Sie sind auf Seite 1von 296

ANALECTA HYMNICA

MEDII AEVI.

Herausgegeben
von

Clemens Blume und Guido M. Dreves.

XXVII.

HYMNODIA GOTICA,
Die

Mozarabischen Hymnen
des

alt-spanischen Ritus.

Leipzig.
0. R. R e i s 1 a n d.
1897.
HYMNODIA GOTICA.

Die

Mozarabischen Hymnen
des

alt-spanischen Ritus.

Aus

handschriftlichen
und gedrucktenQuellen
herausgegeben
von

Clemens Blume
S. J.

Leipzig.
0. R. R e i s 1 a n d.

1897.
JUN - 8 1938

l C> 8 0 1
VORWOKT.

JJen Hynmencler mozarabischen


ocler gotisch
- mozara-
bischen1) Liturgie, welche in diesem Bande insgesamt, soweit
sie erhalten und erreichbar sind, vorgelegt werden, hat von seiten
der Litterarhistoriker und Hynmologen kein sehr freuudlicher
Stern geleuchtet. Nicht als wenn sie keiner besonderen Be-
achtuug fttr wert gehalten waren; im Gegenteil: Zwar mag vor
dem Auge des Aesthetikers und rtem Ohre des nur an klassisches
Latein gewohnten und einseitig fiir dieses sich erwarmenden
Litteraten maucher Sprofsling der mozarabischeuMuse in seinem
rauhen Gewande und niit seinem ungewohnten Klange wenig
Gnade findt-n. Ich selbst gestehe, dafs mir bei Inangriffnalnne
dieser Arbeit inehr als einer dieser eigentumlichen,so verwilderten
Gesellen die Frage aufdrangte: Lohut es sich deun wohl der
J) Die Liturgie der alten Kirche Spaniens, insofern sie von der ro-
misclien Liturgie sich unterscheidet, wird nach verschiedenen historischen
Epochen mit verschiedenenNamen bezeichnet. Manche wollen sie nach der
Zeit ihrer ersten Anfange spanisch oder romisch-spanisch genannt \vissen.
Von der Zeit der Gotenherrschaft (seit Anfang des 5. Jabrhunderts) heifst sie
vielfacb gotisch; nach der Eroberung Spaniens durch die Araber (711)
mozarabiscb. Von der Eroberung Toledos durch Alphons VI. entlehnen
einige die BeneDnung toletanisch. Wegen der Verdienste, welche sich
der hl. Isidor von Sevilla um die Neubelebung (vielleicht auch Umanderung,
aber keineswegsEinfiihrung oder gar Erfindung) des mozarabiscbenKitus
erworben hat, beifst derselbe auch wohl Isidorianisch. Als generelle Be-
"^zeicbnungist gewohnlich nmozarabischeLiturgie" gebraucblich, der wir uns
anschliefsen. Uber die Etymologie und folglich auch die Scbreibweise,
namentlich des lateinischen Wortes, herrscbt Uneinigkeit, weil Dunkel. Neben
Mozarabes und Muzarabes lauft die Schreibweise Mostarabes und Mustarabes,
d. h. arabisierende (unter den Arabern wohnende) Christen im Gegensatz zu
wirklichen Arabern. Als recipierte Schreibart diirfte ^Mozarabes"gelten,
der ich folgte. Noch dunkler ist die Frage iiber Ursprungund Entwicklung
der mozarabischenLiturgie, von der wir hier vollig absehcnkonnen.
Milhe, die mit solcherSorgfaltaufzuputzen
und auszustatten,
damit siein moglicbstursprunglicher
Gestaltund aunehmbarer
Forrasichwiederpriisentieren
undFreunde
gewinnen
konnen?
Andererseits
empfehlen
sich nicht wenigeHynmendurchForiu
und Inhalt, zumal wenn sie von den Schlackenetwas ge-
saubert werden; ja, vereinzelt sind wahre Perlen der Poesie
unter ihnen anzutreffen. Alle insgesamt aber sind wegen ihres
verhaltnismaisighohen Alters, wegen der Verschiedenartigkeit
ihrer Form, wegendes Einblickes, den sie uns in das Kultur-
leben Spanienswahrend der Herrschaftder Gotenund Araber,
in die Entwicklung der lateinischen Volkssprache und Metrik,
in die noch vielfach so dunkle Geschichte der alteren christ-
lichenHymnodiegestatten,von grofserBedeutung. Daher kann
es nicht Wunder nehmen, wenn in manchen Kreisen alles, was
mozarabischheifst, sich des regsten Interesses erfreut.
Weleher Art also und woher der Unstern iiber den mozara-
bischenHymnen? Als im Jahre 1502 auf Geheifsdes beriihmten
Kardinals und Erzbischofs Ximeues von Toledo der Canonicus
Alphons Ortiz das mozarabische Brevier neu redigierte xmd
herausgab, liefs er uns in seiner rpraefatiuncula" wenig oder
nichts wissen von dem, was uns eigentlich interessiert. Die
ganze Orientierung iiber den Stand der Frage entbalt der eine
Satz: ,,Anteanauique eoufusa paene oinnia in libris veteribus
atque haetenus incognita iacuisse penes eruditos palam
est."1) Das galt nach Ortiz'1 Ansicht von den damaligen Bre-
') Die vollstandigeVorrede, welcbe in den spaterenAbdrucken des
Breviers ausgelassenwurde, lautet im Original:
nAd reverendissimum in Xpo patrem et dominum, dominum obser-
vantissimumFranciscumXimenes archiepiscopumtoletanum Alfonsi ortiz
doctoris et canonici toletani praefatiuncula Incipit.
Reverendissime
in Xpo pater et dominepraestantissime
beati hysidori
ecclesiastica
officia nocturnapariterquediurna: dignilatequidemcgregia:
cognitioneautemet castigatione
difficilia tuo iussuaggressus
sumreformanda.
operosumprofecto studium. quae diu multumquerecognitaillustriora me
reddidisse
tuae diligentiaeet sollicitudiniclericiannumerent.
Anteanamque
confusapaeneomniain libris veteribusatque hactenus incognitaiacuisse
peneseruditospalam est. Nunc vero suis locis quaequerepositaofficia
aptaquereperiescaracteribusatque periodis distincta verbis atquesententiis
dilucida. Nempeimprimisdominicaliaatquequadragesimalia
officiaordine
priora seseofferunt, subsequenter
psalteriuracum delunctorumcelebriofficio
atquecommune
postremoque
sanctorum
legendae
occurentes
quibusperactis
vieren des mozarabischen"Ritus; das gilt noch heute von einem
bedeutenden Teile derselben,den Hymnen. Ein gut Stiick der
Konfusionhatte behobenwerdenkonnen,wennOrtiz die Angabe
seinerQuellen und desihnenentlehntenHymnenbestandes seiner
Vorrede eingefilgt hatte. Dafs er im Breviere, welches an
erster, ja einziger Stelle liturgischen Zwecken dienen sollte, von
einem kritischen Apparate rait Varianten-Verzeichnis absah, soll
ihm nicht zum Vorwurf gemachtwerden,wenngleichdie spatere
Textkritik diesesals bitteren Nachteil empfindenmufste. Un-
gleich gewichtiger ist, dafs Ortiz eine ganze Reihe von Hymnen,
namentlich auf die Feste der Heiligen, in einem sehr verderbten,
stellenweise vollig unverstandlichen, sinnlosen Texte seiner Aus-
gabe einfugte, nicht selten mit sinnstdrender Interpunktion und
horrender Strophenabteilung. Er folgte somit entweder kritik-
los schlechten Vorlagen, oder bekuodete durch eigenmachtige
Umanderungen, Erweiterungeu, Umstellungen ein wenig gliick-
liches Talent in Konjekturalkritik. Jedenfalls findet seine Ver-
sicherung Annositate deleta sanctorum officia . . . renovata
atque sine difficultate legenda" betreffs der Hymnen keine
zutreffende Anwendung. Man lese z. B. im Hymnus 0 magne
rerum Christe" die Strophen 5, 6 u. 9 im Texte bei Ortiz;
weitere Belege finden sich in den Variantenangaben zu den
eiuzelnen Hymnen in Fiille. Als grofses Verdienst jedoch mufs
es Ortiz angerechnet werden, dafs beinahe drei Dutzend mozara-
bischer Hymnen durch seine Ausgabe der volligen Vergessenheit
entrissen wurden, da dieselben jetzt in keiner anderen Quelle
auffindbar sind; 8 weitere Hyinnen finden sich zwar in der einen
oder anderen nicht-mozarabischen Quelle, aber in keiner moza-
rabischen Hs., und so bot seine Ausgabe fur dieselben den ein-
zigen aulseren Auhaltspunkt, diese Hymnen auf ihren mozara-

tandem ad calcem optatum perventum fuit non sine labore Alfonsi servi tni
vehementissirao. Tuis igitur industriac et impensis diu senio periclitata
officia hysidoriana legentur. Quae in omnium notitiam perventuraapud
posteros: charitatis tuac studia: et meos labores recensebunt. Videbitur
insuper diligcntia nobilis viri Melchioris goritii nouariensis: cuius opera
exactissima boc opus laboriosum est impressumin urbe regia toletana.
Vale et gaude quodannositatedelecta [1.deleta]sanctorumofficia tuo munere
renovata fuerint atque sine difficultate legenda nostris saeculistradideris.
Iterumque Vale."
bischenUrsprung hin zu prufen und als mozarabischwenigstens
mit Wahrscheinlichkeit zu befiuden.
Seit der leider recht mangelhaftenAusgabe von Ortiz gingen
die Hymnologenfurwahr nicht ohne Interessean den Hynmeii
der Mozarabervoriiber. Wer das Reiiertoriuni bymBologicumvon
Ulysse Chevalierbefragt, hort bei vielen Hymnendes ino/ara-
bisclienjBreviers die Nanien einesTommasi, Tamayo, Piuius,
Lorenzana1),Neale, Daniel nennen. Pas sind durchweg Namcu
von gutem Klang. Kine zieinliche Reilu-mozarabischerDichtungen
fand ferner bald in diesein, b.ild in jencm Hyinnar des roniischen
Ovdo Aufaahme, und so fiuclen wir dieselben vou namhaften
Hynmologen, wie Grimm, Stevenson,Mone, Dreves, Werner aus
wcrtvolk-ii alten Quellen veroffeutliebt. Trotzdem konnen alle
dieseArbeiten, so verdienstvoH einzelne derselben an sich gewifs
sind, nicht als ein wesentlicher Fortschritt auf deni Gebiete der
mozarabischeii Hynmendichtungbezeiehiietwerden, abgesehen
von der einen Arbeit des Erzbischofs und spateren Kardinals
Fr. Ant. Lorenzana von Toledo. In textlicher Hinsiclit
uivmlichschopftenjene zuerst geuanntenManuer ausdem Breviere
von Ortiz oder gar aus Quelleu dritter oder vierter Hand; nur
Lorenzana griff auf mozarabische Hss. zuruck und bereicherte
den bis dahin bekannten Hynmenschatzum eine stattliche Zahl,
indessenohne die Quelleii geniigeiid zu bezeichnen, ohne jedeu
kritischen Apparat, und im grolsen uud ganzen mit ahiilicheni,
wenngleich besserem Erfolg wie Ortiz. Dazu konimt nocli in
Betracht, dafs auJser Lorenzana niernand den vollen nioz-
arabischen HymvieubestandvevoffenUichte", die Gesamtzahl der
von Tbomasius,Keale uud Daniel publiziertenHynmenerreiclit
iiicht ein Drittel desselben.- Jeiie anderen Gelehrten, welche
aus alten romischenQuellen einzelue mozarabischeHymuen
edierten,liefertenzur Textkritik wertvolleBeitrage,insbesondere
Werner durch die treffliche Ausgabeder RheinauerHss.; aber
es sind eben keine mozarabisclienQuelleii, und die Anzahl dieser
so publizierten Lieder ist sehr gering. - - In litterar-histo.
riseher Hinsicht ist vollends aus Mantiel an Akribie durch
Mifsverstandnis,durch Ausbeutenreiner Konjekturenund ver-
trauensvolles
AbschreibenfalscherAngabeneine MengeIrrtiimer
*) Chevalier
nenntnichtdenNamenselbst,sondern
schreibt:nPatr.
lat. LXXXVI", woselbst
Lorenzanas
Werk abgedruckt
ist.
hetreffscler mozarabischen
Tlymnodiein Umlauf gesetzt,welchc
fast alle in Chevaliers Kepcrtoiium eingedrungen siud imd die
Konfusiou, iiber welclir Ortiz klagt, erst reclit venm-breu, statt
ehicii Fortscbritt zu kennzeichnen. Ein mutiger Strich niit dnu
Schwaniin iibrr ilic Tafel kanii allein helfen. Manche kiiustlich
ausgcfiillte Liicke iii uusm-in Wisseu betreffs der Mo/arabiT ist
herzhaft wieder blols/ulugm und dic Foiscliuug in deu iiltesten
Quellen aufs neue zu beginnen.
Das Urtcil klingt hart; einc niilicic lic.iuTindungdcsselben
ist sorait Pflielit. Vurab iiuiis ich jetloch bemerkeD, dals jene
Angaben eiuzig bezwocken, den Erweis /u bringeii, dais eine
Xoul)earbeitung der mozarabischen Hymnen ein wahres Be-
diirfnis fiir die Wissenschaft ist und letzteres keine blofse Phvuse,
wie man sie iu Vorreden oft liebt. Uiitcr deo rund 210 mozara-
bischeii Ilyrnnen dieses Bandes sind niuiilicli nur 25 inc-diti
iin streugou Siimc des Woites; wariun also, konute iiian sonst
ti.iLien, so viele bekaimte nochmals abdruckeii? Biu ich bei
diesen Erorterungeu iu die milsliche Lage versetzt , gegeu die
Arbeiten sonst hoeh\i.'rdienter uud gcscliiitzter Mannrr iu maiiclicii
Puiikten Stellung nehmenzu iniissen, so bedaure idi selbst dicses
zumeist. Weit angeiiehmer ist iriedliches Aufbaueii; aber eiu
Aufbauen ist luniioglich , wenu die Fuiidainente init Scliutt auf-
gefiillt siud, zu dessenEutfemung uuter Umstandeu schariesEi,--a
auzuwendcn ist. Sacliliclie AutklaruDg war gewisseu Irrtuiueru
gegeniiber, die man sonst ohne besondere Erwalmung lilM-rgehen
konnte, desto eher aimezeigt, als sie von Gelehrten ausghjui-i],
denen zuin Nachteil der Wisseuschaft viel zu voreilig und blind-
liugs Glauben geschenkt wurde. -- Feviiev wird bei der Schwierig-
keit der Sacbe, welche aus den erbraclitt-u uud gleich zu t-r-
bringeudeii Daten sich erweist, jeder Kimdige iii der vorliegemlai
Arbeit eineu ersten Scbritt und Versuch erblicken, clie Frago
betreffs der inozarabischen Hymriodie ibrer Losung niiher zu
bringen; bis zur vollen Losuiig derselben ist aueh hiusichtlich
der Texte noch ein weiter Weg /u machen. Es sei an dit-stT
Stelle die Mitteilung gestattet, daJs icb niit den Vorarbeiten zu
einor Specialstudie,in welcher die diesbezuglichen
sprachlichen,
metrischen und litterarhistorischen Probleme naher erortert werden,
bcscliiiftigt bin und dieselbe in einein der nachstenHefte unserer
nHyiiinologibcheu
Beitrager,
xprzulegen
gedenke.
Mit PiUcksicht
5Z5S

v.27
- 10 -

daraufmiigemangiitigstentschuldigen,
dafssowohlhier,alsauch
in den Fuisiioten zuni Text manclies nur gestreift oder prin-
cipiell unerwiihritblieb, das soiist nicht iibergangenwerden
durfte;daliiu gehortvor allemauchdie interessante und wich-
tige Frage iiacli dem Verfasserimd der Entstehuiigszeit der
einzelneu Hymwu.
Iui Vordergruude des luteresses, wie angedeutet, steht die
Ausgabedes Kurdiuals Loreiizaiia vom Jahre 1775, weil dieselbe
die AusgabeOrtiz' iui wesentlichenreproduziert und um eine
bedeutende
Anzahlvon Hymnenverinehrt,und weil die kritische
Forsclmng auch nicht uni eines Haares Breite iiber dieselbe
hinausgekomuicu ist. Der volle Titel des Werkes lautet:
,,L5iwiariuin Gothicuni secuudum regulam Beatissimi Isidori
Ardiiepiscopi Hispalensis iussu Cardiualis Francisci Ximenii de
Cisneros prius editum; nuiic opera excmi D. Francisci Antonii
Lorenzana sanctae ecclesiae Toletanae Hispaiiarum primatis
arcliiepiscopi recognituin ad usuuj sacelli Mozarabum. Matriti
anno MDCCLXXV. Apud loachiumm Ibavra S. C. R. M. et
I>i'jnit Arcliiep. Typog."J). Aus der Vorrede Lorenzanas ist fiir
nns folgeudes vou Bedeutung. Er habe nach deii Hss. geforscht,
\\clrlic vennutlicli Ortiz bei Herausgabe des Breviers beDiitzte,
innl dieselbeu nach der Ansicht mehrerer Gelehrten in Alcala
aufzufinden gehofft. Doch vergebens. Durch H. Florez sei er
belelirt worden, dafs jene Hss. sich unnioglich in Alcala be-
tindeu kouuton, sondevn in Toledo sein miissteu, v.?eil - - ein
niri kwiirdiger Grimd - iu Toledo dasBrevier desXimenes(Ortiz)
gedruckt sei. Thatstachlichwar das Forschenin der Kapitels-
liililiothek der Kathedralevou Toledoniit Erfolg gekrout2). nln
ea", soLorenzaua,noctocodicesGotici mss.reperiuntur,quorum
in uno praeter septem missas a st. lldefonso, ut creditur, cuni
cantus notis couipositas, coutineutur officia Nativitatis, Circum-

') Einen gcnaucnAbdruck (abgcseLcnvonctlichenDruckfehlern)dieses


csliii-trt l;d -f. dfNgrofsenSammelwerkes
PatrologialatinavonMigne.
Nur ist nu bemcrken, diiT^Knnjolituren, welcheLorenzanaauf dem Rande
vcnncrktc,bei Mignciu dcn Text eingriugtund durch eckigeKJammern

'-')1"amitsollnichtgesagtsein,dafsLorcnzanagerade
die Hss.entdeckte,
wi1<
ln' Orti/ bcnuty.tc.In jedemP"alle mufsOrtiznochausweiteren
Qucllen
LTM
-ln/ipfthaben,die jctzt fur uns verloren scheiaen.
- 11 -

cisioniset ApparitionisDomini, AssumptionisbeataeMariae, et


offieium Johamrisapostoli et evangelistae;in alio officium
integrum Quadragesimae usque ad dorninicam Palmaruiu
exclusive; in altero praeter nonnullas missas officium
hebdomadae maioris usque ad Paschainclusive et aliqua
sanctorum officia; in alio officia sanctorum per aiinum; in
alio epistolae et evangelia per armuvn; in alio missaesanctormn
per annum, in alio denique integrum psalterium cum
canticis et hymnis." Diejenigen Codices, deren Inhalts-
angabeich durch Sperrdruckhervorhebenlieis, habenschonda-
durch ein besonderesInteresse, dals dieselben jetzt noch vor-
handen sind und es an der Hand der freilich diirftigen Angaben
Lorenzanas ermoglicht ist, ihre Identitat mit den von ihin be-
niitzten zu erweisen; es sind die im unten folgenden Hss.-Ver-
zeichnis beschriebenen Codices Tb, Tc und MT. Hierdurch sind
wir in die gliicklicbe Lage versetzt, uns einigermafsen ein Urteil
iiber die kritische Methode Lorenzanas zu bilden. Tc entbalt
zwei Hymnen nDulce carmenlingua promatr uucl nPlebsomuis
sancta conventus ecclesiae", welche iii keiner anderen iuozara-
bischen und auch sonst in keiner bislang bekannten Hs. sich
vorfindeu. Trotzdem liefs Lorenzaua sie ^anz unbeachtet. Sein
Interesse war sichtlich vorwiegend, weLn nicht fast einzig, davauf
gerichtet, den Nachweiszu bringen, dafsOvtiz nicht, wie eiuigc
hehaupteten,durch Aufnahmevieler nicht-mozarabischer Officien
und willkiirliehe Textanderunpen im Psalteriuin nach roinischeii
Vorlagen, insbesondere der Vulgatal), das alte Gepriige dcs
inozarabischenKitus verwischt habe. Dafiir soll ein Vergleieh
der Feste und namentlich des Textes des Psalteriuras in MT
mit denjemgenin der OrtizschenAusgabeden Erweis liefmi,
]) Man vgl. die Bemerkung: ^Aliquod, licet leve, in quorundam verborum
transmutationediscrimeninter BreviariumIsidorianumprelo datuma cardinali
Ximenio et inter memoratoscodicesmss. agnoscimus;quapropterconicen1
liccl)it, vel Alphonsum Ortizium, canonicum Toletanum, alia prae oculis habuisse
autographa nunc temporis deperdita, vel ipsummet Alphonsum cardinalis
Ximenii auctoritate raunitum in locis obscuris Psalmorum, ubi anxirt;itr
premebatur, ad Vulgatam seu aliam recurrisse versionem et iiixta eara
quaedam verba addidisse. Verum tam in hoc ipso quam in festivitatibus ot
sanctis officio mozarabico adiectis ansam impugnatorilms pracstitit
Inde ad ilcrngandumauctoritati Breviarii occasionemarripiunf; sed inius-
tissime etc."
- 12 -

wie doutlich ausdor Vorrcdi- liorvorgeht. I >ieHymnen, insbesondere


d(T gruaueHyiniientext, t>diieiieuihm fiir seineZwcckeneben-
saehlich.
Hiennit stiumit die Bemerkung Loreuzauas, die gleich iioch
uala-r erkliirt wird: . . . hymni in corpore Breviarii et post
raiitica appositi vetustati ritus oinues congruuiit; nec
ullus, ut t-xt-tat in codice ius. [in MT, wie wir wissen], est prae-
tcvmii-sus. Et ne repetitio fastidiuiu generet, quandohymni sunt
iu nirpnre bivviaiii, fit remissioad propriam fcstivitatein; nani
licet i 11q uibnsd ain vevlii^ discrepet editio eard. Ximeuii
a iiostin rudire nis., cuni in iiidilico appareat discriiuen, uon
cst iusta caiisa jnaefatos hyinnos corrigendi." Da-
uafli \viire iiir dii.- Text^e&talUuij,' drr Ilyiuiii'11 im Breviere des
Orti/, wcli-ht1 tliat>ai'hlicli oft koiiK^^veus niu modico" vou MT
aliwi-ichen uud uicht selteu vollig siiinlose Sk4k-n euthalteu,
nii lits m erwartcu. In Wirklielikeit ist das Vcrdicnst Lorc-n-
iay uin dir 11)inneii wcnixstens etwas .uTolser. 'Uas Vt-rhiUtnis
Aus^alie m derjeuigeu von Ortiz lai'st sicli naiiilich also
skizzieren:
Iin grolstu uud yau/en ist dus Brevier des letzteren von
ilnn ^euau abgedruckt. l>abei iialnu er eiuige Umstelluugen vbr,
su z. B. ist das OfHciuin aui dcn hl. Fructuosus aus seiner Stelle
vor dfui Feste de.s Aposteliursten zwischen die Festofficieii auf
dii- lili. Agiies und Vinceiitius herauigenomnien. Die von Ortiz-
Xiuieues (.-iu^si-lialtctrn Feste juupcruu Itatmus siud in eiaeii
Anlian- \ii\vi(^en; dafur ist das Fe.stoffieium auf die hli. Ser-
vainlus uinl Oerinanuis init deiii Hymims ,,Christus verus rex
sanctonini" dem Corpus des Breviers einverleilit. Bei Ortiz
stehen die Cantica gradiiuin unniittelbar vor dem Commune;
Loiviizaua reiht sie gleicli an da^ r.-altt-rium und schiebt danach
das llyimiariuin aus MT eiu, und zwar iu folgender Weise: Die
Ik'ila'iii'ol;_'fik-i II.Muueuist die der Hs; von Hymnen,die schon
iiu r.icviere vou Urtiz steheu. \viid iu der liegel nur die An-
faii-szeileabgedruckt, inebrerejedoch sind iu doppeltemTexte
vortretcu. Betrcftsder vou Ortiz ediertenHynmengeht Loren-
zana durchweg nacb seineui Gruudsatze vorau, dieselben seien
uivlit ?Aiverbessevu.Aber ai\ einzelne, wie z. B. nlarn cursus
horaesexies"legte er iu etwa verbessemde Hand an, indem er
die grobsten
FehlerdurchLesarten
ausMT (bei anderen,wie
bei Aeterni proles" aus Tc) ausmerzteoder auchwohl flurch
eigene Konjekturen entfernte. Immerhin sind diese Verbesse-
rungen sebr vereinzelt und konnen nicht alle gliioklich genannt
werden. Die Hyinnen der Toletaner Hs. wurdon diplomatisch
genau mit allen ihren Feblern aligertruckt; stellenweise bat
Lorenzana dabei niclit richtig gelesen, oder es sind Druckfdilrr
eingeschlichen.
Auf diesem Punkte sind seitdein die mozarabischenHymnen
betreffs der textlichen Behandlung stehen geblieben; wenigstens
kameu wir keinen Schritt vreiter, in inebveren Pimkten
ging es riickwarts.
Der erste, welcher schon um ein Jahrbundert vor Loren-
zana eine Reihe von mozarabischenHynmen aus dein sclnvfr
zuganglichen Breviere von Ximenes-Ortiz in weitere Leserkreise
brachte, war der um die Hyinnologie hochverdiente Cardinal
Gius. Maria Tommasi (Thomasius; Pseurlonym: Josei>hCarus).
Derselbe veroffentlichte im Jahre 1683 ein Hymnar1), weMies
') Der volle Titel lautet: Psalterium iuxta duplicem editionem quam
Romanam dicunt et (ialliiam una ciiiii (';mtit-is ijx duplid item editione
et Ilymnarinm alfjue Orat ionn Ic, rilitin ml vffiTf-m ecclesiasticamfonn.-nn
ex antiquis Mss. exemplarilius digi'st.i \HT I(rplnim (Aiiuni. limn:!" |i
Diese editio princeps konnte ich trotz alli-r Mnhe riiclit zu Gesicht lio
kommen und war wegen Angahe dcs Tiirls nut' bibliographische \\'rrkf an-
gewiesen. - Jictivlls ik>v ^pateren AusRalir limicikte icb in nianrlim
genauen Biichem zicmliche Konfusion. Wegwi ilrr I'.i ilcutung, welche
Tbomasius fur dic Hymnologie liat, iuogr dalnT tblgende lii!iliugra]>lii che
Note hier ihren 1'latz finden:
Ini .lalire 1693 erbob J. Martianaeus in seinem Tom. I. operum s.
Hieronymi einige B(.'denkengegendas Psalteriuin des Kardinals Tiiunia.-ni-.
Dalier gab letztcrer ini Jalire 1GU7
(Kouiar, Vamiarii; alnTinals da.->
,1'salteriiiin
versibus prisco more distinctum" Leraus. Diese Ausgaln' dus
im engeren Sinne des Wortes (daherohne Cautica, Ifymnarium und
nale) hatte eine zweite Auflage in Einsiedeln (172S) und oine drilti m
Wien (1735), eine vicrtf (durcli Blantbiui erwciterte) in Iiom (17-11); \<>n
letzterer ein Abdruck brzw. neue Titelauflage in Rom (17-10).-- Allc ili "
4 liezw. 5 Ausgabcn dcs Psalteriums Imben (Viv ilni Ilymnologcn kvim:
Bedeutung.
Die an erster Stelle genaDntcAusgabe des Psalteriums aebsl
Hymnarium vom Jahre 1683 erhielt ihre zwcite Aufhi^r iiu .l;iluc 17(7,
als Fr. Vezzosi eine Gesamtausgabeder Werke von Tlioniasius vcranstaliri.
Daselbst bildet sie den tomus II mit dcm Titcl: Vencrabilis viri Insrpbi
Mariae Tbomasii S. R. E. Cardiaalis opera omnia: Tonms secnnduscontim IK
Psalteriumiuxta duplicemeditionem,ad mss.codicesrecensuitnotisqueauxit
_ 14 -

vmterder Gesamtzahlvon 228 Hymnen34 mozarabische


enthalt.
Lct/terc entnahm er alle rait all ihren Fehlern und Unebenheiten
deinBrevierevon Ortiz, ohnedurchwegetwaszu andernoder auf
altereQuellenzuruckzu^reifen.Bei 6 Hymnenjedocberwahnter
als zweite Quelle den sog. Cod. ReginaeSueciae(= Cod. Vat.
Reg.11)unclschreibt
deshalb
dieselben
demhl. Ambrosius
alsVer-
fasserzu, obgleichkeiner von diesemHymnendichterherruhrt.
Aus dieserQuelle nun schopfteDaniel im I. Bandeseines
Thesaurushymnologicus;das Brevier von Ortiz ist ihm nie zu
Gcsiehtgekommen.Zum Hymnus BA solisortus cardiae" macht
er die Anmerkung: Descripsi carmen ex hynmario Thomasii"
(1. c. 21.); dieser Satz gehort eigentlich unter alle 30 mozara-
bischen Hymnen im ersten Bande seines Thesaurus. Bei
3-4 Hymnen sind Anderungen bezw. Zusatze angebracht, und
fiir 5 wurde der Text aus dem Cod. Oxoniensis (Fr. Junii) nach der
AusgabeJac. Grimm's (rHymnorum veteris ecclesiaeXXIV inter-
pretatio theotisca iiunc primum edita. Gottingae MDCCCXXX.")
zur Vergleichung berbeigezogen. Die Varianten sind nicht immer
vollstandiq; uud genau; die Anderungen konneu durchweg nieht
als glucklieh bezeichnet werden. Zum Hymnus nlam surgit hora
tertia" wird veraerkt: rHabet Thomasii Hymnarium ex Brev.
Mozarabum, sed plviriniis locis vitiosum" (1. c. 70); und doch
giebt Daniel den Text von Thoinasias wortlich genau und tragt
noch 2 weitere Fehler in den Text. Inwiefern also fiir die
Texte jener ca. 3 Dutzend mozarabischerHymnen aus dieseu
Arbeiten ein Gewinn zu verzeichnen sei, liejrt auf der Hand.
ID almlieher Weise, wie Tommasi aus der Brevierausgabc
von Ortiz, so schopfte John M. Neale aus derjenigen von Loren-
zana iu seinenibekannten Werke: ,,Hymni ecclesiaee breviariis
quibusdaiuet missalibus Gallicanis,Germanis,Hispanis,Lusitanis
dt-sumpti. Collegit et receiisuit loaunes M. Neale, A. M.,
Collegii Sackvillensisciistos. Oxonii et Londini apud Joh. Henr.
1'arker MDCCCLI." In der Vorrede schreibt dieser Gelehrte:
,,<iuod Hymnos attinet Mozarabicos, ii e Breviario Areva-
1i an o [sic!] decerpuntur. Arevaluseniui primus multos e MSS
eniit, qui Thomasiieffugerant
oculos.Hymnologiae
Daniellanae,
Antonius Franziscus Vezzosi, clericus regularis. Romae MDCCXLVII. Ex
i>|i!iraphia 1'alladis. Excudtbant Nicolaus et Marcus Palearini." Dieses
selteneWcrk enthiilt auf S. 351-4.54 dasHymnarium;danachdie Citationen.
- 15 -

ut videtur, opus Arevalianum, quod est inter rariora, nunquam


patuit. Editor enim non uisi eos dedit, quae antea exciulerat
Thomasius.-- Notulas quasdamhic illic addidi: emendationesque
nostras, si quae necessariae videbautur, diligenter notavi.
Excipiendae sunt Hymnorum Mozarabicorum cor-
rectiones: quae tain inultae, et plerumque tam ceitac,
exstiterunt, ut oculos mentemque lectoris in omnibus recensendis
fatigari nollem" (1. c. VII).
Zu bedauern ist, dafs Neale den Titel des sogenannten
nBreviarium Arevaliauum" nicht angiebt. Alles Suchen und
Forschen nach einem solchen Brevier oder auch nur dessen Titel
war umsonst. Faustin Arevalo, unter anderem bekannt durch
seine ,,Hymnodia hispanica", war Jesuit. Geboren 29. Juli 1747
zu Cainpanario (Estremadura) trat er 1761 in die Gesellschaft
Jesu und machte seiue Studien in Italien. De Backer und
Sommervogel geben in ihrer genau gearbeiteten nBiblioth6que
des 6crivains de la Comp. de I6sus" eine eingehendeListe aller
Werke Arevalos; sie berichten, dafs er es war, \velcher die
Herausgabe des nMissalegothicum sec. regulam beati Isidori . . .,
denuo opera Card. Lorenzana recognituni et recusum. Roniae
(Fulgoni) 1804." besorgte. Seine nahe Beziehung zu Lorenzana
wird ebendaselbst bezeichnet mit deu Worteu: 11 jouissait
de toute la confiance du Cardinal Lorenzana, qui parait avoiv
fait les frais des ditions qu'il donua, et qui, en inourant, le
nomma son ex^cuteur testanientaire. En 1800 il fut d6cor6 du
titre d'Hymnographe pontifical." Uni so auffallender, wemi uiclit
unerkliirlich, dafs sie und andere Bibliographen vou einer Heraus-
gabe des Breviarium goticuui niclits wisseii, und witre es
auch nur die Besorgung der BrevierausgabeLorenzanasgewesen.
Haben nicht vielmehr die eben erwiihnten oder ahnliche An.ualnn
Neale verleitet, Arevalo init Lorenzana zu verwecliseln? Volle
Sicherheit iiber diesen Inluin wiire durch Vergleichung der Aus-
gabe Lorenzanas niit dem von Neale gebotenen Texte zu er-
reichen, hiitte Neale nicht gar so frei an deni Texte seiiier Vor-
lage geandeil, ohne fast je die Abweichungenzu noticren.
Freilich stiinmen die wenigen Stellen, welche er als Lesarteu
Arevalos im Gegensatz zu seinem Texte angiebt, soweit ich
kontrolliert habe, jedesmal mit dem Texte Lorenzauas iibcrein;
aber stutzig macht es hinwiederum,weiin er z. B. beini Hymnus
- 16 -

^Christe,lux raundi,saluset potestas"zu 1, 3, wo Nealeschreibt


flXoctiset fulvaefacieindecoro",anmerkt: ^Thomas.et Areval.,
Noctem et fulvani faciens.", und gleich nachher: BAddit Thonia-
sius: Certis ut dit-in etc." (d. b. eine ganze Strophe, die Neale
uiclit im Texte liat). Diese Stropbe steht narnlich auch bei
Lorenzana. Bemitzte also Xeale Loreuzana als Vovlage und
\frwerliselte dessen Xamen mit Arevalo, warum dann nicht
bic-r die Xote: flAddit Thomas.et Areval."? Man darf
erwidern, auf Geuauigkeit iu derartigen Anmerkungen kam es
Xeale nacb seinera eigenen oben citierten Gestiindnis gar niclit
an. Diese Erwiderung ist stark beirviiadet. da auch in deni
eben erwabnten Verse, desseii Variante Xeale anfiihrt, es bei
Thomasius (und Lorenzana) beilst: nfulvam faciens corusco;
Xeale aink-it .,decorou und bricbt dennoch ganz fliichtig init
..tarif.-ns"die Variantenangabeab. I>ie Annahme einer Xainen-
vi"r\vci:bsbinLr wird uoch mehr bestarkt durcb die Xote Xeales
(1. c. 248) zuni Ilynmus Verbuin patris quod prodiit factum
caro", wn PSheiist: nHic hyninus, mira quadam pravitate eon-
spinius, nuji nisi in editione Brev. Afozarab. Areva-
liana extat: ut et sequens [nVocaris ad vitam sacrum Dei
genus"]." I'as jst falsch. wciin Arevalo und Lorenzana niclit
identisch sind, denn bei Lorenzana standen, als Xeale dieses
pcbrieb, l;ivr-r-t boide, obendrein schon vorher in der Auscrulie
von Ortiz. Also, das nBreviarium Arevalianum" ist mit hochster
Wabricheinlichkeit aus der Litteratur zu strcicben.
I>asEnviilmto bczi-u^t zuKioniige. daJsausXealespublizierten
4"> iinizaialiisclifn Ilynmen fiir die Textkritik nicbts gewonnen
Von densfllten hatte bereits 18 Tommasi herausgegeben,
frcilich nur aus Ortiz; fur 8 Hymnen stand Xeale nur die Xeu-
auflage von Ortiz Cdurcb Lorenzana) zu Gebote, 21 findeu
sidi im lireviere von Ortiz und ira CodexToletanus, die iibrig^n
15 uur in letzterem. Der Text dieserHs. (bezw.der Ausgak-
vi iii Lorenzana) differiert oft und bedeutend vcm dciu durch Xealo
gcliotenen Texte. Letzterer hat niimlicb mit ergiebiger Willkiir
"-'"rmdert,um^estellt, aus.tresebieden,
und zwar mancbmal mehrere
Strophr-u. MaiieheKonjekturensind geistvoll und treffend, und
ieb babe jedesnial antreincrkt, wenn ich dieselbenacceptierte.
T'ui nidit ungerecht gegen Xeale zu sein, mufs beachtet werden.
dafs dieser Gelehrte offenbar eine BliiteDlese schoner Hvmnen
- 17 -

iii mundgerechter Forin eincm weiteren Leserkreise darbieten


wollte, und daher von wissenschaftlicherGeuauigkeit principiell
absah, wie er im Vorwort zur Genttge angiebt.
Uin so bodauerliclier ist es, dals Daniel in den 4. Band
seinesThesaurus, tler doch zunaehst wissenschaftlichen Zwecken
dienen sollte, alle von Neale zubereiteteu Texte (2 Hymnen:
,,Iam cursus horae sexies" und ,,0bsidiones obvias" sind iiber-
gangen) olme jodo Kritik wortgetreu aufnahin. ,,Denique," so
heiist es daselbst(IV, 25), ,,ne desit Hispaniaechristianaecon-
centus, Mozarabuiii carinina adiecimus, vel e Thomasio atque
Aetis Sanctorum iu Thcsauriiin trauslata, vel nuper addita ex
Arevali I>re viavio, suppeditaute ea in ,,Hymnis ecdesiae"
Nealio Doctissimo, cui opus Arevalianum, quod est inter rariora,
ad manuin erat." Entweder ist der volle Text Neales, dem
Daniel nur an 2 bis 3 Stelien nicht beistimmt, abgedruckt, oder
zu den schon im 1. Band des Thesaurus gedruckten Hymnen
werden die Korrekturen bezw. Konjekturen und Ausmerzungen
Neales als regelrechte Lesarten des Breviarium Arevalianum
nachgetragen, als ob es sich uin eine neue Quelle handelte. -
Dieses Vorgeheu des berilhinten Hymnologen ist um so befremd-
licher, als schon fast 5 Jahre vor dem Erscheinen seines 4. Bandes
(datiert vom 13. Juli 1855) der 86. Band der lateinischen Patro-
logie Mignes (voin Jahre 1850) den Abdruek von Lorenzanas
Ausgabe des mozarabischen Breviers gebracht und so dasselbe
zugiinglicher gemacht hatte.
Es eriibrigt noch, eines Namenszu gedenken, der besonders
in Chevaliers Repertorium oft als Herausgeber mozarabischer
Hyinnen angefiihrt wird, desBollaudisten lohannes Pinius, S. I. -
In den ,,Acta SS., lulii tom. VI., Antverpiae apud lac. du
Moulin. 1729." schrieb derselbe einen ^Tractatus historico-
chronologicus ad toraum VI. lulii praeliininaris de Liturgia Au-
tiqua Hispanica, Gothica, Isidoriana, Mozarabica,Toletana, Mixta".
(114 Seiten fol.) Davon erschien eiu Separatabdruck:,,Trac-
tatus .... Mixta (wie vorstehend), quem ex Hispaniae conciliis,
Komanorum pontificum gestis, Regum Hispanoruni diploniatibus,
aliisque ad praesens institutum repertis documentiscollegit,
digessit et illustravit loannes Pinius, Societatis lesu theologus.
Antverpiae apud Du Moulin. 1729." DiesenTraktat nahm los.
Blanchini vollstandig auf unter jene Prolegoniena, welche den
Ulume, llymnoJiiiGutica. 2
- 18 -

I. Bandzu einergeplanten
Gesamtausgabe
derWerkeTominasis
ausmachen.Der Titel des Bandeslautet: Venerabilisviri Io-
sephiMariaeS. R. E. Presbyteri
Cardinalis
ThoniasiiOpera
omniaqua edita quanondumvulgata, nuncprimum in unum
collecta,Prolegomenis,
Tractatibus. . aucta, studio
curaque
losephiBlaiichiniVeronensis,
Presbyteri
Congregationis
Oratorii Romani. Toinus primus iu duas partes distri-
butus . . . Romae anno Domini MDCCXLI. Typis et suniptibus
Hieronymi Mainardi in Platea Agonali." Der erste der 2 er-
wahnten Teile umfafst 4 Abhandlungen, von denen uns hier
zunachst 2 interessieren. Die Specialtitel zu denselben zeich-
nen sich durch Schwulst und Unklarheit aus. Nach einer
unpaginierten nPraefatio generalis editoris" und einem un-
paginiertennlndexrerum ..." folgt die Aufschrift: nLiturgia
Mozarabica, Tractatus historico-chronologicusde Liturgia
antiqua Hispanica . . . Mixta, quam . . . illustravit loannes Pi-
nius, Soc. lesu theologus." Diesem grofsenSpecialtitel folgt die
rPraefatio ad lectorem" von Pinius (unpaginiert), und darauf:
nTractatus historico-chronologicus de Liturgia . . . Mixta",
umfassend S. I-CXJV. - Die zweite und dritte Abhandlung
(- S. CXXXVI) sind Abschnitte aus Tractaten von E. Roblesius
und Caj. Cenni iiber ein mozarabischesOrationale, das im zweiten
Teile abgedruckt wird. Die vierte und letzte Abhaudlung des
ersten Teiles umfafst: Josephi Blanchini Adnotationes in se-
queatemlibellum orationumantiquissimiritus Gothico-Hispani"
(S. CXXXVII-CCCXI). Darin ist eine Reihe von moz-
arabischen Hymneu aus dem Breviere von Ximenez-Ortiz
aufgenommen.
- Der zweiteTeil desI. Bandesbietet jenes
Orationaleauf Seite 1-136 (neue Paginieruns in arabischen
Ziffern) und das nPsalteriumcum cantids etc." von Thomasius
auf Seite 137-546.
Mit diesemI. Bande endetealleui Anscheinenach die Aus-
gabeder WerkeTommasis;
sieblieb ein Torso.DerVerleger
Mainardusveranstaltetedaraufhin im Jahre 1746 eine neue
Titelauflage des unvollendetenWerkes in 2 Banden. Der
Gesamttitel
der Ausgabe
Blanchinisund dessenunpaginierte
PraefationebstIndex rerum wurdenentfernt; dafurein neuer
genereller
TitelrLiturgia antiqua Hispanica,
Gothica,
Isi-
doriana,Mozarabiea,
Toletana,Mixta, illustrataadiectisvetustis
- 19 -

monumentis cum additiouibus scholiis et vuriaiitibus lectionibus.


