Dulcis Margaretha, Ad te cum pavore,
Vana et felliflua Ut sim sub refugio
Mundi transis freta, Tuo tutiore,
Sathanae tu cornua Namque culpae vitio
Calcas inquieta, Pro sordidiore
Pro me flecte genua Scio, Dei filio
Deo mente laeta. Me ingratum fore.
2. Ave, in me tabuit Ave, aures precibus
Lumen rationis, Imple salvatoris.
Heu et fructus marcuit Pro cunctis reatibus
Bonae actionis, Mei peccatoris,
Torpor me absorbuit Ut solvar ab actibus
Indurationis, Vitae vilioris,
Prob pudor, praevaluit Ne involvar ignibus
Faex confusionis. Aeterni furoris.
Il>7

Sim in coiisciontia,
(Jiiudcuni sanatus. In Cliristo fundalus,
AI) omni niisoria Conre«^ii('ni in gloria
Culpac serenatiis Ipsi sociatus.

Cod. Tegurin. (Clin. Mon.ic. H)S24) \\>\. 2sl a. A. - Ccd. SS. IMaliici
et Atme (Clin.Monac. 4423) M. 140 a. H. ^ Cod. Lunaclac. (l'.il.it. Xindol..
4Ü!57) tbl. 259 a. C. — 1>, 3 Et iVuctus ht-ii H.

IV Ad saiictaiii rrsiilani.

1. Ave, virgo Ursula. Christo iiiulta iniiia


Generis regalis, Martyruni lucraris.
Non te carnis macula Cum (luil)us in curia
Fuscat aliqualis, Coeli gloriaris.
In te tabernacula 4. Ave, ecce sceleris
Princeps illocalis Me laedit ligamen,
Fixit, praebens oscula Cujus ponderis
(iu()(iue
Sponsi spiritalis. Oppriniit gravamen,
2. Ave, primiceria Praecurre pme ceteris
Victoriosarum, Ad meum juvamen,
Te undena milia Contra tela veteris
Ornant puellarum, Hostis sis tutamcn.
Tibi per niartyria 5. Ave, bis teraporibus
Tot quideni sanctaruni Quae surgis ut Stella.
Frequentantur gloria Occidentis partibus
Per orbem terrarum. Patrona novella,
;3. Ave, mundi dulcia Tuis piis precibus
Quae aspernabaris, INIortisfuga fella,
Juste tympanistria Me junge coelestibus,
Agni nuncuparis, dulcis puella.

Cod. Tegurin. (Clm. Monat-, 19824) tbl. 281 b. A. — Cod. «ö. l'dalrici
et Afrae (Clm. Monac. 4423) toi. 141 b. B.

40. Ad saiictam Mariam )Iagdaleiiaiii.

Ave, clari generis Pedes abundantia


Dulcis ^Magdalena, Lacrymae lavisti,

üniversi sceleris Quos crinis decentia


Quae fuisti plena, Osculans tersisti.

Illustravit sideris 3. Ave, te clementiae


Te coelestis vena, Dei mundat norma,
Fructum vitae foederis Quae es poenitentiae
Degustas amoena. Speculum et forma,
Ave, quae convivia Me obedientiae
Felix introisti, Divinae reforma
Ubi Jesum copia Et benevolentiae
-Balsanii unxisti, Ipsius con forma.
198 —
Ave, quae jam pabulo Ave, discipula
Vitae regionis Christi redemptoris,
Frueris, a poculo Funda propugnacula
Me nunc Babylonis Boni in me moris,
Salva et a vinculo Et ad fontem stimula
Educ Pharaonis, Me Dei amoris,
Ne plectar venabulo Ut vivam per saecula
Dirae ultionis. In regno decoris.

Cod. Tegurin. (Clm. Monac. 19824) fol. 279 a. A. Cod. SS. Udalrici—
et Afrae (Clm. Monac. 4423) fol. 139 a. B. —
1, 8 Degusta B.

Druckfehler.
S. 7 Zeile 1 v. u. lies: Hiezii verfafste im Auftrage, statt: verfafste er
im Auftrage.
Iiilialts- Verzeichnis,