Ad vetustissimoruni codicum fidem exactis. Tomus prinms.
Romae 1746. Typis ac sumptibus Hier. Meinardi." Daran
schlieist sich eine uupaginierte Praefatio des Verlegers Mainardus,
die nur eine schwiilstige Widmung der Ausgabe an Ildeph.
Clemens de Arostegui ist. Alsdann folgt als zweites, verhanguis-
volles Titelblatt: ,,Liturgia Mozarabica, Tractatus . . . ,
quam . . . illustravit loannes Pinius" (wie oben in der Editio
Blancbinis); und nun wird einfach der ganze erste Teil des
eben skizzierten Bandes fiir den I. Band und der zweite Teil
(Orationale und Psalterium) filr den II. Band verwertet.
Deiu Bollandisten Pinius hat diese Maclrination des Buch-
handlers die Ehre eingebracht, als Verfasser des ganzen ersten
Bandes und als Editor mozarabischer Hynmen zu gelten.
Statt Pinius ware iiberall in Chevaliers Repertoriuin Blancliiiii
einzusetzen, damit dieser Name nicht weiterhin zu erfolglosem
Suchen veraulasse, wie dies mehr als einem begegnetist. Pinius
selbst hat nur einen einzigen Hymnus 0 Dei verbuni patris ore
proditum" in seinem Tractate abgedruckt; die von BlaDchini
(aus dem Brevier von Ortiz) abgedruckten Hynmen siud fiir die
Textkritik belanglos. Ebensowenig konnen die Texte jener
Hyinnen in Betracht gezogen werden, welche Tamayo in sein
Werk nMartyrolog. Hispan. (1651-1659)" aufgenommen hat;
die Angaben Tamayos gelten als unzuverlassig und bediirfen
stets der Nachprufung.
Schliefslich sind noch mehrere mozarabischeHeiligenhyamen
zuerwahnen, welcheFr. Franziscusde Bivar, Geueralprokuratordes
Cisterzienserordensin Spanien,seinem Koimnentar zuin Chronikon
des Pseudo-Dexter (abgefafst 1624, abgedruckt in Migne, PP.
lat. tom. 31) einfugte. Dieselben dienen durchweg nur als
Illustration der historischen Daten, sind daher vielfach abge-
kurzt und ziemlich frei bearbeitet. Quelle war wiederuri) die
Brevierausgabe von Ortiz.
Bei diesem Stande der Dinge wird es gewifs nicht be-
fremden, dafs der Versuch gemacht wurde, den gesamteu
Hymnenschatz der mozarabischen Liturgie einer griindlichen
Revision zu unterziehen, und auf Gruncl der altesten hand-
schriftlichen Quellen zunachst einen annelimbaren Text
nebst kritischem Apparat herzustellen. Erst dadurch erhalten wir
2*
eine Basis fiir die litterarhistorisfheuUntersuchungen. Mein
werterKollegeG. M. Dreves
hat iiTSpaiiicn
iiaehalJeiierreich-
barenbezw.noehvorhandeneu
niozarabischen
Hss.geforscht,und
aus ihnen, sowieaus dennachLonclongekominenen
Silenser
Codicesalle Varianten zum Texte Lorenzauasverzeichnet. Seine
verdienstvolleArbeit desSuchenshatte obendrein den erfreulichen
Erfolg, 25 bislangunbekannteHymnenausfindigzu machen. Das
kostbare Material nebst Beschreibung uud Inhaltsangabeder Hss.
stellte er mir zur Bearbeitung anheim.
Neben den handschriftlichen Quellen durfte die Brevier-
ausgabe von Ortiz, so fehlerliaft sie ist, nicht unberucksichtigt
bleiben, noch im Variantenverzeichnis iibergangen werden. Fiir
34 Hymnen ist sie die einzige Quelle. Bei anderen Hyiunen
bietet ihr Text, zumal er aus jetzt unbekaunteu Hss. geschopft
sein dilrfte, an dunklen und verderbten Stellen jedeufalls eine
festere Grundlage filr Rekonstruktionsversuche,als die stets sehr
problematischeKonjekturalkritik. Loreuzanas Lesarten kouuten,
da seine Quellen bekaniit, vollig wegfallen.
Bei Anordnung der Texte war es nicht moglich, einer be-
stimniten Hs. zu folgen. Ein vergleichenderBlick auf die uach-
stehenden lohaltfiangaben uiacht eine Begriindung iibeiHiissig.
Dera Brevieve von Ximenez-Ortiz folgte ich insoferu, als ich mit
dem Proprium de tempore beginne unrl daran das Couiiuune de
tempore anreihe; dem analog behandelte ich das Sanctorale:
zuerst das Propriuui (iii alphabetischer Ordaung), darauf das
Commune;schlielslichdie Hyninen fur bestirnmteAnliegenund
Festlichkeiten, wie fiir Weihe und Kronung des Konitrs und
des Bischofs,fiir den Ausmarschdes cliristlichenHeeres, das
Erntefestund ahiilicb.es:Hymneu,die deuiMozarabischeneigen-
ttimlich zu sein scbeinenuad hohes Interesse beansprucheu
durfen. Der Festkalender der Mozaraber ist so freilich ver-
wischt; aber zur Kenntnis desselbeu dienen ganz andere Hilfs-
mittel, und vorliegendeSammlungkonnte dieselbeunmoglieb
hinreichendvermitteln. EinigenEreatz magein genaues
Ver-
zeichnisder Hymnenanfange
in der Reihenfolgeder Hss. bieten.
Von den vorgesetztenMajuskeln, deren ich mich im Varianten-
verzeichnisbediene, ist der erstere der Anfangsbuchstabe
der
Bibliothekstadt,
wo die Hs. ist, der zweitejener desOrtes,
woher sie stammt.
- 21 -

1. MT: Cod. Matritensis 1005 (ffli 60), olim Capit. Toletani 35-1;
Pergamenthandschrift in fol. mai. (335X265 mm.), foll. 175, saec. 10., in
westgotischer Schrift in zwei Kolumnen. Auf zwei nicht foliierte Blatter
folgt das Psalterium von S. 1-215; dann das Hymnar mit neuer Pagi-
nierung von S. I - CXXVI; endlich zwei Bliitter ohne Nummer, auch
mit Hymnen. Folgendes sind die Anfange der in der Handschrift ent-
haltenen Hymnen1):
Seite Seite

Incipit prologus hymnorum. Illuminans altissimua . . . XX


Miracula primaeva I Insigne festum luliani mar-
Incipiunt hymni de toto cir- tyris XX
culo anni. Sebastianimartyris sollemne
Gaudete flores martyrum . . I est XXV
Romane Christi fortis assertor II Adest dies percompta sum-
Insignem Crispinum II mis gaudiis XXVIb
Verbum supernumprodiens . III Agnessepulcrumest Romu-
Vox clara ecce intonat ... IV lea in domo XXVIII
Christi caterva clamitet ... IV 0 triplex honor o triforme
Incliti festum pudoris. ... V culmen XXIX
Clementis festum celebratur Adestmirandapassio|Levitae XXIX
hodie VI 0 sacerdotum inclita corona XXX
Vocis auditae novitas .... VII Exsulta nimium turba fide-
Decus sacrati nominis . . . VIII lium XXXII
Sanctissiraae Leucadiae . . . VIII Festum insigne prodiit co-
Laudem beatae Eulaliae. . . IX rus cum XXXIV
A solis ortus cardine .... IX Te decet hymnus in Sion
Fit porta Christi pervia. . . X omnipotens XXXVI
Feno iacere pertulit .... X Fulget hic honor sepulcri. XXXVIII
Hostis Herodesimpie. ... X 0 Petre petra ecclesiae. . XL
Caterva raatrutn personat . . X Scripta sunt caelo duorum XL
Quarto die jam fetidus ... XI Agni genitor Domine. . . XLI
Tunc ille ludas carnifex . . XI Alleluia piis edite laudibus XLII
Festum Christe rex per orbem XI 0 Nazarene dux Betblem
Veni redemptor gentium . . XIII verbum patris XLII
Christus est vita veniens in Favens redemptis voto ab-
orbem XIV stinentiae XLVIII
Honorem sanctae Eugeniae . XV Aurora iam spargit polum. XLIX
Clara sanctoram una Hieru- Altissimi verbum patris . . XLIX
salem XVI Te lucis auctor personant. L
Iste electus lohannes .... XVI Verbum patris quod prodiit
0 Dei verbum patris ore . factum caro L
proditum XVIII Vocaris ad vitam sacrum
Nardus Columbaefloruit . . XIX Dei genus LI
Saceroctavarumdies .... XIX lam legis umbra clauditur. LI

') Uie Hymnenanfange sind stets im Wortlaute des verbcsserten Teites gegeben; die
Yurianten gtehen bei den einzelnen Hymnentexten.
- 22

Seite
Seite

Psallat altitudo caeli . . . LI lucundumnobishuncdiem LXXXVI


LXXXVII
Eccequemvatesvetustis. LIII Mysticumraelospersolvat
lesu redemptoronmium.. LVI Plebs Deo dicata pol-
LXXXVIII
Te centies mille legionum lens
angeli LVI Christe verus rex sancto-
rum LXXXIX
Bis novcm nostcr populus
sub uno LVU Huc vos gratifice plebs
xc
Urbis Romuleae iam toga pia convocat
candida LIX Martine confessor Dei . xc

Pange lingua gloriosi. . . LX Sanctorum meritis inclita


Aeterne rex altissime. . . LXI XCI
gaudia
XCI
Benignitatis fons Deus . . LXIT Rector.redemptorconditor
XCI
Beata nobis gaudia.... LXIII Rex gloriose martyrum .
xcn
Hierasalem gloriosa. . . . LXIII Aeterna Christi munera.
Sacrum tempus in calculo1) LXVI Laudes sanctorum mar-
Puer hic sonat lohannes . LXVI XCII
tyrum
Deus tuorum militum . . xcm
Clange lyra Zachariam . . LXVII
Martyris gestansZoili co- Deus immensatrinitas |
ronam LXIX Unita XCIII
LXX XCIV
Apostolorum passio . . . Martyr Dei qui unicum.
0 beate mundi auctor . . LXX Summe confessor sacer
Assunt punicea floscula vir- et sacerdos XCIV

ginum LXXII Deus immensa trinitas |


Sperati sancti martyris . . LXXIII Corona xcv
Barcinon laete Cucufate lesu corona virginum . . xcv

vernans LXXIII Virginis proles opifexque


Virginis sacrae triumphum matris xcv
Prosequamur .... LXXV Ecce te Christe tibi cara
Fons Deus vitae perennis LXXVI semper XCVI
0 Dei perenne verbum . LXXVII Christe cunctorum do-
En martyris Laurentii . LXXIX minator alme .... XCVI
0 rerum Domine conditor 0 beata Hierusalem . . XCVII
omnium LXXIX Verus redemptor Christe
Sacratum Christi antistitem LXXX lumen luminis .... XCVIH
Lux Deus Christe pietas Adest diei Christe con-
redundans LXXXI secratio c
Urbis magister Tasciae . . LXXXI Inclite rex magne regnm c
Christe tu rerum opifexque Anni peracto circulo . . CI
operum LXXXII 0 verum regimen Christe
Hic lohannes mire natus . LXXXIV fidelium CI
Christus est virtus patris Rex aeterne Deus fons
sapientia LXXXIV pietatis CIII

^ Pag.
LXVI
n.LXVIIsindResoript.
Die3nachgetragenen
Hymnen
sind.Sacram
tempus
etc." nnd die 2 nachstfolgenden.
Das Blatt war in derganomBreitebeschriebeD
und allea
mit Nenmen versehen.
- 23 -

Seite SeiU

Iram qua merito sternimur Lucis auctor clemenslumen


auctor CIV immensum CXVIII
Huius suppliciumpestisamare CV Tempus sopori congruum . CXIX
Squalent arva soli pulvere Quod convolutisartubus . CXIX
multo CV Surgentes ad te Domine . CXIX
Obduxerepolum nubila caeli CVI lesu defensor omnium . . CXX
Tuba clarifica plebs Christi Primo dierum omnium . . CXXI
revoca CVH Tu trinitatis unitas .... CXXII
Christe caelestis medicina Smnmae Deus clementiae . CXXII
patris cvm Tu rex redemptoromnium CXXIT
Christe rex mundi creator. . CIX Somno refectis artubus . . CXXHI
Deus ignee fons animarum . CIX Consorspaterni luminis. . CXXIH
Hic functionis est dies . . . cx Rerum creator optime . . CXXIII
Inventor rutili dux bone lu- Noctistempusiam praeterit CXXIII
minis CXI Gallo canente veaimus . . CXXIV
0 lux beata trinitas .... CXI Hac noctis hora praescius'; CXXIV
Intende nostris precibus. . . CXII In matutinis surgimus. . . CXXIV
Lux vera lucis claritas . . . CXII Aeterne rerum conditor . . CXXV
Deus creator omnium | Lucis CXII (Te Deum laudamus) . . . CXXVI
Christe lux mundi salus et Splendor paternae gloriae . CXXVI
potestas CXII [lam nos secundae prae-
Lucis creator optime .... CXIII monet]2) CXXVI
Immense caeli conditor . . . cxm Certum tenentes ordinem . CXXVII
Telluris ingens conditor . . . CXIV Te maiestatis Domine . . CXXVII
Caeli Deus sanctissime . . . CXIV Nunc sancte nobis spiritus CXXVII
Magnae Deus potentiae . . . cxv Qui amne nunc quadrifluo. CXXVII
Plasmator hominis Deus. . . cxv Qui tot libris per Moysen. CXXVII
Rerum Deus fons omnium. . . cxv Rector potens verax Deus. CXXVIII
Te lucis ante terminmn . . . cxv lam cursus horae sexies. . CXXVIII
Cibis resumptis congruis . . cxv Auctor perennis gloriae . . CXXVIII
Sol angelorum respice . . . cxv Octavus horae drculus . . CXXVIII
Cultor Dei memento .... CXVI Fundere preces temptis est CXXIX
Obsidiones obvias CXVI Convexa solis orbita . . . CXXIX
.Assunt tenebrae primae. . . CXVI lam dena nos praeceptio . CXXEX
Noctis taetrae primordia . . CXVII Horis peractis undecim . . CXXIX
Quieti tempus adest .... CXVII Quotquot diern determinant CXXIX
Christe qui lux es et dies. . CXVII Rerum Deus tenax vigor . CXXX

2. NIC: Cod. Matritensis reg. Academ.30; Pergamenthandscbrift


in 2
mai., in westgotischer Schrift, saec. 11. ex. Ein mozarabiscb.esBrevier aus
dem Kloster San Millan de la Cogolla(AemilianusCucullatus). Die Ilaud-
schrift hat durch Feuchtigkeitviel gelitten und sind aufserdemnicbt wenige
Seiten ganz oder zum Teile ausgerissen;infolgedessenfeb.lt bei mebreren
HymnenAnfang oder Ende. Sie enthalt an hymnologischem Material:

') Divisio voro vorhergehenden Hymnna.


') Beginnt erst mit 1,2 wegen einer Lucke in dei Hs.
- 24 -

Gaudetnuncnaviteriamtogac&ndida. [Sollemnefestumplebs benignapro-


Sanctissimae Leucadiae. mite].')
Germine nobilis Eulalia. [Jam nunc ad illos properare con-
Christus est vita veniens in orbem. venit.]*)
Astautespariter sexusunigenae. 0 triplex honor o triforme culmen.
Clarum nobis Christe tui. " [Fideles] Christi praeparate mentem.
Sacer octavarum dies. Exsulta nimium turba fidelium.
Fove nunc sancteDomine. [Ad sanctaeA]gathae virginis.
Insigne festumJuliani martyris. Christe lux lucis Deus angelorum.
Catervamatrum personat. Fulget hic houor sepulcrj.

3. Ta: Cod.Toletanns33-3, Pergamenthandschrift in 4, foll. 52, in


westgotischerSchrift, saec.9/io; ein Diurnale,enthalt folgendeHymnen:
Te lucis ante terrainum . fol. 4a Fundere preces tempus est 31 b

Cibis resumptis congruis . 4b Cultor Dei memento ... 37 a

Benignitatisfons Deus. . 8b Noctis taetraeprimordia . 42 b


44 a
Kector potensverax Deus 23a Christe qui lux cs et dies
Auctor perennis gloriae . 26 b
Von hier an ist wegen Einwirkung von Feuchtigkeit und Anwendung
von Reagenzennur noch hie und da eine Zeile lesbar.

A. Tb: Cod. Toletanus 35-2, Pergamenthandschrift in fol. min. fnach


Ewald 8 mai.), foll. 120 (oder 121, da fol. 80 doppelt gezahlt), saec. 11;
entbalt die Officia quadragesimalia, aber nicht vollstandig. Ara Schlusse dic
Notiz: Finit, Deo gratias, hic liber per manus Ferdinaudum Johannem pres-
byterum ecclesia sanctarumJustae et Rufinae civitatis Toleti in menseAprilis.
Eine Schriftprobe dieses Codex in Ewald und Lowe, Exempla scripturae
Visigothicae, Tafel XXX. Die von Ewald reproduzierte Seite ist das erste
fol. 80 b. An Hymnen bietet die von Lorenzana benutzte Handschrift niir:
Christe precamur annue Vorsetzblatt Noctis tempusiam praeterit fol. 119a
Verbum patrisquodprodiit fol. 118b Vocaris ad vitam sacrum 120a

5. Tc: CodexToletanus 35-6, Pergamenthandschrift


in westgotischer
Schrift, saec. I0/ii. 199 Blatter, Mefsformulare und Officien mozarabiscben
Ritus entbaltend. Die von Lorenzana benutzte, nicht foliierte Handsclirift
enthiilt die Hymnen:
Pange lingua gloriosi. 0 beate mundi auctor.
Dulce carmen lingua promat. Plebs omnissanctaconventusecclcsiae.
Aeterne rex altissime. Barcinon laete Cucufate vernans.
Te centiesmille legionumangeli. Sacraevirginistriumphum.
Puer hic sonatJohannes. Aeterni proles patris et incliti.
Apostolorum
passio. FonsDeusvitaeperennis.
Assunt puniceafloscula virginum. 0 Dei perenneverbum.
') 1'nvollstandig; beginntmit Str. 8, 1 Haec intra sdes und endigt mit 20, 3.
2) Beginnt8, 4 DimiUe cnlpam atque piaesta veniam nndendetmit 11, 3 Non
noa in ira tuuc iudei . . .
- 25 -

6. C: Cod. Compostellanus,Pergamenthandschrift Nr. 1 der kgl. Uni-


versitat, 295X185 mm., in westgotischerSchrift, vomJahre 1050,gewohnlich
bezeichnet als nDiurno del re Don Fernando I.". Das Alter der Handschrift
und die Namen des Schreiberswie des Miniators giebt der Vers:
Era millena novies deua quoque terna
Petrus erat scriptor, Frictosus denique pictor.
An Hymnen enthalt die Handschrift:
Quod convolutisartubus. Rerum creator optime.
Surgentes ad te Domine. Tu trinitatis unitas.
Jesu defensor omnium. Summae Deus clementiae.
Mediae noctis tempore. Tu rex redemptor omnium.
Primo dierum onmium. Noctis tempusiam praeterit.
Somno refectis artubus. Gallo canente venimus.
Consorspaterni luminis1).

7. LSa: Cod. Londinensis Add. 30844, Pergamenthandschrift in fol.


saec. 10. von 177 Blattern sehr ungleicherLange in westgotischer'Schrift;
Missale und Breviarium aus St. Domingo de Silos2) stammend. Enthalt an
Hymnen:
A solis ortus cardine. . fol. 33 b Honorem sanctaeEugeniae fol. 88 b
Festum Christe rex per Clara sanctorum una Hie-
orbem 50 b rusalem 94 a

Veni redemptor gentium , 57 b Iste electus Johannes . . 98 b

Astantcsparitersexusuni- Nardus Columbac floruit 104b


genae 86b 0 Petre petra ecclesia. . 138a
Aeterne rex altissime 149 a

8. LSb: Cod. Londinensis Add 30845, Pergamenthandschrift in fol.


saec. 10. foll. 161, in westgotischer Schrift. Missale und Breviarium aus
Silos. Hymnenbestand:
Adest miranda passioQui- I Apostolorum passio . . " fol. 29 b
rici fol. Ib 0 beate mundi auctor. . 38 a
Deus immensa trinitas | Assunt punicea floscula
Corona 5b virginum 42 a

Iliemsalem gloriosa... 8a Sperati sancti martyris . 47 a

Clange lyra Zacbariam3) ISb Ilex angelovum Domine . 48b


Martyris gesta[nsj Zoili Barcinon laete Cucufate
coronam 27 b vernans 52 b

') In der Hs. .Consora paternae dexterae".


2) Betreffs der Hss. TOn Silos vgl. die verdienstvolle Arbeit nHandschTiftenSchatzeSpaniuns
v. Dr. Undolf JJeer, Amanuensis der k. k. Hofbibliothek (Wien, 1894)" S. 454 ff. Nath den
dort gebotencn Mitteilungen sclifinen in Silos , lalls die an Kiano i-r^angpncn flmundlicben In-
formationen" anf Vollstftndigkeit Anspruch machen kSnncn (a. a. 0. S. 459), keine Hss. mit
moz.-irabischfnHymnenmehr vorhandenzu sein. Auch Dreves erhielt seinerZeit in Spanien
von Silos aus deii Bescheid,dafsin der dortigenKlosterbibliothekkeine weiterenHymnenschatze
zu hfhi-n scien.
3) Dieser nnd der folgende HymnnsTODetwaaspaterer Hand.
- 26 -

FonsDeusvitaeperennisfol. 56a Gaudet


caterva
nobilis . fol. 127b
64a Plebs Deo dicata pollens. 130 b
0 Dei perenne verbum .
Festumturbasanctissimum 71a Scripta sunt caelo duorum 134 b

En martyris Laurentii . 74b Huc vos gratifice plebs


136 b
En pater gloriae rutilum pia convocat
139 a
gaudii 85a Martineconfessor
Dei. .
Lux Deus Christe pietas 0 magne rerum Christe
redundans 100 a rector 145 a

Urbis magisterTasciae. 107a [Vocis auditaenovitasre-


Hic Johannes mire natus 112a fulsit]1) 150a

Prompta cuncta catholicae 118b Beniguitatisfons Deus . 152 a

9. LSc: Cod. Londinensis Add. 30846, Pergamenthandschrift in 4


mai. saec. 10. foll. 175, in westgotischer Schrift, Missale und Breviarum aus
Silos. Enthalt:
Psallat altitudo caeli. . . fol. 62a Urdis Romuleae iam toga
Ecce quem vates vetustis . 63 a candida fol. 67b
Extimum vestis sacratae . 63b Fulget coruscans ut sidus
Suetus antro bustualis . . 64 a exuberans 69 a
Clausus aurium meatus . . 64b Pange lingua gloriosi. . . 70 a
Solve vocem mens sonoram 65 a Dulce carmenlinguapromat 71a
Ad brevem se mortis usum 65 a Aeterne rex altissime . . 73 b
Post ut occasum resolvit . 65 b Sacrata Christi tempora . 74 a
Bis novem noster populus Beata nobis gaudia . . . 74b
sub uno 66 a

10. LSd: Cod. Londinensis Add. 30851, Pergamenthandschrift in fol. saec.


11. foll. 202, in vrestgotischer Schrift. Psalterium und Hymnarius aus Silos.
Fol. llOb endet der Psalter mit der Bemerkung: nExplicit liber canticorum.
Incipit Imnarium de toto circulo anni." Folgendes ist der Hymnenschatz der
Handschrift:

Gaudete flores martyrum . fol. llla Laudem beatae Eulaliae . fol. 118a
RomaneChristi fortis assertor A solis ortus cardine . . . 118b
lllb Fit porta Christi pervia . . 118b
Christi caterva clamitet . . lllb Festum Christe rex per orbem 118b
Verbumsupernumprodiens. 112a Veni redemptorgentium . . 120a
Vox clara ecceintonat . . 112a Fenojacere pertuJit. . . . 120a
Incliti festumpudoris. . . 112b Hostis Herodesimpie . . . 120a
Clementisfestumcelebratur Catervamatrumpersonat. . 120 b
hodie......... 113a Quartodie iamfoetidus. . 120b
Vocisauditaenovitasrefulsit 114a Tuncille ludascarnifex. . 120 b
Fons Deus aeternae pacis . 114a Christus est vita veniens in
I)ecus sacrati nominis . . . 115 a orbem 121a
Sanctissimae
Leucadiae. . 115a Astantes pariter sexus uni-
Germinenobilis Eulalia . . 115b genae I21b

') Beginnterst mit Str. 2: Ninguidis saepta spatiis Tolos a.


- 27 -

Clara sanctorumuna Hieru- [Assunt puniceaflosculavir-


salem1) tbl 123b ginum]8) fol. 137a
[Iste electus lohannes] . . 124b Inclito regi polorum . . . . 137 a

0 Dei verbum patris ore Exaudi Christe nos patris


124a potens pie 137 b
proditum
[lam nuncad illum properare Barcinon laete Cucufate ver-
convenit]2) 125 a nans 138b

0 triplex bonor o triforme Fons Deus vitae perennis . 139a


culmen 125a 0 Dei perenne verbum . . 139b
Adest miranda passio | Le- En martyris Laurentii . . 140 b
vitae 125b Assunt o populi festa celebria 141 a
O sacerdotum inclita corona 126a Martinus magnus pontifex . 141 b

0 Petre petra ecclesiae. . 127a Ave maris stella 14 Ib

Scripta sunt caelo duorum. 127a En pater gloriae rutilum


142a
Alleluia piis edite laudibus 129b gaudii
0 Nazarene lux Bethlera 0 rerum Domine conditor
verbum patris 129 b omnium 142 b

Sed quid vetustae gentis Lux Deus Christe pietas re-


exemplumloquor .... 130b dundaos 143 a
143 b
Favens redemptis voto ab- Urbis magisterTasciae . .
stinentiae 131a Ecce micantia veluti sidera . 143 b
Poculum esto vitae sitienti- Christe tu rerum opifexque
bus8) 131b operum 144b

131b Hic lohaanes mire natus . 145 b


Aurora iam spargit polum')
Ecce quem vatesvetustis . 132a Prompta cuncta catholicae. 146 a

Extimum vestis sacratae . . 132a 0 caelorum alme princeps 146 b

Suetus antro bustualis. . . 132b Christus est virtus patris


Clausus aurium meatus . . 132b sapientia 147 b

Solve vocem mens sonora . 133a lucundum nobis hunc diem 148 b

Ad brevem se mortis usum 133a [Clara magnis quae sanc-


Ad cenamagni providi . . 133b torum]7) 149a
149 b
Te centiesmille legionum Restant
nuncadChristifidem
134a Plebs Deo dicata polleus . 150 a
angeli
Bis novem noster popuius Huc vos gratifice plebs pia
sub uno 134 b convocat 150 b

[Hierusalemgloriosa]6).. . 135a Martine confessor Dei. . . 151 a

Almi prophetae
progenies
pia 135b 0 magne rerum Christe
Puer hic sonat lohannes . . 136 a rector inclite 151 a

Apostolorumpassio.... 136b Sanctorum meritis inclita


0 beate mundi auctor . 136b gaudia 152 b

*) Endetin derMitte der5. Strophe.Ebenso fehlt derAnfangdes folgenden


Hymnus,
weil ein Blatt ausgerissen;
begiunterstmit Strophe8: Non adurat terram ignis.
*) Nur die letzte Strophe vorhauden.
3) Ist der 2. Teil des vorhergehenden Hymnns.
)Nnr dieersteStrophevoihanden. ZweiBlittei sindna.mUchherattsgerisaeu.
6)Anfangfehlt,weilvierBlatterausgerissen;
beginnt mit Strophe
6.
6)Vgl. dcn Hymnus:Mysticnm melos persolvat.
') Anfang
fehlt,weileinBlatt
herausgenommen;
beginntroit
Str.7: Obhocvitasalus.
- 28 -

Roxgloriose
martyrum. fol. 152 a Christe
rexmundicreator fol. 160
a
Exsultet caelum laudibus 153 a Deus ignee fons animarum 160 a

Aeterna Christi munera . 153a Hic functionis est dies . 162 a

Deus tuorum militum . . 153 b lnventor rutili dux bon


162 b
Martyr Dei qui unicum . 153b luminis
Deusimmensatrinitas Unita 153b Christe immense domi-
Summe confessor sacer et nator sancte 163 a
sacerdos 154a Christe qui lux es et dies 164 b

ConfessorMc probabilis . 154b Te perfruamur Domine . 164 b


164 b
lesu redemptoromnium. 154b lesu salvatorsaeculi . .
Virginis proles opifexque Christeredemptoromnium 165 a
matris 155a Obsidiones obvias. ... 165 a
Ecce te Christe tibi cara Assunt tenebrae primae . 165 a

semper 155a Noctis taetrae primordia ,, 165 b


Urbs beata Hierusalem . 155a Quieti tempus adest . . ., 165 b
Cbriste cunctorum domi- Lucis auctor clemens lumen
nator alme 156a immensnm 165b
O beata Hierusalem . . 156b Tempus sopori congruum . 166 a

Verus redemptor Christe Quod convolutis artubus . 166 b


lumen luminis .... 157a Surgentes ad te Domine . 168 b
Adest diei Christe conse- lesu defensor omnium . 168b
cratio 157b Mediae noctis tempore . 169a
Laudem Christo plebs Primo dierum omnium . 172b
dicata 158a Tu trinitatis unitas ... 174b
Inclite rex magne regum 158 b Summae Deus clementiae 175a
Anni peracto circulo . . 158b Tu. rex redemptor onmium 176 a
Squalent arva soli pulvere Somno refectis artubus . 176b
multo 159a Consors paterni luminis . 177a
Obduxere polum nubila Rerum creator optime . . 178a
caeli 159b Noctis tempus iam prae-
[Christe caelestismedicina terit 178b
patris]1) 160a Gallo canente venimus . 178 b

11. X: Breviariani secnndumreguJam sancti Lsidori. Auf Cisneros'


Geheifsvon AlfonsOrtiz besorgtund 1502zu Toledogedruckt. DasKolophon
lautet: Ad laudem omnipotentis dei necnon virginis marie matris eius:
omniumsanctorumsanctarumque Expletum estbreviariumsecundumregulam
beati ysidori dictum mozarabes:maximacum diligentia perfectumet emen-
datum per reverendum in utroque iure doctorem dnm. alfonsiun ortiz canoni-
cum toletanum. Impressum in regali civitate Toleti. lussu reverendissimi in
xpopris dni. d. francisciximenes:eiusdemcivitatisArchiepiscopi.Impensis
nobilis melchiorisgoricii Novariensis.Per magistrumPetrumhagembach
Alemanum. Anno salutis nre. Millesimo quingentesinio secundo. die vero
vicesima quinta mensis octobris.

Xur die drei letzten Strophen, da zwei Blatter fehleu.


- 29 -

Das Brevier enthalt folgunduHyinnen:


Christi caterva clamitet fol. la Cbriste precaumrau-
Aeterne renim conditor . 2a nue fol. (J2;i[.sicJ
Cunctorumrex omnipotens 4a Deuscreatoromnium|
51,
Cunctorum rex omnipotens Lucis 9:ia[sicl
Verbum supernum pro- Auctor luminis filius
diens | A 6a vircinis 105 a
Vox clara ecce intonat . 7a Peus qui certis legibus 107a
Ecce salvator omnium . . lOb Christe immensc do-
A patre unigenite.... 10b minator sancte . . 128 a
Mane nobiscuraDomine- llb Quartodieiamfoetidus 130 b
Veni redemptorgentium. 26a Verbum patris quod
Christus est vita veniens 29b prodiit factum caro 152 b
Iste electus lohannes . . 31a Noctis temims iam
Deus sanctorum psallimus 32b praetcrit . 155b
Caterva matrum personat 34 a Vocaris ad vitam
Clarasanctorum
unaHieru- sacrum Dei genus 202 a
salem 34a lam legis umbra
Sacer octavarum dies . . 35 b clauditur . . . 214b
Agni genitor Domine . . 37 b Pangelingua gloriosi |
Splendor paternaegloriae 38b 219b
Benignitatis fons I)eus. . 39 b Hic est dies venis dei 223a
IllumiDans altissimus . . 49 a Te centies mille legi-
Hostis Herodes impie . . 52b onum angeli ... 229b
Inventor rutili dux bone 53 a Psallat altitudo caeli 231 a

Altissimi verbum patris . 54 a Aeterne rex altissime 235 a

Fulgentis auctor aetheris 55a Sacrata Christi tem-


Christe salvator omnium . 56 a nora 237 a
Deus aeterni luminis . . 56 b Sacrate veni spiritus 248b

Christe lumen perpetuum 57a Beatanolns gaudia . '249 b

Deus pater ingenite. . . 58a Pangelingua gloriosi |


Ailesto nostris precibus . 58b Corporis , 251b
In matutinis surgimus . . 59 a Sacrissolleraniis iuncta
Christe caelestis rnedicina sint gaudia .... 253 a

patris 60a Verbum supernum


0 decus sacrum virginum 61b prodiens]Necpatris 253 a
Christe lux mundi salus . 63 a lam meta noctis
0 lux beata trinitas " . . 64 b 295 b
Alleluia piis editelaudibus 80a lam lucis orto sidere 296 b
0 Nazarene dux Bethlem 84a lam nos secundae
Christe lumen perpetuum 91a praemonet .... 296 a

Adesto nostris precibus . 94a Aurora lucis rutilat . 297 a

Christe qui regis omnia. 99a Certumtenentesordi-


Aeternae lucis con- nero 298 a
ditor Obj Te maiestatisDomine 299 a

') Uitr und bei den 2 folgendenHymnenin der ILj. faliclie


- 30 -

Benignitatis
fonsDeus. fol.'299
b Sollemnefestumplebs
lamsurgitboratertiaj Et benigna
promite. . - iol.:
nos 300 a lam nunc ad illos
n
335 b
Nunc sancte nobis spiritus jj 300 b properareconvenit. .
Rector potensveraxDeus rt 301a Agnes sepulcrum est
Dicamus
laudes
Domino. n 301
a Romulea
in domo.. " 336b
lam cursus horae sexies n 301 a Nec non et ipsosprotegit
advenas 337 b
Fundereprecestempusest n 302b
Convexa solis orbita . . n 302 b Adest miranda passio |
Perfecto trino nuniero. . 303 a Levitae 338b
n
3401,
Cibis resumptis congruis n 303a Beate martyr prospera .
Sol angelorum
respice.. 71 303b 0 sacerdotum inclita
342a
Cultor Dei memento . . n 303b corona

Obsidiones obvias . . . n 304 a Exsulta nimium turba


Assunttenebrae
primae. n 304a fidelium 343b
Noctis taetrae primordia n 304b Sacerpuritatumdies . . 345b
Quietitempusadest.. . n 304b Adestoplebsfidissima. 347a
Lucis auctor clumenslumen Festum insigne prodiit
iinmensum n 304 b coruscum

Christe qui lux es et dies 7? 304 b Christe lux lucis Deus


Christe caelestis medicina angelorum 348a
311a Fulget hic honor sepulcri 349a
patris n
Deus ignee fons animaram n 313a 0 triplex honor o trifonne
Christe rex mundi creator n 316 a culmen 350 b

iDsignemChristi martyrem n 316b Felix Tarraco Fructuose


Deus tuorum militum . . n 317b vestris 353 a
Sanctorum meritis inclita 0 Petre petra ecclesiae . 354 b

gaudia n 319b Scripta sunt caelo duorum 356 a


Laudes sanctorum mar- Prompta cuncta catholicae
tyrum n 321 a [Gabriel] 357 a

Rex gloriose martyrum . r> 322 a A solis ortus cardine


Summe confessor sacer et [Beatus] 359 a
sacerdos n 323a A solis ortus cardine
Deus immensatrinitas | [Gaudete] 361a
Corona n 324 b Urbis Romulea iam toga
Iste confessor JJomini candida 363 a
sacratus 325 a
n Pange lingua gloriosi |
Virginis proles opifexque Praelium 365 a
matris r> 328 a 0 caelorumalmeprinceps 367 a
lesu corona virginum . . n 329b Prompta cuncta catholicae
Insigne festum luliani [Michael] 368 b
martyris n 330b Hierusalem gloriosa. . . 369b
lam passionis inchoandae Gratestibi lesu novaa . 371 b
gloria n 331 a Nativitatempueri. . . . 372a
luliani vita martyris . . n 333b Pangelingua Zachariam') 373b

') Vgl. Clange lyra Zachariwn.


- 31 -

Puer hic sonat lohannes fol. 373 b Plebs Deo dicata


Martyris gestans Zoili pollens fol. 403 b
coronam 375 a Gaudet caterva nobilis 403b[sic]
Apostolorum passio. . . 376 b Christus est virtus
Sacraetriumphummartyris 378a patris sapientia. . 405b
Virginissacraetriumphum| En Evangelistaeadest 406 b
Plebs 379b Scripta sunt caelo
Concentu parili lustam duorum 407b
canamus 381 a Huc vosgratifice plebs
Assunt punicea floscula pia convocat . . . 408b
virgtnum 381b Itote populi psallite
Sperati sancti martyris . 382b praepetes .... 408b
Pro speciali linteo . . . 383b Martyrisfestumrutilat
Virginis sacraetriumphum beati 409 a
Prosequamur 384 b Christe redemptor
0 Dei verbumpatris ore omnium 409 b

proditum | Rerum. . . 385a lesu salvator saeculi 411a


Gaudeat cuncta pia plebs Martine confessorDei 411a
alumna 386 a 0 magne reram Chri-
Lucis huius festa colat . 386 a ste rector inclite . 412a
Orbis exsultans celebret Gaudete flores mar-
hoc festum 387 a tyrum 412 a
0 beate mundi auctor. . 387 b Romane Christi fortis
Barcinon laete Cucufate assertor Dei . . . 414a
vernans 388b Novum sidus emicuit 5 a
Fons Deus vitae perennis 389a Nunc cunctorum vox
0 Dei perenne verbum . 390b iucunda 415b

En martyris Laurentii. . 391b Insignem Crispinum


Assunt o populi festa laudemusmartyrem 416a
celebria 393 a Inclite festum pudoris 416a

0 decus sacrum virginum 394 a Clementis festum


Hymnum Mariae virginis 395b celebratur hodie . 417 b

Aeterni proles patris et Katharina mirabilis . 418b


inclite 396a Congaudentes cum
0 rerum Domine conditor angelis ,, 419 a
onmium 397 a Vocis auditae novitas
Sacratum Christi anti- refulsit 419a
stitem 398a Decus sacrati nominis 420 a
Hic lohannes mire natus 399a Omnipotenti Domino 420b

Almi prophetae progenies 0 Christi martyr


pia 400 a inclita 421 b

Urbis magister Tasciae . 400 b Gaude mater ecclesia 421 b

En festura prodiit virginis Adest dies sanctis-


inclitae 402 a sima 421 b
Praeclarum Cbristimilitem 402 b Exsultet aula caelica 421 b
Sollemne rutilat ac venera- Sanctissimae Leuca-
bile. . . . . 403 a diae 422 a
Cirrniinr imliilis Kulalia . . I '." luui Christe rex per orbem429a
Laiiili-rn liratac Kulaliau . . Cunctus iara nuimUis
JlmioreinsanctaeEugeniae. . 427li triumphat
Voxeccevatuin
vividapersouat
42su NardusColumbai'
floruit. . " 4oUb
Srlbstredcnd diirfcn nicht alle in diesen Verzeiclinisscu
^idicudcIlynmeuals mozarabisch
bezeicbnet
werden.Siegdx-n
zuiiitclist iiur ein /iemlicli getreues Bild vom Hynnicn-
bestand,der in der alt-mozafabischen
Liturgie in Brauch wai ;
cin xiemlich getreues, da es bei einigeu entlebntenIlynmen
zwrifelhaft bleibt, ob nicht erst Ortiz denselbenEiiiu:ang /u vcr-
srliaffensuehte. UnserInteressegilt aberhier vor allemdeuecbt
uiozarabischen,d. h. den nicbt anderswoher entlehuten, sondcrn
Jiir das niozarabische
OfficiumursprunglichbestinmitenIlymuei).
Diese scliarf von den entlehnten zu trenncn, ist in manchcu
Fiillen sebr scbwer, und wir werden vor der Haiid ofters niclit
iiber eine gewisseWabrscbeinlicbkeit herauskoinnien. Irn grosM'ii
und ganzen darf wolil folgender von niir eingelialtener Gmnd-
satz /Aistiuimuug finden: Hynmen, die nur in ruozarabischen
Quellen sich vorfinden, sind als echt mozarabisch anzusehen,bis
(ir-vnteiliges bewiesen wird. Unigekehrt sind bestimmt jene
Hyinnen als entlehut auszuscheiden, dereu uns bekannte Vor-
fasser keiiie Spanier waren oder, wenn solche, nicht fiir die
mozarabischeLiturgie dichteten ; dabin gehbren die Hymnen von
Ambrosius, Prudeutius, Scdulius, Venantius Fortunatus. - - Findet
sich eiu Hymnus oder eiue Gruppe von Hymnen standig iii
durchweg alleii alten Breviereu des romischen Ordo, so ist
die praesuniptio fur romischeii Ursprung, namentlich wenn der
Hyranus sich nur in wenigen niozarabischen Quellen oder gar
nur iui Brevier von Ortiz vorfiudet, es sei denn, dafs ander-
"weitigdas Gegenteilerwiesen"wird. - - Weist ein Hymnus auf
mozarabische und zugleich auf vereinzelte nichtmozarabische
Quellen hin, so ist an sicb der Ursprung zweifelhaft. und weitere
Kriterien sind aufzusuchen; liels sich fur keine Seite Gewifslieit
oder Wabrscheinlichkeit erzieleii, so habe ich den betreffpnden
Ilynmus - es sind deren nicbt gerade viele - - in die Sannii-
lung aufgenomnien,
und als zweifelbaft,
wahrscheinlicli
roniisch,
odovhochstwahrscheinlieh
nielit mozarabischangemerkt. Jeden-
falls ist in solchenFiillen der Umstaud,dafs der Hynmus
zweifelhaften Ursprangsin deralten mozarabischen Liturgie
- 33 -

wenigstens im Gebrauche war, ein hinlanglicher Grund,


ihn nicht sofort als spuriusauszuweisen.
- - Von einigenwenigen
Hymnen,die wahrscheinlich romischenUrsprungssind und
schon in anderen Banden unserer Analecta Aufnabme gefunden
haben, gab ich blofs den Kopf und notierte unter Verweisauf
den betreffenden Band der Analecta die Varianten.
Bei der Schwierigkeitund vielfachenKompliziertheit der
Sachewar es nicht moglich, fiir Hymnen, deren mozarabischer
Ursprung angesicbts der Quellen als zweifelhaft erscbeinenmag,
den Nachweis des mozarabischen Charakters bereits in diesem
Bande vorzulegen. Scbondie sprachlichenund metrischenGriinde,
wenn sie iiberzeugend sein sollen, wiirden einen viel zu grofsen
Umfang beanspruchen. Einzelne Andeutungen sind zerstreut bei
den betreffendenHymnentexten gemacbt; wegen naheren Details
mufs ich auf die eingangs in Aussieht gestellte Specialstudiever-
weisen. Nur eins sei schon hier hervorgehoben. Dafs mozarabiscbe
Hymnen in andere, auch aufserspanischeHymnarien drangen, ist
sicber. Specifisch mozarabisch sind namlich die Hyrnnen fiir
zwolf Tagzeiten; nAuctor perennis gloriae" ist ein Hymnus ad
Septimam, nOctavus horae circulus" ein solcher ad Octavara.
Beiden Hymnen zu einem vereinigt begegnenwir im Hyinnar
von S. Severino als Hymnus nln octava Domini".-- Ferner ist
charakteristisch fiir die mozarabischeHymnodie die Bildung von
Abcdarien, in denen A doppelt gebraucht wird und darauf je
ein Buchstabe des Alphabets bis zu Z die einzelnen Verse ein-
leitet. Ein Beispiel ist der Hymnus nAltissimi verbum patris",
der sich nur in mozarabischerQuelle vorfindet. Gerade so ge-
baut ist der Hyranus nA patre unigenite". Letzterer drang in
die Hymnarevon Moissac und Winchester1), indessennicht
vollstandig (nur bis zum Buchstaben T) und auch mit Zer-
storung des noch iibrigen abcdarischenCharakters. Also Ent-
lehnung aus dem Mozarabischen.
- Der Hymnus nSurgentes
ad te, Domine | Atrae noctis silentio" zeigt nicht blofs echt
mozarabischenStil, sondern auch der Inbalt pafst ganz zu seiner
Bestimmungals BHymnusmediae Doctis". In den Hymnareu
von S. Severino, Rheinau, Wiuchester und eiuer
Trierer Hs.l) ist er auf Weihnachtenangewandt, obschon
J) Letzteres wurde herausgegeben
von I. Stevenson unter dem Titel:
nThe latin hymns of the Anglo-SaxonChurch; derived chiefly from a
Blume, Hymnodia
Gotica. 3
- 34 -

nichts vora Inhalt auf das Geheimnisder Geburt des Herrn


Bezugnimmt. Dasnnoctis
silentio"magAnlalsgewesen
sein,
den entlebnten
Hyronusso zu verwenden.
- - Gleiches
gilt vou
derAuwendung
desHyumusnTeeenties
millelegionum
angeli"
auf dasFest desheil. Michaelin demHymnarvon S. Severino.
Die vier alten mozarabischen Quellen verwendenibn richtig
fiir die Osterzeit, wofiir er dem Inhalt nach ursprunglicbge-
dichtet ist; von Engeln spricht nur der erste Vers, keiner vom
heil. Michael.- - Weite Verbreitungfand der herrlicheHymnus
nAlleluiapiis editelaudibus".Er findetsichin drei raozarabischen
Quellen; denen gegenuber stehen die Hymnare von Moissac,
S. Severino, Rheinau, Winchester, Farfa. Dennochist
dieserHymnus niil dem specifisehmozarabischenOfficium zur
Depositiodes Alleluia so eng verbundenund aus ihin heraus-
gewachsen,dais am mozarabischen Ursprung schwergezweifelt
werdeu kann. (Eingehend schrieb ich dariiber in den nStimnien
aus Maria Laachu, Bd. LH, S. 429-443).
Dieses moge geniigen zum vorlaufigen Nachweis, dafs das
Vorkommen eines Hymnus des mozarabischenBreviers selbst in
ruehreren romiscben Codices, besonders wenn dieselben aus Siid-
frankreich, Italien oder Rheinau stammen, fiir sich allein noch
kein genugtndesPrajudiz gegenden mozarabischenUrsprung des-
selbeu schaffen kana.
Es eriibrigt nunraehr,Rechenschaftzu geben, welche Hymnen
ich nach den eben erwahnten Grundsatzen als nichtmozarabiscb
glauljte ausscheiden
zu miissen. Zunachstbetreffsder Hymnen
bekaunter Auctoren.

Manuscriptof the eleventhcentury, preservedin the library of the dean


and cbapter of Durham. Durbam [1851]." und erschien als 23. Band der
,,1'ublicationsof the SurteesSociety". Im Vorwort erklart der Herausgeber,
er st-i geneigtnto attribute its origin to Winchester" (1.c. p. VIII. n.). -
Betreffs der Hymnen von Moissac und S. Severino verweise ich auf
AnaleetaII und XIV. - Die Rheinauer Hss.,von denengleich die Rede,
publiziertemit riihmlicherSorgfaltJacoliWernerin den ,,Miltheilungen
der
antiquar. Gesellschaft
in Zurich" als 3. Heft des 23. Bandes, unter dem
Titel nl)ie altestenHymneDsammlungenvon Rheinau. Leipzig 1891".-
Uber die Hss.der Trierer Stadtbibliotbek
Nr. 1404(Katalognummer592)
und1418(Katalognummer 124-5)
vergl.Mone,Lat. HymnendesMA. Freiburg
1853.I, 372. - Alle dieseHymnaresindspatermehrmalszu citieren, und ich
begnuge
michdanneinfachmit demNamendesjedesmaligen
Herausgebers.
- 35 -

Von deu 18 (bezw.14) uns erhaltenen,durchBiraghi1)und


G. M. Dreves1) eingehendals echt erwiesenenHymnen des
groisen Mailanders Ambrosius sind nachweisbar nicht weniger
als ein Dutzendin den mozarabischen Ritus heriibergenomraen.
Nur von zweien (Nr. 4 und 5 des folgendenSchemas) bleibt es
zweifelhaft, ob vielleicht erst Ortiz ihnen Eingang verschaffte.
Betreffs des Hymnus auf die heil. Gervasius und Protasius ver-
dient der Uinstand Beachtung, dafs bereits im nKalendarium
Gotho-Hispanum"(Cod.ras. Paris.Nat. acq. lat. 2171. saec.11.)
fiir den 19. Juni das Fest ,,sanctorum Gerbasi et Protasi mar-
tyrum"2) verzeichnetist. Die entlehnten Hymnen in alpha-
betischer Folge sind:

l. Aeterna Christi munera. . MT, LSd. ss. martyrum.


2. Aeterne rerum conditor. . MT, X. fDom. I. Adv. X.
lAd pullor. cant. MT.
3. Apostolorum passio. . . . MT, Tc, LSb, LSd, X. ss. Petri et Pauli.
4. Grates tibi lesu novas . . X. ss. Gervasii et Protasii.
5. Hic est dies verus Dei. . X. Itesurr. Doinini.
6. lesu corona virginum . . . MT, X. ss. virginum.
7. Uluminans altissimus . . . MT, X. Apparitio Domini.
8. Nunc sancte nobis spiritus MT, X. ad Tertiam.
9. Rector potens verax Deus MT, Ta, X. ad Sextam.
10. Rerum Deus tenax vigor. MT. ad Vesperas.
11.Splendor
paternae
gloriae
MT,X. jDom.
ante
|adMatutEpiphan.
X.
(cottid.)
MT.
12. Veni redemptorgentiura8)MT, LSa, LSd. X. Nativitas Dotnini.
Nicht minder zahlreich sind die Hymnen, welche die mo-
zarabische Liturgie dein Liederschatze des beriihmten spanischen
Sangers Aurelins Prndentins entlehnte. Voll und ungekiirzt
fanden dieselben nur selten Aufnahrae, wohl in Anbetracht ihres
gar zu groisen Umfanges, wenngleich die Mozaraber vor einein
langen Hymnus nicht leicht zuruckschreckten, namentlich wenn
') Biraghi, Inni sinceri e carmi di Sant' Ambrogio. Milano 1862.-
6. 51. Dreves, Aurelius Ambrosius, der Vater des Kirchengesanges. Frei-
burg (Herder) 1893. Der Anhang zu dieser hymnol. Studie bietet den neu-
revidierten Text der Ambrosianischen Ilymnen nebst kritischem Apparat;
s. daselbst S. 129ff. den Text der in nachstehenderTabelle angefuhrten Hymnen.
2) Siehe D. 6. Morin, 0. S. B., AnecdotaMaredsolana,Vol. I. Liber
Comicussive Lectionariusmissae,quo Toletana ecclesiaante annosraille et
ducentosutebatur. Maredsoli(Monaster.Si. Benedicti) 1893.S. 399.
3) Ist urspriinglichdie 2. StrophedesHymnusnlntende qui regis
Israel".
3*
- 36 -

er das Lob eines Heiligen besang1). So begegnenwir den


Liedernauf die hh. Eulalia,Fructuosus
und Agiies(Peristeph.
III, IV und XIV) in ungekiirzterGestalt, den beidenletzteren
freilich nur iu der Ausgabevon Ortiz, und auchdort mit kleinen
Anderungen,woriiber gleich naheres.- - Von anderenHymnen
wurdedie ersteHalfteaufgenonunen, wie voiuPreisgesangeauf
die hh. MartyrerEmetheriiisunrl Celedonius
nScriptasunt caelo
duoruin" (Peristeph.I) und von demjenigenauf den heil. Vin-
centius nBeate martyr, prospera" (Peristeph.V). Umgekehrt
hebt der AbendhyinnusnAdes,pater supreme" (Kathemer.VI)
in der niozarabischenLiturgie erst mit Vers 125 nCultor Dei,
memeuto"an. - - Zwei weitereumfangreicheHymnendes Pru-
dentius,der nHymnusieiunantium"(Kathemer.VII) und nHymnus
orimis horae" (Kath. LX) wurden in 12, bezw. 8 Teile ocler
Divisiones zerlegt und so als Ferialhymnen iu der Fasten- und
Osterzeit verwertet. Schliefslich waren die sogenannten
Centones beliebt, indem entweder Stropheu oder Eiiizelverse,
oft mit Umstellungen und kleinen Textanderungen, zu einem
kiirzeren Liede zusamuiengedraDgt wurden. Zu ersterer Art ge-
horen der herrliche Totenhyimuis nDeus ignee fons aniinarum"
(Kath. X) und das Loblied auf die heil. Martyrerjungfrau Engratia
(Engratis) nBis noveui noster" (Peristeph. IV); zu letzterer die
Hyuinen: ,,Inventor rutili" (Kath. V), nEn martyris Laurentii"
(Perist. II), ,,Martyris gestans Zoili coronam" (Perist. IV) und
0 triplex lionor, o triforme culineii" (Perist. VI). Meistens
findet sich eine Doxologie beigefiigt oder auch der eine oder der
andere Vers hinzugedichtet, von welchen letzteren ich leider
nidit bestiinnieu kounte, ob sie erst im Brevier von Ortiz oder
sehonin tilteren Quellenvorkommen2).
*) Die BemerkungDaniels zum Hymnus ,Mediae noctis" (IV, 26 sq.):
nMitto carminisambitum amplissimum,ab Mozarabumconsuetudine
alienum" beruht auf seinerUnkenntnisdes mozarabischen
Hymnenbestandes,
zumal er die gekurzten Fassungenin der AusgabeNeales als Original-
texte ansah.

2)Da meinKollegeG.M. DrevesdieausPrudentius


entlehnten
Hymnen
urspiUnglichvollig aufser Betracht zu lassengedachte,hatte er bei derAb-
schriftbezw.Kollationder mozarabischen
Hss.keine vollstaudigen Auf-
zeichnungen betreffs derselben gemacht. Der Aufwand an Zeit und Miihe
fur diesbezugliche Erganzuagen stand in keinem Verhaltnisse zum etwa
erwachsenden
Nutzen. Daher mufste ich mich mit seinen immerhin noch
zahlreichen
Anmerkuugen
und mit einerEevisionvonX und MT (letzterer
Hs. freilich nach dem Abdrucke Lorenzanas)begniigen.
- 37 -

Zur leichteren Ubersicht biete ich nachstehendeine Tabelle,


worin alle Kopfe der Hymnen und auch der Divisiones, die
niozarahischenQuellen, die liturgische Verwendung und die ent-
sprechenden Verse des Prudentius (nach der Ausgabe von
All. Dressel,Lipsiae 1860)angemerktund durch Fufsnotener-
sind.

tDom. I. post Epipban. Kath. V. 1-4, 25-27, ?, 137,


1. Inventor rutili1} . . . MT, LSd, X.
Ulymnus dominic. MT. 138, 122, 123, 149-1.
2.Cnltor Dei memento2) MT, Ta, X. Complet. Kath. VI, 125-152 -f Doxol.
3.0 Nazarene Inx). . . MT. I,Sd, X. ^uaclnig. adTi'rt. fer. II. Kath.VII, 1- 20+Dorol.
4. Frnnentur ergo . . . . fer. III. . 21- 30+
5. Sed "1" , in auras . . D n TI fer. IV. , 31- 45+
6. lohiinnes hnius .... , f. V. , 46- 55+ ,
fer. VI. 5C- 70+ .
8. Hortatcr ille . . . " . sal.l-. 71- 80+
9. Refenre prisci .... ad Seit. fi-r. 11. 81-100+
10. lonam prophetam . . . n m n
11. Transmissa raptim . . . fer. IV. 116-130+
. , f.-r. V. , 131-145+
13. Plaeat frementem. . . . , fer. VI. , 146-160+
14. Nullus bibendi . . . . . sabb. 161-175+ ,
15. Sed cnr vetnstae . . . al Non. fer. II. 176-190+ .
16. Miratus hostis . . . . . . fer.III. 191-205+ .
17. Ptjrfasa non aic . . . , , f,.r. V K * 206- 'W0+
18. Psallat altitndo caeli *) MT, L.S,', \. Kesurrect. Domini. Katli. IX. 22- 24, 1-21.
19. Ecce qnem vates . . . MT, LSc, LSd. Per.Octav. Kesnrr. fer. II. 25- 39.

') Vers 25 (= 5 im mozarab. Hytnnas) ist mngedichtet in: Splendent perBpicuo lumine
ardna". - Nach Vers 27 (=7) ist ein Vera eingeschuben- in der Tabelle durcb ? angedentet -,
fnr den ich keine Vorlage auffinden konnte: ,,Nootpm illuminans fulgore pracrio". - V. 123
(= 12) umgeandert:,Hymnorummodnlis ora resolvimus".- V. 155 (= 19), worin Prudeatiug
von sich selbst redet: Lumen, quod famulans offern, suscipe" ward dem Gesange des Volkea
angepatst: nLumen, quod delibat plebs tna, suscipe". - Vgl. die Arunerkungen, weU'he Daniel
(I, 131) zu jener Form unseres Hymnug macht, in welcher er in anderen Eirchen bei der
Weihe dcr Osterkerze Verwendang fand.

*) Die Doiologie in MT und X lantet:


Gloria Deo patri | Et Chriato rivo regi
Paraclito^ae aaacto | Et nanc et in aeternam.

8) Die Diviaionea 3-17 werden beschlossen mit der Doiologie:


Honor, poteitaa, plenitttdo gratiae,
Deo perenni, trinitati simplici,
Aeterna caius eat beata gloria,
Replet globi rernmque cancta machina (sic!)
Tenetiine re^nnm perpetim per saecnla.

*} Nui X fugt die Doxologie.Gloria et honoi Deo | Usqneqaaqaealtissimo otc." bei. -


In LSd fehlt die bezeiehnete Divisio wohl nnr, weil an dieser Stelle vor nEcce qnem vates" ein
Blatt aus der Hs. entfernt ist. - Dio letzte Diyiaio (Nr. 25) bescbliefst MT mit:
Gloria patri melodis | personemns rocibns,
Gloria Chriato canamas, | gloi^a paraclito,
Qui Dena trmus et u.aQ3| tegnat ante eaecala.
- 38 -

20.Eitinmm vestis. . . . MT, LSc, LSd. Per.Octav.Resnrr.ter. III. Katb. IX. 40- 51.
. . . . " . fer.IV. . . 52-63.
21.Snetns antro
22.Clansns
anrinm
.... . fer. V. 64- 81.
, fer. VI. 82- 93.
94-108.

25.Postnt occasnm
. . . MT, LSc. PostABCHS.
Domini. , 104-144+Doxol.
26.Deueigneefons1). " MT,LSd,X. OfSciom
defnnctorura.Katb.X.l
-16.45-48,
57-68,
158-168 (+ 8 Vereen).
27.Scripta
snntcaelr,2)
MT,LSb,LSd,X.S8.EmetheriietCeledonii.
Perint.
I. 1-51+ Doiol.X.
28.EnmartyrisLanrentu3)
MT,LSb,LSd,X. s. Lanrentii. Periat II. 15, 17,393,394,
20-32, 549, 550, 565
(+ 5 Vereen).
29.Gemrine
nobilis') . . MC,LSd,X. a. Enlaliai". Perist.ni.vollst.(+10Ver-
sen X).
30.Bis Dovem
noster6).. MT.'LSc,LSd. s. Engratiae. Perist. IV. 1-16, 53-64,
109-164, 189-200 +
Dozol.

31.MartjTisgestansZoili8)
MT, LSb,X. s. Zoili. Perist.IV. 13-16, 93-96,
101-104, 113-116, 73-78
57-60, 11-80 -r Doiol.
32.Beatemartyrprospera7;
X. s. Vincentii. Perist. V. 1-289 + Doiol.

') Die am ScblnseebeigeffigienVerse,welcke Lorenzanafalech vorle^t, lanb?nin X:


Animaa non imraemor ob hoc, Sit honor tibi, fons pietatis,
Qnamm memores samos ipsi, Lans, ploria, summa potestas
Deus, sorte, rogamns, a portis Patri, genito, sive dono (= spirihii),
Erebi regis fac alienas. Orbis regi. qni Deus nnus.
2) Als Dorologie hat X:
Aeterno gloriara regi | votivis cnm gandiis
Laetius saeclnm per omne | ovando concinite,
'rir Tolventetn qai mundum I nsqoeqDaqae sastinet.
3> Auch nicb.tTnozara\>is(bv- Breviere cnthalten dicgen Hymtms beiw. Cnto; CT ist da-
selbst aus Vers 15, 17-32 zu nnr 4 Strophen znsammengesetzt. Vgl. Daniel I, 136. - Dort
wie hier wnide ,8<?d martjiis Laviientii" (y. 15 bei Pradentins = 1 im Brachstuck) in das
""inli-iti-nde ^En martyris" nmgeandert. Die 5 nicht ans Prndentins entnonnnenen Verse in X
^iipi d-T A^sililuf- -. _rmictis fo^vendoproroga" 4- der bekanntCTiDoiologie: Do patri sit gloria
etc. - Bei Mone (III, 3-9) begegoen wir der naiv klingenden AnmerkDDg: Ein anderes altes
lj-'l uuf diesen Heilignn [LaaTentius) euthalt der Hymnarius Ton Basel v. 1504 f. 62 mit denx
Anfang: In (l.En) martyris Laartntii, welches anch in der Expos. hymnor. Colon. 1492. f. 68 steht."
4) bem Tollstandigen Prndentinshymnns folgen in X zwei weitere Stropten, beide eine
Art Doiologie:
Latidibus efferant eximiis Festi buius in laudibns Dotnini
Ai-tr:i, solnm, mare quidqnid habet, Vocibns intonet alma cohors,
Te. etnitf.r. genitumqnetuom, Victricem qui fecit Enlaliam
Simplicem etiara et spiritom Sociaus aethereie civibus,
Perpetnis[resonentjaeonis. PerpetimIrinus unns Dominns.
E) Doiologie in MT n. X: Gloria psallat choros etc.
") Vers 77 (= 25): ,Inde, Vincenti. tua palmanata est" ist in den mozarab.Quellennm-
geandertin ,En, Zoile, tnae victoriaepalmam."- Doiologiein MT n. LSb: Gloriapsallat
choras et<?., in X:
GlorU summo celebret parenti,
Gloria Christo spiritnqne sancto,
Praedicet triaum pia voce nomen
Omne pcr aevnm.
') Vers537-540,545-576(= SchloTg
TOHPerist.V.) sind in MT, LSd u. i an den
Hymnna.idest mirandapassioI Levitae" angehangt.
- 39 -

33.Felix Tarraco1).... X. s. Froctnosi. Perist.VI. rollst. + 6 Verse.


34.0 triplex Louor"). . . MT, MC,LSd, X. 88. Frnctnosi', Augnrii, Perist. VI. 142-146, 148,
Enlogii. 150-152, 100-102, 99, 97,
98, 84, 159 + Doxol.
35.Romane Obristi for- MT, ISd, X. s. Rotnani. Perist. X. 1-10, 928, 930
tis') + 8 Versen.
36. Agneasepolornm est ') MT, X. s. Agnetia. Perist. XIV. 1-4, 7-9, 20,
61, 68, 83-88, 125-128
+ Doxol.
37.Nec non et ipgosB).. X. s. Agnetis. Perist. XIV. 4-133 (Schlnfs
in Prod.) -f 11 Versen.

Hieraus erhellt sattsam,welchebedeutende


Stellungder be-
liebte Sangerdes alten Spaniensin der mozarabischen
Hymnodie
einnahm. Dafs er aufserdemunter den Hymnoden der Mozaraber
manche mehr oder minder gluckliche Nachahmer fand, ist von
*) Die aogehangten Verse lauten :
Atqne tripudians caeli admixtns
Choris per saecula vivens in aethera.

Aeterno genitori gloria, Ohristo


Setnper genito, sit tibi semper
Compari spiritu, qui Deus unua
Pollea perpetois, inclite, saectilis.
Der Text in X ist in schrecklichem Zostande; auch Loreozana hat ilin nnr mangflhaft TPF-
bessert. Die Andernng von Vers 1 ^Feliiterra, qnae, Fructuose ek." statt ,Felix Tarraoo"
ist vielleicht nicht dnrch Nachlassigkeit des Schreibers, sondern durch liewnfste Absicbt dcs
Entlehners veranlafst. - Man beachte, dafs in X an Stelle der dreizeiligen Strophen die Ab-
teilnng zn vierzeiligen stattfand; so erklaren sich die 2 zugedic-bHon Verse und die viemeilige
Doiologie.
!) Uie beiden letzten Verse sind in echt mozarabiscber Weise etwas umgeandert:
Cnnctis pro popnlis rogate CTiristum,
Ut nos tartareo tegat ab igne.
Die Doxologie wie bei der vorhergebenden Nommer.
') Die 2 nicbt aos Prndedtins entleb.nt*n Scblnfsstroplien lauten in allen 3 Qoellt-n:
Nnnc, martyr sancte, pogcit te plebs infima, Honor sit aeterno Deo, sit gloria
Sordes emnndes, dira pellas crimina, Uni patri einsqne soli filio
Ignes aveini ior digno comprimas Com spiritu, qaae tiinitiw perennitei
Et nos beandos ad gnperna pertrahas. Vivit potena in saeculornm naecalis.
Die Doiologie erweist sich schon dnrch die fehlende Caanr als spatere Zothat.
*) Von Interease durfte sein, dafs in MT alle 6 Strophen mit Neumen verselinn siad,
welche zeigen, dafa beim Geaang nicbt elidiert wnrde. - Die Doxologie ist gleich derjenigen
im folgenden Hymnas.
6) Bei Lorenzana nnd deshalb ebenso im Abdrnck bei Migne (86, 1053) ffhlen Vers
125-128 durch ein Versehen. Die weiteren angefugten Verse lanten:
Qoae tibi vota plebs pia dedicat
Et a delictis serTulos expia,
Qaoa tna cernis gandia psallere.
>ur-niii Tolatn pernici vulitan-
Mitte deorsnm gaudia popalis,
Qai taa psallont manera, ciribaa
Dans nobia cunctia rivere aaecalia.

Sit trinitati gloria nnicae,


Virtas, potestas, samma potentia,
Regnnm retentana qui Dens DIIUS est
Per cuncta aeraper saecula saecnlia.
- 40- -

vornherein
zu vermuten;ein aufmerksamer
Beobaehter
wird
thatsachlich
derAnklangean Prudentius
gar vieleantreffen.Ein
naberes
Eingehen
hieraufniufsichjedoch
dererwahnten
Special-
studie vorbehalten.
Die detaillierte Zusamraenstellung
iiber dasEindringen der
Prudentianischen Hymnen in die Liturgie der Mozaraberwar
schondeshalbgeboten,weil die AngabenChevaliersin seinem
Repertorium
hymnologicum
ganzdanachangethan
sind, be-
treffs Beurteilung des mozarabischenHymnenbestandes
Ver-
wirrung und Irrtiimer herbeizufuhren.
Alle obenerwahnten
37
Nummernsind namlich auch in jenem Werke verzeichnet;aber
wie? Es mag nicht viel einzuwendensein gegendie ungleich-
mafsigeBehandlungund Bezeichnungder einzelnenHymnenund
Hymnenteile. So wird Nr. 32 (unsererTabelle) von Chevalier
unter einer und derselben Nummer zugleich mit dem
Prudentiusbynmus
gleichenAnfangsbehandeltund als ein Bruch-
stuck des letzteren hinlanglich durch die Angabe gekennzeichnet:
n=:73X4. -- B. Gothic." Ebenso Nr. 27 durch den Zusatz:
=18X6(3). - - B. Gotbic." Warum nicht auch gerade so
Nr. 30, also etwa: = 25 X 4 (intermissis ter aliquot stropbis). -
B. Gothic.", anstatt ihr eine eigeneNummer zu geben? Die
Variante nQuem" statt rCum" in Vers 9 ist doch kein Grund,
da auch Nr. 32 in Vers 2 und 10 Varianten aufweist. Ferner
sind Nr. 2 und 3 als divisiones, Nr. 19 als segmentum eines
Prudentiusbymnusbezeichnet. DieseUnterscheidungist begrundet.
Aber wirft die Benennung von Nr. 28. als divisio diese unter-
scheidendeTerminologie nicht wieder vollig ilber den Haufen?
,,En, martyris Laurentii" ist doch viel eher ein segmentumbezw.
ein cento, als eine divisio. - - Solcbe Unebenheiten und unniitze
Nummernhaufung,zumal das Repertorium hymnol. auch die
wirkliche Hymnenzahlzum Ausdruckbringensollte, sieht
man nicht gern in einer sauber und exakt auszufuhrenden
Statistik; doch ware es unbillig, derartige Mangel an dem
ersten Versucheeines grofsen und schwierigenUnternehmens
zu tadeln. Von ungleichgrofsererBedeutung ist, dafsdie
Nummern1, 5-17, 21, 23, 26, 30, 34 und 36 im Repertorium
einfach
mitderAutorenaugabe
nPrudentius"
figurieren
ohnejeden
Vermerk,dafsdieselben
als divisiones
bezw.segmenta
odercen-
tones einesPrudentiushymnus
zu betrachtensind. Wofiir \vird
- 41 -

demnachein minder Kundiger dieselbenhalteu, ja halten miissen?


Fiir solche, die hereits von anderwarts her vollen Aufschlufs
haben, sind jeue Angabendoch nicht gemacht. Oder, waruni
denn z. B. bei Nr. 19 nEcee quem vates vetustis" der ganz
richtige Zusatz: nsegm.Da puer plectrum", und bei Nr. 21 und 23
nichts dergleichen, obgleich jene Nummern die Bruchstucke eines
und desselbenLiedes (Kathem. IX) sind wie Nr. 19? - - Noch
mehr: Bei den Nummern 4, 18, 20, 22, 24, 25, 31, 37 unter-
bleibt im Repertorium nicht nur die Angabe einer divisio etc.,
sondern auch der Name Prudeutius ist unerwahnt. Sie sind
nur als im Breviarium Gothicum enthalten verzeichnet, also wohl
als besondere mozarabischeHymnen, die unter vollgultigen Num-
mern die Zahl des Hymnenbestandes vermehren? Der Irrtum
liegt iiahe. Im Interesse der guten Sache ist sehr zu wunschen,
dafs Chevaliers Angaben mit Vorsicht benutzt und stets nach-
gepriift werden.')
Sednlius ist bei den Mozarabern durch seinen beriihmten
und weit verbreiteten abcdarischenHyninus auf das Leben Jesu
Christi vertreten. Zum Zweck der liturgischen Verwendung fiir
verschiedene Feste des Herrn und seiner allerh. Mutter zerlegte
man jenen Hymnus in mehrere Abschnitte, und zwar:
1) A solis ortus cardine etc. (5 Strophen) filr das Fest
nAnnuntiationis sanctae Mariae Virginis" (so X) oder nin diem
s. Mariae" (MT, LSa, LSd). Ubrigens vergl. man hiermit den
Hymnus gleichen Anfangs im Corpus des vorliegendenBandes. -

l) Ahnlichen Ungenauigkeitenund Fehlern begegnenwir niimlich im


erwahntenRepertoriumleider nicht selten. JenesWerk ist ganzentschieden
seinem Ziele nach ein sehr verdienstvolles und mit Freuden zu begriifsendes
Unternehmen;auch ist dasin demselben
bereitsgeboteneMaterial in mancher
Hinsicht recbt wertvoll und brauchbar, und ich selbst erkenne mit Dank die
Unterstiitzungan, welche ich bei AusarbeitungdiesesBandesdurch dasselbe
gefundenhabe. Aber gerade bei der Wichtigkeit diesesWerkes ist es fur
die Vervollstandigung und kritische Neubearbeitungdesselben, welche
durchausnotwendigsein wird, sobald die Publikation der noch zu hebenden
grofsenHymnenschatzewenigstenszum vorlaufigenAbschlufsgelangtist, ge-
wifs recht verdienstvoll,wenn die Hymnologenbei ihren jeweiligen Special-
studien die einschlagigenAngaben Chevaliersgenau revidieren und deren
Mangel zusammenstellen.Nur so bleibt den Freunden der Hymnologie
mancher Irrtum und manches nutzlose, zeitraubende Herumsuchen infolgc
der Chevalierschen
Daten erspart. DieserAbsicht und dem Interessefiir das
Repertorium entspringendie gemachtenAusstellungen.
- 42 -

Vielfaehwurdenunmittelharangefugt,die ebendortbesprochenen
3 Strophen:Fit porta Christi pervia etc.
2) Fenoiacerepertulit etc.(2 Strophen)
fiir dasFestNati-
vitatis Domini (MT, LSdj.
3) Hostis Herodesiinpie etc. (4 Strophen)fiir das Fest
EpiphaniaDomini(MT, LSd); hierbeiwurdendie Strophen
mit
den Aufangsbuchstaben K und M ubersprungen.
4) Katerva matrum personatetc. (4 Strophen)fiir dasFest
nAllisio infantiuin" (MT, MC, LSd, X); die Stropbenbeginnen
hier mit denAnfangsbuchstaben K, M, 0, P. - - X hangt aufser-
dem als weitereStrophenan: nHonor matris et gaudiumetc."
(= 3. Stropheder Divisio, nFit porta Christi etc.") und: nMe-
mentosalutis auctor etc." (= 3. StrophedesWeihnachtshymnus
nChriste redemptor gentiurn1').
5) Quarto die iam foetidus etc. (3 Strophen)fur den Sonntag
nde Lazaro" = Doniinica III. Quadrag. (MT, LSd).
G) Tunc ille Judas carnifex etc. (5 Strophen: T, V, X, Y, Z)
fiir das Fest nCena Domini" (MT, LSd). - In X sind die unter
3, 5 und G genannten Divisiones zu einem Hyninus fiir Epi-
phanie verbunden unrl dureh eine Doxologie abgeschlossen.
Schliefslich ist der schone Hymnus nPange lingua gloriosi
proeliuin certaniinis" anzufuhren,durch welchenArenantius Fortu-
natns den Sieg des Kreuzes besingt. Die Mozaraber (MT, Tc,
LSc, X) verwandten ihn am Charfreitag nad salutationem ligni
Domini".

Eiue weitere Hymnengruppe, von deren Aufnahme in die


Saimiiluiig ich Abstand nahni, sind jene hymni diurni, welche
konstant in fast allen alten RoniischenBrevieren, und zwar durch-
\vc.u in der gleicheu Reilieufolge sich vorfiuden. Ich erinnere
hier nur an die Hyimiare von Moissac, Rheinau, S. Severino,
Winchester, Elne. Warum jene Hymnen init grofster Walir-
scheinlichkeit,weunnicht Gewifsheit,als ur-romische,somit als
von denMozarabern doither entlehnte,anzusehenseien,wird sich
gleichergeben. Ich folge bei Angabeder Hymnenanfange in der
nachstehenden Tabelle zunachstdemRheinauerHyranar(Werner
n. 74ff.); in demvon Moissac
(Anal.II, 29 ff.) fehlt ira Anfang
ein Blatt oder wie Werner nieint - - die ganzeerste Lage,
und so hebt jenesHynmar erst mit dein funften der fraglichen
Hynmenan, decktsichaberin deii folgenden
mit demHymnar
- 43 -

von Rheinau. Unserem Zwecke war es dienlicher, alle Ferial-


Hymnen unter der Gruppe der Nocturn, der Laudes und der
Vesper zusammenzustellen,wahrend sie in den Hymnarien iiach
den einzelnenferiae gruppiert sind.
1. Ad Nocturnum:
Domin.: Primo dierum omnium . . . MT, C, LSd.
Fer. II.: Somno refectis artubus . . . MT. C, LSd.
Fer. III.: Consors paterni luminis. . . MT, C, LSd.
Fer. IV.: Rerum creator optime . . . MT, C, LSd.
Fer. V.: Nox atra rerum contegit.
Fer. VI.: Tu trinitatis unitas Orbem . MT, C, LSd. (Fer. V).
Sabb.: Summae Deus clementiae . . MT, C, LSd. (Fer. VI).
2. Ad Laudes:
Domin.: Aeterne rerum conditor. S. die Tabelle der Ambrosiushymn. S.
Fer. II.: Splendor peternae gloriae.
Fer. III.: Ales diei nuntius
Fer. IV.: Nox et tenebrae et lumina
Fer. V.: Lux ecce surgit aurea
Fer. VI.: Aeterna caeli gloria
Sabb.: Aurora iam spargit polum MT, LSd.
3. Ad Vesperas:
Domin.: Lucis creator optime (4 Str.) MT.
Fer. II.: Immense caeli conditor (4 Str.) MT.
Fer. m.: Telluris ingens conditor (4 Str.) MT.
Fer. IV.: Caeli Deus sanctissime (4 Str.) MT.
Fer. V.: Magnae Deus potentiae (4 Str.) MT.
Fer. VI.: Plasmator hominis Deus (4 Str.) MT.
Sabb.: 0 lux beata trinitas1) (2 Str.) MT, X (aber nicht ad sabb.).

An diesen Gruppen interessiert uns zunachst die Konstanz,


mit welcher sie, wie erwahnt, in durchweg allen Brevieren des
Romischen Ordo bis auf unsere Tage auftreten, wenn wir ab-
sehen von dem letzten in SperrdruekangefuhrtenHymnus 0
lux beata trinitas". In den mozarabischenQuellen hingegenistdie
zweite Gruppe (ad Laudes) nur in einzelnenNurnmernund mit
verschiedenerliturgischer Verwendung vertreten; die erste Gruppe

') In MT stehtdieserHymnusals ncottidianus dominicalis",in X als


nhymnus in dominicaII. postoct. Epiphaniae':,
im HymnarvonWinchester
als rinvocatioad sanctam trinitatem";in derHs.der Stadtbibliotbek
zuTrier
Nr. 1418(angeblich ausdem8. Jahrh.)tritt an seineStellederHymnusdes
hl. Ambrosins BDeuscreatur omnium'' (cfr. Mone I, 372). Im jetzigen romi-
schen Brevier ist er bekanntlich in der 1. Strophe stark umgeandertund
beginnt rlam sol recedit igneus".
- 44 -

uichtvollstandig,in drei Quellen,und zwarin diesenmit voller


UbereinstimimiDg;die dritte nur in einer und derselbenQuelle,
al)gesehen
vom letztenHynmus. Man konntegeltendmachen:
Die GruppeII zeigt konipilatorischen
Charaktermit Entlehnungen
ausAmbrosiusund Prudentius;somit ist vielleicht die ersteund
dritte GruppedemMozarabischen
entlehutund die zweiteirn
Roniischen anderweitig zusammengestellt. Aber, wie soll man
dann erklaren, dafs die Hynmen 1-6 der Gruppe ad Vesperas
sich nur in MT erhalten haben? Noch mehr mufs ins Ge-
wicht fallen, dafs alsdann die befremdliche Voraussetzung zu
machenware, die romischeLiturgie hiitte fast ausnahmslos
ihie
Hymni diurni denMozaraberuentlehnt,wahrenddasUmgekehrte
leicht begreiflich ist. Ein Umstand freilieh erhebt gegen letzteres
wieder einigesBedenken:Die Hyranenad Vesperassind bis auf
(lcn letzten in Stil, Strophenbauund Strophenzahl,und demIn-
halt nach so ahulich und gleichartig, dafs ich der Ansicht meines
Kollegen G. M. Dreves gern beipflichte, dieselben ruhrten von
einem Verfasser her. Alle besingen das Sechstagewerk, jeder
Hymnusje einenTag der Schopfung. Der siebenteHymnus,der
schon durch die verschiedeneStrophenzahl absticht, paist nicht
in den Cyklus. Da begegnen\vir nun in MT, vfekhe Hs. alleiu
von den mozarabischenQuellen die Gesange auf den Schopfer
enthitlt, einem ^Hymnus ad vesperas sabbati", der wirklich den
Cyklus entsprechend abschliefst und zum Thema hat den Text
der h. Schrift: BComplevitque Deus die septimo opus suuni,
quod fecerat; et requievit die septimoab universoopere, quod
patrarat" (Gen. 2, 2). Der Hymnus beginnt nRerum Deus fons
onmium" und ist im Corpus des vorliegendenBandes enthalten.
Sind also vielleicht doch wenigstensdie hyrnni cottidiani ad ves-
peras aus dem Mozarabischen entlehnt? Aber, warum wurde
denii nur der den Cyklus abschliefsende
Hymnusnirgendsauf-
genommen?
OderbesaisdasromischeBrevierursprunglich
alle
7 Hymnen, von denen aus irgend einem Grunde der letzte
spater wegfiel? Seine Spur ware dann freilich griindlich ver-
schwunden.Oder zahltendie romischenTageshymnen nur sechs
auf die Schopfung, denen ein geschickterDichter der Mozaraber
bei der Entlehntmgeinen gleichartigen
siebentenhinzufugte?
Letztercsmochteichamehesten vermuten.Naheres dariiberge-
denkeichin derStudieuberdiemozarabische
Hymnodie zubieten.
- 45 -

Jedenfallsliegen meinesErachtenshinreichendeGriindevor,
die besprochenenhymni cottidiani iii die vorliegendeText-
sammlung nieht aufzunehmen: Ihr Vorhandenseiu, ihre Verwen-
dung und Verbreitung nach den Quellen ist hinlanglich bezeichnet;
ihr Text ist allen zugauglich und aus zahlreichen Hss. geschopft,
so dals die etwaigen Varianten der mozarabischenQuellen keine
namhafte Verbesserung des Textes erzielen wiirden; ihr moz-
arabischer Ursprung ist ilberdies iiufserst zweifelhaft.
Eine Ausnahmedurfte der Hymnus ad vesp. sabb. bean-
spruchen, dessen Sonderstellung bereits hervorgehoben wurde.
Im Hymnar von Wincbester steht er als ,,invoeatio ad sanctam
trinitatem", in X als ,,hymnusin II. domin.postOct.Epiphaniae",
in MT als nbymnus cottidianus doiuinicalis". Obendrein tritt er
uns iii den mozarabischen Quellen in einer bedeutend erweiterten
Forra entgegen, und in d e r Forni durfte er in dieser Sammlung
wohl nicht fehlen. Naheres an der betreffenden Stelle.
In ahnlicher Weise war aus ahnlichen Griiiiden meines Er-
messens mit jenen Hymnen de Communi Sanctorum zu ver-
fahren, die zuni festen Bestande aller romischenBreviere gehoren,
und die ich deshalb nicht aufgenonimenhabe. Dahin gehoren:
1. Exsultet caelum laudibus (De apostolis) LSd.
2. Rex gloriose rnartyrum (De martyribus) MT, LSd, X.
3. Sanctorum meritis inclita gaudia (De martyribus) LSd.
4. Martyr Dei qui unicuni (!)<-"uno iusto = raartyre) MT, LSJ.
5. Deus tuorum iiiilitum (De uno iusto = martyre . MT, LSd, X.
6. Jesu redemptor omnium (De confessore) .... LSd.
7. Iste confessor Domini saeratus (De confessore) . X.
8. Virginis proles opifexque matris (De virginibus) . MT, LSd, X.

Auf gleiche Stufe diirften zu setzen sein die beiden Hyumen:


1. Urbs beata Ilierusalem (In dedicatione eccl.) " L&d.
2. Te lucis ante temiinum (Ad complet.) .... MT, Ta.
Schliefslich waren ganz entschieden jene Hynmen auszu-
schliefsen, die schon dadurch ihren jungeren, nicht inozarabischea
Ursprung verraten, weil sie auf Festegedichtetsind, welchedcm
altmozarabischen Ritus vollig fremd waren, oder weil sie einen
vollstandigausgebildeten
zweisilbigenReiui aufweisen. Durchweg
finden sich dieselbenauch nur in X, und schonLorenzanabat
mit richtigemTakt den weitausgrofstenTeil derselben
in dcn
Appendixseiner Ausgabeverwiesenals ^BreviarioGothico-
- 46 -

Hispanoadditain editionecardinalis
Ximenii." Irrig ist letzteres
betreffs der beiden Hymuen auf das Fest Allerheiligen, die
bereits in LSd Aufnahme gefunden hatten, die aber trotzdem
nicht als mozarabischanzusehensind (vgl. die Angaben tiber den
Festhymnus fur Allerheiligenbei Baumer,GeschichtedesBreviers,
Freiburg 1895. S. 255). Auch in LSd ist kein Allerheiligenfest
verzeichnet,soiiderndie zweientlehntenHymnensind als Tages-
hymnenfur fer. IV. und V. verwendet.Folgendesdie Liste der
ausgeschiedenenHyiunen:

1. Pange lingua gloriosi corporis mysteriumi


2. Sacris sollemniis iuncta sint gaudia > Fest. Corp. Christi.
3. Verbum
supernum
prodiens
| NecpatrisJ
4. Christe redemptoromnium| Conserva'l In X: OO.SS.-In LSd: fer. IV
5. Jesusalvator
saeculi
| Redemptis / resp.V.
6. Lucis huius festa colat | Plebs honesta'1
7. Orbisexsultanscelebrethocfestum /
8. Gaudematerecclesia| Maternis j
9. Christi martjr et inclita | Virgo sacrata> s. Barbarae.
10. In caelesti collegio | Nova collega
11.Novum sidusemicuit
| Errorvetusconticuit 1 .. , ^.
12.Nunccunctorvim
voxincunda | Decantet
ecclesia
/
13. Promptacunctacatholicae|Plebsalumnagloriae.
s.Gabrielis(Umdichtung).
14. KatLarina mirabilis I Atque Deo amabilis . 1> s. Katharmae.
15. Congaudentescum angelis I Et cum cnons J
16. Pro speciali lioteo | Servivit capitilio . . s. Mariae Magdalenae.
17. Adest dies sanctissima I Virtute sacra splendida 1
, T-, , ,. ,. > s. Nicolai.
lo. Lxsultet aula caeuca \ Laetetur mundi machina J

BesonderesInteresse knilpft sich an das Vorkommen des


altehrwiirdigen Marienhymnus nAve maris stella" iii LSd,
und zwar ist er bezeichnet als nhymnus sanctae Mariae in as-
suniptione." (Varianten zum jetzt gebrauchl.Text: nSumatper
te precem" und nSumiuum Christo decus). Der Marienkult hat
namlich in der mozarabischen Liturgie kaum Blilten der Hym-
uodiegetrieben.Erst im BrevieredesKardinalsXiraenesbegegnen
wir dem Feste nPurificatioB. V. Mariae," und der Festhymnus
nSacerpuritatum dies" tragt den Stempelder Umdichtungnach
dem Hyinnus auf Christi Beschneidung nSaceroctavarumdies"
an der Stirn. - - Ebendaselbstist der Hymnus nA solis ortus
cardine"dein FesteBAnnuntiatiosanctae
MariaeVirginis" zuge-
wiesen;er ist in seinerktirzerenForm (8 Str.) zum grofsten
Teil eine Entlehnungaus Sedulius, also wiederum kein alt-
- 47 -

mozarabisches Produkt Ob das ebendaselbst mitgeteilte Bruch-


stilck aus 3 StrophennFit porta Christi pervia" mozarabischen
Ursprungs sei, bleibt zweifelhaft, Die Uberschrift in MT lautet
iibrigens nicht auf Mariae Verkimdiguns, sondern nia diem
sanctae Mariae". Dazu stimmt eine Beraerkung Dom Morins
in seinem oben citierten Werke MLiber coniicus" der Kirche
von Toledo; zum nLegendum in sancte Marie ad Missa" heifst
es: nHaec una omnino est in codice nostro B. Mariae Virgini
dicata festivitas. Quae cum in variis Hispaniae partibus non uno
die celebrata prius fuisset, anno tandem 656, ut die XV kalen-
darum januariarum solemnis ab omnibus haberetur, in concilio
Toletano X, e. 1. statutum est." Dafs dieses Muttergottesfest
im Advent iin alten mozarabischen Ritus das einzige seiner Art
war, bekundet schon die einfache Bezeichnung festum sanctae
Mariae", die gleichlautend ist der Bezeicbnuim anderer Heiligen-
feste. Der Titel in MT weist somit sichtlich auf dieses Fest
der allerseligsten J\mgfrau im Advent hin; der Hymnus nA solis
ortus" bezw. ,,Fit porta Christi" war nicht fur die Annuntiatio
bestimmt. Auch im nKalendarium Gotho-Hispanum" (s. oben
S. 35) ist kein Fest Mariae Verkiindiiiiimg verzeiehnet.
Wohl aber finden wir in letzterem bereits fiir den 15. Au-
gust das Fest nAssumptio saiictae Mariae Virginis" angesetzt.
Lassen sich auch Festhyranen so alten Datums anfiihren? In
X siud deren freilich zwei verzeichnet, aber beide scheiuen ur-
spriinglich fiir das Marienfest im Dezember bestiiumt gewesen
und dann auf die Assuniptio iibertragen worden zu sein. Betreffs
desHyranus 0 decus sacruni virginum" kann kauiii ein Zweifel be-
stehen, zumal die im Corpus diesesBandes niit.ueteilte kiirzere
Form auch in X dein Advente zugewiesenist. Der andere Hynmus
nHymnum Mariae Virginis" hebt zwar in der zweiten Strophe
mit nAssumptionem ipsius celebremus" an; indessen, kann
das Wort nicht eine Uinanderung sein, etwa statt nConceptiouem"
im aktiven Sinue? Dazu und nur dazu palst der gaiize luhalt
des Hymnus, der die jungfrauliche Mtitterwiirde Mariens prrist
und so ganz fiir die Adventszeit sich ei.unet. Ohnedies ist X
relativ jungen Datums. Unter deii Uinstanden ist es von
grofstem Interesse, in der alten Hs. von Silos LSd zwei Hymnen
auf Mariae Himmelfahrt anzutreffen, von denen freilicli der eine
nAve maris stella" offenbarauf das Fest ubertragen,der andere
- 48 -

bis jetzt unbekannte


aber nEn pater gloriae"demGeheimnis
der Himmelfabrturspriinglichgeweiht warl).
Man konnte Bedenken erheben, dafs der eine oder andere
Hynmusunbehelligtzwischen
denMozarabern
seinenPlatz be-
halten hat, obschondieselben bei namhafteo Hymnologen unter
der Flaggevon Hilarius, Prudentius,Gregor d. Gr. oderAmbro-
sius mit grofsereroder geringererBestimnitheitaufziehen. Die
Antwort notigt mich, den eingangserwahntenMangelan Akribie
bei inehreren Litterarhistorikern naber zu erortern.
Betreffs der dem hl. Ambrosius von manchen falschlich zu-
gewiesenen
Hyrnnen,sowieder GenesisdiesesIrrtums gentigtein
Verweisauf die bereits angezogene
Studie nAureliusAmbrosius"
von G. M. Dreves. Hier kommen vornehmlich in Betracht die
Hymnen: rDeus pater ingenite", ,,Iarn metanoctistransiit" und
,,In matutinissurgimus",die dera hl. HilariuB von Poitierszu-
geschriebenwerden; nDecus sacrati nominis", den der hl. Da-
niasus, und nNoctistempusiam praeterit", dender hl. Gregor
der Grofse verfafst haben soll; schliefslich ^Hymnum Mariae
Virginis", nNoctis taetrae primordia", ,,0bsidionesobvias", als
deren Verfasser Prudentius angegebenwird.