Seite

Aeterne pontifex 126 Ave qui verbo et vita 187


Agatha Siciliae 192 Ave salve gaude vale (o beata) . 91
Ave admirabilis (Myrcao) .... 191 Ave salve gaude vale (o Maria) . 22
Ave admirabilis (o crux) .... 174 Ave salve sancta Anna 98
Ave Agnes natu clara 192 Ave sancte Floriane 65
Ave apostolice 188 Ave sancte spiritus 172
Ave beate Matthaee 184 Ave sidus coclicum 182
Ave candens lilium 86 Ave Simon venerande 185
Ave clari generis 197 Ave Sion filia 194
Ave Dei pontifex 189 Ave sole purior 21
Ave felix o beata 186 Ave stirpis nobilis 186
Ave felix Ursula 96 Ave summa trinitas 175
Ave gemma praesulum 188 Ave Thoma Didyme 182
Ave Hierosolymae 183 Ave trinus in personis 44
Ave hujus saeculi 185 Ave vas electionis 180
Ave Jesu fili Dei 173 Ave verbum praedicans .... 183
Ave Jesu lux exorta 171 Ave virgo Barbara 92
Ave Johannes praeclare. . .179
. Ave virgo celebris 97
Ave Laurenti beate 187 Ave virgo Christo grata .... 155
Ave lucis speculum 93 Ave virgo Dorothea 90
Ave manna angelorum 175 Ave virgo felix Agnes 88
Ave maris Stella 40 Ave virgo generosa 95
Ave niatrona nobilis 99 Ave virgo Margaretha 89
Ave Michael beate 178 Ave virgo nobilis (desponsari). . 26
Ave miles Christi fortis .... 187 Ave virgo nobilis (o Syracusana) 196
Ave o Bartholomaee 84
1 Ave virgo regia 194
Ave o Caecilia 193 Ave virgo sanctitatis 94
Ave o eximia 95
1 Ave virgo Ursula 197
Ave o ingenua 196 Ave virgo virgula 35
Ave omni laude plena 165 Ave virgo venerabilis 156
Ave o puerpera 177 Creator creaturarum 105
Ave o sancte Andrea 181 Belicata o puella 152
I Ave pastor et patrone 190 (xaude quam magnificat .... 37
Ave pater monachorum 190 Gaude sponsa Christi Agna. . . 193
Ave pater omnium 171 Gaude virgo dico gaudens ... 34
Ave Petre o beate 179 Gaude virgo laus eunctorum . . 178
Ave plena gratia 100 Jacobe amice Dei 119
Ave plena Magdalena 101 Jesu ave fax amoris 172
Ave prudens et divina 142 Maria sponsa Domini 32
Ave qui major vocaris 181 Mater pia mater dia 176

r
.

200 —
Seite Seite
candentes coeli rosae .... 159 Salve qui magnus diceris 84
O Maria paradisus 30 Salve salve praeelecta . 160
O Petre apostolice 48 Salve sancta beatorum . 71
Paule Christus cum prostravit . 110 Salve sancte Benedicte . 81
Salve antistes Ang-lice 67 Salve sancte Colomanne 70
Salve Areopagita 72 Salve sancte Domine 61
Salve atlileta optime 64 Salve sancte eremita. . &2
Salve Barnaba benigne 59 Salve sancte Hieronyme 78
Salve beate Domine 77 Salve sancte Luca Dei . 60
Salve candens margarita .... 146 Salve sancte Alexi . . 85
Salve Christi benedictus .... 52 Salve sancte Andrea . 51
Salve coeli Doniina 27 Salve sancte Laurenti 63
Salve decus Silesiae 164 Salve sancte Matthaee 56
Salve doctor eximie 76 Salve sancte Matthia. 58
Salve fortis miles Christi .... 6S Salve sancte o Philippe 55
Salve gemma claritatis 130 Salve sancte o Vincenti 66
Salve Gregori maxime 75 Salve sancte Paule Christ 83
Salve Johannes hodie 47 Salve sancte Paule legis 50
Salve mater salvatoris 117 Salve sancte Petre mitis ,
49
Salve mi angelice 46 Salve sancte praesul Clen 62
Salve mirae sanctitatis 8U Salve Simon Cananaee . 57
Salve mitis et benigne 1 33 Salvete decem milia . . 74
Salve nobilis regina 38 Salvete pleni gratia . . 73
Salve nunc evangelista 53 Salve venerabilis . . . 162
Salve o apostoloriim 107 Salve Yirgo delicata . . 139
Salve o Bartholomaee 56 Salve virgo gratiosa . . 143
Salve pater afflictorum 121 Salve virgo gloriosa . . 147
Salve pater venerande 124 Salve virgo salutaris. . 157
Salve pie sancte Marce 60 Salve virgo singularis . 132
Salve praesul praecipue .... 79 Salve virgo sponsa agni .-150
Salve princeps Bohemorum ... 1 28 Salve virtus cordis mei 137
Salve pulchrum sidus coeli ... 54 Summo Deo agmina . . 45
Salve quem tarn mire Deus. . . ()9 Te dilecte consobrine . 113

-^&?0=^g

Pierer'sclie Hofhudidnickerei, Stephan Geibel & Co. in Altenburg.


>.jj^*

^ fl^^Jl^E..; > -.l


>^3?-^
i,.i^;|-| ,^.^^
^
g^sHI| P^3
T?^ V " '^^'•- '^*''^*i 'SB^^'-'J
1^^, ' V^Wfl^g£^>>

S'^^^m ^^
i^a:^
3 >'^ fcl.Mr

^^1

Das könnte Ihnen auch gefallen