*) In dem wertvollen ^Dictionary of Hymnologie, edited by John Julian,


London, 1892, giebt F. E. Warren (1. c. p. 172 sq.) eine lehrreiche Liste
der Hymnen in verschiedenen Brevieren. Die erste Kolurane bezeichnet in
alphabethischer Ordnung die IlymnenaiifaDge, die zweite das sie enthaltende
Brevier, die dritte die Verwendung des Hymnus. Diese treffliche Methode
gab mir die Anregung, den Index in diesemBande in ahnlicher Weise an-
zulegen. Betreffs der raozarabischenHymnen sind indes dem gelehrten Ver-
fasser schiefe und irrige Angaben unterlaufen. Er unterscheidet l)Hymnen, die
nur in der AusgabeLorenzanas stehen, 2) solche, diein der AusgabeLoren-
zanas und Ximenes'-0rtiz', 3) solche, die nur in der Ausgabe von Ximenez-
Ortiz vorkommen. Danach bei ihm die 3 Bezeichnungen: m*, m1, m2. Hier-
gegenwiire nichts einzuwenden.Wenn aber Warren betreffs der Gruppe
2 (m1) bemerkt: nThese 179 hymns are the Old Mozarabie hynms"
(1. c. p. 171)und zur Gruppe3 (m2): nHymnsintroducedinto the Mozarabic
Breviary, 1502, from Ambrosian, Old Roman, and outher sources"
(I. c. p. 172),so ist beides,wie ausdenbereitsvorgelegten
Erorterungen
hervorgeht,unrichtig. In der 2. Gruppeist eine ganzeReihe entlehnter,
nicht altmozarabischer Hymnen, und in der 3. Gruppe sind iiber 3
Dutzendnicht entlehnter, altmozarabischer Hyrnnen. Wenn ich Warren
recht verstehe,hat er nur die AusgabeLorenzanas
selbsteingesehen
(nur
bei diesermacht er die Angabe nwhichwe have been able to consult" 1. c.
p. 171)und dauachseine Berechnungangestellt.
- 49 -

Alle dieseHyiimen sind indes teils gewifs,teils wahrschein-


lich mozarabischenUrspnmgs, wie das des niiheren bei den
eiiizelnenHymnentextenausgefiihrt ist und eingehenderin der
demnachstigen Studie erortert werden soll. Jedenfalls ist kein
Grund fiir die genannteAutorenangabevorhanden; sie beruht
vieliuehr auf einemganz unbegreiflichen,verhangnisvollenVer-
sehen Daniels.
Daniel namlich beinerkt(Thes. IV, 30) zum Hyninus nlam
meta noctis transiit": ,,BreviariumMozarabum hunc hym-
uum cum duobus praecedeutibus [nDeus pater ingenite" und
nln raatutinis surgimus"] adsignat Hilario. Quod eum eer-
tuiu sit Hilarii carmina in Gothorum ecclesia per Galliae meri-
dionales partes ac Hispaniam vulgatissima fuisse, liaud prorsus
spernendaest Mozarabuin sententia." Aber imrnozarabischen
Brevier ist durchaus keine Autorenangabe, weder
hier noch bei anderen Hymnen! Wie konnte denn der gefeierte
Hymnologe dieses behaupten? Er selbst, wie schon erwahnt,
hat nie ein mozarabischesBrevier eingeseheu. Wer also ist sein
Gewahrsmann? Auischlufs giebt seine Anmerkung zum Hymnus
nNoctis terrae [lies taetrae] primordia" (1,141): nHymnussupra
positus cum duobus qui sequuntur (nObsidionesobvias" und
nHymnum Mariae virginis") sub Prudentii noinine feruntur
in Brev. Mozarabum. Ita Thomasius in Hymnario."
Also Thomasius soll der Gewahrsmaim sein. Indessen, wie die
letztgenannte Autorenangabe wiederum nicht im mozarabischen
Breviere steht, so behauptet auch Thomasius niclits
derartiges. Letzterer giebt lediglich an, die Quelle seiaes
Ilymnentextes sei nBrev. Mozarabum"; so hier, so bei den
auderen Hymnen, die nach Daniel von dea Mozaraberudem
hl. Hilarius zugeschrieben
sein sollen. DieErklarung von einer
so bestimmten und doch so falscheu Angabe unseresHymnologen
ist in folgendem zu suchen.
Thomasius stellt in seineiu Psalterium (II, 408 sqq.) die
nllymni matutini" zusauunen.Der erste ist Lucislargitor op-
tinie" [1. splendide]mit der Aufschrift nS. Hilarii Episc. Picta-
voruni." Dann folgcn, aber ohne Uberschrift bezw. Autoren-
angabe,dieHyinnen: BDeuspater ingcnite", Jn matutinis sur-
ginius", nl>euscreator onmiuin| Lucis auctor", nlara meta
noctis transiit". Zu den 4 letzteren steht in der Fufsnote der
Blnme, Hymnodia
Gotiea. 4
- 50 -

Vermerk: nBrev.Mozarabum". Nach diesenHynmeii folgt mit


der Aufschrift nS. Gregorii Papae" der Hymnus: nEcce iam
noctis tenuatur umbra". Ein vergleichenderBlick auf die
in gleicher Ordnung sich folgenden Hymnen ira Thesaurus
Daniels (I, 1- 3) zeigt, dals Daniel die Autorenangabezum
ersten Hymnus als fur alle bis zum Hymnus 8. Gregorii"
geltend ansah, und den Hinweisauf das raozarabischeBrevier
fiir eine Belegstelle der vermeintlichen Autorenangabehinnahm.
Dafs der Hyranus ,,Deuscreator omnium", den konsequent das
gleiche Schicksal batte treffen m ii s s e n, und der erst im vierten
Bande aus Neale nachgetragenist, von Daniel ilbergangenwurde,
kann nur ein Zufall sein, um nicht das Wort Fluchtigkeit zu
gebrauchen. Durch den gleichen Irrtum, wodurch diese Gesiiiige
als rHilarius- und Prudentius-Hymneu", wurde ,,Noctis tempus
iam praeterit" als nGregorius-Hymnus" gepragt und in Umlauf
gesetzt. Nur der Hymnus nDecussacrati nominis" ist nicht in-
folge dieses Irrtums, sondern auf andere, meines Erachtens nicht
stichhaltige Griinde hin von Daiiiel und mehreren Gelehrten
dem hl. Damasus mehr oder niiuder bestimnit zugeschrieben
worden.

Der verhangnisvolle Irrtum Daniels warf in die Litteratur-


geschichte seine Schatten. J. H. Reinkens veroffentlichte 1864
eine eingebende Monograpbie iiber Hilarius1); Bahr2j und
Kayser3) diskutierten mit Eifer die Frage, welche Hymnen dem
beriibiuten Biscbof vou Poitiers als sicber zuzuweiseu seien,
welche als zweifelhaft oder unecht; das gleiche Thema behandelte
in freilich kurzer und arg apodiktischer Weise Ebert4), dessen
Ausiehten Manitius5) sich aneignete. Und das Resultat? Bahr
schreibt: nDrei andere kiirzere Morgenbymnen sind aus dem
mozarabischen
Brevier,welchesdieselbendemHilarius zust-hreibt,
bekannt geworden (dazu clie Anmerkung: ^Durch J. M. Thonia-
J) Dr. J. H. Reinkens, Hilarius vou Poitiers. Schaffhausen 1864.
2) Dr. Joh. Chr. Fel. Bahr, Gesch. der Romischen Literatur. IV-
Karlsruhe 1872.

3) Dr. Joh. Kayser, Beitriige zur Gesch. u. Erklarung der altesten


Kirchenhymnen I2. Paderborn 1881.
4) Adolf Ebert. Allg. Gesch. der Literatur des MA. im Abendlandt.
I2. Leipzig 1889.
5) M. Manitius, Gesch.der christl.-lat. Poesie bis zur Mitte des 8.
Jahrh. Stuttgart 1891.
- 51 -

sius in dessenOpera . . . T. II. p. 351 ff."); sie sind in jam-


bisehenDimetern gefafst und enthalten in ihrem Inhalt nichts,
was mit der Autorschaft des Hilarius im Widerspruch steht, so
dafs sie als sein Werk wohl betrachtet werden konnen; zweifel-
haft dagegenerscheinenetc." (a. a. 0. S. 54).- Und Kayser,
der zugleich das Urteil R e i n k e n s hinreichendmitteilt, bemerkt:
BDie unter Nr. 2, 3 und 4 (d. h. ,,Deus pater ingenite" , nln
matutiuis surgimus" und nlam mcta noctis transiit") signalisierten
Morgenhymnen hat schon der Kardinal Thomasius im zweiten
Bande seiner Werke veroffentlicht. Sie sind dem alten mozara-
bischen Brevier entnommen [richtiger: dem jungsten von Ortiz
edierten], welches sie ausdriicklich (!) unserem Hymnoden
(Hilarius) zuschreibt. Mit Recht bemerkt Daniel, da unzweifel-
baft feststehe, dafs die Lieder des Hilarius uuter den Goten iiu
siidlichen Frankreich und Spanien sehr verbreitet gewesen, so
verdiene diese Angabe des mozarabischen Breviers alle Be-
achtung. Von deu unter Nr. 2 und Nr. 3 genannten sagt
Reinkens nicht weniger treffend, dafs auch noch ein innerer
Grund fiir ihre Echtheit spreehe: in beiden sei namlich das Ver-
haltnis des Vaters zum Sohne gleich anfangs stark betont, so
dafs man leicht an die iiniuer wiederkelireude Bekraftigung
dieses Verhiiltnisses in den Schriften des Hilarius erinnert werde.
[Kann denn nicht ein anderer auch dieses Verhaltnis, etwa
unter dem Einflufs der Hilarianischen Schriften, betonenV] Wir
haben nur hinzuzusetzen, dafs wir der mozarabischen Uber-
lieferung desto lieber beipflichten mochten, da Hilarius als
Bekampfer des Arianismus gerade im Gegensatzezu dieser Irr-
lehre den Hymnengesangeinfiihrte'' (a. a. 0. S. 64 f.)1). Spiiter,

*) Anlafslich der dem hl. Hilarius beigelegten Hymnen nebenbei noch


folgendes. Bekanntlich schrieb Fabricius (,,Poetarum voterum eccles. opcra
christ. Basileae 1564.") jenein Bischof obne Begriindung diese drei Hymnen
zu: ,,Jesus refulsit omnium" (1. c. col. 793), ,,Jesus quadragenariae" (col-
795) und ^Beata nobis gaudia" (col. 800). Alle 3 sind von Daniel in gleiduT
Reihenfolge den vorhin besprochenen 5 sog. Hilarianischen Lieilern angc-
reiht. -- Bahr schreibt nun: ,,Diese drei Hymnen steben nicht in dem
mozarabischen Breviere, werden aber von Thomasius a. a. 0. S. 358, 374 ff.
dem Hilarius beigelegt und, wahrend sie in der Benediktiner Ausgabeder
Werke des Hilarius fehlen, erscheinen sie unter dcssenNamen bei Fabricius..."
(a. a. 0. S. 56, Amn. 9). 'Ahnlich Kayser: nZwar iuhren schonThomasius
(Anm. ^Thomasii opera tom. II, pg. 358 und 374 sq.u) und Fabridus die-
4*
- 52 -

bei Erorterungder FragenachdemEindringender Prudentia-


nischenLieder in die Breviere, machtKayser die Amnerkung:
nDanielfuhrt in seinem
Thesaurus
. . . nochzweiAbendlieder
(nNoctistaetraeprimordia"undnObsidionesobvias")und einen
Muttergotteshymnus (,,HymnumMariae virginis") an, welche
in dein mozarabischen Brevier unter Prudentius' Naiuen vor-
kommen; sie sind jedochnicht ausseinenbekanuteii lyrisdien
Dichtungenentlehnt" (a. a. U. S. 273)').
Die fluchti^ hiugeworfene,falscheBehauptungDanielsalso
wurde unbesehen aufgenoinnien und regte insbesonderewegten
Hilarius, dem bis dahin iiberhauptnur 3 bis 4 Hyranenohne
sichereGewahrzugewiesen waren,vielfacheDiskussionenan; clie
einen stimraten bei, andere verhielten sich aus inneren Griiinlon
reserviert oder ablehnend fso Ebert a. a. O. S. 13(52)und Manitius
a. a. 0. S. 137 f.)- Das TIQWTOV ipel-doglag im Ausgangspunkt.
Weiter kann ich die Autoreiifrage betreffs der mozarabischen
Hymnen, wekhe fiir die Geschicbte der altesten kirchlichen
Dichtuag offenbar von grofster Bedeutung ist, hier niclit au-
schneiden.

selben unter dem Namen des Hilarius auf (a. a. O. S. 66). - I>ir
bediirlen der Berichtigung: 1) Im mozarabischen Crevier steht wohl dcr
Hymnus nBeata nobis gaudia", frcilich, was ausdrticklich zu betonen ist,
ohne Autorenangabe. - 2) Das Citat aus Thomasius ist iibereinstimmend
ungenau; die 3 Hymnen stehen dort pg. 358, 360 und 374 ff. - 3) Nur drr
erstere der drei Hymncn wird von Thomasius dem Ll. Hilarius beigelegt
unter Verweisung auf Fabricius. Aufserdem steht bei Thomasius blofs der
Hjinnus nLucis largitor optime (1.splendide)" unter dem Namen des Hilarius;
die beiden anderen erwabnten durcbaus nicht. Nicht einmal eine solche Er-
klariuig, wie bei dem Irrtume Daniels,kann fiir diesefalsche Angaln1liuhr-
undKayserserbracbtwerden;dunndasdemHJTHDUS nJesuquadragenaiiin
vorhergehende
Lied steht unter demNamendeshl. Gregor,undjcnesvoi
rBeata noV>isgaudia" unter dem Namen des bl. Ambrosius.
J) In Chevaliers
Repertoriumsind alle besprocbenen Autorenangabcn
Danielsals sicherangefuhrt;nur beimbJ.Gregorist ein ? beigefugt.
2)BeiEbert(undManitius,derihmbeistimmt)ist esfrappant,dafseiner-
seitsbehauptetwird, nkeineeinzige (derDichtungen vonHilarius),dic lie-
glaubigt ware, hat sich erhalten" (a. a. 0. S. 136)und anderseitsals Bc-
griindung
ndiemetrischen
Verstofse"
undndasSchwanken
desquantitativen
Princips"(a. a. 0. S. 136 u. 383; vgl. auch S. 181)geltcnsoll. Woher
kenntdennEbert dasMetrumder Dichtvmgen deshl. Hilarius,wenn
erhalten ist?
- 53 -

Ein Wort iiber Wert und Verhaltnis der Hss. zu einander


wird erwartet werden. Der Wert der einzelnen Hss. ist bei ver-
schiedenen
Hymnenverschieden,
vermutlichje naehdemdie jedes-
malige Vorlage des Schreibers besser oder schleehter war. So
z. B. sind in LSd die Hymnen fiir Proprium und Communede
tenipore durchweg textlich gut, fiir das Sanctoralernehrmalsherz-
lich schlecht. Es blieb nichts anderes ubrig, als mehr oder
minder eklektisch vorzugehen,manchmalsogarinnerhalb desselben
Hymnus,wenngleichich bestrebtwar, bei den einzelnenHymnen
soviel als moglieh derjenigen Hs. zu folgen, welehe mir als die
jeweilig beste erschien. Fand sich ein als mozarabisch anzu-
erkennender Hyirmus auch in nicht-mozarabischenQuellen, so
nahm ieh aus letzteren nur dann die Lesart in den Text auf,
wenn der Text der inozarabischen Quellen als gewifs verderbt
oder sinnlos anzusehenwar. - Aus dem Gesagtenist ersichtlich,
dafs ein Abhangigkeitsverhaltnis oder eine Klassifikation der Hss.
unmoglich eruiert werden kanu; hochstensware das bei einzelnen
Hynmen in etwa angangig.
Die Feststellung des Textes hatte sehr grofse Schwierig-
keiten, zuraal bei manchen fiir unser Ohr ganz anormalen Wort-
bilduugen, Flexionen und Konstruktionen es nicht leicht ist, zu
unterscheiden, -was dem damaligen Sprachgebrauch und was
der etwaigen Nachliissigkeit des Schreibers auf die Rechnuug
koiumt. Sorgfaltige Beobachtung fiihrt dahin, dafs gewisse
Flexionsformen und Konstruktionen ganz entschieden als Belege
fnr die damalige Latinititt zu erkennen und als sprachhistorisch
wertvoll im Texte zu belassen sind. Man vgl. hierzu die dem
7. Bande unsererAnalecta(S. 10-15) vorausgeschickteAbhandlung.
Konservatismus war deshalb sehr geraten. Gleiches gilt von Un-
ehenheiten in Mctrum und Reim bezw. Endassonanz. In Hymnen
mit gut erhaltenem und durch mehrere Hss. verburgtem Texte
finden sich mehrmals mitteii zwischen den sonst assonierendeu
Versen ein oder zwei Verse ohne Assonanz; die Versuchung zu
imdern lag nahe. Aber ist ohne triftige Griinde nicht Gefahr
vorhanden, durch Sucht zum Schablonisieren.das urspriingliche,
sich in freien Schranken bewegendeVersmals zu zerstoren? Ob
ich die richtigeMitte getroffen,bleibt demUrteil Sachverstandiger
anheiragestellt. Einzelheiten in systeraatisehem Uberblick ge-
ordnet, mufs ich mir einstweilen noch vorbehalten.
- 54 -

Auf einen Punkt sei schon hier die Aufmerksamkeit hin-


gelenkt. In manchenVersen fehlt scheinbareine Silbe. Mein
Kollege sprachdie Vermutungaus,da in solchendefektenVersen
mdstens ein Wort mit anlautendem s -f- Konsonaiit (namentlich
m, p odert) vorkommt,so sei vielleichtnachBrauchder romani-
schenVolker vielfachvor dieserLautgruppeiu der Aussprache
ein E-Laut vorgeschlageu
und als Silbegemessenworden,ohneihn
in der Sehriftsprache
zu bezeichncn. Dadurchwiire der Mangel
ini Vers behoben, ohne den uberlieferten Text zu iindern. Bei
niiherer Beobachtungschienmir dieseglucklicheIdeestetsmehr
begrundet. Ein bestimmtes Gesetz konnte ich noch nicht
finden; bald wareein E-Laut (e oderi) vorzuschlagen,
bald nicht.
Bedeutend clarf diesesnicht gegen die Ansicht in die Wagschale
fallen. Denken wir, diese sprachliche Erscheinung sei zur Zeit
der Abfassungjener Gedichte in einer Art Entwicklungsstadium
gewesen, also sporadisch zum Vorschein getreten, oder nach
Bedarf vom Dicbter angewendet; in ahnlicber Weise begegnen
wir ja ofter in einem und demselbenGedichte dem Hiat neben
der Elision. Ferner verwechseln die Schreiber - und in der Aus-
sprache war es wohl ebenso - v und b, schreiben ,,berbumu statt
,,verbum", nbrebem" statt ,,brevem"; schlagen ein h vor, wie
nhac" statt ,,ac", oder lassen es umgekehrt aus, wie Bore" statt
nhorae". Aber Konstanz und ein bestimmtes Gesetz liefs sich
auch in diesem Punkte nicbt entdecken l). War es nicht viel-
leicht ahnlich mit dem vorgeschlagenenE-Laut? Ein guter
Beweis fiir diese Theorie scheint mir auch die Thatsache zu
sein, dafs der E-Laut stellenweise in den Hss. nicht bezeichnet
ist, wo er zur Stammsilbe gehort, wie z. B. nSrahelu statt
rlsraelu, oder nSte" statt ,,Iste", letzteres im Hymnus 0 beate
mundi auctor" sogar an einer Stelle (6, 1), wo der Rhythmus
betontes i, also tste, verlangt. Umgekehrt ist im Hyinnus
Te centies rnille" 3, 5 die Schreibweise,,Izmaragdus"und
i) Wegendes sprachMstorischen Interessessind alle hierher gehorigen
Eigentumlichkeitender Schreibweisein die Variantenaufgenommen;oben-
drein sind sie mehrmals
ein Fingerzeig,wie durchmifsverstandene
Lesung
dieser Schreibartder Text verdorben vmrde, wie z. B. nsive", geschrieben
,,sibe",umgeimdertzu ,,sibi", und umgekehrt. Sonstigerein orthograpbische
Varianten (abgesehenvon Eigennamen) wurden als fiir unseren Zweck unniitzer
Ballastubergangen, aufseran zweifelhaftenodersicher verderbtenStellen, wo
sie fiir Konjekturenwertvoll schienen.
- 55 -

,Ysmaragdusu
statt BSmaragdus"
handschriftlich
belegt. Diese
vorlaufigenBemerkungenniogengenugen.Zweifelkann nur sein,
ob e oder i vorzuschlagen
ist, vielleicht ein Mittellaut zwischen
beiden.In Versen,wo zur Ergiinzungder fehlenden
Silbedieses
Aushilfsmittelanzuwendenschien,habeich z. B. statt spiritus
"spiritus geschrieben.
Schliefslich ist zu bemerken, dafs in mehreren Versen eine
scheinbarfehlendeSilbedurchDiaresedesDiphthongs,namentlich
von au, zu erganzen ist, so z. B. laus zweisilbig als laus; um-
gekehrt eine scheinbaruberschiissige
Silbe durchSynizese,bezw.
konsonantische Lesungvon i und u, getilgt werdenmufs, eine
Erscheinung, die bekauntlich bei altklassischen Dichtern schon
vorkommt. Die graphischeBezeichnung habe ich austechnischen
Grunden in solchen Fallen unterlassen. Hierhin gehort auch
der alte Brauch, den unechten Diphthong eo, namentlich in
Eigennamen als eu und soniit einsilbig zu sprechen und zu
schreiben. Aus dem Grunde habe ich die Schreibweise der Hss.
in Wortern wie Theuphilus, Leucadia etc. in den Text auf-
genommen. Dafs bei Wortern der U-Deklination im dat. sing.
ofters -ui zu -u zusammengezogen
wird, also spiritu statt spiritui,
darf ich kaum ausdriicklich bemerken.
Vereinzelte Dichtungen religiosen Inhalts kamen mir unter
die Hande, welche wohl zum mozarabischen Liederschatz gehoren,
aber schwerlich fiir clieLiturgie bestirnmt waren. Siehez. B. Traube,
Poetae latinae III, p. 149 sqq. (in den nMonumentaGermaniae").
Fiir die Geschichte der mozarabischenLiturgie sind sie von Be-
deutung und sollen dort herbeigezogenwerden. Hier als Probe
nur ein derartiges Lied, welches interessant ist wegen der Vers-
kunst und der Datierung, und zur Vergleicbung mit Hymnen
ahnlicher Art in diesem Bande erwilnscht sein diirfte. Auch
lernen wir daraus in etwa die Sprachedes ausgehenden10. Jahr-
hunderts, und haben daran einen Fingerzeig filr Datierung von
Hymnen mit ahnlichenSpracheigentiimlichkeiten.Ich entnahm
das Lied, welches meinesWissenssonstnirgendsgedrucktist,
aus Florez, Espana sagradaXXXIII, 472. Letzterer edierte
es aus dem CodexAlbeldensis(jetzt im Escurial), welchendie
MoncheVigila und Sarracino im Jahre 976 geschriebenhaben.
Am Schlufsdes Codexist namlich von gleicherHandein Gedicht
angefugt mit dem doppeltenAkrostichon: Vigila Sarracinusque
- 56 -

ediderunt(aus den Anfangsbuchstaben der Verse), und: Era


millesimasive(= et) cuartadecima(ausdenSchlufsbucbstaben).
Darauf folgt nacbstehendes
Lied mit dem Akrostichon:
0 Rex genite,initiumfinisque,Criste,ingenitipatrislumen,
und dem Telestiehon:
Martini sanctissimi atrium tuere ac salva monacorum acmen.

Der Dichter ist nachFlorez (a. a. 0. p. 192 f.) der gleiche


Monch Vigila Albeldensis,ein Schuler des Abtes Salvusvom
Kloster San Martin de Albelda (um 960).

1. 0 Dei Verbum patris ore prodituM,


Rutilat nutu cuius umndi inachinA,
Eternum tuum, ut fruaiuur dulciteR,
Xriste, optamus,nobisiam adveniaT
Gaudium magnum servientibusl) tibl.
2. Enixe cuncti petimus, ut munimeN
Navum bic praestes tui almi Martinl
lubar enitens semper in his atriiS,
Tua et alma fulgeat hic gloriA
Et gloriosum aspiret verurn lumeN.
3. Infestus hostis victus saepe eat hinC,
Nobis et almum tuuui iuvamen assiT,
Immense Christe, filius Dei vivl,
Tegamur omues tuis sub signaculiS
Illata luce nobis tui luminiS.

4. Uirtus hunc locum sumnii Dei filil


Muniat semper, et sanctorum atriuM
Floreat lucens sic lumine Dominl,
Ingenti alma vigenset per saeculA
Nimc aula Dei claritate fulgeaT.
5. Intersit nostris,Cbristc, animissplendoR
Sacraeet aulae Martini episcopl,
Quius precatu tua protecta manll
Uigeat alma turba hic nionachoruM
Et gaudens sacris virtutibus floreaT.
6. Caelibesfacti tuo sanctoSpirittJ
Repleti bono tuae ac clementiaE,
Irradiati fulgeamusiugiteR
Sacrissic semperactibusiustitiaE,
Tua ut alma coronemurgloriA.
') magnum scribentibus. Florez.
- 57 -

7. Etemi regis [sit] tutamendoraushaeC,


Ibi et euncti tegamur suis signiS
Nos habitantes sacra in hac atriA,
Gaudium nobis lesus, rex EmmanueL,
Enitens donet de almo espiritU.l)
8. Nostro sit2) regi Sancioni gloriA,
Inclite Christe, praebe et praesidiuM
Tuo humili Ranimiro angelO,
Imj)erti clemens ac iustitiae lumeN,
Possint ut frui tua semper gratiA.
9. Actus est liber aera labens enim hiC
Ter terua ducta centena in calculO,
Rite decies septem anni pariteR,
luncti collectim seni sic in transitU,
Solutum ubi revolutum circuluM.

10. Laus sit patri, honor atque gloriA


Unico proli, aequali semper huiC,
Manenti simul cum utrisque perpetiM
Ex aequo almo spiritui sanctoqiiE
Nune et futura saeeula currens.3) AmeN.

Den Abschlufs mogen zwei Bruchstiicke von mozarabischeii


Hymnen bilden. Der eine findet sich in einem alten Rituale des
Klosters von Silos, welches nach Franc. de Berganza (Andigue-
dades de Espafia. Madrid 1719) im Jahre 1052 zusammengestellt
wurde. Der Verfasser desselben giebt selbst an, dafs er aus
mehreren alteu Quellen schopfte und manches in kiirzere
Forra brachte. nDe que inferimos", so folgert Berganza, nque
dicho Ritual en la substancia contiene las mismas ceremonias,
que se estilaron en tierapo de los Godos. Asseguraseeste
discurso, en que hasta los anos de adelante no se introduxo en
Espana el Oficio EelesiasticoRomano" (1. c. II, 624). Leider
ist der mitzuteilende Ilynmus der einzige seiner Art iu jenem
Rituale, und hat offenbar auch die erwiihnte Kiirzung erfahren;
er ist namlich ein Abcdar, dein gegen SchluJs mehrere Bucli-
staben fehlen. Beim Leichenbegiingnis war er vom Klerus zu
zu singen, wenn die Leiche zur Kirche getragen wurde. Er
lautet:

') et spiritu. Florez.


2) sic regi. Florez.
3) curres. Florez.
- 58 -

nPreces Abecedariae".
1. Ad te clamantes oxaudi, Christe, 6. Fixis genibus te deprecavit,
i * lesu bone, tu illi parce. Aliquotiens dum tribulavit.
2. Benigne Deus, aurem adpone, 7. (ienitor, alme rex omnis terrae,
Ku[g]itum nostnim pius intende. lanuam vitae tu illi pande.
3. Caelitus, alme rex omnis terrae, 8. Inclite Chribte, Redemptor sancte,
lanuam vitae tu illi pande. Delictum eius caelitus dele.
4. Dira peccata quoil r^it tanta, 9. Lugentes, Peus, caelitus audi,
Nos deprecantestu iam condona. Et illi dele, qiiidquid peccavit.
,"i. ExauJi, Chribte, ru[g]itum nostrum 10. 0 renim, Deus, conditor bonus,
Pro hoc defiincto famulo tuo. Citius dele delictum eius.

So bei Berganza (1. c. 050). Man beachte in 4, 2 den acc.


abs., dem wir noch ofter begegnenwerden. -- Das zweite Bruch-
stiick ist das Ende eines sonst unbekannten Hynmus und findet
sich in LSd:
. . . . doctrina
Ac defunctis fidelibus
A te detur paradisus.
Vigens in nos dilectio, Sit tibi semper gloria,
Pura et sancta actio. "Ingenite, cum genito
^plendeat in nos castitas, Una cum sancto spiritu
Et floreat virginitas. In sempiterna saecula.

Wien, den 4. Juni 1897.

Clemens Blume.
HYMNODIA GOTICA.
Prologus hymnorum.
1. Miracula primaeva * hymnorum modula clara
Angelicaprompserunt
* nascentc
Dominoora,
Uidelicet paucis * infusa caelitus dona
Resumeretterrestris* pastoruraaciesvisa.
2. In vetere iam quidem* hymnorumrefulserat ordo,
Cum trium ora iuvenum* fornacis igne devicto
Ueteriqae patri filio * iam tunc ab ipsis adiuneto
Sumpserunt hymuum laudum * cunctorum, rite quod altum
Olympi ambit quodque* terrenum circuit gyrum.
3. Beati tam coetus * quam cuncta elementa creata
Tot sacra, tot rara * hymnizavere camena,
Adntmc quod celebrat * toto pie orbe diffusa
Nitens ecclesia * divino sacramento locata.

4. Tandemque et redemptor * sacrae cenae tempus adimplens


Eterno sic patri hymnum * concentu apostolico solvens
Vestigia beata * orationis causa convertens
Exiit in montem * coaevum exorare parentem.

5. Rector quoqne fidei, * cunctis per saecla magistcr,


Adrnonet et Paulus, * ut psalmis loquanmr et bymuis;
Nam ex boc surrexit * sacratum dogma liymnorum
Ilario papae, Ambrosio * ceterisque more ipsorum,
6. Ad laudem divinam * hymnorum sic condere modos,
Nunc laudes Domini nunc * martyrum narrare triumpbos
Omnemque caelibem* derivare vocibus sonos
Et dulces reddere * factori omnium melos.

7. Dei summa gloria * laus et laetitia constat


In bis, et trinitas * laudatur, ecclesiafraglat,
Duni hymnum dicimus, * honorem et gloriani ilamus,
Imnnm dum canimus* ccclesiae vota monstramus,
Tandem et omnium * tinem noxarum optamus.
MT. -- 1, 4 terrestri pastorumacie. - 2, 1 refiilserimt. '2, '1 lmv:i
iuhumini.
- - '"'<tunc et ipsis. - - 2, 4 laudiiiin: vite 'i'l'"l a'to- ~~ 2, 5
Olimpia<lisainl>itui{inidi[ueterreni circuitusgyr<>.- 3, 1 Beatotamencoetui
quaracuiictoelemeuto
creato.- 3, 2 hymnizaberu
artu camena.
- 3, 3 per
- 62 -

tot pie orbe. - 4, 2 sit. "- 5, 1 et cunctis. - 5, 2 ymnis. - 5, 3 sacrata. -


5, 4 papa. - 7, 2 et ecclesia.- Dies Gedicht ist kein Hymims, sondern eiii
Einleitungsgedicht zu einera Hymuar. Die Fehlerhaftigkeit des Textes lafst
vermuten , dafs dasselbe nicht fiir MT , sondern fur ein iilteres Hymnar ge-
maclit worden. Uber die beiden Personen, deren Namen iii das Akrostichon
,,Maiiricns nbtaute \'craniano edidit" verflochten sind, war leider nichts zu
ermitteln. Das Schema des rhythmiscben Verses wird man sich vielleicbt also
ssurechtlegen durfen:

Wilhelm Meyer aus Speyer (nAnfang und Ursprung der lat. u. griech. rythm.
Dicbtung. Miinchen 1884". In den Abbandl. der k. bayer. Akad. d. Wiss.
Cl. I, Bd. XVII, Abth. II, S. 119 Anm.) nennt diese Verse 40 rythmisclie
Hexameter, welebe aii die fonnlosesteD der longobardiscben Grabschrifteii
erinnern." Ob mit Kecht? - Aufschrift: nlncipit prologus hymnorum."
I. Proprium de Tempore.
1. In Adventn Doniini.

(In festo s. Acisli et sociorum.)

1. Gandete,flores martyram, 5. Adventushic primus fuit,


Salvete, plebes gentium, Punire quo non saeculum
Visum per astra mittite, Venit, sed ulcus tergere
Sperate signum gloriae. Salvando, quod perierat.
2. Voces prophetaram sonant, 6. At nunc secunduspraemonet
Venire lesum nuntiant, AdesseChristumianuis
Redemptionis praevia Sanctis coronas reddere
Cum nos redemit gratia. Caelique regna pandere.
3. Hinc mane nostrurapromicat, 7. Aeterna lux promittitur,
Et corda laeta exaestuaut, Sidusque salvans promitur,
Cum vox fidelis personat lam nos iubar praefulgidum
Praenuntiatrix gloriae. Ad ins vocet caelestium.
4. Tantae salutis gandium, 8. Te, Christe, solum quaerimus
Quod est rcdemptum saeculum, Yidere sicut es Deus,
Exceptionis inclitum Ut laeta nos haec visio
Abhinc ciamus canticum. Evellat ouini tartaro.
9. Quo, dum redemptor veneris
Cum candidato martyrum
Globo, adunes caelibi
Nos tunc beatos coetui.

MT; LSd; X. -- 1, 2 salbete MT, plebs X. - 2, 4 Qua MT, X. -


3, 4 gloriam MT (gloriae ist freilich gegen den durchweg eingehaltcnen Reiin;
aber auch Str. 5 u. 9 ist derselbe nicht beachtet. - 4, 2 Quo MT, X. -
4, 4 sciamus X. - 5, 1 Adventum MT; hinc X. - 5, 2 saeculi MT, X. -
o, "'! VenissetMT, LSd, X (ich acceptieredie KonjekturNeale's).- 5, 4 S.il-
bandos MT; Salbando LSd. - 6, 1 Ad MT. - 7, 3 refulgidum X. - 8, 4 ab
omni X. -- 9, 4 beato MT, LSd. - Doxologie: Deo patri sit gluria etc.
MT; Praesta pater. LSd; Praesta pater piissime etc. X. - Cfr. Migui ^l'-.
887 (Text von MT) und 1244(Text von X); Neale 56, darausDaniel IV, 57.
Die Uberschrift zum Hymnus lantet: ^Hymnus de adventu Dnmini c-t
sanctorum festivitate ter mixtus qui in Matutiuum dicendusest quaudoad-
ventu Domiiii incipitur" MT; ,,Hymnusin diem s. Acisli ad Matutinum in
quo adventu Domini quod est XV Kal. Dec." LSd; rln festo sancti Aciscli
Tel comitum eius. Ad Vesperum." X.
64 -

2. Dominica 1. Adveutus.
Atl Laudes.

1. Cunctorunircx omnipotcns 3. Gcntescrant in tenebris,


Munclum salvare veuiens Viderunt lumen fulgoris,
Formam assumpsitcorporis Cum salvator advenerit
Nostrae similitudinis. Rediinere, quos condidit.
2. (t'ui regnat cum altissimo, 1. (,)uemolim vatum praescia
Virginis intrat uterum Cecinerunt oracula,
Nasciturus in corpore Nunc veniet in gloria,
Mortis viiicla disrumpere. Nostra ut curct vuluera.
5. Laetemur nunc in Domino,
Simul in Dei tilio,
Parati bunc suscipere
Adventus sui tempore.
X. -- 2, 4 viiicula. -- 5, 3 euin; Elision wiirdf gleichfalls die ubc-r-
f Silbi- licseitigen, aber sie findet sonst nie in diesem llymnus An-
,'. -- 5, 4 sui gloria; ware gegen den genau durcbgefiihrteii Keini
(i,|, , ist vielleiclit die Str. 5 spattrer Zusatz? - Cfr. Migne 86, 57; Neale 59
und davoii Abdruck Daniel IV, 57.

3. Dominica 1. Adventus.

Ad Vesperas.
1 Cbristi caterva clamitet 5. Venit Deus factus horoo,
Kcrum parcnti, proximas Nitescat ut cultu novo
Quas csse sentit, gratias Renatus in nato Deo
Laudesque promat maximas. Factus novus vetus honio.
2. Vatom poli oracula 6. Natalis binc ob gaudium
Pcrfecit olim tradita, Ovans tropaeo gentium
Cuni nos rcdemit unicus Renata plebs per gratiam
Factoris orbis tilius. Haec festa praebet aunua.
3. Verbum profecto pruditam 7. Adventus bic sollcmnibus
Tulit reatum criminum Votis feratur omnium,
Sumensquenostruiu pulverem (,)uos sustinerc convcnit
Mortis peremit principuin. Tanti diei gloriam;
4. A tnatrc natus tempore, 8. Secundusut cum venerit,
Sedserapiternus
a patre Orbemque
terror presserit,
Duabus in substantiis Suecurrat liaec bumillima
Personasola est numinis. Susceptionisdignitas.
MT; LSd; X. -- Feruer: Cod. ms. Trevir. 1404. saec. 10. in. (Mon, I, 4"n
M. - Aufserdem im Hymnar. ms. Severin saee. 10/n. Cod. Vat. 7172 und
J'aris. 1092;und in einer Hs. zu Engelberg61. fol. 174.
1, 1 caterbaMT, LSd; clamitat M (entsprichtfreilich dem Keim; ..!,,r
aiicb 7, 4 vernachliissirrtden Keim, wie uberliaupt ein gelegentlicbes\l.-
Srlnai vora Reimedt-n Mnzaraberneigen ist; femer korrespondiertclamitrt
mit promat). - - 3, 1 profectum X, M. - 5, 2 nobo MT. - 5, 4 verus bomo
X, M. - 6, 2 ObausMT. - 6, 3 gratia MT. - 7, 3 Quo LSd. 7, 4 Tauti
- 65 -

dei X; gloria M. -- 8, 1 cum ceperitX, M. - Doxologie: Deo MT; Deo


patri LSd; Duo patri sit gloria etc. X; fehlt M. - - Die inscriptio iii LSd
lautet: Hymiius de adventum(!) Domini per dics salibatusad Vesperum."
Cfr. Migne 86, 48; ThomasiusII, 379 (seineQuelle inir unbukarmt);
Dauiel IV, 119 (Abdruck aus Mone I, 45).

4. lofra hebdomadam 1. Adventus.

Feria 2. ad Vesp.
1. Verbum supernum prodiens,
A patre olim exiens,
Qui natus orbi subvenis
Cnrsu declivi temporis.
MT; LSd. - - Der altehrwiirdige llynmus (Mone I, 49 set/.t ibu in die
Mitte de.s 5. Jahrh.) scheint nicbt mozarabischeu Urspruii^s YM si-in. Er
lirstrlit aus vier Strophen, denen spater eine Doxologie In verschiedenen
Fassungeu angefiigt wurde. Das reichhaltige QuelLeu- und Litteraturver-
zeichnis siehe Chevalier Kep. hymuul.
Cfr. Anal. II, 35. Zu dera daselbst aus dcm Hymiiar. Moissiac. (K.Mi
gebotenen Texte folgendu Varianten: 1, 3 orbis MT. - 2, 3 Audito ut prau-
conio MT. --3,1 ludexque cum adveneris MT, LSd. - o, 2 Rimare MT,
LSd. -- 4, 1 Nou demues artemur malis MT, LSd. Diesc Lesart ist voii
grofsem Iiiteresse. Ist ndemnisu iiiclit vielleicht als simplex zu iudemnis
(iudemuatus) aufgefafst, also demnes == damnati im Gcgcnsatz zu boatis in
4, '"'>'! Das larblnsere ,,deiuum" der mcisteii llss. dfirfte danu nino Korrektur
iler lectio difficilior sein; jihnliches giiltu danii von ndaiimis" in dcii KlnMiiainT
(Xviricher) Hss. 83 u. 129. So miichte man iii mozarabischen Qucllcn die
Vorlage vermuten. - 4, 2 crimiuis (lieim; aucli so in KM, criminiim eiii
Schreibfehler). -- 4, 4 perennes caelibes MT, LSd (verdient in Uberein-
stiramung mit vielen andereu Hss. deii Vorzug). - Doxolugie-Anfaug: Deo
MT; Deo patri LSd. - Vgl. aufserdem Werner 11.7.
Der Keim ist so rein durcligefiihrt, wie in keiuem mir bekanuten llymaus
mozarabischen Ursprungs.

5. lnlra hebdomadam 1. Adventas.

Feria 4. ad Vesp.
1. Vox clara, ecce, intonat, 3. E sursum agnus mittitur
Obscura quaeque increpat, Laxare gratis debitura,
Pellantur eminus somnia, Omnes pro indulgentia
Ab aethre Christus promicat. Vocem deraus cum lacrimis.
2. Mens iam resurgat torpida, 4. Secundo ut cum fulserit,
Quaesorde exstat saucia, Mundumquchorror cinxerit,
Sidus refulget iam novum, Non pro rcatu puuiat
Ut tollat omne noxium. Nos, sed pius tunc protegat.

MT; LSd; X. Ferner: Ilymnar. ms. Moissiac. saec. 10. Cod.


Rossian.VIII, 144. KM. - Codd. mss. Kliniov. (Werner n. 8): Cod. Turic.:
91. saec.11. in. Ra; 83. saec.10/n.Kl>; . saec.11 Kc; 97.saec.'Via- Kd;
129. saec.12. in. Re. - Hymnar. ms. Wintonieus. ? saec."/12. Cod. Du-
nelm. s. n. (Stevenson37.) DW. -- Aufserdem: Hymnar. ins. Severiniau.
saec.)0/n: Vat. 7172.u. Paris. 1092. - Cod. Beroliii. Oct. 1. saec.11.
Blume, Ilymnodia Gotica. "
- 66 -

"
1, 3 Pellat DW (Monemachtbeim HyronusBChriste,qui lux es et
_ I, 92 - die Note: 80 lanten z. B. die drei erstenVerseeines
Hymnus
in allenHandschriftcn
undDrucken,
dieichgesehen:
Voxclara....
nellantur eminus somnia. Hier rourspellat gelesenwerden, denn es
zieht sich auf vox, nicht auf somnia1'); eminusomniaRc. - 1,4
ChristusRc; AbethraRa. - - 2, 1 turpidaKM. - 3, 1 En sursuraX. -
3, 2 Laxaregratia X. - 3, 4 Auffallenddie Vemachlassigung
der Asso-
nanz.- 4, 4 Sed piustuncnosX, RM; Sednospius tuuc Ra, Rb, Rc;
SedpiusnostuncRd,Re,DW.- Doxologie
sehrverschieden:
Niu BDeo."
MT; Deo patri sit gloria etc. LSd, DW; Praestapater piissimeete. X;
Deopatri. RM; Laushonor.Codd.Rhenov.,nur Rb hat:
Gloria tibi, trinitas, | Aequalis una deitas,
Et ante omne saeculum ( Et nunc et in perpetuum.
Cfr.Migne86, 56; ThomasiusII, 379; DanielI, 76; Roth.n. 41. Ziemlith
umgeandert
ist der Ttxt desHymnus,wie er jetzt im Rom.Brevierim Ad-
vent gebetetwird: En, clara vox redarguit etc. - Ob der vorgelegteText
mozarabischen Ursprungs sei, bleibt sehr zweifelhaft.

6. Infra Uebdomadam 2, Adventus.

Feria 2. ad Vesp.
1. A patre unigenite, 4. Mane nobiscum,Domine,
Ad nos venis per virginem Noctem obscuram remove,
Baptismi rore consecrans Omne delictntn ablue,
Cunctos, fide regenerans. Pie medelara tribue,
2. De caelo celsus prodiens 5. Quem iam venisse uovimus,
Excepit formam hominis, Redire item oredimus,
Facturam morte redioiens, Sceptrum^jueluum inclituni
Gaudia vitae largiens. Tuo defeude clipeo.
3. Hoc te, redemptor,quaesuraus
: 6. Vita, saluset veritas,
Illabere propitius Xriste, rogantesadiuva;
Klarumque nostris cordibus Ymnum sonantes iubilo
Lumen pracbe deificum. Zelam viacamus lubricum.
X. - - Fenu-r: Hymnar. ms. Mni^iat.-. saec. 10. Cod. Rossiau. VIII,
144 (cf. Anal. 11, 80) EM. - Hymnar. nis. Wintoniens. V saec. "/12. t '..(].
Iiiuiclm. s. n. (Stevcnson53) DW. - 1,1 nni^fiiitus RM, UW (dic Assonanz
!>prirlitfiir X). - 1, 2 veiiit ItM, DW. - 1, '.-jU;ipti-iiu;icruceinRM ; liaptisma
cruce DW. -- 1, 4 fideles generan- KM, DW. - 2, 1 prodiit DW. - :_'.::
\'ict.T a morte rediens X; Factura RM. - 2, 4 vita redk-ns KM. - '"-'",1
Lies vielleicht Huc(sc.illabere)?- 3, 3 sensibusU\V. - :'.,4 jiravbetidtlilms
RJI, DW. - 4, 2 Obscuramnoctem removens RM. -- 4, 4 Piam RM, DW. -
5, 1 QueRM; credimus
X. - 5, 2 nuvimusX. - - 5, 3 Sceptrum
tuumque
KM; Tu sceptrumDW. - 5, 4 Tuum defendeolipeumRM. - Strophe6
fehlt RM, DW; nur X hat den Abcdarius vollstaiidig, ji-floch so, dafs anf
Strophe 3 die Doxologie folgt (Deo patri sit gloria) und mit Stropbe4 ein
Hymnusad vesp.fer. IV beginnt.- Als Doxologieist angefugt:Deo patri
sit gloria X; Gloria tibi, Domine, Qui natus es ]{M: Gloria tibi, Domiix-,
Qui lotus es m flumine DW. - Cfr. Migne 86, 74 u. 76; Thomasius II, ::.v.i-
Mone I, 79 (2 Hss. des 14. u. 15.Jahrh.j; Daniel IV, 151. Bei keinem der
panze Abcdarius. Vgl. Vorwort S. 33.
- 67 -

7. Infra hebdomadam 2. Adventus.

Feria 2. ad Laudes.

1. Ecce, salvator omuiuni 2. Muudemus corda a sordibus


Desideratur optimus, Parantes viam Domino,
Adventus cuius praedictus Clamemus cordis organo:
Venturus cst quantocius. Veni, redemptor, salva nos.
3. Deo patri sit gloria etc.
.X. - 1, 2 Desideratus. - Cfr. Migne 86, 73.

8. In Circnmcisione D. N.

Ad Vesperas.
1. Sacer octavarum dies 3. Inde Simeon grandaevus
hodiernus rutilat, ovans ulnis accipit
(Juosecundumcarnem Christus Amplexansque videt laetus
circumcisus traditur, salutare Domini:
Patri, non adoptione, Resolve iara nunc in pace
coaeternus geiiere. artus istos debiles.
2. Spiritu completur alvus 4. Sed nec illa impar Anna
incorruptae virginis, continentia gradiens,
Pariens quae mansit caelebs Quam in flore iuventutis
virgoque puerpera; coniuax viduaverat,
Illibatam genctricem Vagientem confitetur
proles casta eligit. fore mundi principem.
5. Impleta est priscae in eo
legis circumcisio,
Utriusque ut testamenti
se auctorera ostenderet,
(Jui manens in trinitate
universa coudidit.

MT; MC; X. - 1,6 sed coaeternus MT, MC, X (lies: SL-C!


o.;irvusy|.
2, 2 incorrujpta MT. - 2, o Qnac parieus MT, MC, X. - 2, 4 virgo ijia-ui
MT, MC; vir^n qiinrn |iiicr[nT:iin X. -" .'!, (j |ircilrni MT; ca.stain MT, MO,
X. - '""<,'">Amplexusque X; videViatur MT, MV'; viilchat X. -- 4, 2 c-mi-
tincntia, viersilbig. - 4, o (^uuin MC. - 4, 5 confitentem X. - /wisdicn
Str. 4 u. 5 steht: Veneranda tnuc ex lege etc. = Stro|ihe "> dt-s llvinnus
nSart.-rpuritatum dies," vgl. iiberliaupt die Anmerknng zuni letztgenannten
IJymnus. - Doxologie fehlt X; sie lautet iu MT (cfr. nDulce cariiR-n liuyua
prciiii.-it." III):
Gloria et lionor Deo luMC: Gloria et bonor patri
usijnri|iiai|iic altissimo, in exeelsis resonut,
Una patri filioque Gloria triplici canant (cauet MC)
inclito paraclito, ancrelorum agmina,
Cui laus et potestas Gloria trinae virtuti (virtutisMI')
per aeterna saccula. in aeterua saecula.
Cfr. Migne 86, 140; Neale 82, daraus Uauid IV, 60.
- 08 -

Damit die Erwahnung von Simeon und Anna im Hymiius auf die
Beschneidung Christi iricht den Verdachteiner Interpolationaufkommen
lasse, fiige ich ein C.ipitulumaus dem mozarabischen Festofficiumauf
CircumcinioDomiiii bei: nlesu Domine, cuius admirabile nomen angclus
praudixit,materimposuit,Sfm eon cognovit,Aiina laudavit:salvapopulum
tuum etc."

9. Dominica ante Epiphaniam.


1. Agni genitorDoraine, 4. Ne nos relinquas,Domine,
Berbum natum de virgine, Omniumconditor pie,
Oonceptumsine semine, Propitius miserere,
Dux luminis et fons vitae. Uui nullura cupis perdcre.
2. Esto nobis in salutem, 5. Rectorquemundi Domine,
Filius Dei unice, Salvator unigenite,
Gubernator lesu Christe, Tu nos a morte protege,
[HJadprecem
nostram
adspice TJtcaptosdulci opere.
3. Jn mundum nobis missus es, 6. Xristus Dominus vigilet,
Kaptivos repraesentare, fYdesque nostra germinet,
Lumen caecisreformare, Zabuli discedatnumen,
Mutorum linguas solvere. Ne valeat subripere.
7. Per lesum Christum auctorem,
Qui regnat cum Deo patre
Et nos dignatur docere,
Credamus in trinitate.

MT; X. -- 1, 1 Unigenite X. - - 1,2 Verbum MT, X. - 1, 4 Lux


X. - 2, 2 Fili Dei unigenitc X. - 2, 4 preces nostras X. - 3, 1 est X. -
3, 2 Captivos MT, X. - 3, 4 linguas laxare X. - 5, 2 Salvator nostrae
animae X. -- 5, 4 capti MT; capti nostro Christo X. -- 6, 1 Vigilemus
Domiuo X. - - 6, 2 Fidesque MT, X; vgl. eXsultantes in dem Abcdarius
Anal. XII. 28 sq. - 6, 3 discedamini MT; discedat inunimen X. - 6, 4 Non
valeat MT; Ne nos valeat X. -- 7, 1 ChristumDomiuumMT. - 7, 3 digna-
vit MT. -- Nach Str. 7 habenMT und X folgendezweite Doxologie, die
augenscheinlich spatere Zuthat ist:
Trino Deo ac Domino
Omnes dicamus gloriam,
Quia pater in principio
Semper fuit cum filio.
Cfr. Migne 86, 146; daselbstist der Text LorenzanasMT entnommen,uur
6, 3 ausX. Neale84 sq.(genauabgednickt
beiDanielIV, 61)folgtLoren-
zana bis auf 2 Anderungen, die den Abcdar zerstoren. Vffl. iedoch den
Nacbtrag bei Daniel V, 362.

10. Primo die leinniorum.


Kalendis lanuariis.

1. Benignitatisfons, Deus, 2. Maestumsatis cor caedimus


Qui non habesfinemboni Et triste pectustundimus,
Supermalumscelestiura, Aquaspupillaefundiraus,
Semper
pius, semperbonus. Maestas
genasinducimus.
- 69 -

3. Egissemultum paenitet 5. Non ira maestossorbeat,


Horrenstaetrumvel pessimum, Non poena fessosconterat,
Turpissimumque sordidum Solare contritos cito
Fatemur omne noxium. Et gaudiura nobis dato.
4. Elata vox te postulat, 6. Deo perenni gloria
Tu parce, dicit, conditor, Et gratiarum copia,
lam parce, clamat obsecrans, Qui cuncta volvit tempora
Ignosce, quod commisimus. Et regnat ante saecula.
MT, Ta, LSb, Xa (= fol. 39 b), Xb (= fol. 299 b). - 1, 2 habens
LSb, Xa; bonum LSb. -- 1, 3 celeotium Ta, LSb. - 2, 1 satis quod LSb. -
3, 1 poenitens LSb. - 3, 3 Turpissimumque et Ta. - 4, 1 Elevata Xa. -
4, 3 clamans obsecrans Xa. - 5, 1 moestus LSb. - 5, 2 fessusTa. - Die
Doxologie: Pracsta MT; Praesta pater piissime Ta; Praesta etc. vollstandig
Xa, Xb. - Cfr. Migne 86, 152 u. 949. - Dieser Hymnus wurde auch (nach X)
verwendet nln Quadragesima. Ad Tertiam."

11. Feria 2. post Oct. Epiphaniae.


In Laudibus.

1. Fulgentis auctor aetheris, 3. Laudes sonare iam tuas


Qui lunam lumen noctibus, Dies relatus admonet,
Solem dierum cursibus Vultusque caeli blandior
Certo fundasti tramite. Nostra sereuat pectora.
2. Nox atra iam depellitur, 4. Vitemus omne lubricum,
Mundi nitor renascitur, Declinet prava spiritus,
Novusque iam mcntis vigor Yitam facta non inquinent,
Dulces in actns erigit. Linguani cnlpa non implicet.
5. Scd sol diem dum conficit,
Fidcs profunda ferveat,
Spes ad promissa provocet,
Christo coniungat caritas.
X. - Ferner: Cod. Vat. Reg. 11. saec. 8/9. V. - Cr.d. Oxon. saec. 8. [?]
(Grimm 1. c. 28 sq.) O. -- 1, 1 Fulgentes V. -- 1, 2 lunae X. - 2, 1 re-
pellitur X. - 2, 4 in altum egerit X; eregit V. - 3, 1 tuas fehlt X. - 3, 3
Vultuque X. - 3, 4 serenet X. - 4, 2 Declinent V. - 4, 3 Vita X; in-
quinet X. -- 4, 4 Lingiia V; culpam X, V. - Als Doxologie: Deo patri
sit gloria. X; Gloria Deo patri V.
Cfr. Migne 86, 192 und 17, 1180. - Thomasius (II, 411) giebt im
wesentlichen den Text von V; daraua Daniel (I, 43), der 2, 4 Dulcis (Druck-
feliler?) und 4,4 Lingua in culpa non implicet scbreibt; O wurde von Daniel
nicht berucksichtigt.

12. Feria 2. post Oct. Epiphaniae.


Ad Vesperas.
1. Christe, salvator omnium, 2. lam sol nrgente vespere
Caelorum snblimis Deus, Occasu suo graditur
Tuam rogamus gloriam, Mnndum concludens tenebris,
Dum prona solvitur dies. Saumobservansordinem.
- 70 -

3. Sicnos,excelse
Dominc, 4. Ut nonfuscatis
mentibus
Precantestuosfamulos Dies abscedatluminis,
Laborefessosdiei Sedtua (pro)tectigratia
Quietanox suscipiat, Cernamuslucemprosperam.
X. - 3, 4 suscipiet.
- Cfr. Migne86,195;ThomasiusII, 421sq.;
daraus Daniel I, 152.

13. Feria 3. postOct.Epiphaniae.


In Laudibus.

1. Deus aeterni luminis, 4. Tu mundi constitutor es,


Candor inenarrabilis, Tu septimothrono sedes,
Venturasdiei iudex, ludex, ex alto hnmilis,
Qui mentisoccultavides. Venistipati pro nobis.
2. Tu regnumcaelonimtenes 5. Tu Sabaothomnipotens,
Et totus in verbo tu es, Hosannasammi culminis,
Per filium cunctaregis, Tibi laus est mirabilis,
Sanctospiritui fonses. Tu rex, priraaanastasis.
?,. Trinum nomen alta vides, 6. Tu fidei adiutor es,
Unumper omniapotes, Et humilestu respicis,
Mirumqueper signum crucis, Tibi alta thronus sedes,
Tu rector immensae lucis. Tibi divinus honor est.

7. Christo aeternoque Deo


Patri cum sancto spiritu
Vitae solvamus raunera
A saeculis in saecula.

X. - Ferner: Cod.Vat. Reg. 11. saec.8/9.V. - Cod. Oxon. saec.8. [?]


(Grimm 1. c. 28) O. -- 2, 3 reges V. - 2, 4 Sancti spiritui V; Sancti
spiritus O. - 3, 1 alta fides O (lies vielleicht: cuncta videns, uud dera ent-
s]in-cliend d;mn 3, 2 Unumque omnia potens). - 3, 2 potens O. - 4, 2 sempi-
terno X; Tu in septimo V. (Thomasius: rVide Ooncilium Romanum sub
Zacharia P. instante S. Bonifacio. Harduini tom. 3. col. 1940." Cfr. Biraghi,
Inni sinceri e carmi di santf Ambrogio vescovo. Milano 1862; p. 26, und Dreves,
Aur. Ambrosius, 17 sq.). - 5, 2 Tu Hosanna X; Tu osianna V. - 5, 4 Tu es
X; primus O; - anastesis X. - 6, 1 auditor X, V. - 6, 2 respecis V. -
(i, '"-'<
Tibi altutn vides thronum X; alta sedes thronus V; altae sedis thronus O;
IIKT nnd ini folgendenVers schien der konstant durehgefuhrteKeim auf e (i) eine
Umstellung zu erheischen.- 6, 4 est honor X, V, O. - " 7, 1 CLristoque
."leti-rnoX; aetemoqueDomino O. - - 7,3 In te X. - Ob die Doxologie
urspriinglich ist, bleibt zweifelhaft,da der Reim auf e aufgegebenist. Vgl.
iibrigens den Hymnus: Agni genitor Domine, der ebenfalls 6 Strophen uud
eine ganz wie jene Strophen gcreimte Doxologie hat. -
Cfr. Migne 86, 197 und 17, 1195.- TLomasiusII, 412 benutzteX u. V;
daraus und nach O: Daniel I, 68. - Neale 33, Daniel IV, 29.
- 71 -

14. Feria 4. postOct.Epiphaniae.


I n Laudibus.

1. Deus, pater ingenite 3. Ad te suspirantes, Dens,


Et fili unigenite, "Vel vota supplicantium,
Quos trinitatis unitas Vel corda confitentium
Sancto conectit spiritn. Semper benignus aspice.
2. Te frustra nullns invocat, 4. Nos lucis ortus admonet
Nec cassis unquam vocibus Grates deferre debitas,
Amator tui luminis Tibique laudes dicere,
Ad caelum vultum erigit. Qood nox obscura praeterit.
5. Diem precamur [te] bonum,
Ut nostros, salvator, actus
Sinceritate perpeti
Pius benigne instruas.
X. -- 1, 2 filii. - 1, 4 spiritui. - 3, 1 Et te suspirantem. - Als Doxo-
logie: Dco patri sit gloria etc. - Cfr. Migne 86, 201. Tbomasius II, 409;
Abdruck aus X unter Beseitigung der 2 ersten Varianten. Daraus Daniel I, 2.
Betretfs des heil. Hilarius als angeblichen Verfasaers dieses Hymmis s. Vor-
wort 8. 49.

15. Feria 5. post Oct. Epiphaniae.


In Laudibus.

1. In matutinis surgimus 3. Oremus Deura iugiter,


Et Deo laudes dicimus Vincamus in bono malum
Christo lesuque Domino Cum fructu paenitentiae
In unitate gloriae. Votum perenne reddere.
2. Choro sanctorum psallimus, 4. Christum rogemus et patrem,
Cervices nostras flectimus Christi patrisque spiritum,
Et genua prosternimus, Ut det nobis auxiliura,
Peccata nostra pandimus. Repellat hostem invidura.
MT; X. - 1, 2 sq. Reddentes laudes debitas Deo lesuque X. - 1, 4
unitatem X. - 2, 1 Sanctorum choro X. - 2, 3 fehlt X. - 3, 1 Deo X. -
4, 2 Christique patris X. - 4, 4 Et repellat X. - Doxologie: Praesta. MT;
Deo patri sit gloria etc. X.
Cfr. Migne 86, 205 (bis 2, 1 incl. nach X, dann - ausgenommen4, 4 -
nach MT); Thomasius II, 409 (genauerAbdruck von X) und daraus Daniel I, 3;
Neale 40 (naeh Lorenzana; seine Anmerkung zu ,,Et genua prosternimus":
Ita e coniectura dedi, die Daniel IV, 36 zu einem eigenen Naehtrag veran-
lafste, entspringt einem Irrtume). Grundlos schreibt Daniel und uach ihm
Chevalier diesen Hymnus dem heil. Hilarius zu; s. Vorwort S. 49 ff.

16. Dominica 1. post Epiphaniam.


In Laudibus.

1. Altissimi verbum patris 2. Decursa transit iam dies,


Almaeque,lesu, virginis, Emitte lumen caelitus
Bis nostro natus gaudio Favensquelaetus vesperi
Carnisquefactor et caro. Gratesbenignerespice.
- 72 -

3. Hoc soJisad finem tibi 5. Quietemnullus corpori


Incensum,
Christe,pangimns, Repatdoluslasciviae,
Kaelestenostris ut tuum Sed te, Deus, menssomniet,
Lumen teuebris fulgeat. Te cor quietamcogitet.
4. Mentemque fessamdomsopor 6. Vocissimul cumcordibns
Noctisper actadetinet, Xristi patrisquespiritu
Obscura cedant somnia Ymnum sonantes in choro
Pectusque
pnrumluceat. Zelo canamus
perpetim.
MT; X. - 1,2 Alme lesuqueX; lies Ahnaffinc fili virginis? -- 2, 2
Emit et MT; Exaudi preces supplicum X. - '2, 3 FabensqueMT, fovensque
X. - '_', I (.ilnriosum lumen suscipe X. - 3, 1 soli X. - 3, 2 Immense MT;
iiM-.-nsum sacrum damus X. - 3, 3 ut imstris MT, X (im Hynnius kein
lli.-itus). -- 4, 2 Noctis paratam X; peracta MT, lics vielleicht per atra oder
Nurtnii p,-r atraniV - 5, 1 Lies Quiete = in quiete1 Oder Quietcmdurch
Ansfall dt/r 1'riiposition inter erklaren? corporis X. - " 5, 2 Itapiat X. -
5, 3 mens sonet X. - 5, 4. Tecum cor altum vigilet X. - 6, 1 Vocibus X. -
6, 2 Christo patrique spiritui X. - Cfr. Migne 1. c- 190.
X mit all seinen Fehlern, bis auf 2, abgedruckt in Thomasius II, 420;
daraus Daniel I, 234. Nt-ali- '_">amL rtr in seiner Weise den Text de.sTlioma-
sins uud jjArevalo", und zerstorte dabei den Abcdarius. Daniel IV, 47
druckte Neale mit allen Anmerkungen ab, stcllte aber im Indox V, "'><!"'>
uiiti-r lliinvris auf Neale (ob bric-fliche Notiz?J weiiigstens den abcdarisclien
Cliaraktcr wiudcr ln-r.

17. Dominica 2. post Epiphaniam.


Ad Vcsperas.
1. 0 lux, beata trinitas 3. Tu, Christe, solve vincula,
Et principalis unitas, Abstergenostra vitia,
lam sol recedit igneus, llclaxa pius crimina
Infunde lumen cordibus. Et indulge facinora.
2. lam noctis tempusadvenit, 4. Oramus,ut cxaudias,
nuietem nobis tribue, Precamur,ut subvcnias,
Diluculo nos respice, Cbriste lesu omnipotens,
Salvator unigenite. Tu nos a malo libera.
5. Te mane laudum carmine,
Te praedicamus vespere,
Te supplex nostra Gloria
Per cuncta laudet saecula.

MT; X. - 1, 3 recedetX. - 2, 3 nosprotegeMT. - 2, 4 De caelo


clcmentissimeX. - Str. 3 fcblt MT. - 3, 3 Relaxa prius X.
Fernerfindensich Strophe1 u. 5 in: Hymnar.ms.Moissiac.saec 10. Cod
Kossian.VIII, 144(cfr.Anal.II, 34). RM. - - Codd.mss.Rhenov(Werner
n. 102):Cod.Turic. 111.saec.10. Ra; 91. saec.11.in. Rb; 83. saec 10/n
Rd;82.saec.
11.Rd; 97.saec.
/12.Re;129.saec.
12.in.Rf.- Hymnar.
ms'
Severinian.saec.10/ii: Vatic. 7172.u. Paris. 1092.- Nur Rb u. Vatic. 7172
In.tunauchdieStrophe
2. Varianten:1,4 lumensensibus
Rc.- 2, 2 Noctem
<|ui.-tamtribue Rb. u. Vatic. - 5, 1 laudumcarminaeRM; laudumcannina
Rb,Rc,Rd,Re,Rf; laudant(corr.laudent)
carmine
Re.-- 5, 2 Tedepre-
- 73 -

camur Ea, Rb, Ec, Rd, Re, Rf; deprecc-murKM, DW; vesperi RM, Rb. Re. -
5, 4 cuncta laudes Rd; laudat Re. - Doxolngie in KM: Sit tibi virtus, gloria
etc. (siehe Anal. a. a. O.); Rb, Rc, R<1,Rf, Vatic: Deo patri; Re, JMV: ]>,-,,
patri sit gloria etc.; Ra oline Doxologie. - Re fiigt vor der Duxologie noch
2 weitere Strophen ein (siehe Werner a. a. O.)- - - Cfr. lligne 86, 220;
Thomasius II, 421 (aus X); Dauiel I, 36; IV, 47.
Die BemerkungDaniels (IV, 47) nVersusmozarabicos[Str. 2-4] spurios
habeo bat Wahrscheinlichkeit fiir sich. Vgl. die Bemerkungenzum Ilyninut:
Aeterue rex altissime. Anderstits scliliefst ^icb fStr. 2 stlir passend an, und
zwar sind 2, 1 u. 2 ganz symmetrisch zu 1, 3 u. 4 gebaut: Die Sonne wciclit:
gieb Licht den Herzcn; dafiir riiekt die Nacht heran: gieb Kuhe den Glieil.m.
Fcrner fallt der Umstand ins Gewicht, dafs Vat. u. Rl> dii- Str. 2 aufweisuu,
die schwerlich aus romischer Quelle stammt. Scbliefslich weisen die mozarab.
Quelleu fiir 5, 1 u. 2 entscliii-dc-u l.rs-iTi- Lrs.-irten auf, als d'n- romisclien
<^ucllen. Dafs einmal die Endassonanz felilt (4, 4), ist nichts JJi.-fremdendes.
Einstweilen wird also cin Endurteil noch in der Scliwebe lileiljen miissen.
Die grofstcWahrscheinlichkeitalier spricht dafiir, dafsStr. 2-4 einen ninz-
arabischen Abendbymnus Ijilden, der niit dem romisclieii versclmiolzen wunlc.
Der Text des jetzigen romiscljenAbendhymnuB
nlam sol recedit igneus" ist
budcutcnd umgeiindert. Vgl. Vonvort S. 43 u. 45.
18. Dominica 2. post Epiplianiam.
Ad Vesperas.
1. Christe, lux mundi, salus et potestas,
(,>ui diem solis radiis adimples
Noctem ct fulvam faciens corusco
Sidere pingis,
2. Certis ut totum motibus peractum
Tcmperes mundum vicibus recursus
Atquc resolvas omnium labores
Sorte quietis.
3. Eccc, vergcutem rotat hora solem,
Vcsperis rursum rerneantis ortuni,
Hinc et astrorum cliorus omnis alto
Snrgit Olympo.
4. Nos pio cultu tibi praecinentcs
Vocibus sacris modulamus hymnis,
Sensibus totis simul excitamur
Pangere laudes.
5. Tura libamus tibi, magne rector,
Luraen et sacrumDominoexhibemus,
Fervidum guttas madidumquc summo
Verticc nectar.
6. Praestetut votum, ferat ut medelam,
Donet nt nostris veniam delictis,
Firmet ut sensum, placida quiete
Mulceat artus.
7. Et licet noctis subeant profunda,
Horridis mundi tenebris operta,
Mens tamen nostra fidei supernae
Splendeat ortu.
- 74 -

8. Desinant culpae, vigilct vicissim


Noster illabens animus, nec ulla
Sensnm involvat gravior vagantum
Spirituum tnrma.

9. Cor enim nostrum vigilet sopore,


Somnict Cbristum Dominumque semper
Insonet psalmis, meditetnr hymnis
Nocte dieque;
10. Gloria summo celebret parenti,
Gloria Christo pariterque sancto,
Praedicet trinum pia voce nomen
Omne per aevnm.

MT; X. - 1, 3 furbo faciens MT; Neale konjekturiert Noctis et fulvae


faciem etc. Bei einer solchen, jedoch nicht notigen, Anderung entsprache
demSinne unter Anlehnungan MT besser:Noctis et furvae. - 2, 1 voti-
bus MT, moribus X. - 2, 2 recursis MT, X. - 2, 3 resolva MT; resolvat
X -- 4, 2 modulemus MT. - 5, 3 mandidumque X. - 6, 3 sensus placidam
quietemX; placide MT. -6, 4 ortus X. - 7, 1 nox subeatprofundo X. -
8, 1 Desinent MT. - 8, 2-4 unleserlich in MT. - 8, 3 SensusX (Metrum
und Analogiezum sing animusund cor empfehlensensumjvgl. 6, 3 wo X
sensus statt sens:umin MT bietet). - 8, 4 Spiritum X. Spirituum dreisilbig
lesen, oder Daemonum? - 9, 2 Soniet X. - 9, 3 meditemur MT. - 10, 3
trino MT. - Cfr. Migne 86, 215 sq.; daselbst ist von Lorenzana der Text
nach X und MT bearbeitet. Thomasius II, 420 gibt einen Abdruck von X,
nur sclireibt er 3, 2 remanentieund korrigiert 5, 3 roadidumque, 9, 2 somniet.
Daniel I, 152 ist Abdruck von Thomasius, ausgenommen 2, 3 resolvas u. 5, 2
sacro; IV, 62 Nachtrag nach Neale 88.
Seben wir einstweilen ab von Str. 2, so ist das Metruni klassisch geuau
bis auf 1, 1 salus,6, 2 delictis, 10,3 pia, wo -us kurz, de- lang, -a kurz ge-
messen sind. Ist also die an sich weitspurige Str. 2 (Neale unterdriickt sie),
in der alleiu sich 3 mt-trische V<-r-.t'>l'-e
haufeu, spatere Zutliat, oder illustriert
der Hymnus iiberliaupt den Ubergang1 von der streng metrischen zur frei
rliythmischen Form?

19. Dominica 1. llnadrage.simae.

Ad Vesperas.
1. Alleluia piis edite laudibus,
Cives aetherei, psallite naviter
Alleluia perenne.
2. Hinc vos perpetui luminis accola
Assumetresonanshymniferis choris,
Alleluia perenne.
3. Vos urbs eximia suscipiet Dei,
Quae laetis resonans cantibus excitat
Alleluia pcrenne.
- 75 -

4. Felici reditu gaudia sumite


Rcddcntes Domino glorificos melos,
Alleluia perenne.
5. Almum sidereae iam patriae decus
Victores capitis, quo canor est iugis
Alleluia perenne.
6. Illic regis honor vocibus inclitis
lucunda reboat carmina perpetim
Alleluia perenne.
7. Hoc fessis requies, hoc cibus et potus
Oblectans reduces haustibus affluis,
Alleluia perenne.
8. Nos te suavisonis, conditor, affatim,
Rerum, carminibus laudeque pangimus,
Alleluia perenne.
9. Te, Christe, celebrat gloria vocibus
Nostris, omnipotens, ac tibi dicimus
Alleluia perenne.
MT (mit Nenraen); LSd; X. - Ferner: Hymnar. ms. Moissiac. saec. 10.
Cod. Rossian. VIII, 144. (cfr. Anal. II, 41) RM. - Cod. ms. Monac. Clm.
"'
17027. saec. 10. (Mone I, 87) M. - Hymnar. ms. Severinian. saw. n.: Vatic.
7172 u. Paris. 1092. S- - Hymu. ms. Farfen. saec. 10/n. Ood. Koman.
175. Farf. 4. F. - Codd. ms. Rhenov. (\Verner n. 24): Cort. Turic. 91. s.u-f
11. in. Ra; 83. saec. 10/n. Rb.; 82. sauc. 11. Kc. (Cc-ac-ht.-nswprt, dafs Kc nach
C'almet-Werner aus dem spoletanischcn Kluster Farfa - - nicht nTarfa"
stammt). - Cod. Berolin. Oct. 1. saec. 11. B. - Hymnar. ms. Wintoniens. ?
saec. n/i2. Cod. Dunelm. s. n. ist. v./uson 57) DW. - - Brev. ms, mouast.
saec. 12. Cod. Palat. Vindob. 1825. V. -
Aufserdem: Hyranar- ms. Lirens. saec.11. Cod. Ebroicens. 70. - Hymnar.
ms. Fredelar. saec. 11. ex. Cod. Casselan. theol. IV, 25.
1, 1 edicte laudibus X. - 1, 2 aetherii M; nabiter MT; unanimiter X
(Neale: nUnanime. Ita, metro postulante, dedi pro unanimiter." Aber
aueh so gegen das Metrum und eine Elision); suaviter M, F, Rb, B, V. -
1, 3 perhenne X, RM; Alleluia perenne edite laudibus (ebt-nso nach Str. 2, 5
u. 10) DW; A. perhennem edite laudibus Ra; A. perhenneedite laudibus civr<
etherei (und so analog in den folgenden Strophen) Rb; ahnlicb F. - 2, 1
Ilic vos MT, S, Rc; Hic vox Ra; Hinc fons Rb; perpetuis Ra; accolae X, F;
accolas DW, S, Ra, Rc; acolas RM. - 2, 2 Adsumens resonans MT; Ad
sumraum resonate X (acceptiert von Daniel nach dem Vorgange Neales); As-
sumet resonat V; Asumens RM; resonat S, Ra; Assumentes F, S; resonant
F, Rc; ymniferi cliori S, Rc; choris fehlt Ra. - Stroplie 3 fehlt B, Rb. -
:i. 1 Mux Ra; urbs perpetua S, F, Rc; suscipie RM. - 3, 2 leti RM, Ra;
ivs.mat MT, F, DW; resonant RM; resonet V; excita M, S, F, Ra, DW, V. -
Strophe 4 fehlt M, Rb, B, V. - 4, 1 Te lucis redita F, S; Felici edite RM. -
4, 2 Redentes domino (nicht dominum, wie Mone behauptet) X; glorificum
melos X, DW (acceptiert von Stevenson, Mone, Neale u. Daniel, welchen nur
diese 2 Hss. zur Verfiigung standen; zweifellos ist die im Mlat. ganz richtige -
cf. Anal. IV, 9 - - und handschriftlich durch MT, LSd, RM, S, F, Ra, Rc
besserverbiirgte Lesart beizubelialten,wie es u. a. auth Werner auf Grund
der RheinauerHss. gethan hat). - - Nacb Strophe4 gibt DW die Sclilufs-
strophe, und beginnt die Divisio mit Str. 5 als nYranusad Matutinam". -
- 76 -

Str. 5. lafstNealeolmejedeBegriindung aus;dahernotiertDanielfalBchlich:


13-15 [= Str. 5] om.in Ar[eval<>, 1.Lorenzana]."- 5, 1 syderiumRa;
:-i.IireumS, F, Rc; (X hat richtig sidereae,
nicht sidere,wit Munenachdem
l. hl. rbaften Abdruek Ulanehinis annimmt, was ihm dann Daniel nachdruckt).-
5, '2Victor estcupitis RM; Victor esRb; capiteX; quo canerepossitisX; canor
estiugi S; canoix-s
iugisRa;canorestiugiF; canore
iugiRc.- Strophe
6
felilt S, V, Ra, Rc, I>\V.- 6, 1 Illic stehtin allenHss., nicht Illinc, wie
Ji.Lni.1 dieaesX u. DW (dort felilt uberhaupt die Str.) andichtet. Der Irrtum
nilirt dalier, weil Mune ohne jeden Beleg illinc schreibt, und nur aus M die
L, -,-,it illJ< A,.r/.i ii-linet. - 6, 2 lucundum revoat carmine MT locundnm
reboat carmiiie X, RM; lucundo (locundum VJ reboat laetoque carnoine M, V
(acceptiertvon Mone trotz der metrischenScbwierigkeit; Daniel dichtet
die Les;irt wiederuin DW an); locundo reboat psallendo carmine Rb, B (ac-
ceptiert von Weraer; geht metrisch nicht an). Neale schreibt in seiner
freien Weise: lucundu resonat carmine perpetim, was Daniel, freilicb mit Bei-
liehaltung des bandschriftl, reboat acceptiert, wobei er falsclilicL resonat als
Lesart Arevalos [d. h. Lorenzanas] verzeichnet. Gegen Sinn u. Metrum ver-
^tnf-t dieser aus deu Hss. kombiuierte Teit Daniels nicbt; ich folge LSd,
welche Hs. iiberhaupt den vorliegenden Hymnus am besten bietet. Die
grammatische Konstruktion ist dann ganz analog der in 4, 2 sq. -- 7, 1
Hoc fessi Ra; cybus Rb; hoc potus X (Daniel iibergeht diese Variante, ver-
zeicbnet dafiir falsclilich aus 1)\V ut potus). - 7, 2 Obletans X (nicht ob-
!:wt;ui<s wic Daniel sagt); Hoc laetans S, F, Ra, Rb; reducis MT; redueRM;
iv.lurt-ns S, F, Rc, DW, V; austibus RM, hostibus S, F, Ra, Rc; affluens
MT, X. - 8, 1 Noste sua visionis RM; Nosque suavisonis X; suasonisRa;
suavisuiii F; suasioni Jjc. Neale, der im mangelbaften Drucke seines ver-
iin intlichen nArevalo" Te suavisonis, las: erganzt willkiirlicb: Dum te etc.,
\\.-is ilnn Daiiii-1 nachdruckt. - 8, 2 laudemque RM, Rlj, B, V; laudesque S,
F, Ka, Rc; pandimus Ra (Xc.-aluuud nacb ihm Daniel schreiben ohne jeden
Beleg .lirimusi. - 9,1 cclol.r.-t RM, L)W, Ra, Rc; hac tibi DW, Ra. - 9,2
Xn-ti-is omiiilnis ac V. - 9, 3 Der Rundreiin doppeltX; Amen beigefiigt
KM. tJfr. Mi-n,- sr,, 259; Neale 102; Daniel IV, IV.'..
Der interessante und durcb so viele wirkliche und angebliclie Varianteu
""ntsti-llti.-Hyinuiis diirftu den ungewohnlichlangenund weitspurigenApparat
wc.lil rechtfertigen. Wenn Anal. II, 42 zu liemerken war: nDer bei Mone
iin^i-in"igciid eiVn-rtuTcxt wird leidt-r aucb durcb unsereTIs. [Hymn. Moissiac.]
ii.n-li nidit trlilrrtVci", so liabcn uns MT u. nainentlich LSd lioffentlicb einen
^utcii S.-hritt weiter gefiibrt. -- In LSd hat der Hymnus die Lfberscbrift
.,llyniiuis du earnetollendus"[sic], otFenbar
mit Bezugauf die beginnende
Zeit der Abstinenz (cf. X fol. 78 b. n>Sermode carnes tollendas").
Ncalemadit die Bemerkung:nSat notumest, Mozurabes,ut et Orientales,
Alleloia in <;uadragesinia frequentius decantasse". Das darf aber nur ver-
^t.-iuden werden vom Sonntag Quadragesima, da es im Brev. Mozarab. am
S.-blufs ik-r nlJ<mimica prima in Quadragesima" heifst: nHic clauditur Alb-
luia." X fol. SL' a.

20. Infra helidomadam


1. Qnadragesimae.

Feria 3. ad Vesp.

Christe,lumenperpetuum 2. Nullusincidatlaqueus,
Astrorum,
fulgorsiderum, Nullisgravemur
hostibus,
Noctemnostramillumina, Nec maculenturcorpora
Conservapura pectora. Per soporemlascivia.
- 77 -

3. Custodi corda omnium 4. Ut gratulctur anima


Quam maxime fidelium Vidissc lucem prosperam,
Protectionis propria Irnplesse vota debita
Tua, Christe, potentia. Reddenda tibi, trinitas.
5. Deo patri sit gloria etc.
Xa (= fol. 57a); Xb (= fol. 91 a). - 1, 4 plura Xa. - 2, 1
Xa, Xb; iucedat Xb; laquis Xa; laqueus XI). - 2, 2 fjravc-tur Xa, Xb. -
2, 3 maculetur corpus Xb. - 2, 4 Lasrivia pi/r .snpiin-m Xa, Xlj. - '"'",-
Fideliutu quia maxime Xa; Fideliumque maxima Xb. - '"', '"'<Protectionia
est Xa; Protectione Xb. - Str. 4 iV-lilt Xa. - Doxologie viillstamli^ XI..
Die vorirenommencn kleinen Anderungen u. Uinstelliingen tra^m dazu ln-i,
die sichtlich vorhandene Eudas.suiianz \vii-dur ln -iv.ust. 11.-n. - Cfr. jMijjm- -li
199 u. 287; Tliomasiti* II, 421 <;il>tJeu Text geuau nath Xa \\. erganzt Str. 4
iiach Xb; Daniel I, 151; Neale 98. Der Ilymiius wnrdc am-li Lr> .-lirauclit: Post
Epiphan. Domini, fer. '6. ad Vesp.

21. Inlra helidomadam 1. Qnadragesimae.

Feria 5. ad Vesp.
1. Christe, qui rcgis omnia, 2. Exeiiiplum dans apostolis
Verbo alis carnem nostram, Kedcmptiuuem corporis
Cruce illuminans eam Cracis oraatu florait;
Perducis ad Denm patrem. Laetemur in te, Domine.
X. - 1, 2 alisque. - Doxolog-ie:Deo patri sit gloria etc. -- ('fr.
Migne 86, 306.

22. Infra helnlomadam 1. ({uadrasesiuiae.


Feria 6. in Laud.

1. Aeternae lucis conditor, 4. Te nunc, ne carnis gaudia


Lux ipse totus ct dies, Blandis subrcpantaestibus,
Noctem nec ullam sentiens Dolis ne cedat saeculi
Natura lucis perpeti. Mensnostra,sancte,quaesuraus;
2. lam cedit pallens proximo 5. Ira ne rixas provocet,
Diei nox adventui, Gula ne ventrcm incitet,
Obtendens lumen sideram Opus pcrvertat nc fames,
Adest et clarus lucifer. Turpis ne fluxus occupet;
3. lam strato laeti surgimus 6. Sed firma mente sobrii,
Grates canentes et tuas, Casto maneutes corpore,
Quod caecam noctem vicerit, Totum fideli spiritu,
Revectat rursus sol diem. Christe, ducamushunc dium.
X. - Ferner: Vat. Reg. 11. saec.8(9.V. - Cod.Oxoni.n. saec.3? ("!:".
Grimm 1. c. 26.) O. -- 1, 2 ipse solus <. -- 1, 4 ]i,T|-tii,i X, V; perpeti:
O. - 2, 1 cedat X; cidit pollens V; cedet O. -- 'J, "".obtundeiis<); lu-
minis X. - 3, 1 stratum X. - 3, 3 coecamO. -3, 4 Kuvertat X, V. -
4, 1 nec O. -- 4, 2 subrepatV; testibus X, V. - 4, 3 necO. - - 5, 1
- 78 -

Iram nec rixa O. - 5. 2 Gullaue X; Golane V; Gulam nec venter O. -


5, 3 Opum pervertat nec O; famis V. - - 5, 4 nec luxus O. - 6, 1 fir-
mamento X, V; subrii V. -- 6, 3 Tuto X, V. - 6, 4 ChrisU, <>. lu X
iiinl V fiA^t die DoxologieDeo Patri sit gloria etc. - Cfr. Migiie 86, 810;
Tlionmsius II, 410, wi-k-liL-r V uijd X beniitzte; daraus Daniel I, 39 untcr
Herbeiziehuiig vuii O. -

23. lnlra heMumadani1. Huadragesimae.


Feria 6. ad Vesp.
1. Christe, precanmr, aunue 3. Vitarn salubrem tribue,
Mixtasque voces Hetibus, Nostrura calorem refice,
Semper bcnignus et pius, Taetram noctis caliginem
Veuturam iu noctem suscipe. Claritas tua illuminet.
2. Te corda nostra somnieut, 4. Hymiiis vota persolvimus
Te per soporem sentiant, Vesperque sacrum poscimus,
Tuamque semper gloriam Nostrum delens chirograpbuni
Vicina luce conciuent. Tuumquepraestanseditum.
Tb; X. - 1, 4 in fclilt Tl.. - 2, 4 concinant Tb, X; die wegen <k-r
-Vs.scinaii/.
vorgenon nr Knnjrktur faud ic-h naclitriiglicli aucb in Nealr.
Vielleicht ist unti-r liL-ilu-lialtini^MHI cniicinaiit '2, '2 zu lest-n: cngitc-ntic-f.
Altissiiui vcrlmni patris ">,"'" 11.4); dann alnrr wiire die Assonanz uicbt ana-
li'^r zur !Stni]ili(. 1. - ])n.\ij|(igiu: Duo patri sit gloria etc. vollstandig X;
niir: Ilcn jiatri Tli.
Ctr. Migne bfi, :!14. Tln.iniisius II, 421 Alidruck von X; danacli Kani.l
1, 1->1.Nrali- !i'.i bietetaufaerder erwahntendie wenigglucklicheKonjektur:
3, 4 (.'liaritas, wnrausDauiel (IV, 41) cantiis macbt.

2-1.inira liriHiiniiailaiii1. Qoadrageaimae.


Saliliatu in Luud.

1. Deus,creutoronniiuui, 4. l>auteturcaro fragilis


Lucisauctorct dici, Siniul(quect) boniointurior
Pcrlustm conla oiiiiiium, Vicisse noctis tenebras
lesu bonc,tiddiuiu. 1'ereiinislucis lumine.
2. Lucescatliabitaculum, 5. Did buiusgratia,
Tuuin,Cliristc,liosi.iitiuni ( onccdc,sine criiiiinr
Npstraeque
teclumaniiua., Cut.todia
pi.Ti.ctua
Figmentum tuacdcxterac, Fruanmrtua, Dominr.
3. Tuo i-ruoreproprio G. Deopatri sit gloria
(,>uod
ipsecoinmercatuscs, Eiusqucsoli tiliu,
LucratusDeoanimas Sanctosimul paraclito
Tua rnortcultronea. In sempilerna saccula.
- 3, 2 (,IHP.
-- 4, '2 Dic Elision ist ho.-list unwabrscl.cinlicli. ,l.-i
i.n iiln-igou llyniuus der Hiat l.autisj vorkui.imt, al.er nie Elisi,.n "- Cl'r.
Migne86, 318.--ThomaaiusII, 409bietetgenauen AbdmckvonX. N.-a].'
100(verdirbt3, 1 cruorezu aniore);darausDauielIV, 63.
- 79 -

25. Dominica 2. Qnadragesimae.


Ad Yesperas.
1. Auctor luminis, filius virginis
Paterque raatris filiusque patris,
Caecosedentiqui stipem petenti
Lnmen dedisti.

2. Sedensque
caecustencbris oppressus,
Quem voluerat sic nasceretur caecus,
In quem virtus sua cunctis credentibus
Comprobaretur.
3. Gaudetque caecus lumine recqito,
Quem visitabat medicus excelsus
A Patre dilectus, ut ablueretur
Mundi delictum.
4. Plebs Hebraeorura simulque diKeruut:
Veniant parentes; per quos quaesierunt:
Qui caecus est natus, a cuius virtutc
Est illuminatus?

5. Parentes autem Ilebraeis fatentur:


Ex utero mutris caecus fuit natus,
Aetatem habet, ipsuni interrogatc,
Dicat veritatem.
6. Contitetur caecus, qui erat sanutus:
Ad mc adcessit, propheta qui magnus,
Cuius virtute oculo et cordu
Sum illurninatus.
7. Fecit qui lutum de sancto esputo,
Tegmeu oculorura linivit ac luto,
Iut>bit lavari Siloe pisciiui,
Me clarificavit.

8. Gloria patri, trino sempiterno,


Gluria Cbristo spirituique sancto,
Praedicet trinum pia voce uomen
Omne per aevura.
X. - 1, 3 Qui caeco sedenti tipite pctenti. <dcri.st stipitem al.s lalsi li.
Accusativbildungzu lesenV Ellipse eiuer Praeposition,al.Miscdc-nti[in] sti-
]iiti-, geht hier wolil schvvrrlicli an. - 2, 3 omiiilnis credentibus. -" 4, '_'
Parentcs eius veniant. - 5, 1 Hcbrauorum. - 6, 1 fuerat sauatus. - G, 'J
prophetaque. - 7, 2 linuit a. - Cfr. Migiie *t'>, '"'>-'.'".
Dns Metrumstellt sich dar als einefreie Nachbildung\n-/.\v.Weiterbildung
der sapphiscbenStrophe in rhythmischerForm. In <kjr zwi;iteii Halbzeile
folgen auf die erste Hebung -j 8enkungen, auf die zwcitc ehn1SenkuDg;
biernacb ist mehrmals die erste Halbzeile und in dm Stroplicn 4 - 7 aiu-li
der Adonius umgebildet. Man verglciche den Hymims ^CIiriste immensc,
dominator s;incte" und namontlich den Hynnius aut' dic hl. Odrada (Aria-
lecta XXIII, '251), woselbst die zweite Halbzeile oft der cr>tt-n jrlt-ieli gL-l.aut
ist. Drmnach ware auch hier 7, 1 vielleitht zu lesen: de sancto sputo olme
Vorscblag von e.
- 80 -

26. Dominica 2. Qnadragesimae.

Iii 2. Vusperis.

1. Leus,qui ccrtis legibus 3. Hostisne fallax incitft


Noctcm discernis ac diem, Lascivis cura gaudiis
Ut fessacuris corpora Secretanoctis udvocaus
Somnusrelaxet otio. Blandosin aestuscorporis.
2. Te noctisinter horridae 4. Subrcpatnullus sensui
Tumpusprecamur,ut, sopor llorror timoris anxii,
Mentcm dum fessam dctinet, Illudat mentem nec vagain
Fidei lux illuininet ; Fallax imago visuum.
5. Sed cuni profundus vinxerit
Somnus, curarum nescius,
Fides nequaquamdormiat,
Vigil te sensus somniet.
X. - IVnier: Cud. Vat. Keg. 11. saec.8/. V. - Cod. Oxon. saec.8. L?|
(Grimm 1. c. 44i (>. - 1, 3 cures X. - 1, 4 Sonino V; otiuin X. - :!, '_'
Lasriviis curam X; curis O. - 3, 3 Secretam X. - 3, 4 Blandus X, <>;
iu isto corpore O. - - 4, 3 Inludit ne mentem (vagara fehlt) X; menteni
neu <). - - 4, 4 visus X; visui <. - 5, 1 prufunda vixorit X. - 5, o
KiMlis V. - - ."), 4 Vigilijue X; Vijjilve ( ). -- I.icpxulojjiu: Deo jiatri sit
gloria etc (vollstandig) X. - Cfr. Mi-u.- -(i, :!'2s Uinl 17, 1179. -- Thoma-
MIIS II, 41* lirriut/.tc X 11. V, folgte aljer bei Dilt. "rruzni im Text stels
]rt/t. TCI- II-., aligi-sclien von 3,4 Blaudus. Daraus un<l nnter IScnutzimgvon
i); Daiik-1 1, 4L'; sL-iue-Variantciiangalic ist mangelliaft.

27. Kominica '.'>.(luadragesimae.

Ad Vesperas.

1. Christe immcnse, dominator sancte,


Custodi plebem, quam tu redemisti,
Sanguine sacro tuo pretioso
Ipse salvasti.
2. Clare refulgent, Dominus ijuae fccit
In Bctbania: ad Lazarum venit,
C^uemsuscitavit, et gloriam suaui
Mauifestavit.

3. Maria autem donri retenta;


(L>uemexspectabatpietas immcnsa,
llli occurrit et aununtiavit
Sorori Martha:

4. Magister adest. Occurruut sorores


Et lacrimantesChristuni confitentcs,
bic meruerunt, ut viderent fratrem
Suum resurgentem.
- 81 -

5. Ad monumentura exclamabat lesus:


Lazare veni, DomiDusquetecum.
Ille snrrexit, et omnis caterva
Ibi convertitur.
6. In Samaria at horao sitivit
Et mulierem peccato diinisit,
Caecus etiara natus lumen magnum
Vidit in Siloe.

7. In Samaria fecit confitentes,


In Betbania Lazarum surgentem,
Surdos audientes et mutos loqueutes,
Quos visitavit.
8. Gloria Patri, trino scrnpiterno,
Gloria Christo spirituque sancto
Praedicet trinum pia voce nomen
Omne per aevmn.
X. - 2, 1 Claritas fulget Dominusque.- 3, 4 Sororque. - 6, 3 Caecus
magnam. -- Cfr. Migne 86, 379; M. Pellechet, Noti-s sur les livres
liturj;. d'Autun etc. 2.54, ein Renaucr Abdruck aus Lorenzana. Betreffs il>-s
Mi-tnims vgl. die Anm. znm Hynmus: Auctor luminis. Die Ahnlichkeit in
lirliaudluug des Stoffes, die Glcichheit in Mctrum, Btrophenzahl, Doxologie
Lis.seu den gleichen Versator als Verfasser beider Hymnen vertnuten.

28. De iiicilianlr QaadrageBima.


1. Favens redemptis voto abstinentiae
Occurre fessis, dux verus Emanuel,
A quo dicata sauctius ieiunia
Futuri forma noscitur ad gloriara,
Opus caelestis regni esse ianuara.
2. Cui si consors virtus elemosynae
Ignita lampas iuncta parsimoniae,
Utroque pollens celso quisnam operc
Riteque compos ut alis pennigera
Volatu pernix poli adit intima.
3. Insigne cuins Moyses mysterinra
Dei amicus exstitit oraculo,
Raptus Elias caeli curro igneo,
Fulta tuetur Ninive cum civibus,
Vox verbi claret veritatis nuntius.

4. Passim deinde tu, raagister caelibuni,


Quater dierum decies curriculo
Victor triumphas paradisi eremo
Morsum delicti abluens ieiunio,
Prorsus rntentanstemptatori callido.
Blnme, Hymnodia
Gotica. 6
- 82 -

5. Hoc nos sequentesusitatim decimas


Saltem dierum nunc litamur hostias,
Tu qnoquemitis iugisindulgentia
Et holocausta effice pinguissima,
Quo expiemurcordium piacula.

6. Poculnm esto vitae sitientibus,


Fons aquaevivae, regni sors denarius;
Gulae qui gustu in Adam cecidimus,
Surgendoin te ieiunandodapibus
Reficiamur cum supernis civibus.

7. Qui contritorum usus sacrificio


Ades latroni in crucis patibulo,
Nobis adesto caelitus tu, Domine,
Nostri memento,nos de throno respice,
Quos redemisti tuo sacro sanguine-,

8. ludex ut ipse cura tremendus veneris


Praevia cruce angeloram urneris
Terrore mnndum tubaque concusseris,
Cum sanctis ipsi innovati gloria
Dextram tenentes evadamus tartara.

9. Praestaque, summa trinitas potentia,


Cuncta qui regis saeculorum saecula,
Ut te fruentessine fine gloria,
Lux angelorum et dies, perenuius
Sol ipse nobis vigeas perpetuus.

MT; LSd. - 1, 1 Fabens MT, LSd; vota MT. - 1, 4 Fonna futuri MT.-
1, 5 caelesteMT. - 2, 1 Cui si consorsclara sidus rutilans MT; Cui sic
LSd.-- 2, 2 sq.Ignitalampas
miseeatur
largitas
JUtraque
libansct-lsa(juis-
nam dextraMT. - 2, 4 pinnigera MT, LSd. - 2, 5 pernix poliatus intime
LSd.- 3, 1 mysterio
LSd.- 3, 3 HeliasLSd; 1.cat-licurru?vgl. iibrigeiis
die Variante nhausto" 6, 3). - 3, 4 Fultu LSd: Ninnibe MT, Ninniiu- LSd.
3, 5 Quod verbi MT. - 4, 3 triumphansLSd; heremoMT, LSd. - 4, 4
Morsu MT. - - 4, 5 resisteustemptatori MT. - 5, 1 Quod MT. 5 2
bostiaMT. 5, 4 Ut holocausta
MT; olocausta
LSd.-- 5, 5 QuaMT^
sordium piacula LSd. - - 6, 1 Poculum mit grofser Initiale (als Zeichcii
einerDivisio?)LSd. - 6, 2 aquaeuibeLSd. - 6, MGuile qui MT; qui
baustoLSd. - 6, 5 ReficiamusMT. - - 7, 1 usu MT. - 7, 2 AdestLsd. -
8, 2 Praeviam
crucem
LSd.- 8, 3 tubeque
concusseris
MT.- 8, 4 ij.sis
LSd; gloriamMT. - 9, 1 Praestaquaesumus LSd. - 9, 3 fruentes,ein
weitererBelagfiir acc.absol.- Die CollationvonLSd besorgtefreundlicbst
Sir Edw. Maunde Thompson, Principal librarian des Britischen Museums.-
Cfr. Migne 86, 896.
- 83 -

29. Dominica 4. lluadragesimac.


Ad Vesperas.
1. Yerbum patris, quod prodiit factum caro,
Agnus Dei peccata mundi auferens,
Ad te venimus cernui, ut inclitum
Bibamus almae passionis sanguinem.
2. Ostende vulnerum sacrorum stigmata,
Exsurgat insignis crucis fortissimum
Signura, quod in vigore perpetim manens
Credentibus salvationem conferat.

3. Arundo, clavi, sputa, potus murreus,


Corona spinarum, flagella, lancea
Impressa sunt damnationis verbere;
lam nostra pro Ms cuncta dele crimina.
4. Fons vulneris sacri riget praecordia,
Lavet cruor malitiae contagia,
Sit vita praesens absqne ornui crimine,
Futura detur in beato munere;
5. Ut cnm resurgendi dies effulserit
Orbique regni claritas illuxerit,
Sequamur aetheris viam, quae nos trahat
In se receptos iara perennes incolas.
6. Honor sit aeterno Deo, sit gloria
Uni patri eiusque soli filio
Cum spiritn, quae trinitas perenniter
Vivit potens in saeculorum saeculis.
MT; Tb; X. - 3, 3 verbera Tb, X. - 4, 2 malitiaeque contagia Tb,
X; coutagio MT. - 4, 4 Futuro MT. - 6, 4 saecula Tb. - Cfr. Miguc SG,
438; Neale 105 (dazu die Bemerkung-:nHic hymnus,mira quadamgravitatu
conspicuus, non nisi in editione JJrev. Mozarab. Arevaliana exstat."); daraus
Damel IV, 65.

30. Dominica 4. (luadragesimae.


In Laudibus.

1. Noctis tempus iam praeterit, 3. Non ut fallax discijiulus,


lani gallus caait viribus, (,iui pacem ferens osculo
Gallo canente spes redit, Et dolum tenens pectore
Aegris salus refunditur. Turbis magistrum tradidit.
2. Somnogravati surgite, 4. lesus captus ab impiis,
Cordis reatum pandite, Dispergunturdiscipuli,
lesuquelaudem dicite, Locutus est ut Dominus
Qui nos redemit sanguine; Nocte fereiis escandalum.
6*
- 84 -

5. lesus,suisdiscipulis 7. Petrus
iurabatomnrtras
Dum crncerasuampraedicat, Senonnovissehominem;
Negarisesepraemonet, Vox iamque
galli resonat
Petrusfacturusabnegat. Et Petrusculpamraeminit.
6. 1'etrusfervenscspiritu 8. lesusdum Petrumrespicit,
Secutus,
in praetorio FidemPetritumsuscipit,
Sedagnitusdiscipulus Petrusque
flendorecipit,
NegavitChristumDominum. Quodante pauloatuiserat.
9. Et nos precamur, Domine,
Fidem Petri recipere
Fidemque apostolicam,
Flere pro nostra crimina.
MT; Tb; C; LSd; X. - - 1, 2 canit vivis X. -- 2, 1 Somnuni <'. -
:.!, :: d..b. MT, LSd. - 4, 4 Noctem MT, Tb, X; Noctis LSd. - 6, 2 Falls
,,in praetoriu" init nsecutus" zu verbindeu ist, Laben wir eiuen weiti-ivu Ue-
]<"tiir Verwechslunp;dcs Acc. mit clemAbl. (cfr. 9, 4). - 6, 3 Quem cognos-
centem discipuluin X; discipulis Tb; diecipulnm C. - - 7,3 lam vore galli
MT; Vox namque Tb, C, LSd, X. Vielleicbt: lam voce resonat K11'!11*'1"
So ware der Reim, der sonst eingehalten ist, gewahrt. Zu dcm Zwecke
miifste aber auch 8, 2 geandert werden, etwa: Fidem Petri susceperat; w, 4
namlich zu schreiben namisit", ist schon wegen des sonst vertniedenen Iliatus
bedeuklich. Walirsrbeinlich aber ist der iiberlieferte Text, den ich beibphielt,
rk-r urspningliche, da aucb sonstwo das Abspringen vom Reim uicht zu den
Seltenheiten geb("irt. -- 9, 1 Ut nos Tb. - 9, 3 apostolica C. - 9, 4 nnstrn
crimine MT, C, LSd, X. - In Tb, C und X folgt umnittelbar der liyinims:
Gallo canente venimus; in MT hingegen wird mit Rec-ht letzterer durcli cine
neueInitiale und die Dberschrift nAlius" getrennt; ahnlich in LSd. - Cfr.
Migne 86, 446 u. Thomasius II, 362 (heide == X). Daniel (I, 183) druekt
nur 2 Strophen aus Thomasius ab mit der Bemerkung: nln Thomasii hvin-
nario exstat sub Gregorii nomine hoc carmen magna ex parte ex Amlimsii
elo(|\iiis confectum et pessime tornatum." Daraufhin ist bei Chevwlier als
Autor ,,S. Gregorius M.?" verzeichnct; vollig haltlose Augaben.

31. Oominica4. Qnadragesimae.


In Laudibus.

1. Gallo canentevenimus, 4. Hac noctis hora praescius


Laudes L>eopersolvimus, David futurae gloriae
Confessionis
propriae Deoprecesmultiplicat
Dantes ei veram fidem. In matutinis excubans.
2. Abscede,princepsdaemonum, t>.Hac nos oportetsurgere
Cumnoxiisphantasmatum; Illo vigorecorporis
lam nospiavit veritas, Illoquevotospiritus,
lam probratersit caritas. Quoexpiemursordibus.
3. Hincte, Deus,deposcimus, 6. Exsurge
nobiscum,
Deus,
Ut pervagantes
daemonas Laudestuorumsuscipc
Signosalutis destruas Lustrando corda lubrica
Nosa pavoreliberans. Lucisnovellagratia.
- 85 -

MT; Tb; C; LSd; X. - 1,4 verum LSd. - 2, 3 piabit Tb, LSd. -


3, 2 per vacantesC; daemonesMT-, daemonaC. -" 3, 4 pabora C; libera
MT, Tb, X; liberes LSd. - 4, 1 Hanc C; praesciumC. - 4, 2 fiiturae
noetis gloria X. - 4, 3 Deum MT; multiplicans LSd. - 4, 4 excubat C. -
5, 1 Uacc nos C; Et nos LSd. - - 6, 2 Laudea suscipeiustorum Tb. -
6, 4 nobelle Tb; novellaeLSd; noveleX; nobellaMT, C. - - Doxologie:
Deo patri sit gloria etc. Tb, X. - Vgl. die Anmerkung zum vorherKehenden
Ilymnus. - - In MT nach Strophe 3 neue Initiale und nAlius". - RStselhaft
ist die Uberschrift in LSd: Ordo hebdomadariusQuoquine in monasterio. -
Cfr. Migne 86, 446 (als Schlufszu: Noctis tempusiam praeterit).

32. nDe Uuadragesima".


1. Christe immense, dominator sancte,
Conserva gregera, quem tu redemisti,
Sanguine sacro tuo pretioso
Ipse salvasti.
2. Conserva gregem tuum, lesu Christe,
Et fac beredem, et in te manere
Semper assiste pariterque omnes
Laudes referre.
3. Exaudi precem populi rogantis,
Qui tibi puro inhaeserunt corde,
Ut tecum fuit tempore aeterao
In regno tuo.
4. Ibique cuncti angeli laetantur
Oranesque simul una voce clamant:
Gloria Christo detur infinita,
Regi aeterno.
5. Tibi, defensor alme, bone pastor,
Gratias omnes agimus, immense,
Tua nos semper dextera conservet
Per omne saeclum.

LSd. - - 1, 2 Conserba gregem quam. - 1, 4 salbasti. - 2, 1 Cnri-


serba. - 3, 3 Lies vielleicht tecum simus. - 5, 3 conserbet.- Str. 3 u. 4
am Rande zugeselirieben.
- Vgl. den Hymnus gleichenAnfangesin Dom.3.
Quadragesimae.

33. Dominica in Ramis Palmarum.

Ingrediente Vespera.
1. Vocaris ad vitam, sacrum Dei genus,
Creator asciscensamat, quae condidit,
Kedemptor attrahit benigno spiritu;
Venite, dicit, vester unus sum Deus.
2. Damnationis vos iugum pressit grave,
Collum dedistis ponderi nequitiae,
Obstrangulavit guttur et pernicies,
Substarequidquid adfuit, totum ruit.
- 86 -

3. Prorsus relicto claritatis lumine


Ingenschaosvospessime
concluserat,
Locus beatitudinis iam non erat,
Cruenta terra, quare mors intraverat.
4. En, mitis adveni, creans et recreans,
Deuspotens,infirmitatis particeps,
In me valenter vos feram; concurrite,
Ut iam receptet vos ovile et gaudinm.
5. Signo crucis fons praenotetur indito,
Aures et os perfusa signet unctio,
Praebetc dictis cordis aurem, vividum
Confessionispersonate canticum.
6. Omnes novo estote laeti nomine,
Omnes novae sortis fovet hereditas,
Nullus manebit servus hosti subditus,
Unius eritis Dei regnum manens.
7. Honor sit aeterno Deo, sit gloria etc.
MT; Tb; X. - 2, 1 grabe MT. - 2, 3 Obstranquilabit MT; Os tran-
quillavit Tb, X. - 2, 4 Substansquidquid MT; Substate quidquid affluit X. -
3, 2 chaos vobis X. - 3, 3 Locum Tb. - 3, 4 quare = quia. - 4, 3 Vestrae
valenter (in me feblt) X. - 4, 4 obiletgaudium MT; et fehlt Tb; ovile
gaudii X. - 6, 2 hereditans Tb. - 6, 3 hostis Tb. - Doxologie wie im
Ilyninus nVerbum patris quod prodiit etc.", der iiberhaupt zu vergleiehen ist;
MT t;iebt nur die 2 Anfangsworte, Tb die ersteii Zeilen. - Cfr. Migne 86, 564;
Neale 106, daraus Daniel IV, 65. Auch bier hat falscbe Brecbung der Vers-
zeilen (in Str. 4) die Kritik auf irrige Uahnen geleitet; Lorenzana, aus dem
Neale scliopfte, machte den Senar (4, 1) zu einem Siebenfiifsler, der sich treu
erhalten bat, wofiir dann in 4, 3 ein Ersatzwort eingeschobenwurde.

34. Post Dominicam Palmarnm.

Feria 4. ad Vesp.

1. lam legis umbra clauditur, 3. Audi fidelium preces,


Novumquephaseprodiit, Qui traditorem passuses,
Cum vera lux in vesperam Hac nocte nos illumina,
Mundiobortapromicat. Carnemlava, cor praepara.
2. Hinc, Cbriste rex, post biduum 4. Ardor tuae dulcedinis
Cenaelitas convivium, Internanostraconcremet,
Quopaschapridemmysticum Fidesparatosinnovet,
In pascbanostrumvertitur. Opnsque ad regnumvocet.
5. Ut suavitate gratiae
Hinc advocati in crastinum
Inebriemur poculis
Tui sacrati sanguinis.
MT; X. -- 1, 2 fasseMT; phasefeblt X. - 1, 4 Lies vielleicht suborta
(soLorenzana
und danachNeale);dadurchwird dersonstnichtvorkommende
Hiatusvermieden
(cfr.4. 4 und5, 2).- 2, 1 Christus
X. - 2, 2 Cenavit
- 87 -

vetusconviviumX; conbibiumMT. - 4, 4 Nealeiindert: Opusquead regium;


aber opus ist Subjekt, und so ist der uberlieferteText ganz klar. - - 5, 1
suabitatem MT. - - 5, 3 Inebriamur X. - 5, 4 Tuis X. - Als Dosologie
fiigt X bei: Praestapater piissime etc; MT nur: Praesta.
Cfr. Migne 86, 595 (Lorenzana hat den Text von X nach MT ver-
bessert); Thomasius II, 366 (wesentlieh = X); Neale 114 und daraus
Daniel IV, 69.

35. In Resnrrectione Domini.

Ad Primam.

1. Te, lucis auctor, personant 4. Com mane nostrum cernimus


Iluius catervaecannina, Redissevictis hostibus,
Quam tu replesti gratia Mundique luxum temnimus
Anastasis potentia. Panem salutis sumimus.
2. Nobis dies haec innuit 5. leiuniorum victimis
Diem supremum sistere, Corpus litamus aridis
Quo mortuos resurgere Piisque parsimoniis,
Vitaeque fas sit reddere. Sacris potimur hostiis.
3. Octava prima redditur, 6. Haec alma sit sollemnitas,
Dum mors ab unda tollitur, Sit clara haec festivitas,
Dum mente circumcidimur Sit feriata gaudiis
Novique demum nascimur; Dies reducta ab inferis.
MT. - Ferner: Cod. ms. Trevir. n. 1404. saec.10. in. (Mone I, 185)T. -
Codd. mss. Rhenov. (Werner n. 53): Cod. Turic. 91. saec. 11. in. Ra; 83.
saec.10/n. Rb; 82. saec.11. Rc; 97. saec."/12. Rd; Hymnar.ms. Win-
tcmiens. ? saec. u/ia. Cod. Dunelm. s. n. (Stevenson 153) DW. - Aufser-
dem im Hymnar. ms. Severin. saec. lllis: Vatic. 7172., Paris. 1092.
1, 1 personet MT; personent Ra, Rc, D\V (der Reim spricht fur per-
sonant). -- 1, 2 caterba MT. - 1, 4 Zu nAnastasis" vgl. Hymnus ,,Deus
aeterni luminis" 5, 4. - 2, 1 haec dies Ra, Rb, Rc, Rd. - 2, 2 resistere
Ra1. - 2, 3 Quam mortuos MT f Auffallender Wecbsel des genus von ndies";
vielleiclit ist zu lesen: Diem supremamsistere,qua; cfr. 6, 4). - 2, 4 Vitae
fehlt T; Vitaeque fassis MT; fas sis Rc; faxis, am Rande nvel fas sit" Ra. -
3, 2 habunda MT; habundat Rb, Rc; ab unda (so schreiben wenigstens Mone
und Stevenson) T, DW. - 3, 4 Nobique MT. - 4, 1 Dum Ra, Rc, Rd. -
Str. 5 felilt Rc, Kd, DW; Ra athetiert die Verse dieser Strophe durch. -^- am
Rande. - 5, 4 potamur T, Ra, Rb. - Doxologie in MT u. T:
Gloria patri ingenito
Gloria (Semperque T) unigenito
Una (Simul T) cum saucto spiritu
In sempiterna saecula.
In den iibrigen Hss.: Gloria tibi Domine.- Cfr. Migne 86, 897u. 141, 941.
Die Aufschrift lautet inMT: Hymnus dicendus in Quadragesima per dies
dominicos ad Matutiimm. Wir habeu indessen oftenbar eineu O.stcrliymiius
vor uns, wie ihn auch die anderen Hss. verwerten; deshalb mochten wir
auf Entlehnung schliefsen, wobci Str. 5 Anlafs bot zu einer Verwertungin
dur Fastenzeit. Oder ist Strophe 5, die ja in einigen Quellen fehlt, eine
InterpulatiuiiV So bluibt mancb.es,namentlich der mozarabische Ursprung,
zweifelhaft.
Vgl.dieBemerkungenMonesa.a.O., derdenHytnnus mitEechtals
ein altes Osterlied fur die Tauflinge ansiebt. An die Octav von Ostern zu
denken,
liegtaberkeinGrund
vor;^Octavaprima"(3,1)erklartsichja von
selbstdurchdie StelleAugustins,
woranMoneselbsterinnert,und wouach
Osternnoctavusidemque
primusdies" heifst.

36. In Resurrectione Domini.

Ad Vesperas.
1. Ad cenam agni providi
eStolis albis candidi
Post transitum maris rubri
Christo canamus principi.
LSd. - Wahrscheinlich nicht mozarabischen Ursprungs. Der Hymnus
bestehtaus 7 Strophen+ Osterdoxologie.Quellenu. Litteratur s. Chevalier,
Repert. hymnol.
Cfr. Anal. II, 46. Die Varianten zu dera dort gebotenen Texte: 1, 2 Stolis
alvi LSd. - 2, 4 vivimus LSd (so auch im Hymnar. Moisiac.; vivamus ist ein
Druckfehler). - 5, 2 Per quam LSd (quem ist ebenfalls ein Druckfehler). -
5. 4 Reddito vitae praemio LSd. - 6, 2 redit de uarvero LSd. - 6, 3 tradons
vinculo LSd. - Von Kcdeutung und Interesse sind namentlich auch Text
uml Varianten der Rheinauer Hss. (s. Werner n. 55). Dem Schreiber der
IIs. 91. saec. 11. in. bat sichtlich 1, 2 Schwierigkeit bereitet; er versucht
2Konjekturen:
n*stolis^1^'1ca:ididis."
Hiersehen
wir dieGenesis
desTextes
im jetzigcn romischen Krevier, erkennen dcn ursprunglich iiberlieferten Text
iiinl vermuten seinen Ursprung aus der Liturgie der Mozaraber, w<> ja
ottrrs ein vorgesclilagener E-Laut die scheinbar fehlende Silbe herbeisehafft.
Entgegenstehende Bedenken aber schwachen den Wert dieser Vermutung
bedeutend ab.

37. A ResurrectioneDomini usque ad Ascensionem.


Sabbatis ad Vesperas.

1. Te centiesmille legionumangeli
Concentu plauduntet canoraiubilant,
Christelesu,alpba et omnipotens,
Sepultusolim et vivens in saecnla,
Testisfideliset verumprincipiam.
2. Qui mnndihuiusdeiecistiprincipem
Redimens orbemtuo &\mosangnine,
Sanctuset verusgenitusingeniti,
Reserans clausumet opertumobstruens,
Faciens Deo regni sacerdotium.
3. Tu, Dei pignushominisque
filius,
Septieslibrum signatumsignaculis
Solveresignadigniorrepertuses,
Agnus occisusseptempollens cornibas
Septenofulgenset lumine flammeo.
- 89 -

4. Tu verus agnus, solus sine macula,


Qui, dextram patris collocatus solio,
Solus egressus ab arce dominica,
Similis iaspis et sardino lapidi;
Iris per gyrum esmaragduscircuit.
5. E throno produnt fulgura tonitrua,
Septemardentesaute thronum lampades,
Septem ubique missi Dei spiritus,
Septem estellae micant agni dextera,
Septem cui astant candelabra aurea.
6. Stat ante thronum nitens mare vitreum,
Bis bini fores item animalia:
Homo per genns,leo voce perstrepet,
luvencus ore promet sacerdotium,
Petens ad astra more volans aquilae.
7. Quattuor formis senis alis siagulis
Ante et retro cuncta plena oculis,
Yigiles semper dormiendi nescii,
Vicissim Sanctus tcr clamantes iugiter
Illi, qui erat, est, et qui venturas est.
8. Sedentes circum quater seni primates,
Amicti cuncti niveis cycladibus
Et laureati diademis aureis,
Aureas vehunt pbialas aromatum,
Aureis psallunt modulis et citharis.
9. Gloria patri, laus, benedictio
Agno sedenti supra tbronum in caelis,
Cum patre regnat et cum sancto spiritu,
Conexa simul trinus una deitas
Per infinita saeculorum saecula.

MT ; Tc; LSd; X. - Die Reihenfolge der Strophen, um das gleich hier


zu bereinigen, ist in den Hss. nicht iibereinstimmend; MT und X haben die
Ueihenfolge: 1, 2, 4, 3, 5, 8, 6, 7, 9; Tc: 1, 2, 3, 4, 5, 8, 6, 7, 9; LSd: 1,
2, 4, 3, 5, 6, 8, 7, 9. Uie vorgelegte Reihenfolge schliefst sich aufs engste
an die Darstellung in der Apokalypsc (4, 1 sqq. u. 5, 8 sqq.) an.
1, 1 milia legionum angelorum X. - 1, 2 plaudent Tc; plaudet LSd. -
1, 3 alfa et o Tc, X; alfa et ho LSd. ~ 1, 4 in saeculoMT. - 1, 5 verus
MT. - 2, 4 clausa et aperta observensTc. - 2, 5 Faciens nos Deo Tc, X;
regnumsacerdotiumqueX. - 3, 3 dignio Tc; dignus X. - 3, 5 e lumine
LSd. -- 4, 3 patri Tc. - 4, 4 iaspidi X; lapide MT, LSd; lapidis Tc.
Vielleicht zu lesen: sardini lapidis; alsdann ware similis niit dem Genetiv kmi-
struiert und iaspis als Genetiv xu nehmen, \vie iris ja vorwiogeud iui Gc-iu-tiv
iris lautet. - 4, .5 Iri per gyrum Izmaragdum MT; Ysmaragdus circuis Tc;
^maragdusLSd; smaragdusX. Viellcicht: Iris pcr gyrum smaragdinuseircuit V-
5, 1 produnt MT, Tc, LSd; offenbar nur graphischcr Ausdruck, wie jirodcunt zn
lesen sei. - 5, 4 agno dextere Tc. - 6, 1 Stant MT, Tc; Stante throno nitet
X; nitent Tc. - 6,2 bini fortes MT; fore X; idt-rnMT, Tc, LSd, X. - 6, 3
perstrepent Tc; perstrepit X. - 6, 4 pnmiit X. - 6, 5 volantis X; aquila Tc.
Man ist versucht, perstrepit u. promit bczw. das Particip zu setzcu; aber
- 90 -

(ias Futur im Text<- ili-r Il-s. ilurftf sii-li aN Hezeichnung der Bestimmung',
der Aufgabe der 4 apukalyptischen
Tiore erklarenlassen. Petensad
astra ist meinesErachtcns als korrespondierend zu per genus, voce, ore auf-
zufassen,also: rDer nacli A.lk-r-Art riic-fende"hat Cbristus siunbildlich zu
vcrkiindenndurchseineRic-btung
(= als hinstrebend)
zu denGestirnen."
Ilart i-t tn-ilicli die Konstniktion. - 7, 1 Auch hier durfte der auf den ersten
Blk-k augenscheinlich vunk-rbteText urklarbar sein, wenn wir eine Ellipse
dcr Priipositiou cura (sc. senisalisj annehmen(cfr. 4, 3 Qui dextram= ad
di-xtram); also: BDk- vii-r Zeielien mit jc 6 Fliigeln habeu ein jedes u. s. w. -
7 '"'"Vigilent LSd; dormieudi nnsciuntTc; Vigilant semper sine requie X. -
7, 4 Vicim Tc; exclaniautcs Tc. - - 7, 5 Ille qui Tc; qui venturus (uhne
i-st) X. - 8, 1 circum qnaliter X. - 8, 2 cuncti nebeisTc. - 8, 3 laurea-
tis X. - 8, 4 aromatis Tc. - 9, 1 laus, sapientia MT, X. - 9, 2 thronum
paternum Tc. - 9, 3 regnans Tc. - 9, 3 siraul tribus una Tc, X. - Cfir.
Migne 80, 637. - Der Hymnus ist offenbar rhythmisch zu lesen, und zwar
wohJ nach dem Schema:

Die Casur ist nur 1, 3 vernachlassigt.


Vorliegender Hymnus ging aueh in die RomischeLiturgie iiber, wie aus
dem Hymnarius Severinianus (cfr. Anal. XIV, 87) ersichtlich. Daselbst ist
t-r tur die nDcdicatio s. Michaelis" venvendet, obgleich nur 1, 1 von Engeln
iibfrliau]it die Redc i-t. D<-r eigentlii-he Platz, den der Inhalt verlangt, ist
ilini in lc.-iiiiiuzarabischen Quellen angewiesen; die Inscriptio lautet in MT:
.,Ab nctaKn Pasce usque in Ascensione", in LSd: ^Hymnus dicendus in
>.i]ili,itK de Resurrectione usque ad Ascensionem Dmi ; ahnlich in Tc u. X. -
S-huii dieser Umstand spricht fiir dcn mozarabischen Ursprung; auch die
Abweichungendes Textesim Severinianusau einigen dunklen Stellen er-
scbeineu als Korrekturversuche und weiseu so auf Entlehnung bin. Die
^"arianten siebe a. a. O. - Bemerkeuswert ist der Anfang des Hymnus im
Severinianus: Centies rnille legionum angeli (centies ist im raozarab. Text
mit Synicesu zwcisilbig zu lesen); danach wareu die Angaben in Chevaliers
Rep. bymnol. zur Vermcidung von Milsverstiindnissen zu andern. - \er-
gleiche aufserdemCbevalier, Poesie liturgique du moyen age, S. 185 sq.; um
die Differenzen, wi k-h. zwischen dem dort vorgelegten und in Anal. XIV,
87 mitgeteilttn Texte (bezw.Variantenverzeichnis)
bestehen,zu heben, sei
^nhrkt; Dreves iilM-rsnb zu notieren die Varianten: bini fores V U. P
(7, 2 == 6, 2 unseresTextes)und: simul trinus unus deitas V (9, 4); Che-
valier seiuerseits iibursah die Variante: simul sancta trinitas P (9, 4).

38. In diem sanctae Crucis.

I. Text in Tc.

Dulce carmenlingua promat 3. Talia facere signa


dulce melos personet polum quale viderat
Laudescum souo canore Praecipit crucempraeire
et trophaeura concinat seque antecedere
Mundi qualiter redemptor Belli contulit triumphum
crucis lignum prodiit. victor de certamine.
Barbarorumdumfonnidut 4. Constantinus
regni princeps
Constantinusimpetum iam inito proelio
Fulgida raicansOlympo Togitur vexillo crucis
crux uitesdt Augusto demonstrante siderc
lussu monitur superno Caelitusqueprocedetnr
in hoc signovincere. ad honoremregiurn.
- 91 -

5. Hebraeorum coetum vocans 10. Omnia Christus fidei


regis mater Helena concedat omnipotens
CrucemChristi sic requirit Quidquid supplicemprecarc
quo lateret caespite senserit fideliter
Cnius decusliostem vicit Cuncta dantur postulatur
dimicanteAgusto. quod credenspetierit.

6. Elegit viros profetas 11. Quinquiesquater in altum


doctos legcm optimc dum fodissst passibus
Ignem voluit laturos Trcs qnas precans repperibit
ne vera perdocerent cruces ipse detulit
Anxium maerore tantum Quae sit una crux salutis
ludam ei offerunt. tacti raorte comprobas.

7. Protinus retrudi iussit 12. Vox serpentis prestrebat


Indam sibi traditum in aera clamitans
Retro victum detineri Veteris veiieni telas
mancipat ergastulo memorans quas texerat
Donec locum dedicatum ludam ego incitabam
demonstraret proprium. nunc me ludas expulit.

8. Septies dum sol recurrit 13. Dominum ludas deposcit


suae vicis ordinem exorando fletibus
Cibus ori non defertur Sacri corporis ut sui
subtrahuntur pocula praepalet fixoriis
Properare pollicetar Rutilante ceu probatu
ad locum Calvariae. opis aurum optimum.

9. Illico electus inde 14. Regis freno os ad obtans


precem fundit Domino vatis ut praedixerat
Ut salutis nostrae signum Pax ut bella consequatur
crucis patefaceret salivares facere
Suabia flagrant mirra Sanctum Domini quod esset
nectaris fraglautia. equus freno detulit.

15. Sic redemptor mundi Christus


iudex qui venturus est
Decies post quina lustra
pervoluta tempora
Crucis lignum umo opertum
revelat mirificum.

Den Text diplomatisch genau mitzuteilen,war ich niclit in der L.\IM-,


ist iibrigens fiir unserenZweck bvlanglos. Jene Stellcn aber,die vom gleiuli
vorzulegendenCod. Lond. aljweicben,sowie jene, die zweifelhaftodcr dunkel
erseheinen, sind iu der Schreibart des Originals abgedruckt. Das
gilt vom folgenden Abdruck.
- 92 -

II. Text in LSc.

1. Dulcecarmenlinguapromat 8. Hlico electusinde


dulcemellospersouat precefundit Domino
Laudesconsonatcanendo Ut saluis nostraesignum
et trophaeumconeinat crucispatefieret
Qnaliterredemptormando Suameffamaret mirram
crucislignumprodiit. nectarisfraglantia.
2. Barbarorumdum formidant 9. Omnia Christus fidei
Constantinusimpctus concedatomnipotens
FulgidamicansOlympo Quidquidsuppliceprecari
crux nitescit agusto senseratfideliter
lussuraonitussuperno Cunctadatur postulandi
iu hoc signumvinceret. quodcredespetierit.
3. Talia facere signa 10. Qninquiesqnater in altura
populo quamvidcrat dam fodissetpassibus
Praecepitcrucempraeire Tres quas crucesrequiribit
scqueantecedere cruccsipse detnlit
V>Jli contulit triumplium Quaesit una crux salutis
victor de certamine. morti morte coruprobas.
4. Hebraeorum coctum vocans 11. Vox serpentes perstrepebant
rcgis mater Helcna in aera clamitans
CrucemChristi requisiviV Yeteris venansstellas
quo lateret caespite memorans quas texerat
Cuius decus hostem vicit ludam ego incitabam
dimicante agusto. nunc me ludas expulit.
5. Elegit viros perfectos 12. Dominum ludas deposcit
doctos legem optimam exorando fletibus
Igne voluit urendos Sacri corporis ut sui
ne vera perdoceret propalet fixorio
Hac summe merorum tactus Rutilans quasi probatum
ludam ei offerunt. aufer aurum optimum.
6. Protinns retrudi iussit 13. Regis frenos ad que optans
ludam sibi traditum vatis ut praedixerat
Retro victum detineri Pax ut vella subsequatur
mancipat ieiunium salibares faceret
Usquequo
locumsacratum SanctumDomini quodesset
designaretproprium. equusfreno detulit.
7. Septiesdum sol recurrit 14. Hic redemptormundiChristus
suaevicis ordinem iudexqueventurusest
Cibusori non defertur Dcciespost quina lustra
subtrahunturpocula pervoluta temporura
Properarepollicetur Crucislignumumo apertum
ad locum Calvariae. velebat mirifice.
- 93 -

I. Tenebriset umbra mortis Ad cuiusvirtusqueexemplum


patefactusinferis cunctis gaudot pupulum.
Prohibens ruina ligna
18. Vox serpentis perstrepebat
gustatamque vetita
Indesalvans quodperibit quibosinmuudissimi
crucislignumexbibens. Quodsuascdedeiectns
privaretur fortiti i
II. Viso redemptore mundi
mox infcrnus tremuit Ego ludam incitavi
nunc ine ludas expulit.
Solvit vincla damnatorum
quod pertessus edidit 19. Dominum ludas dcposcit
Ascendit crucem excelsam exorando fletibus
salutemque rcddidit. Ut uustrae salutis donuin
15. Constantinus rcgi princeps prodcrctfrixorio
iani initos prolio Suusquefraglaretodor
Tegitur vexillo crucis duplici nectareo.
demonstrastisidero 20. Omnia Cbristi fidei
Velli contulit triumpho conceditoinnipotens
victorde certarnine. (Juidquid
suppliciprecatus
III. Veritas perorsit vati senserat simpliciter
caeli regem pandere Cuncta ferrens deitatis
Que venturus liberaret ad exbibcndum omnia.
prisca lave genere
21. Mox clavos nostrae salutis
Omnium venturus inde
ludae rnanus attigit
legibus distringere.
Ad expugnandum bostis vrlli
IV. Quaesumus salbanda natus salibares
infigit
agmina lugentium Equsvulnus
passionis
Te prophetae cecinerunt equs freno detulit.
redemptorem omniuni
Trophaeumque
morte gustuns V. Quemtotusinundusnon capit
dans vexillum frontibus. raonumento ckvuditur
16. Illico electusinde Tertia die resurgens
septimadie vice saxumretro volvitur
Ad locum Dei sacratum Tellus pontus astra polum
properatperniciter adestvictoromnium.
Solisqueresplendens
cracis VI (22). Gloria et honorDeo
septiesemicuit. virtus ct imperio
17. Signnm naraque pretiosum Una patri filioque
detulit Dominicum inclito paraclito
Einsqtie virtus procellens Cui laus ct potestas
excitavit mortuum per acterna saecula.
Vorstehende Strophen schliefsen sieh iu LSc unmittelliar nliiii- jcde
brechung an den Hymnus Pange lingua etc Lustra scx .... Crux
fidelis .... Flecte ramos .... Sola digna .... an. Strophe 1-14 dccken sich
derart mit jenen in Tc, dafs die Differenzen als Variantt/n des gleichen Tt-xtes
betrachtet werden konnen. Davauf sind Strophen eines unten zu bcsprechenden
Hymnns eingereiht, und zwar mit Strophen vermischt, welche das gleicbe
- 94 -

Thema der Kreuzauffindiiu- l.rliandeln. Jene fremdeu Emdringliiige liul>c-


ich durch\mnrrk-niiig mit romiscbenZifteriikenntlichgemacht.Yondii-i-t-n
i-t Stri.j/Jie15= Strophe4 in TV; Shv.j.be17 fiifft siehpassend
au Str. 10
(= Str. 11 in Tc) an. Alle iibrigen sind den sclion vorher im Corpusdes
HvmnusenthahmcijStropben fastgleich,alierdochvielfachso differierend,
dafssie eheralsparallele
Bearbeitungen,
deunals blofseVariantenangeaehen
werdendurften. Das der Forschuugzu GebotestehendeQuellenmaterialist
Iridi-r zu mangelbaft,um einen sichercn Schlufs zichen zu konnen, was
Origiual, was mohr odcr minder modifizierte Copie bezw. Umarbeitung ist.
Um dalier der Gufahr auszuweichen, dafs an deni interessanten Erbstuck
dnrch kiibne Kmiji-ktur mauches vervvischt werde, lege ich beim folgenden
Vcr.sucho einer Rekonstruktion die parallel laufenden Strophen auch als
solche vor.

III. Rekonstruierter Text.

1. Dulce carmenlingua promat, dulce melos personet,


Laudes cum sono canoro et tropaeam concinat,
Qualiter redemptor mundo crucis lignum prodidit.
2. Barbarorum dum formidat Constantinus impetura,
Fulgida micaDSOlympo crux nitescit Augusto,
lussu monitus superno,in hoc signo vinceret.
3. Talia facere signa, polo quale viderat,
Praecipit, cruceni praeire seque antecedere
Caclitusque procedatur ad bonorem regium.
4. Constantinus, regni princeps, iam inito proelio
Tegitur vexillo crucis demoDstrantesidere,
Belli detulit triumphum victor de certamiDe.
5. Hebraeorum coetum vocans regis mater Helena
Crucem Christi icquisivit, quo lateret caespite,
Cuius dccushostemvicit dimicanteAugusto.
6. Elegit viros prophetas,doctoslegemoptimc,
Igne voluit urendos,ni vera perdocerent;
Anxii inaerorc tactum ludam ei offerunt.

7, Protinus retrudi iussit ludam sibi traditum,


Retro vinctum detineri mancipatergastulo,
Usquequolocuin sacratumdesignaretproprium.
8 Septiesdurnsol recurrit suaevicis ordinem,
Cibus ori non defertur, subtrabunturpocnla;
Properare pollicctur ad locum Calvariae.
'Ja. Ilico evectus inde 9 b. Ilico evcctus inde
precemfundit Lomino, septimadie vice
Ut salutis nostraesignum Ad locum Dei sacratum
crucispatefaceret; properatsupplieitcr,
Suavemefflatterramurram, Soloqueresplendenscrucis
nectarisfraglantiam. speciesemicuit.
- 95 -

10 a. Omnia Christus tidei 10 b. Omnia Christus fidci


concedit omuipotens, concedit omnipotens,
(,>uidquid supplicem precari Quidquid supplici prtratu
senseritfideliter, senserit simpliciter
Cuncta dantur postulanti, Cuncta ferens deitatis
quae credens petierit. ad exhibendum omnia.
11. Quinquiesquater in altura dum fodissetpassibus,
Tres quas precans requisivit cruces ipse detulit;
Quae sit una crux salutis tacto rnorte comprobat.
12. Signum namque pretiosum detulit dominicum,
Eiusque virtus praecellens excitavit mortuum,
Cuius virtutis exemplo cunctus gaudet populus.
13 a. Vox serpentisperstrepebat 13 b. Vox serpentispcrstrepebat
in aera clamitans, in hos imraundissimi,
Veteris veneni telas Quod sua sede deiectus
memorans, quas texerat: privaretur fortiter:
ludam ego incitabam, Ego ludam incitavi,
nunc me ludas expulit. nunc me ludas expulit.
14 a. Dominumludas deposcit 14 b. Dominumludas deposcit
exorando fletibus, exorando fletibus,
Sacri corporis ut sui Ut nostrae salutis donum
propalet fixorios: proderet fixorios:
Rutilant quasi probatum Solum fraglavit odore
opus auri optimum. duplici nectareo.
15 a. Regis freno hos adaptaus, 15 b. Mox clavos nostrae salutis
vates ut praedixerat, ludae manus attigit,
Pax ut bella subsequatur, Expugnandum hostes belli
salivares fecerat, salivari infigit,
SanctumDomini quod erat, Sacrumvulnus passionis
equus freno detulit. equus freno detulit.
16. Sic rndemptor mundi, Cliristus, iudex qui venturus cst,
Decies post quina lustra pervoluta temporum
Crucis lignum humo opertum revelat miritice.
17. Gloria et bonor Deo, virtus et imperium
Una patri filioque, inclito paraclito,
Cui laus et potestas per aeterna saecula.
Unter anderem bleibt namentlicb der Scblufs von 101> duiikel. - M;ui
vergleiche den das gleiche Thema behandelndenHymnus: Crux tua, Christe.
salus hominum (Mone I, 134). Zum Verstandnis von &tr. 14 u. 15 m.i^
clienen: nQuaesivit llck-ua clavos Doraini et invenit. Et de uiiu freii.-i lii-ri
praecepit etc." An einer anderenStelle: ,,CIavosvero, (|ui!ni-<dominicum
corpus fuerat affixura, portat ad filiuiu, ex quibus, ut Euscbius ('aesariensis
refert, frena quibus utuiitur ad belluracomposuit." (I. de Vipniyiiie,legendae
sunctorum. Argent 1492; de inveiitione sanctne cnu-is).
NachstehendeErweiterung des Passionshytnnus vcui \'enautius Fortunatua
war bislaugnur im Text einerHs. des 10.Jahrb. bekauut(MoneI, 132).
Ob sie ein mo/arabisclies Produkt sei, ist zweifelhaft; Alter und Stil wiirden
- 96 -

fi-L-ilichpassen. Da sie dem in Rede stehendenHymnu.sin LSc eingeftigt


ist, mag ilur n.-kuiistnik-rlt.'Text, (k-r freilkh noch niaucJioszu
liliri^ liifst, vorliiufig hier seinen 1'latz iiiuleu.
1. Teiiebrae et umlira mortis patufacta interi;
Pniliiliuu ruiuani ligni gustataque vetiti
Iiide salvat,quod perivit, crucis lignum exliibens.
2. Viso rudfiiipture mundi mox infernus tremuit,
Solvit vinrla daniuatnruin, quns purversus pcrdidit,
(iii.iin excelsaiii salutemque reddidit.
3. Vcritas perursit vatis caeli regem pandere,
l.iiii vcntiii-us liljcran-t priscam labem generis,
iljiiiiiiim vc nturus iudex lcgibus distringrir.
4. Quaesiiiiiii-, salva daiiinatos, agniiua lugentium,
Tu jiropbetai: ceciuurunt redeinptorem omniom,
Tro]iai'iiii](iur mnrtis gestans d;i|njs vuxilliiin fruiitibus.
"">.(,'iirui ttns nnuidus non cajiit, mouunn-iitn rlauditur,
Tertia dic n-snrjrit, saxum retro volvitur,
Tellns, ]iinitiis, astra, polus, adest victur omuium.
- IVnn-r: Cod. ins. Trevir. n. 1404. saec. 10. in. (Mone 1. c. >T. -
<-''"<!.ins. Andrx. saer. ",'i-j. Cnd. Mmi.-ic. .':!OlJ.v.M. (Zuschrift.J - 1, 1 Trin.-
bris LSc, M; uml.ra, T: pati"tat-tus LSc, T. - 1,2 praevidens T, M; ruina
'^S|i. T ; li^ua I,Sc; iinindi T: gustatninqut; vctita LSc : gnstati.iqiu- vetito'1';
^u-.t;ili|ii,. i",-i-i tu M; Endreim sclirint gi-walirt wiTdcii zu inusscn. -- 1, 3
-:ilv;iii> LSc; peribit LSc ; perierat T, M; crncis tVuctus T; crucis fretus M
1'li' i >p]>.
isiti.iii zu ruinam ligni spricht fiir L.Sr). -- 2, 2 Bella vincla T;
l'fllat viurla ]irc-c-atnnun M; (|iic.dperteSBUS edidit LSc; quodperversosM. -
2, o AsceriditLSc, T; stdem excelsamT, M. - Str. :! tVhlt T, M. - 3, 1
l-i'.-sexorsit (= exsorsaest?);vati LSc. -- 3,2 Quc LSc; priswi lave gencre
LSc. - 3, 3 venturus inde LSr. - 4, 1 Qnossalva T (falls Mone richtig
g'-lcM'iihati; salliandanatusLSc:: daiiinatussalvaM. - 4, 3 gustans(gestan-*,
KoDJekturM.mes)LSe, M, T. - .".,1 non portat T, M. - 5, 2 resurgensLSc;
rcsiin-L-xit M; saxa M 5 '"'"pmitiiiii, pidiun, astra T; ji.ilum LSc; astra
mundiisM. -- In T M<jt: (iloria et lnmorDcousqiu-qualtissimoetc.; iii M:
Crux [tidflis] .... Glnria et liinior Deo nsqueijuo.

39. In Asccnsione Domini.

Ad Vesperas.
1. Actcriicrex altissime 4. Ut trina rerum machina,
Redcmptor ct tidelium, Caelestium, terrcstrium
^uo mors soluta deperit, Et infernorum condita
Datur triuinphusgraliac. Flectatgeuuiam subdita;
2. Qucm lex subacta tartari 5. Nec sit salus ullo modo
Marcensavcrnodispulit, Tuo foris vocabulo,
Carensmucronepessimo A quo creata cuncta sunt
Throno remisit patrio. Et recreata sancta sunt.
3. Scandens tribunal dexterao 6. HaectantaChristi gratia
]';ilris, potestas
omnium Nexumtulit peccaminum,
Collataest lesu coeliius, Sumpsitquecorpusproprium
Quacnon erat liumanitus. Totumqnepossidetpolum.
- 97 -

7. Tremuntvidentesangeli 11. Hincte precaotes


qnaesumus,
Versamvicemmortalium, Ignosceculpisomnibus
Culpatcaro,purgatcaro, Et cordasursumsubleva
RegnatDeusDei caro. Ad te supernagratia;
8. Quaepraeminetvirtutibus 12. Ut, cum rubente coeperis
Snmmisprocul caelestibus, Clarerenubeindicis,
Deuscaro atquespiritus, Poenasrepellasdebitas,
PlenusDeusverusque homo. Reddascoronasperditas.
9. Dicunt ex astris angeli 13. Da nobis illuc seduk
Demum reverti huiusmodi, Devotionetendere,
Quemnos redire credimus, Quo te sederecum patre
Regnareprorsus novimus. In arce regni credimus.
10. Tu,Christe,nostrumgaudium, 14. Gloria tibi, Domine,
Manensolympo praeditum, Qui scandissupra sidera,
Mundi regis qui fabricam Cum patre et saiicto spiritu
Mvuidana vincens gaudia. In sempiterna saecula.
MT; LSa; LSc; X. - 1, 4 triumphum LSa, LSc. - 2, 1 Quum LSc. -
2, 2 caverno LSc. - 3, 3 Collata est lesu MT, LSa, LSc, X. - 4, 4 Flec-
tant MT, LSa, X; Flectant ianuam LSc. - 5, 1 Hec LSc. - 6, 4 Vectumque
possidet LSc; pollum X. -- 7, 1 Trement LSa. --7,2 Versa vice MT, X. -
7, 3 Culpa carnis purgat caro LSa; et purgat MT, X. -- 8, 1 praemineut
LSa, LSc. -- 9, 1 ad astris MT; ab astris LSa, LSc. - 9, 3 redisse LSa,
LSc. -- 10, 1 Te Christe LSa, LSc. - 10, 2 praedictum X. - 12, 1 rubenti
LSc. - 12, 2 nubem MT, LSa, LSc. - 13 fehlt MT, LSa, LSc. - 14 fehlt
LSa; Deo patri sit gloria, das iibrige fehlt MT, LSc. - 14,3 et fehlt X. -
Cfr. Migne 86, 653 sq.
Den ursprunglichen romiscben Hymnus bieten die Strophen 1, 3, 4,
7, 10, 11, 12, 14; betreffs desselben, sowie weiterer Varianten, welche hier
berucksichtigt wurden, vgl. Anal. II, 48; Stevenson 91; Hagen 52; Werner
11.62. Ferner nBlatter fiir Hymnologie", Jahrg. 1888, S. 65 ff. Die dort
von Jo- Linke vorgebrachten Konjektnren decken sich vollig mit den
meinigen, wie ich erst nachtraglich bemerkte. - Die eingeschobenenStrophen
finden sich nur und zwar in allen mozarabischen Hss.; deinuach darf der
Hymnus in der vorgelegten erweiterten Form als ein mozarabischer be-
zeichnet werden. Nur Str. 13 samt der Doxoloarie steht nach Mone aucb
nin einer Hs. zu Stuttgart Brev. Nr. 98, 12. Jahrh. rait Neumen als ein be-
sonderer Hymnus [sic]: Ad singulas horas ascensionis domini". Siebe ferner
Chevalier, Repert. hymnol. n. 4182. - Vgl. Thomasius II, 372; Daniel I, 196
u. IV, 79; Mone I, 228 sqq.; die Konjektur Mones zu 2,2 sq. Arcens averno
depulit, Mucrone pessimo carens entbehrt der Begriiudung.
40. Dominica pust Ascensionem.
Ad Vesperas.
1. Sacrata Christi tempora 3. Dum patitur passibilis,
Propheticis oraculis Assumptus homo moritur,
Virtute firmans pectora Resurgit impassibilis
Fidei explevit veritas: Deus, creator omnium.
2. Venisse mundi Dominum 4. Qui sascitato corpore
In teraplo sancti corporis, Diebus dudum praedictis
Ut, hominemqui fecerat, Quater denario numero
Salvaret ipse perditum, Opessalatis edidit.
Blame, HymnodiaGotica. 7
- 98 -

5. Quibusquadratisomnibus 7. Qnaesoli patri cognita,


Ascendens in altum duxit Incognita sed filio,
Captivitatemcaptivam, Discentibussollicitis
Dedit dona hominibus Licere nosse iiiinime.
6. Coramsuis discipulis 8. Sisteretamen Solymis
Sic adventurumniODitis, lubentur summi nuntio,
Ut rcpedantemceruereut, Donecvirtatem spiritus
Uuni adfuissent tempora, Ex alto missi caperent.
9. Quam nos ovantes gratiam,
Salutis nostrae pretiam,
Sanctorum consors laudibus
Ilvmnus resultat omnibus.

LSc; X. -- 1,4 Fidi explebit L.Sc.- 2, 1 DorainusLSc. - 2, 3 quem


i. i-iT.-it X. - '_',4 pt-rditos LSc. - 4, 1 suscitatus X. - 4, 2 Duobus LSc. -
4, .". denarum LtSc. - 4, 4 Opesalutis LSc. - 5, 1 quadratis doraibus LSc. -
5, 4 Dona dedit X. - 6, 2 Hii LSc; Hi X; moniti LSc, X. - 6, 4 ad-
fuisset tempore LSc. - - 7, 2 nec filio LSc, X. - - 7, 3 Dicentibus LSc. -
7,4 Discere nosse LSc. - 9, 1 tameu soliti LSc, X (ist ganz unverstandlich;
znr vorgelegtenKonjektur cfr. Luc. 24, 49: nVos autem sedete in civitate,
quoadusque induaniini virtute ex alto." Anlehnunj!: an den Schrifttext ist
auch 5, a sq.). - 8, 2 Inuente LSc; nuntii X. - 8, 4 misso LSc; missam X;
caperet LSc. - 9, 1 Ovantes gloria X. - " 9, 2 nostrae praestitam X. -
9, 4 Dulcis resultat imuibus LSu. - X fiigt bei den Anfang der Strophe
nDa nobis illuc sedula etc." aus dem Hymnus: Aeterne rex altissime; ebenso
die zugehorige Doxologie. Lfic hat die Doxologie: Deo patri.
la leider auch LSc recht verderbt ist, bleiben noch einige Schwierig-
ki-iti-n im Text ungehoben. - Cfr. Migne 86, 658; Neale 151 (nach X;
8tr. 5 u. 6 sind unterdriickt, wodurch erst recht 8, 1 nSistere tamen soliti"
als uiiversfcindlich in der Luft schwebt), daraus Daniel IV, 83.

41. In sancto Pentecoste.

Ad Vesperas.
1. Sacrate veni spiritus, 5. Quos Petrus constans arguit
Ore patris paraclite, Non, nt putatis, vino sunt
Pollicitus qui dudum es Repleti sed espiritu,
loele vate, editus. De quo propheta loquitur.
2. Temporibnsnovissimis 6. Post haec receptoplurimi
Implenda inquit viscera Verbo rimantes cordibus
Deo cunctorumplacita Auctaqueplenitudine
Vaticinareinsignia. Christi iunguntur agmini.
3. QuemDeusnoster hac die 7. Mysterium,absconditum
Effudit in discipulos, Quondamquod erat Israel,
Ascendens,ut promiserat, Nunc revelatnm canitur,
Morte devicta ad sedem. Ostensumin apostolis.
4. Quosvidenscaecaet invida 8. Hic diesquinquagesimus,
ludaeaplebssic fatetur Qui iubilaeustraditur,
Plenosquemustoclamitant, Sollemne nobisgaudium,
Dum non credunt magnalia. Remissionisproprinm.
- 99 -

9. Hymnum dicamus et patri,


Hymnum dicamus filio
Simul cum sancto spiritu
Intenta voce et pectore.
X. - 1,3 es fehlt. - 2, 3 placida.- 3, 2 Perfusumeffudit discipulis.-
3, 4 Morte derelicta. - 7, 2 Israeli. - Cfr. Migne 86, 690.

42. In sancto Pentecoste.

In Laudibus.

1. Beata nobis gaudia


Anni reduxit orbita,
Cnm spiritus paraclitus
Effulsit in discipulos.
MT; LSc; X. - - Wahrscheinlich nicht mozarabischen Ursprungs. Der
Hymnus bestebt aus 6 Strophen. X fiigt unmittelbar an den folgenden
Hymnus nAnni peractis mensibus". - Betreffs Quellen und Litteratur siehe
Chevalier, Repert. hymnol.
Cfr. Anal. II, 50. Hier die Varianten zu dem dort vorgelegten Texte;
3, 2 Turbae pabet LSc.- 5, 2 cernui MT, LSc, XC ist vorzuziehen im Inter-
esse des Reimes). -- 5, 3 Illapse MT; Illapsa LSc, X (letzteres entspricht
besser dem Metrum). - Doxologie: Praesta pater. MT; Deo patri LSc.

43. In sancto Pentecoste.


In Laudibus.

1. Anni peractis mensibus 3. Quod est probatum testibus


Tanta recurrunt gaudia, Apostolorum vocibus,
Votisque dndum credulis Cum sint diversis oribus
Optatus advenit dies, Vanis locuti gentibus.
2. In quo spiritus Domini 4. Tanto redempti munere
Terram replevit gaudiis, Patris et nati spiritu
Caelestis adventus sui luges agamus gratias
Mundo decurrunt lumina. Deo perenni in saecula.
5. Gloria tibi, trinitas,
Aequalis una deitas,
Et ante cuncta saecula
Et nunc et in perpetuum.
X. - Ferner Hymnar. ma. Wintoniens. ? sa.ec.1l/i2. Cod. Dunelm s. n.
(Stevenson 95) DW. - 2, 3 Caelestia DW. - Zwischen Str. 2 u. 3 schiebt
DW ein:

Sic namque filius Dei | Apostolis spoponderat,


Celsos petisset cum polos | Missurum sanctum spirituin.
3, 1 Id est DW. - 3, 4 Variis DW. - - 4, 2 spiritui X (die kontrahierte,
auch klassiech gebrauchliche Form, verlangt der Rhythmus); spiritus D\V.
Doxologie fehlt DVV; aucb die in X mufs beanstandet werden. - - Cfr.
Migne 86, 693, wo der Hymnus wie in X mit nBeatanobis gaudia" ver-
bunden ist, danach sind Chevaliers Angaben im Repert. hymnol. zu verbessern.
II. Commune de Tempore.

44. Diebus Dominicis.

Ad Vesperas.

1. Intende nostris precibus, 2. Te vespertina oratio,


Intende iam propitius, Te matutina concinat,
0 Christe, nmndi gloria, Tibi indefessepersonet
Festumquelumen irriga. Hymnum cum dulci carmine
3. Te vesperi laus congrua,
Te matutina vox canat,
Tibi orane tempus personet
Hymnura perennis gloriae.
MT; X (an zwei Stellen Xa und Xb). - 1, 1 Adesto nostris Xa, Xb. -
1, 2 Adesto iam Xa, Xh. - - 1, 3 Christi MT. - - 1, 4 Fuso luraine irrigua
Xa; Fessumquelumen irriga Xb. - 2, 2 concinit Xa. -- 2, 3 in indefesse
Xa. - 2, 4 Hymnus Xa. - - 3, 2 canet MT. - - Str. 3 fehlt Xa, Xb;
statt dessenDoxologie: Deo patri sit gloria etc. Cfr. Migne 86, 203, 295,
914. - Aufschrift: Ymui domiuicales cotidiani. Alius MT; Feria 4. post Oct.
Epiph. ad Vesp. Xa; Infra hebd. 1. Quadrag. feria 4. ad Vesp. Xb.

45. Hirlnis dominicis.

1. Lux vera, lucis claritas, 2. Te tempus omnis temporis,


Lucis manenshereditas, Te quidquid in nobis viget,
Laus in tenebris promitur, Collaudet in perpetuis
Precantibus splendor datur. Aeternitatis saeculis.
MT. - 1, 4 detur.- Cfr. Migne86,924; Neale 1, daraus Daniel IV, 56.

46. Feria Tertia.

1. Te perfruamur, Domine, 3. Ea, quae tibi displicent,


Misericordemet pium, Te adiuvantevincamus,
Propter nomentuum, Deus, Salvasti nos vigilantes,
Esto nobis propitius. Custodi nos dormientes.
2. Sollicitudinemnostram 4. In pacenunc in hoc ipsum
Super te, Deus,iactamus, Securi requiescamus,
Nisi misertusfueris, Exsurgentesdiluculo
In vanolaborabimus.^--' J7*lllje te adoremus.
- 101 -

5. Peccata nostra ablue 6. Qui es unus potentia,


Miserere nobis, Deus, Dele nostra chirographa,
Qui regnas in perpetuum, Ut tnam semper gloriam
Adesto nostris precibus. Cuncta laudernus per saecla.
LSd. - 1, 3 tuum, Domine. - 4, 1 nunc fehlt. - 6, 4 saecula. - Ist
wohl ein Hymnus zur Complet.

47. Sabbato.
Ad Nocturnum.

1. Tu, rex, redemptor omnium, 3. Ut, turba quidquid daemonum


Qui cuncta, quae creata sunt, Corrupit astu proprio,
Certis in aevum legibus Parcendo curcs omnia
Disponis atque ordinas: Et dona vitae conferas.
2. Nocturnis horis surgimus, 4. Ne ipsa plebs nequissima
Actus iniquos pandimus, Auctrixque cuncti criminis
Nostrique oris organum Nos ad perenne incendium
Te laudat hymnis dulcibus. Secum cremandos attrahat.
5. At nunc ^ementes poscimus
Tuam, Deus, potentiam,
Ut nos ab omni liberos
Reddas cito piaculo.
MT; C; LSd. - 2, 1 oris MT, LSd. -- 3, 1 turl.e quod<iueMT. -
3, 2 Corripi C. - 4, 2 Auctrique MT, LSd; Atrisque t'. -- 4, 4 cremeiidos
C. - 5, 4 cito periculo. - Cfr. Migne 86, 934.

48. Salilial.

Ad Vesperas.
1. Rerum Deus fons omnium, 3. Concede nunc mortalibus
Qui rebns actis omnibus Uti malorum hostiis,
Totius orbis ambitum Instare iam virtutibus
Censu replesti munerum, Et munerari prosperis.
2. Non actibus fessus manens, 4. Terroris ut cum iudicis
Laboribus non saucius, Horror supremus coeperit,
Cunctis quietem das aegris, Laetemur omnes invicem
Curis roant ne morbidis. Pacis repleti munere.
MT. - 1, 3 ambitu. - 2, 3 Cuncta; sehr befremdlich ist der metrische
"Verstofs in ndas aegris". - 3, 4 munerare. - 4, 3 Laetemus. - Cfr. Migne
86, 926. - Betreffs dieses hochst interessanten Hyrnnus, der den Abschlufs
der sechs Schopfungstage besingt uud die Series der Hymni cottidiani iiber
das Hexhiimeron beschliefst, a. Vorwort S. 44.

49. De Prima Vigilia.


1. Obsidiones obvias 2. Manus perarmet spes, fides,
Paremusomnescarminum Lumbos valens crux obtegat,
Contra tenebrarum ducem, Cingamur euse spiritus
Contra taetrum satellitem. Propter timores noctium.
- 102 -

3. lesu, manu fortissima


Salva fideles per fidem,
Everte adversos cruce,
In pace cuncta protege.
MT; LSd; X. - 2, 4 timoremX. - 3, 5 crucemMT. - Cfr. Migne
86, 928u. 964; Thomasius
II, 424(AbdruckvonX); darausDanielI, 142;
Neale 2.

50. Media Nocte.

1. Qnodconvolutisartubus 2. Fusis, pater piissime,


Somnogravatis torpuit Expostulamnsfletibus,
Delusa mens in somnio Ut iam recedant sordida
Turpiqne fluxu seminis; Libidinum phantasmata.
3. Lava, quod hostis polluit,
Quod sordidavit, innova,
Mandemur ornnes sordibas
Carne gravati spiritus.
MT; C; LSd. - 1,1 Quotquot volutis LSd. Vgl. zu diesem Vers
Prudentius, Cathem. 1, 85; nSat convolutis artubus." - 1,2 grabatis C;
torpunt MT. - 1,3 Delumens in MT. - 1, 4 fluxu in sernine MT, C. -
2, 4 Lividinum C. - 3, 1 Laba MT, C. - 3, 2 sordidabit MT. - 3, 3
Mundemus C; sordidis MT. -- 3, 4 Carnis grabate MT, C, LSd. - Als
Doxologie fiigt LSd bei: Praesta. - Cfr. Migne 86, 931.

51. Ad Anroram.

1. larn meta noctis transiit, 2. Sed cura diei spiculum


Somni quies (iam) praeteriit, Cernamus, hinc nos omnium
Aarora surgit fulgida, Ad te, superne lucifer,
eSpargit caelum lux nova. Preces necesse est fundere.
3. Tu lucis, sancte spiritus,
Et caritatis actibus
Ad instar illud gloriae
Nos innovatos effice.

- 2, 1 speculum(cf. PradentiusCath. 2, 6: solis spiculum).- 3, 1


Te lucis. Will man dieseLesart beibehalten,so wird zu Te aus 2, 3 Ad zu
erganzenund demgemafs zu interpvtngieren
sein: fundere, Te, lucis sancte
spiritus Et caritatis, aotibusetc. - Doxologie:Praestapater etc.
Cfr. Migne86, 939; Thomasius
II, 410; Daniel1,3. - Daniel(nach
ihm Chevalier)nennt Hilarius als Verfasser;vgl. das Vorwort S. 48 ff.

52. Ad Secundam.

1. lam nos secundaepraemonet 2. Exsurge,lesu, alleva


Horaeperactuscirculus Cordisrei fastidia,
Deosacrajumpromere Ut linguaclare concinat
Hyranumperemiisgloriae. Laudistuaemagnalia.
- 103 -

3. Infunde lumen spiritus,


Da caritatem cordibus,
Quo te Deum per omnia
Laudemus semper saecula.
MT; X. -- 1, 1 fehlt MT. - 1, 2 peractiscirculis X (entspriichefreilich
besser der sonst beobachtetenAssonanz). - 2, 1 alleba MT. - 3, 2 claritatem
X. - Dieser Hyinuus steht bei X ad Primam und zwar unmittelbar mit nlam
lucis orto sidere" verbunden. - Leider ist gerade an dieser Stelle in MT eine
Lucke, die uns wahrscheinlich,abgesehen
von demerstenVersediesesHymmis,
eines eigenen Hymnus ad Primam entbehren lafst. - Cfr. Migne 86,
942 u. 936; ThomasiusII, 414 (wortlich = X).
53. Ad Tertiam.
1. Certum tenentes ordinem 2. Ut simus habitaculum
Pio poscamns pectore Illi sancto spiritui,
Hora diei tertia Qui quondamin apostolis
Trinae virtutis gloriam. Hac hora distributus est.
3. Hoc gradientes ordine
Ornavit cuncta splendide
Regni caelestis conditor
Aeternae vitae praemio.
MT, X. - Ferner Cod. Vat- Rc^. 11. saec. 8/9. V. - Cod. OX..MMN
saec. 8? (J. Grimm 1. c. 40) O. - Cod. Rhenov. 34. saec. 9. (Werner n. 79) K. -
1, 1 Certo V. -- 1, 2 pascamusV. -- 1, 4 Virtutem trini numinis MT,
X. - 2, 3 apostulis V. - 3, 1 Quo MT, X; ordinem MT. - 3, 2 splendida
O, K. - 3, 4 praemiis MT, X, V, K (die Assonanz spricht fiir O). - Als ]><jxo-
logie: Praesta pater piissime X; Gloria V. - Cfr. Migne 86, 936 u. 947.
Thomasius II, 415 giebt den Text nach V u. X ohne Varianten. Daniel I, 45
genauer Abdruck aus Thomasius; IV, 4'2 Nachtrag-der angeblicben Varianten
aus nArevalus" nacli Neale 10.

54. Ad Quartam.
1. Qui amne nunc quadrifluo 2. Scelus dimitte proprium,
Evangelistarum rigas Aufer tepores mentium,
Mundi quaternos cardines, Omnesquedignos effice
Andi, precamur, supplices. Compunctionis munere.
3. Corpus libido non terat,
Non ira maestis subrepat,
Informet actum veritas,
Servet pudorem castitas.
MT. -- 1, 2 Umstellung der 2 Worte wiirde die sonst eingelialtene End-
assouanz herstellen. --3, 2 Neale andert: ira raentis; mit Unrecht. -
Cfr. Migne 86, 936; Neale 10, daraus Daniel IV, 43.
55. Ad Qnintam.
1. Qui tot libris per Moysen 2. Fac nos tuis in legibus
Aevum ruentem instruis, Sic permanereperpetim,
Quot sensibusnos corporis Quo spiritu et corpore
Regi,redemptor,praecipis, [Te] concinamus
naviter;
- 104 -

3. Repelle,quod pavescimns,
Concede,quod te poscirans,
Ut te pium, raitissimum
Laudemns in perpetuum.
MT. 1,1 toth libri. - 1, - Evum (Neale andert unnotig: In aevum
inentem instruis). - 1, 3 sq. unlesbar; ich acceptierteden von Neale, im
Anschlufs an Lorenzana, vorgelegtenText. -- 2, 4 vor nconcinamus"ein
Loch in der Hs. - 3, 1 pabescimus. - Auffallend,dafsanch hier 2, 2 gegen
die BonstdurchgefuhrteAssonanzverstofst. - Cfr. Migne 86, 937; Neale 11,
daraus Dauiel IV, 43.

56. Ad Sextam.

1. Dicamus laudes Domino 2. Quia in hac fidelibus


Fervente prompti spiritu, Verae salutis gratia,
Hora voluta sexies Beati agni hostia
Nos ad orandum provocat. Crucis virtute redditur.
3. Cuius Ince clarissima
Tenebricat meridies;
Sumamus toto pectore
Tanti splendoris gratiam.
X. - Ferner: Cod.Vat. Reg. 11.saec.8/9.V. - Cod.Oxonien.saec.8?
(Grimm 1. c. 40 sq.) 1, 2 Ferventi spiritu X; Ferventi nirsus spiritu V. -
1, 3 sexties X. - 2, 1 hoc X. - 2, 2 Vera X; gloria O. - 2, 4 Virtute
crucis X. - '6, 2 Tenebrescit (ebenso Daniel; Thomasius: tenebrescat. Siehe
indesset) Forcellini unter ,,tenebrico = tenebresco") X; tenebrecat V. -
3, 3 Sumat X. - 3, 4 Tantura splendorem X; gratiae X, V. - Cfr. Migne
86, 955 und 17, 1181. -- Thomasius II, 416 bietet den Text von V bis auf
tenebrescat ('!, 2) und gratiam (3, 4); daraus Daniel, mit Ausnahme von
tenebrescit, und unter freilich unvollstandiger Angabe der Varianten von O.

57. Ad Septimam.

1. Auctor perennis gloriae, 2. Expelle morbos corporum,


Qui septiformisgratiae, Mentis removescandalum,
Das spiritum credentibus, Rescindevirus criminum,
Assiste mitis omnibus. Fuga dolores cordiam.
3. Ut, cum preces susceperis
Clemens tuarum plebium,
Reddamas omnes gloriam
Trino Deo per saecula.

MT; Ta. - 2, 2 Mentes


MT; remobeTa. Neale(14)setztdafiirrepelle,
was freilich metrisch sich mehr empfiehlt.- Daniel (IV, 14) ein Abdruck
aus Neale. - Cfr. Migne. 86, 937.
Im HymnariusSeverinianusist vorliegenderHymnusmit demad Octavam
(^Octavus
horaecirculus'')urnl ad Xunam(^Fundere
precestempusest")zu
eiuem Hymnus in Octava Domini veremigt; sieheAnal. XIV, 40.
- 105 -

58. Ad Octavam.

1. Octavusborae circulus . 2. Septemdierum cursibus


lam vergit et nos instruit Nnnctempusomneducitur,
Diem futuri examinis Octavus ille nltimus
Deflere cura suspiriis. Erit dies iudicii;
3. In quo, redemptor saeculi,
Non nos in ira arguas,
Sed a sinistris libera,
Ad dexteram nos colloca.

MT. - 1, 1 ore MT. - 3, 3 Set a sinixtris MT. - 3, 4 dextram. -


Cfr. Migne 86, 938; Neale 14, daraus Daniel IV, 44. - Aurserdemvgl.
die Anmerkung zum vorhergehenden Hymnus.

59. Ad NiMiain.

1. Perfecto trino numero 2. Sacrura Dei mysterium


Ternis horaram terminis Puro tenentes pectore,
Landes canentes debitas, Petri magistri regulam
Nonam dicentes psallimus. Signo salutis proditam.
3. Et nos canamus spiritu
Adhaerentes apostolis,
Qui plantas adbuc debiles
Christi virtute dirigant.
X. - Ferner: Cod. Vat. Reg 11. saec. 8/9. V. - Cod. Oxonien saec. 8?
(Grimm 1. c. 43) O. - Hymnar. ms. Moissiac. saec. 10. Cod. Rossian. VIII, 144.
(Anal. II, 43) RM. - Hymnar. ms. Severin. saec. 10/ii: Cod. Palat. 7172. et
Cod. Paris 1092. S. - Codd. ms. Rhenov. (Werner n. 41): Cod. Turic. 91.
saec. 11. in Ra; Cod. Turic. 83 saec. 10/u. Rh; Cod Turic. 82 saec. 11. Rc. -
Hymiiar. ms. Wintonien.? sa.ec. n/i2. Cod. Dunelm. s. n. (Stevenson 60)
DW. -
1, 1 Perfectum trinum numerum V, O. - " 1,4 Nona dicente V. -
2, 2 canentes X. - 2, 3 Patris X; rugula O; regulae Rb. - 3, 4 prodita O;
proditum Rb. - 3, 1 At nos DW; surgamusX. - 3, 2 apostulisV, -
3, 3 Qui mentes RM; habent debiles Hss. aufser V. - 3, 4 virtutem X,
RM, Ra; diligunt X; dirigunt V, dtligaot RM, Rb. - Doxologie verscbieden.
Ob dieser Hymnus urspriinglich mozarabisch, ist noch zweifelhaft; jedenfalls
gehort ein mozarabischer nHymnusad Nonam" mit 3 Strophenin diese
Series.
Cfr. Migne 86, 960; Thomasiusn, 418 (nachV) darausmit Beniitzung
von O Daniel, I, 45.

60. Ad Dechnam.

lam dena nos praeceptio 2. Ob hoc, Deus, te poscimus,


Legis sacratae
praemonet, Ut nos placatnscorrigas,
Ut in tenebris saecnli Offensa nostra diluas,
Non militemur crimini. Adversa quaeque arceas.
- 106 -

3. Tu esto nostrum gaudium,


Qui es futurus praemium;
Sit nostra in te gloria
Per cuncta semper saecnla.
MT. - 2, 4 Adversa quoque(Konjektur Neale's acceptiert). - - Cfr.
Migne 86, 938; Neale 16, darausDaniel IV, 46.

61. Ad Undecimam.

1. Horis peractis undecim 2. Labor diurnus transiit,


Ruit dies in vesperum, Quo, Christe, nos conduxeras;
Solvamus omne debitum Da iam colonis vineae
Mentis benignae canticum. Promissa dona gratiae.
3. Mercedem quoque, advocas
Quos ad futurum, muneras;
Nos in labore adiuva
Et post laborem recrea.
MT. - 2,4 douo gratiae (Konjektur Neale's acceptiert). - 3,1 Viel-
leicht sind advocasund muneras(3, 2) in ihrer Stellung zu vertauschen,
natiirlich dann mit anderer Interpunktion. - Cfr. Migne 86, 938; Neale 16
(mit bedeutendenAbweichungen von der Hs. in Str. 3), daraus Daniel IV, 46.

62. Ad Dnodecimam.

1. Quotquot diem determinant 2. Cadens dies in vesperum


Horae, Deus piissime, Transit, superne lucifer,
Laudes honoris debitas Exsurge, mentes innova
Porsolvat iste grex tibi. lam spiritali gratia.
3. Discedat umbra crirainum,
Pellatur ira daemonum,
Cubile nostrum visita
Tua, Deus, custodia.
MT. -- 1, 1 Qundquod.- 1, 4 Persolbat.- Str. 2 ist fast unleserlich;
ich gebehier dieVariantenLorenzanas:2, 1 lacet nuncdies; 2, 2 supernus.-
Cfr. Migne 86, 939; Neale 17, daraus Daniel IV, 46.

63. Ante Completam.


1. Cibis resumptis congruis, 2. Occurre nobis ocius
Cenaeperactisusibus Tollenscibi gravedinem,
Ad te, redemptorinclite, Corpusparandumad precem
Laudesvenimuspromere. Confessionis
dans fidem.
3. Ut quidqnid ore promimus
Tuis sacris in laudibus,
Nobis coronamconferens,
Soli Deo dans gloriam.
- 107 -

MT; Ta; X. - 1, 1 Civis MT. - 2, 1 Civi MT. - 2, 2 TolJasMT. -


Str. 3 unleserlich
Ta. - Anfangder Doxologie:PraestaMT; Praestapater
piissime X. - Cfr. Migne 86, 927 u. 960. = ThomasiusII, 424; daraus
Daniel I, 72.

64. Ad Completam.
1. Noctis taetrae primordia 2. Tu omnibusda gratiam,
In laudibus transegimus, Tu fessaquoqnealleva,
Nunc te precamur,trinitas, Errata dele crimiDum,
Ut praecinentesaudias. Exclude iuge scandalum.
3. Lax vera nos illurainet,
Mentis tenebras effuget,
Ut pax abundet omnibus,
Qoi te, creator, credimus.
MT; Ta; LSd; X. - 1, 1 primordio Ta. - 2, 2 alleba MT, Ta. -
2, 3 crimina MT. - 3, 3 habundetMT. -- Cfr. Migne 86, 929 (= MTj
und 965 (=X); Thomasias II, 425 (Abdruck aus X mit den 2 Druckfehlern:
1, 1 Noctis terrae u. 1, 2 transigimus), daraus mitsamt deu Fehlern
Daniel I, 141.

65. Ail Primam.


Tempore Paschali.
1. Aurora lucis rutilat,
Caelum laudibus intonat,
Mundus exsnltans iubilat,
Gemens infernus ululat.

X. - - 11 Strophen -4- Doxologie. - Der Hymnus scheint nicht moz-


arabischen Ursprungs zu sein. Quellen- uncl Litteraturangabe s. Chevalier,
Repert. hytnnol.
Cfr. Anal. II, 47. Zu dem daselbst vorgelegten Texte folgeiide Varianten:
4, 1 gementibus X. - 5, 3 crudeli X. - 5, 4 damnarunt X. - 6, 1 blando
X. - 7, 2 haec dicere X. - 9, 2 nitens X. - Cfr. Migne 86, 943; Werner
n. 54.

66. Ad Tertiam.

1. Te, maiestatis Domine, 2. Errata nostra dilue,


Trino pollentem noraine Vocem amoris accipe,
Precamur tui famuli, Largire te fatentibus
Libens nt nos exaudias. Regni caelestis praemia.
MT; X. - 1, 2 collentes nomine X. - 2, 2 Vocem clamoris MT. -
X fiigt bei als Doxologie: nPraesta, pater. In tempore spiritus sancti: (iloria
tibi, trinitas. Cfr. Migne 86, 936 u. 948.
67. Ad Tertiam.
De Resurrectione Domini. Infra hebdomadam.

1. lesu, redemptoromnium, 2. Tu nos misellos,quaesumus,


Qoi mortemortemconterens Pro quosfudisti sanguinem,
Ab inferorum abdito Caeno piatos criminum
Die resurgistertio. Reducpolorumsedibus,
- 108 -

3. Quohi, novumqui canticum


Tibi ovantes praecinnnt,
Adiuncti in caelestibus
Te perfruamur largius.
22 Neale andert: Pro queis; die ungewobnlicheKonstruktion
derPrapositionen
aber darf bei denMozarabern
nicht befremden.
-
nolmm.- Cfr. Migne86, 901; Neale14;darausDanielIV, 76.

68. Ad Tertiam.

Tempore paschali.

1. lam surgit hora tertia, 5. Egressushora tertia


Et nos intenti currimus, Sanctus pater familias
Psallendi opus implemus, Per singulos denarios
Christum laudemus Dominum. Conduxit operarios.
2. Hora quoque hac tertia 6. In tua, Cbriste, vinea,
Christus cruce suspensusest, Quam praemio iam cernimns,
Yoluntatem patris impleus Scquamur opus mysticum
Mundi peccatum abstulit. Propter proraissum optimura.
3. Conscenditsedempropriam, 7. Ecce, praecessit[iam] hora,
Sedet ad patris dexteram, In qua sanctus espiritus
Collaudant throni Dominum, Apostolorum vascula
Quem perfidi negaverant. De verbo fecit ebria.
4. Nos Christum Deum colimns, 8. Infunde sensum, Domine,
ludicem quem ''speramus, Ut te canamus laudibus-,
Quem iirophetae cecinerant, Christe, redemptor omnium,
Apostoli secuti sunt. Sanctifica nostrura chorum.
X. - 2, 3 implevit. -- 3, 4 negaverunt " - 4, 4 Apostuli. - 6, 3
Sequimur.- Doxologie der Osterzeit. - Cfr. Migne 86. 952; ThomasiusII, 415
(Abdruck von X, aufser 3, 4 negaverant und 7, 1 processit); daraus Daniel I, 70
(er bemerkt: nHabet Thumasii Hymnarium ex Brev. Mozarabum sed plurimis
locis vitiosum", vermebrt aber den Text um 2 weitere Fehler); Neale 17
(mit mehreren Anderungen, die Daniel IV, 43 als Varianten BArevalos" un-
genau nachtragt).

69. Ad Sextam.

1. lam cursusboraesexies 3. Koc solisaevomystice


Rotat diei tempore, Tres patriarcba bospitat
Nos admonetper omnia Caruisfigura nuntios
Laudes referre debitas. Sub trinitatis nnmine.
2. Nunc Petrus orans gentibus 4. Perfecta summi calculi
Fidemfuturamprospicit, Haecprimaconstatpartibus,
Nuncviva Christusfeminae Quaeductaseseperficit
Instat fluenta tradore. Tenetquenmndi fabricara.
- 109 -

5. Haec nempe, Christe, condita


Manet tna potentia,
Cuius potestas gloriae
Per cuncta regnat saecula.
MT; X. - - 1,1 cursus ore SIT; borae sextae X. - 1, 2 Rota X. -
1, 4 deferre devitas MT. - 2, 1 genibus X. - 2, 3 viba MT; Christus
semina X. - 3, 1 solus aevo mystico MT. - 3, 2 patriarchas X: nspitat
MT. - 3, 3 figurae MT, X (vielleicht beizubehalten als genetiv. qaalit.J. -
4, 2 Et prima X. - - 4, 3 Quae data X. - IDiesedunkle 4. Strophelafst
sich richtig interpretieren; doch ist hier niclit der Platz fiir einen Kommen-
tar). - .5, 1 Christi conditam MT. - 5, 2 Manent X. -
Cfr. Migne 86, 937 (Abdruck von MT) uud 955 (Abdruck v.m X, aber
mit Verbesserungen nacb MT, wie es sonst bei Lorenza selten ist). - Thoma-
siusII, 417 (genauerAbdruck von X, und daher vielfach ein g-anzungeniefs-
barer Text); daraus wortlich genau Daniel I, 71. - Neale 11 (auffallendfr
Weise von Daniel nicbt nachgedruckt, obgleich es gerade bier von Vorteil
gewesen ware).

70. Ad IVoDam.

Per Annum.

1. Fundere preces tempus est, 2. Serenam mentem effice,


Diei cursus admonet Opus honestum perfice,
Canere landis canticum Preces orantum accipe,
Tibi, redemptor oninium. Vitam perennem triljuc.
MT; Ta; X. -- 2, 4 Mentem X. - Doxologie: Praesta pater piissime.
Ta, X. -- Vergl. dit Note zu nAuctor perennis ^lnri.-ic-."

71. Ad Nonam.

In Quadragesima.
1. Convexa solis orbita, 3. Hac Petrus hora mystica
Novem volnta circulis, Claudi resolvit vincula,
Horae peracto trauiite Nunc visionum cognitor
Ter conficit ternaiium. Terno recnr&u terminat.

2. Hoc passionem tempore 4. In hac canamus gloriam


Complevit auctor omninm, Cnm voce, puris mentibus,
Nunc ad laborem vineae Deo creanti prospera
Misit vocatos servulos. Per cuncta iustis saecula.

MT; X. - 1, 2 Nobem MT. - 1, 3 Ore MT. - 1, 4 ternari.. MT, X. -


2, 1 passionisMT, X. - 3, 1 ora MT. - 3, 3 o.iulit.- MT. - 4, 1 Hymni
canamus X- - 4, 4 Per acta MT, X. (vielleicht peracta saecula als acc. ali-
sol.; cf. Anal. VII, 14). -
Cfr. Migne 86, 938 (Abdruck ausMT) und 959(AbdruckausX); letzterer
aiwh bei Thomasius H, 418 und daraus Daniel I, 72 mit der eiiizigen Ande-
rung 3, 3: Nuncvisionemcogitat.Neale15(besonders
Str.3 frei verandert);
daravisNachtrag Daniel IV, 45.
- 110

72. Ad Completorinm.
1 Assunt tenebraeprimae, 3. Nos spiritu perarma,
Noctis taetrae excursus, Invicta radix David,
Cum canticiset hymnis Disrumpevincla noctis
Nnnc dedicemur omnes. Et da iubar salutis.
2. Nam tempus illud hoc est, 4. Somni quies sit grata,
Quod leremias dicit, Mens pervigil resurgat,
Snrgendum esse nobis Non sordidemur actu
Primordio in noctis. Nec spiritu gravemur.
5. Sed corpore et mente
"Spiritu fervente
Vestigio impigro
Te conseqoamur,Christe.
BIT, LSd, X. -- 1, 2 terre X. - 1, 3 ymnis MT. - 2, 1 Nunc tempus
LSd; illut MT. - 2, 2 Ihieremias MT, hieremias X. - 2, 3 SurgendamX. -
3, 1 per arma X. - 3, 2 In vita X. - 3, 3 vincula X. - 4, 1 Somno LSd,
X; quiescit X. -- 4, 4 grabemur MT. - 5, 2 ferbente MT. - Cfr. Migne
86, 928 u. 965.

73. Ad Completorinm.
1. Quieti tempus adest, 3. Ut sub umbra alarum
Quo fessa membra quies Tutissima tuarnm
Obtineat innocens Protecti maneamus
Et Christo vigilet mens. Ad laudesque surgamus.
2. Pelle a nobis, Deus, 4. Sit gloria et honor
Rogamus, omne taetrum, Deo patri et proli,
Anguis prisci malignum Paraclito aequali
Yirusque mortiferum. In saeculorum saeclis.
MT, LSd, X. - 2, 2 QuaesumusLSd. - 2, 3 priscis LSd; pricis X. -
3, 4 Ad tuasquelaudesMT; Tuasquelaudes LSd; Ad tuas laudesqueX. -
4, 1 Sit gloria et potestasLSd, X. - 4, 3 coaequaliMT, X; quoaequali
LSd. - 4, 4 saecula X. - Cfr. Migne 86, 929 und 965.

74. Ad Completorinm.
1. Sol angelorum, respice, 4. Frugalitas tu sensuum
Qaem concnpiscit mentium Sator, salus, refectio,
Intenta visu castitas Potus cibusque, gaudium,
Sursura manentem cernere. Lnx atque virtus cordium.
2. Quo cuncta pollent caelitus 5. Repelle membris lubricam,
Cursu, recursu prospero, Ne polluat, lasciviam,
Quo vita constat omnium, Ne foeda vexet passio
Intende grates supplicum. Culpetque mentis actio.
3. Da servulis custodiam, 6. Virtutis infer copiam,
Quatemperentnrcommoda, Qua conferasclementiam,
Aversa sint innoxia, Oblitns ut peccaminum
Corruptane sint pectora. Donesquietemtemporum.
- 111 -

7. Votis rogamus affatim,


Superna pax, illabere,
Qno cuncta tua perpetim
Serves subactis scandalis.

MT; X. -- 1, 2 Quae X. -- 1, 3 Intento MT (ware gegen das *onst


gut beobaehteteMetrum).- 2, 4 gratis MT. - 3, 2 Qnu MT. - 3, 3 Ad-
versa MT, X. - 4, 3 cibique X. - 5, 1 lubrica X. - 5, 2 polluant lasci-
via X. - 6, 2 Que X. - - 6, 3 Oblitis MT. - - 6, 4 quieti MT. - 7, 3
Qua X. - Doxologie in X:
Gloria (soweit MT) patri ingenito,
Gloria unigenito
Una cum sancto spiritu
In sempiterna saecula.
Ist sichtlich spatereZuthat bzw.Entlehnimg(vgl. BAurora iam spargitpolum"). -
Cfr. Migne 86, 927 und 961; Thomasius II, 424 (= X); Neale 1, daraug
Daniel IV, 56.

75. Ad 1'ompletorinm.
Diebus dominicis.

1. Christe, qui lux es et dies, 5. Defensor noster, aspice,


Noctis tenebras detege, Insidiantem reprime,
Lux ipse lucem praeferens, Guberna tuos famulos,
Lumen beatum praedicans. Quos sanguine mercatus es.
2. Precamur, sancte Domine, 6. Memento nostri, Domine,
Defende nos in hac nocte, In gravi isto corpore,
Sit nobis in te requies, Qui es defensor animae,
Quietam noctem tribue; Adesto nobis, Domine.
3. Ne gravis somnus irruat, 7. Taetrae noctis insidias
Hostis nobis surripiat, Huius timoris libera,
Caro illi consentiens Tuae lucis magnalibus
Nos tibi reos statuat. Totum cbonim illumina.

4. Oculi somnum capiant, 8. Gloria patri ingenito


Cor ad te semper vigilet, Et Christo regi Domino
Dextera tna protegat Una cum sancto spiritu
Famulos, qui te diligunt. In sempiterna saecula.
MT; LSd; X. -- 1, 3 lumen praeferens MT, X. -- 1, 4 Vitam beatam
MT, X. - 3, 2 Nec hostis nos surripiat MT, X. - :'., 3 Nec caro MT, X;
consentiat MT. -- 4, 1 somnium MT, X. - 6, 2 grabe LSd. -- 7, .'! mag-
nalia MT, X. - 7, 4 Totum clerum MT. - 8, 2 Gloria unigenito MT, X. -
Cfr. Migne 86, 939 und 966.
Vorstehender Hymnus findet sich in vielen Quellen; s. dieselben nelist
Litteratur Chevalier, Kep. hymnol. sub. num. 2934. Eigentiimlich i.st, dafs
daselbsttmter num. 293o(eigeneNummerwegender Variante ndetegens" -
wegen ndetege"bezw. ^detegis"erscheinteine dritte Nuramer-) der hl. Ara-
brosius als in Frage kommenderAuctor angegcbeuwird; warum dann nicht
auch bei den beiden anderen Nummern? - Aufserdem findet sich der Hymnus
in 5 RheinauerHss. (s. Werner n. 9) und in nCursushinc inde collecti, imp.
- 112

Augustae 1497". - Statt die Unsummevon Varianten zu notiere, die bei


MoneI, 92 und Werner a. a. O. als den zuverlassigsten
einzusehen sind, be-
gniigteich mich mit deraTextevon LSd und denVariantender 2 anderenmoz-
arabischenQuellen. Nur die eineBemerkung:Strophe1 variiert am starksten,
und zwar habendurchwegdie nicht-mozarabischcn Quellen in 1, 3 iiberein-
stimmend:Lucisque lumen crederis; das verdieut schwerlich den Vorzug.
Ferner schliefsen diese Quellen durchweg mit Strophe 6; nur einige (wie 2
Rheinauer Hss., ein Stuttgarter Brevier des 15. Jahrhunderts und die ,,Cursus")
baben eine weitere, unter sich und von der mozarabischen differierende
Strophe. Trotz der weiten Verbreitung des Hymnus in romischen und anderen
Brevieren verravite ich seinen Ursprung ira Mozarabischen; Inhalt, Form urid
Quellen scheinen dafiir zu sprechen. Nahere Begriindung miifs ich mir einst-
weilen noch vorbehalten.

76. Ad Completorinm.
In Quadragesima.
1. Lucis auctor clemens, lumen immensum,
Lumen cnius fulget sanctus aeternus
Christus, cum quo regnat, cum ipso in unum
Et sanctus spiritus, una potestas.
2. Taetrae noctis huius caliginem pelle
Serpentisque fraudem, quaesumus, fuga,
Nos armatos crucis signaculo salva,
Sacrosancto tuo nomine dita.

3. Quos peccati mole gravide pressos


Sua mille formis fraude decepit
Se victorem gaudens, quoque se victum
Cognoscatvirtute omnipotentis.
4. Pater immortalis, oranium pastor,
Invidentem hostem frange fuscantera,
Lumen nobis praebeperennede sancto,
Tenebroso calle non paveamus.
5. Redemptor excelse, rex omnis terrae,
Delictorum pius gemitus attende,
Insidiantemhostemconfringe,salvator,
Nos aeternae vitae redde beatos.

6. Noctemnobis istam dona quietam,


Inimicum hostemfuga a nobis,
Crucis signumvincat omneiniquum,
Te, Christe, rogamus: mane nobiscum.
7. Gloria et honor, potestas et virtus
Ingenito Deo genitoque Christo
Spirituque simul paraclito sancto,
Cuius verbo clarent saecula cuncta.
- 113 -

MT; LSd; X. - 1, 3 qiK>fehltX. - 2, 2 fi-ande


MT, LSd; fraudes
X. -
4 4 nommedicta LSd, X. - 3, 4 virtutemMT, LSd. - 4, 2 bostemcon-
fringesalvator
(cf. 5, 3JLSd;frangepeccantemX. - 4, 4 pabeamus
MT;
stattdiesesVersessteht5, 4 LSd.- - 5, 1 Redemptor
aeterne
MT,X. -
&, d Lumen nobis praebede fonte perenne (cf. 4, 3) LSd. - 5, 4 = 4, 4
" 6, 3 omneinimicumMT. - 7, 1 bonordeitati trino LSd. - 7, 3
parachtoque LSd. - " 7, 4 claret MT, LSd; saecularegnans LSd. - Cfr.
(Abdruck von MT) und 966 (X mit Verbesserungen
aus MT);
l (nacbMT mit Auslassung
von Str. 3), nachgedruckt
DanielIV, 55.

77. H\UIIIHS ad Quielem.


1. Tempussopori congruum 3. Sic fessamembralectulo
Adest,quiessit corporum, Demussnbillo iudice,
Stratumrigemuslacrimis, Qui sic quiescentes
excubat,
Lectumlavemusfletibas. Ut dorraientesprotegat.
2. Praecelleamussymbolo, 4. Discede,turba daemonum,
Succedathinc oratio, Liquesce,ars satellitum,
Hinc osculantes
invicem Per nomenhoc crucissacrae,
Armemuripsi per crucem. Quaete tuosquedisicet.
5. At tu, creator omnium,
Procul repelle invidum,
Adversa cuncta disices,
Tranquilla quaeque conferas.
MT; LSd. - 1,2 sit temporum MT. - 1, 4 labemusMT. - 2, 1 Prae-
celleatnur; cfr. Du Cange s. v. praecelleo. - 3, 2 quiescentesdreiailbig. - 4, 1
Discedat MT. - 4, 2 Liquescat MT. - 4, 4 Quet tuosque dissicet MT; dissice
LSd. - 5, 2 repelle taedium MT. - 5, 3 dissicesMT, LSd. - Doxologie:
Praesta. LSd. - Cfr. Migne 86, 930. -

78. Hymnns Mediae Noctis I.

1. Surgentes ad te, Doraine, 5. Grex tuus tibi deditus


Atrae noctis silentio, Nullo teneatur crimine,
Vigiliis, obsequiis Quemtuo, Christe, sanguine
Patrum sequentes ordinem, Voluisti redimere.
2. Quem nobis dereliquerant 6. Oves errantes provide,
lure hereditario, Pastor bone piissime,
Ministrantes excubiis Ad aulam celsitudinis
Tibi, sancte paraclite. Tuis reporta umeris.
3. Pari cum patre clarus es, 7. Tabefactus et saucius
Cum Christo subtilissimus, Abscedat princeps daemonum,
Multis modis, spiritus, Perdat praedam de faucibus
Rex mysticas agnosceris. Insatiatus rabidus.
4. Fragiks carne conspice, 8. Exsultet Christus Dominus,
Quos ille antiquissimus Psallat chorus angelicns,
Suis decepit artibus, Laudes sonans in organo
Tuis trahe virtutibus. Ter nSanctus"dicat Domino.
P.lome, Hymnodia
Gotica. 8
- 114 -

MT; C; LSd. - 3, 3 Multismodus


MT; MultimodusC; Multismodis
LS,1.- 3, 4 felilt MT lausradit-rt).- Str. 4 fehlt MT, LSd. - 4, 1 conspicit
(vielleichteonspicis?!
<'. - 5, 2 tenaturMT, C, LSd (1.teraturV. Wegen
der libcrscliiissiircnSilbe vgl. iibrigens ,,Iesu defensoromnium" 3, 3). -
6, 1 01,,-sMT, C, LSd. -- 7, 1 c.-st
sauciusMT, LSd. -- 7, 4 Insatiatara-
biesMT, LSd; die Lesartvun C IjranspruchtausmetrischenGriindenden Vor-
zug; wenigstens
macbtsicheinAnflugvonEndassonanz
geltend.- 8,3 sonent
MT, L8d; onant('. -- !>>TfolgendeHymnus ist unmitielbar angefiigt.
Fernrr: lls. drr Tric/rur Stadtbibliothek Nr. 1404,saec.10. in. (mitgeteilt vori
Moiiu 1, 310) T. - Codd. ms. Rlienov. (Weruer n. 13): 91. saec. 11. in. Ra;
83. sarr. 11. Kl). - Hymnar. ms. Wintoniensis saec. n/i2. Cod. Dunelm. s.
ii. iStt-vi"ii^nii 4n I)\V. - Vx\. anfserdem den Text im Hymnar. Severinianus
(An.il. XIV, 25). - 1, 3 obsequimur DW (dic Lesart der iibrigen Hss. ist
bi-iznlH-lialtrn nnd dnrch elliptiscbes nsunms" zu erklaren). - 2, 3 ministante
K.i; ulisi ipiiis T. - - 3, 1 clarus est Rb. - 3, 2 gubtilissimos RU. - 3,3
Miilti.s.ju.- Kl); niorli Iva. - :j, 4 Et mysticus T. - 4, 1 Fragili T; Fragile
Ka. 5, 2 Non toneatur DW. - 6, 1 praevide T, DW. - 6, 3 aula Ra;
aulas Rb. - " 7, 1 Pavc-factiis T. - - 7, 4 Fur importunus ravidus T; Fur
ini|M>i-tiiiiusrapidus Ka, Rb; Fur importunis rabidus DW. - 8, 3 sonant T. -
Doxologie in T:
Gloria patri Doraino
Et lesu Cliristo unico
Una cum saucto spiritii
In serapitenia saecula.
Doxologie in Ra, Rb, DW:
Gloria tibi dicimus,
Pater, una cum filio,
Simul cum sancto spiritu
In trina laude permanens.
l;. .Mlitung verdient die verschiedene Oberschrift in den nicht-mozarabischen
][ss. : ..Ilvmiiura in die dominico ad noctiinius" T; ,,In natale Dmnini hymnus
in lamle" Ra, Rb ; ,,De uatale Domini. Ymnus ad nottiirnam'' IW. Ebenso
i-l iliT Hyiiinus im Hymnar der Abtei S. Si-verino auf Weihnachteii angf-
wandt, uinl ilncli eutliiilt t-r niclit.s SjM-citisc-ln-s
fiir die Geburt Christi. Vffl.
liliv.n die Notc xiiin Hymiius ,,Auctor perennis gloriae". Cfr. Mignr SO,
931; Neale 5 (Tcxt vuu MT niit Auslas.simg der ,Str.3 u. 4); daraus Daniel
IV, 28 niit Erganzungen aus Mone.

79. Ihimins Mediae Noctis II.

1. lesu, dcfcnsor omnium 4. Quem omnis terra raetuit


Protector et mirabilis, Pro tanta magnitudine,
Suetumnoctisadvenit, Sequamur in tua laude,
Et nos soporedediti Quodpie, sancte,praecipis.
2. In tuo sanctonomine, 5. Hymnoramcantus resonet
Quicustos
et defensor
cs, De cordete crcdeutium,
Evigilemus
spiritu, Sequaraurcunctigaudii
Ut mereamurlampades; Promissasanctispiritus.
3. (Jantores
tuos,Domine, 6. Clamorin noctefactusest,
Quosiubesnoctesurgerc lesusingressus
ianuis
Ad invocandumnomentuum, Evigilantesprovocat
Quodnobisest laudabile. Intrare sanctaregia.
- 115 -

7. Gaudet esponsusvirginum 8. Mercedemtantae gloriae


Ingressns in cubiculum, Daturus est credentibus;
Ubi coronae martyrum Qood nobis sitit animus,
Refulgent ante Dominum. Sic mereamur consequi.
MT; C; LSd. - 1, 3 Sueta MT; Suetae LSd. - 1, 4 Vielleicht ist
dediti nicht als Subject zum folgeuden anzusehen, sondern im Sinne sumus
zu erganzen? Dann natiirlich hier Satzschlufs. - 2, 1 In tuo, Christe, nomine
MT. - 2, 3 Et vigilcmus MT, C. - 3, 3 Ad ausscheiden? -- 4, 3 laude.
tua MT. - 4, 4 sancte poscimus MT. - Str. 5 fehlt C. - 5, 1 sq. unleser-
lich MT. -- 5, 3 tanti gaudii MT. -- 6, 3 Et vigilantes MT, C. - 6, 4
sanctam requiem LSd. -- 7, 2 cubiculo MT, C. -- 7, 3 coronas MT, C. -
8, 2 es MT. - In C und LSd folgt unmittelbar der Hymnus: Mediae noctis
tempore, wahrend MT ihn durch eine neue grofse Initiale als gesondert kenn-
zeichnet.

Cfr. Migne 86, 931; danach (bezw. nach Lorenzana) Neale 6 sqq., ab-
gedruckt bei Dauiel IV, 26. - Neale verband vorliejjenden Hymnus mit dem
eben bozeicbneten ,,Mediaenoftis tempore" zu einem Ganzen, wogegen Daniel
1. c. mit Recht Einsprache erhebt, wenngleich nicht alle seine Griinde stich-
haltig siml.

80. II\ninns Mediiif Noctis 111.

1. Mediae noctis tempore 7. Mediae noctis tempore


Prophetica vox adinoDet: Per vocem evangelicara
Dieamus laudes Domino Venturus sponsus creditur,
Patri semper et filio, Regni caelestis conditor.
2. Sanctoquoquespiritui; 8. Occurrentsanctaevirgines
Perfecta enitn trinitas Obviam tunc adventui
Uninsquesubstantiae Clarasgestantes
lampades,
Laudandasempernobisest. Magnolaetantesgaudio.
9. ^Stultae foris remanent,
3. Mediae noctis tempore
Quae exstinctas babent lam-
Pergens vastator angelns
pades,
Aegypto mortem inferens
Frustra pulsantes ianuam
Diluit primogeuita.
lam clausa regni regia.
4. Haecboraiustissalusest, 10. Quare
vigilemus
sobrie
In quosevictus angelus Gestantes
roentes
splcndide,
Ausus punire non fnit Ut advenienti lesu
Signum
formidans
sanguinis. Dignioccurramus
obviatn.
5. Aegyptusflebatfortiter 11. Mediaenoctistempore
Tantorumdira funera, Paulusquoqueet Sileas
Solus gaudebat Israel Pro Christo vincti in carcere
Agni protectus sanguine. Laudando resoluti sunt.
6. Nos vero Israel sumus, 12. Nobis hic munduscarcerest,
Laetemnr in te, Domine, Christe, resolve vincula,
Hostemprosternentesmalum Nostra relaxa crimina
Christi defensi sanguine. In te, sancte,credentium.
8*
- 116 -

13. Dignos nos fac, rex hagie,


Venturi regni gloria,
Aeternis ut mereamur
Te laudibus concinere.
MT; C; LSd. - 1,1 MediumMT, C; noctis tempusest C, I>d. -
LaudandoC. - 3, 1 MediumMT, C. - 3, 4 Zu ndiluit" cfr: Rex angelorum,
Di.niini- 4, 4 und: Iru-litii rc^i pulorum 1, 6. - - 4, 2 quo se victus H.-S.
(trirlit so kcincn Sinnl. - - 4, 4 Signi C; sanguineHss. - 5, 2 Tantarum
Hss. - 5, 3 gaudebatSraliel Hss. (ebenso6, 1). - 7, 1 MediumMT, C. -
7, 2 voce evangelicaMT, (J. - 9, 1 qui MT, C; cfr. Elision in 10, 4 und
11, 3. - 9, 3 ianua (J, L-Sl. - '.', 4 Clausamiam reni regiam MT. - 10, 1
Lies: Pervigilemus? Oder: Cur == Quare? -- 10, 2 Stantes MT, C; mente
splendidiMT. - 10,3 advenieriteMT. - 11,1MediumMT, C.- 11,4 Laudantes
MT. -- 13, 2 gloria.- Hss; kcinnte mit rex regni verbunden werden nKonig
des Keiches der Herrlichkeit". - Doxologie: Praesta. Hss. - Cfr. Mignt- *>,
931, xusammengedrui-kt(als Schlufs) mit dem Hymuus: lesu defensor omnium.
Frruer findet sich vorliegender Hymnus in folgenden Hss., die durch-
wi^ auf gli irhc Wrise von den mozarabischeuQuellen abweichen, und derens o.
Varianten deshalbhier getrenntverzeichnetsind: Cod.Vat. Reg.11. saec.
V. -- Cod. Oxonien. saec. s. [V] (J. Grimm 1. e. 16.) <>. - Codd. Rhenov.
!\V.Tiier n. 26): 34. saec. 9. Ka; 91. saec. 11. in. Kb; 82. saec. 11. Ec. -
Ilymnar. ms. Severin.: Cod. Vatic. 7172. saec. 10/n. und Cod. Paris. 1092.
(liirr vnllii; glcicli) S. -
1, 1 tempus est Kh, Rc, S. -- 1, 3 ut Deo Rb, Rc, S. -- 1, 4 ac filio
V, O, Ra, Rb, Rr, S. - 2, 3 Uiiius quoqtie V. - 2, 4 nobis semper V, O,
K.-i, Kli, !!<:, S. -- 3, 1 sq. Terrnrrm (Terrorum V, Rb, Rf) tempus lioc
babft I,P -111,1vastat.n- \, o, l;;l, Rh, K.-, S. -- 3, 2 Quodcum Rc, S;
\ istatur Ra. - :;, 3 iiiurtes iutulit <), S. - 3, 4 Delevit V, O, Ra, Rl), Rc,
S. - - 4, 1 iu-.tis lmr;v Uli, R<:, >S.- 4, 2 Quos i!,i<l>-ni tunc V, O, Ra; In
i|iia idem tunc Kb, S; In qu<>hisdem tunc Rc. - 4, '"'<nnri t-rat V, O, Ra,
];IP, Kr; ]miiiri Jil<, Rc. - "">.1 II;n ^v|ptnin li'. - 5,2 Natorum f>, Rb, Rc
(na iu ras. Rat, S. (1, .! Hu.stts Rb, S; spernentes et maluin V, O, Ra;
iiinnain s Kl>, S. iiiiinaiicni Rc. - 7, 1 sq. Ipsum profecto tempus est || Quo
yoce .^ang.-lira V, O, Ra, Rb, Ivr, S. - 8, 1 Ocrumiut V, O, Ra, Rb. -
(irstantfs i-lar.-is V, O, Ra, Rb, !!<". S. - 9, 1 vero remanent V, O,
1,'c, iiber vero uiid remancnt steht quae V; At stultae vero Rb, Rc, (5. -
'..'_' '.'ui.i-llii.-tas V. - - !i, :! iauuas Rb. -- 10, 1 Pervigilemus O, Ra. -
10, '_' splriiili.las V, o. ],'a, Rb, I.V, S. - 10,3 Advenienti ut O, Kb, Rc, S;
Advi-nii nti-s J!a. - 11), } cnrraiiiiis Kb, Rc, S. - 11, 1 Noctisque mediae O,
Kn, Rl., Iti; S. - - 11, :j Cliristum vin.-ti A', O, Ka, Rb, Rc, S. - 11, 4
('ollan.lai.it.- -olnti V, (), Ka, Rb, Rc, S. - 12, 2 sq. Te laudamus, Cbriste
Deug, Bolve vincula p,-,-,"aii.nunV, (), Ra, Rb, Rc, 8. - 12, 4 te, Christe V,
l), Ra, S. l:i, 2 gloriae Ra, Rb, Rc. -- 13,3 aeteraasRb, Rc, S. - 13,4
Tibi laiide.s Rb, Rc, S. - Iloxologie in Rb und Rc:
Gloria patri ingenito,
Gloria unigenito,
Una cum sancto spiritu
In semptterna saecula. -
Cfr. Thomasius II, 404 (ein bis auf 3 Fehler genauer Abdruck aus V); Daniel
I, 42 (aus Tlioma.siusuud O) und IV, 26 (Nachtragder Variantenaus Ra,
dem AntiphonariumBenchorienseund dem fatalen ^Arevalo''). Wanitn ich
bei FeststelhmgdesTextes zunachstdie mozarabischen Quellenberiick-
sichtigte, bedarf wohl keiner Erklarung.
III. Proprium de Sanctis.

81. In Puriticatione B. M. V.

Ad Vesperas.
1. Sacer puritatum dies 3. Inde Simeon grandaevus
hodiernus rutilat, ovans ulnis accipit
Quo secundumcarnemCliristus Amplexansque videt lactus
t empl o Simeon traditur, salutare Jtomini:
Patri, non adoptione, Resolve iam nunc in pacc
coaeternus genere. artus istos debiles.
2. Spiritu completur alvus 4. Sed nec illa impar Anna
incorruptac virginis, rontinentia gradiens,
Pariens quae mansit caelebs Quam in flore iuventutis
virgoque puerpera; coniunx viduaverat,
Illibatam genetricem Vagientem contitetur
proles casta eligit. fore mundi principcm.
5. Veneranda tunc ex lege
offeruntur munera
Turturom columbarnmque
bina in sacrificia,
Corporis quae animaeque
puritatem doceant.
X; (Strophe 5 auch MT u. MC). - Vorstehender Hymnus deckt sich in
Str. 1-4, abgesehen von den gesperrten Worten in Strophe 1, voll.standig
mit dem Hymnus ,,Sacer octavarum dies", dem er walirscheinlich nacli-
gebildet wurde. Es geniigen daher die Varianten zu Strophe 5: 5, 1 Tunc
veneranda MT, MC, X. - 5, 4 sacrificio X. - 5,5 Quae corporis MT,
MC, X. - 5, 6 doceret MT, MU; docerent X. - Die Anderungen bezweckten,
den rhythmischen Accent rait dem Wortaccent in Einklang zu bringen; dabei
ist freilich die Gefahr vorhanden, das Urspriingliche vervvisclit zu haben. -
Cfr. Migne 86, 1088; s. Vorwort 8. 46.

82. In Annnntiatione B. M. V.

I. Ad Vesperas.
1. A solis ortus cardine 2. Beatus auctor saeculi
Et usque terrae limitem Servile corpus induit,
Christum canamus principem, Ut caro carnem liberans
Natum Mariae virginis. Non perderet, quos condidit.
- 118 -

3. Clausa
parentisviscera 5. Enixaestpuerpera,
Caelestisintrat gratia, QuemGabrielpraedixerat,
Venterpuellaebaiulat Quemmatrisalvo gestiens
Secreta,quaenonnoverat. Claususlohannessenserat.
4. Domuspuaici pectoris 9. Deo patri sit gloria
Templumrepentefit Dei, Eiusquesoli filio
Intacta nesciens virum Cum spiritu paraclito
Verbo creavit filiura. Regnans per omuc saeculmn.
MT, LSa, LSd, X. - Die Strophen6 - 8 (FH porta Christi etc., (jenus
superninuminis etc. und Honor matris et gaudium etc.) wiederholensich im
ti.l^eudenHymnus als Str. .-6 und sind deshalb hier von mir ausge-
lassen. -- LSa hat nur die 3 ersten Strophen; LSd hat die 5 er ten
Strophen; darauf folgen die Hymnen nFestumChriste rex per orbem" und
,,Veni redemptor gentium", alsdann erst nFit porta Christi pervia". -
Die Uberschritt in X lautet: nln festo annuntiationis sanctae Mariae Vir-
ginis", in MT nlii diem sanctaeMariae" (vgl. hietzu dasVorwort ts 46f). -
Die 5 ersten Strophen sind dem bekaunten Abcdar des Sedulius ent-
nommen. MT macht vor ,,Fit porta Christi pervia" die beachtenswerteNote:
nln alia festivitate non dicitur". Das soll wohl bedeuten: Statt der sonst
im Seduliushymnus folgenden Strophen nFeno iacere pertulit etc.u sind hier
am Muttergottesfeste und nur dann die 3 ebenfalls den Abcdar mit F, G, H
weiterfiilirenden Stropheneiuzuschalten. Diese 3 Strophen kommen vielfach
auch als besonderer Hymnus vor. OVj sie mozaraVjiscVienUrsprungs sind,
bedarf noch eingehender Untersuchung. Die Verbindung derselben mit
den 5 Strophen aus Sedulius findet sich sonst nirgends vor. Naheres beim
folgenden Hymnus. - Cfr. Migne 86, 1291.

II. Ad Laudes.

1. A solis ortus cardine 6. Honor matris et gaudium,


Et usqne terrae limitem Immensa spes credentium
Christum canamusprincipem, Per atra mortis pocula
Natum Mariae virginis. Resolvit nostra crimina.
2. Gaudete quicquid gentium: 7. Lapis de monte veniens
ludaea, Roma et Graecia, Mundumquereplens gratia,
Aegypte,Thrax,Persa,Scytha; (Juemnon praecisnmmanibus
Rex unus omnes possidet. Vates vetusti nuntiant.
3. Laudatevestrumprincipem 8. Qui verbum,caro factusest,
Omnes,beati ac perditi, Praeconioangelico
Vivi, imbecilliac mortui; De claustrisvirginalibus
lam nemo post haecmortuus. Virginis virgo natus est.
4. Fit portaChristipervia 9. Roremdederunt
aethera,
Refertaplenagratia, Nubesque iustumfuderunt,
Transitquerex, et permanet PatensexcepitDominum
Clausa,ut fuit, per saecula. Terra salutemgenerans.
5. Genussuperninuminis 10.Mirabilis conceptio
Processitaula virginis, Christumprotulit snbolem
Sponsus,
redemptor,
conditor, Ut virgopartumfunderet,
Suaegigasecclesiae. Postpartumvirgosisteret.
- 119 -

11. Exsultet omnis anima 13. Quempater ante teinpora


Nunc redemptorem gentium Deus Deumque genuit,
Mundi venisse dominum Matris alma virginitas
Redimere,quos condidit. Cum temporepartum edidit.
12. Creator cuncti generis, 14. Tollens cuncta facinora
Orbis quem totus non capit, Et donanssancta munera,
In tua, sancta genetrix, Augmentum lucis adferens,
Sese reclusit viscera. Tenebris damnum inferens.
15. Deo patri sit gloria
Eiusque soli filio
Cum spiritu paraclito
In sempiterna saecula.

X. - 1,1 ortu. - 3, 3 Ubi. - 6, 3 Per astra. - Leider ist nur diese


einzige Quelle fiir den Text in vo.-stehender Fassung aufzntix-iln-n; was
Daniel (IV, 59) als Varianten aus dera Breviarium Arevaliauuin angiebt, ist
bereits im Vorwort als blofse Koujektur Neales gekcnii7.rirbin't. - Cfr.
Migne 86, 1298.
Wie Str. 1 mit dem Anfange des Sedulius-Hymnus, so deckrn Str. 2 u. 3
sich vollig mit den Schlufsstrophen von Kathem. XII. Auch die .Stroplien4-0
diirfte man gerne als Eiitlelinimgen aus einem suiist iinljc-kaniitc-n Abrihu
ansehen, zumal in ibnen das Metrum ini Gegensatzm den folgfiidrn Str<>j>br]i
gut besorgt ist. (Die VarianU-n ;ius MT u. LSd /.u di-ii-i-llirn siud: 5, 4
gigans LSd. -- 0, 3 Per vern MT, LS.l. - - 6, 4 Resolbit MT, LSd.
Cfr. den vorhergehenden Hymnus). - Will man sie aber, was kciiu-sm-^
ausgeschlossenist, als Weiterfiibrung des Abcdars von Sedulius betrachten,
so vermutet mau mit Recht auch in dc-n .Stropbtn 7-11 Teile c-in.s
Abcdars, die im Laule der Zeit aus ihrer urspriinglicbcii Stf/lliing viTscliuln-u
sind. Unter dieser Voraussetzuug, die Neale (61) zuerst ausgesprochen,haben
Dauiel (IV, 58 sqq.) und Wackernagel (I, 48 sq.) in verschiedener Wei.seden
Versucb gemacbt, den vollstandigec Abcdar moglichst zu rekonstruieren. Bei
Daniel fehlen Strophen mit B, C, D, K, S, bui Wackeruagel snlche init B,
D, K, N, S; beide schliefsen mit T. Selbstredend war dabei Umstelluug
von Strophen und einigen Versen nijtig, wodurch der Zusammenhang gerade
nicbt gefordert, wenngleich auch riicbt wesentlich gestort wurde.
Beim vorlaufigen Mangel bestiinmterer Auhaltspunkte habe ich wenig
Lust, die Zahl der Rekonstruktionsversucbe zu vermehren. Nur das eine:
Will man einen Abcdar herstellen, so scheint der Hymnus ad Vesperas mit
dem ad Laudes zu einer Mosaikarbeit verbunden werden zu miissen. Ersterer
liefert dann obne weiteres die Buchstaben A-fl; daran wiiren eventuell aus
HymnusII anzureihen:Str. 2 mit Umstellungder erstenVerse:ludaea,Roraaet
Graecia, Gaudete etc. - Str. 12: Kreator etc. - Str. 7: Lapis de monte etc. -
Str. 10: Mirabilis conceptio etc. - Str. 11 mit Umstellung der ersten Verse:
Nunc redemptorem gentium Exsultet etc. - Str. 3 mit gleicher Uinstelhmg:
Omnes, beati ac perditi, Laudate etc. - Str. 8 mit gleicber Umstellung:
PraeconioangelicoQui verbum eto. - Str. 13: Quempater etc. - Str. 9:
Rorem dederunt etc. - Str. mit S feblt. - Str. 14: Tollens cuncta etc. -
Bedenken mufs zumeist der Umstand erwecken, dafs Str. 2 u. 3 aus
Prudentius entlehnt, bei der vorgeschlagenenArrangierung aber in der ur-
spriinglichen Reihenfolge der Verse verandert sind; das geschieht auch bei
Daniel und Wackernagel. Letzterer glaubt dem Bedenken zu begegnen niit
der Bemerkurig: nNachdem der Bau des Gedichtes nicht mehr verstanden \var,
glaubte man sie (die aus Prudentius entlehnten Stropben) iii ihre urspriingliche
Gestalt wieder herstellen zu miissen." Vieles also bleibt noch dunkel uad
problematisch.
- 120 -

83. nln Diem sanctaeMariae".


Ad Vesperas.

1. 0 decussacramvirginum, 4. Qui sic suscepitvirginem


Quemvirgo vehit unicum Poli terraequeprincipem
Et virginesalmificum Et angelorumcompotem
Sequuntur
sanctumDominnm. Fecit in arcesublimem.
2. Quiclaustrumdomicilium 5. Illic, virgo sanctissima,
Faxisti iani virgineum, Nostra defer precamina,
Quocum tuneis virginum Quo tu tranasti gloria
Cluit caput praecipuum. Commorationisinclita.
3. Hoc templum iam terrigenum 6. Per tuum unigenitum,
Numen cudit caelicolum, Quern genuisti, Dominum,
A quo redemptumsaeculum Caeli petamusgremium
Exstat et omne tartaruru. Diu per omne saeculum.
X, bis: fol. 61b [TemporeAdventus] Xa; fol. 394a [in Assumptione
BMV.] Xb. -- 1, 4 sancte Doroine Xa, Xb. - 2,1 Qui plaustnim Xa,
Xb. - 2, 3 Qui cum eis qui virginum Xa; Quo cum cunenisXb. - 3, 3
A feblt Xa. - 4, 2 Poli terraeque reginam Xb. - 5, 2 defert Xa. - 5, 4
Commemorationis inclita X a. - 6, 3 petamus egregium Xa.
In Xb ist der ur.spriinglich fiir das Marienfest im Advent bestimmte
Hymnus auf die Himmelfahrt Mariae iibertragen (Vgl. Vorwort, S. 46 f.). Zu
dern Zvvecke sind zwischen Stropbe 3 u. 4 folgende eingeschoben:
1 (4). Qui rnatrem ac discipulum 3 (6). Nec credi fas ullo modo
Consimiles in exitu Potest iam tali filio
Fecisti ut prodigium Matris in terra tabidatn
Propter decus virgineum. Sic dilabi carnem sacram.
2 (5). Quorum dum tumba corpora 4 (7). Quam etsi sopor adiit,
Lege suscepit propria, Et lacu terrae latuit,
Elata hinc divinitus Qualiter hinc absumitur,
Sunt, ubi cernit filium. Postea sed caelo traditur.

Ferner nach Strophe 4 die folgende:


5 (9). Dies [hic essecreditur,
Terris] quo haec subducitur
Mater cunctarum gentium
Caelique petit intimum.
Varianten: :5 (6), 3 tabida Xb. - 3 (6), 4 sacra caro Xb. - 4 (7), 3
adsumiturXb. - 4 (7),4 PosteazweisilbigXb. - Aufserdem
ist 5 (10), 4
Com[me]morationis
umgeandert
in Assumptionis.- Cfr. Migne86,211 u 1186.

84. In Diem sanctae Mariae.

In Laudibus.

1. Hymnum Mariae virginis 2. Assumptionemipsius


Decantemus
cumangelis, Celebremus
cumangelis
QuamChristns,Dei filius, Concessa
nobisrequie,
Sanctificavitutero. Remotispravis hostibns.
- 121 -

3. Mater, quae virnm renuit, 6- 0 vere sacer alveus,


Mater, quaeChristummeruit, Huius nites qui gloria,
Virgo ante partum quae fuit, Quemcaelum, terra non capit,
Virgo post partum claruit. Virginis vero uterus.
4. lam Ohristus, (de) Deo genitus. 7. Sed nos ad te concurriraus,
Non raptum faciensDeo, Alma parens,et poscimus:
Formam servi suscipiens Erue nos de gentibus
Servi corpus inseruit. Tuis beatis precibus.
5. Nec fessum fregit virginis 8. Per tuum unigenitum,
Egressus templum atriis, Quem genuisti Dominum,
Sed claustrum quod invenerat Caeli petamus gremium
Clausum relujuit virginis. Diu per omne saeculum.
X. - 4, 4 Servile (die Anaphora ist mehrmals angewandt). - 6, 2 Cuius
milesque gloriae. - 6, 3 terraque. - 7, 2 Alme. - CtV. Migne 86, 11110;
Thomasius II, 394, und daraus Daniel I, 142. -
Die Versuchung liegt nalie, in ilen Strophenanfangen ein Akrostirlmn
,,Haminos" zu vermuten. Ware das der Neime des DichtiTs ? Sirht- ji-dorh
Vorwort S. 47. Daniel (imd nach ihm (Jhevalier) gchreibt den Hymniis Prudeii-
tius zu ; das heifst der Muse des grofsen Prudentius wenig Ehre erweisen.

85. In Assumptione B. M. V.
In Laudihus.

1. En, pater gloriae, rutilum gaudium


Cunctis inclaruit orbe fidelium,
Festa celebria matris aHissimae,
Quo felix veliitur regna perennia.
2. Haec virgo genetrix, verbo altissirai
Thalamum regium, prolis perpetui
Assistens regiae dexterae unici,
Amictus renidens regina aurei.
3. Haec ante saecula electa genetrix,
Maria, nobilis virginura floscula,
Gerens virgineo lumen altissimi
Alvo sanctissimo, Deumque hominem.
4. Caelestis nuntius Gabriel angelus
Adfatur virgini conceptum filii,
Enixa omnium vitam credentium,
Mater puerpera, virgo perpetua.
5. Patrata omnia vatum oracula
Priorura principum Michael mittitur
Assnraens virginem choro angelico
Gestansquegloriae throno praefulgido.
6. Nunc, virgo virginum, adepta gloriae
Sede luciflua, oratu petimus
Te summis precibus, respice servulos
Deflentes crimina quaeque horrentia.
122 -

7. Oramus, domina iam plena gratia,


Gementeslacrimas atque suspiria,
Tua ut Dominus prece sanctissima
Ignoscatomnibusdira facinora.
8. Pfr 1f altissimi regis auxilium
( unetis txposdmus tidenter famuli,
Detur virginibus plena perfectio
Et continentibus gratia auctior.
9. Largire mentilms nostris, omnipotens,
Illapsu spiritus vitae munditiam
Pulso nefario luxu corporeo,
Tuoque nomini dignos efticito.
10. Sit tibi gloria semper cum genito,
Siiijin.' paraditn una potentia,
Sit luis si.-rvulis pmflua gratia,
Pater onmipotens, runcta per saecula.

LSd. - 1,1 gamlii. -- 2, 2 regio. -- 2, 4 lemtens; vielleicht als


spUtrri- Xacliliililiiu^ v<>n nitc-ns \\irklicb so zu sclireiben. - 4, 3 vita. -
.">.:! rlnirum. - 6, 1 Tmir. - - 7, 2 u. '"*> um^estfllt; wfiin ctvva gementis =
gc-nn-ntiliii-, i-t ilii- riii^trlliin^ nidit ii''tiLj. - 7, '2 jjivcvx. 7, 4 igooscant.
- 9, 2 spiritu 'viellciclit Illapsu spirltnVl: mnnditin. - 9, 3 Pellens. - Be-
ac-liti-nswi-rtsind dli- verachiedenartigen Itfiiiifornien, die ahcr nii-lit so konstant
durcbgefuhrt sind, um fur die Textkritik Irstc Anlialtspuukte zu bieten.

S(. In ss. Ailriani et Nataliae.

1. Ilierusalem gloriosa, 4. Hoc dic tibi dicantes


ni;itiT una martyrum, vota conscientiae
Sors bcata post labores, ( nrsibus ad te recurrunt,
ius pium post turbines, binc ovantes invicem
(Jnac tuorum laeta cursu Dant Deo dona vicissim
promptior attolleris. coniugalis gratiae.
2. Terge luctum, sumeplausum, 5. Enitet ille supremo
pande portum civibus, passionisstigmate,
Kxcipe. quos sustinebas, Ilaec piae compassionis
post triumphoslaetior, destinatomunere,
In quibusvictrix resultas, Cursusest diversusillis,
da decusvictoriae. sors est una gloriae.
3. Adrianuscum beata 6. Hic viris pro spe superna
coniugeNatalia, colligatismiscitur,
Ferculum duplex amoris, Adnotari cum beatis
unio cbarismatis, se peroptatilico,
Munusingens,pignus almum, Ilincque bacisilligatur,
caelibeconubium, hincquerursus truditur.
- 123 -

7. Uxor hunc visura surgens 14. Serviensmanu vel ore


percitis cum gressibus martyrum discrimini
Carceres adit remotos, Fert iis consulta pacis,
castra cernit martyrum, fert cibum solaminis,
Osculatvincla beata, Obsequens
effectacunctis
fert viro constantiam. plectitur in singulis.

8. Suadet utpote palaestrae 15. Quae tamen, viro corona


vim sacri certaminis, post triumphum reddita,
Suadet hinc promissa caeli, Dum suum corpus piorum
suadet et plus perpeti, illinit cruoribus,
Voce, voto et imperato, Nil minus perfert ab illis,
muneris instantia. in quibus haec vicerit.

9. Liber huius evocatu 16. 0 sacrum, vere honestum


vinculis carnalibus vinculum conubii!
Caeditur, exenteratur, 0 novos cursus laborurn
nexibus distenditur, iunctionis uuicae!
Et pedum compage truncus Ambo currunt, ambo vincunt,
corporis dissolvitur. est utrisque gloria.

10. Cara huius in supreiuis 17. Haec tua, custos superne,


mota coniunx osculis: nmnerum diversitas
Surge, dicit, pone dextrara, Pertrabat segnesad illara
iju.un recisam coniugi laureandos patriam,
Des mihi pignus amoris, Qua tibi laudes beati
des stipem dulcedinis. post agones insonant.

11. Sic maDumlibens tetendit, 18. Clarus ille hic coruscaus


quararecidit carnifex, Michael arcbangelus,
Nec mora, mox inter ipsa Ut potensdeuspatrandis
enecatus vulnera eminens virtutibus,
Coniugemdote secunda Det locum novumvigoris,
sanguinishereditat. det favoremmuneris.
12. Quaesacri laboris usum 19. Huius ergo imprecatu
proroganscertantibus, vel tuorum martyrum
Quidquidhis poenalesubstat, Ferto nobis hanc medelam,
molle, tritum, debile, qua reatum diluas,
Praemonet, iuvat, fovetque Criminum nodos resolve,
provocatrix gloriae. da fomentumgratiae.
13. Ceraeres virile robur 20. Quo, tremenda iudicandis
fervidis conatibus cum dies illuxerit,
Artubus fessis mederi, Festa quorum praedicamus,
colligare vulnerum misceamurgaudiis,
Inditis plagas fomentis Et quibus non est corona,
vel medelis congruis. sit fides ad gloriam.
- 124 -

21. Laus tibi per omnc tempus,


trinitas indifferens,
Laus, honor virtusquesumma,
singularis gloria.
QuaeDeum te saeculorum
persooet in saecula.

MT; Tc; LSb; LSd; X. - 1, 4 impiornmpostX. -- 1, 5 cnrsumTc,


l,. - '2, 1 gutnme
LSb. - 2, 4 triuiiiplnniiTc. - 2, 5 resultansLSb. -
3, 2 Nataliae Tr. - 3, 3 Feri-uli- Tr. - 3, 4 charismatumTc. - 3, 5
Munusignis LH,; i-in-iiinLSJ, X. - 3, 6 Caelibes
Tc. - -4, 4 Inquovantes
'!',-; Incobanti-s LSIi (lit.-s: inriibaiitr* '.'}. -- 4,5 dando Deo dona vicis Tc. -
.">,I Kniiti t 'IC: Miprriimm Tc. - 5, 2 passionum L8b. - 5, 3 Et piae Tc,
LSb. - 5, 4 <lcstinaniln nniiicris Tc. - " . 6 Sors et una gloria, alle Hss.
.">
- 6, 1 viivs LSIi. -- 6, 2 collijratas LSb; (miscitnr, ucil iin Hyinnus der
Wortaccciit sVts niit ili-m rliytlmiischcu Arccut sicli deckt, wird diese auf-
1'alli-udeForm aller Hss. srliuvrlirli in niisretur ge:indtrt xvi-rdfii diirfen). -
U, 4 Somper c.ptat ilicu Tc, LSb , LSd, X. - 6, 5 vaccis Tc, LSb, I>,1;
varis X (<.Tr. ,.l-'uii-i J)ciis vitai- jn-n-iiiii^" 4, "> imd Forcellini, s. v. lian-.-ii;
illi-atu^ '!'<". ";, li liiiirqu,' X; tnnlitiir MT. 7, 1 surgit Tc. - 7,2 cmi-
ilius, alle Hss. - 7. ~>n.sniln 'l'c, ol.si ulat T.Sd, ( >ljsciilatur X; vincle
I,SI,. - 7, 6 viru rc.iisurtiuiii Tc. - -, 1 Suadit MT, Tc, LSb, LSd (ebenso
8, 3 u. 8, 4; tntweder niit X suadet lesen, oder suasit, oder sollte hier eine
analogeNeubildungsein, wif niisi-itnr G, 1_'?|;ut ixiteus pallens Tc. - 8, 2
sacrae LSb, X; sacri viri certaminis Tc. - 8, 3 caelis MT; caelitus miseria
Tc. - 8, 4 fehlt Tc; prrpctim MT, LSb, J>d. - 8, 5 et fehlt LSb, X;
impetratoLSb, L8d, X. - 8, 6 mineris Tc; instantis X. - 9, 1 Liber hic
iam evoeatur X; evooato Tc. - 9,3 ex iuteratur MT, LSb, LSiV, ex interra-
tur X. - 9, 6 corpore, alle IIss; dissulbitur LSb. - 10, 2 oculis MT, LSd;
nliscula Tc; obsculis LSb. - 10, 3 dixit Tc, LSd, X; dexteram X. - 10,4
ncisa Tc; recissam LSb. -- 10, 6 de stipite dulcedint- To. -- 11, 1 His
MT, LSb, LSd, X. - 11, 2 rccisit X. -- 11, "Coniugeudo et secundaLSb;
dotem Tc. - 11, 6 ereditas Tc. -- 12, 1 sacris lavoris huius Tc; laboris
husu MT. -- 12, 3 Quidquid est poeuale X. - - 12, 4 Mulle victum X;
debilem Tc. - 12, Tiubet Tc, LSb, LSd, X. -- 13, 4 vulnera Tc. - 13, 5
Indutis placas fobendis Tc; plegas LSb. - - 13, 6 medellis LSb; medullis
Lsd, X. - 14, 1 Serbiens LSb. - 14, 2 discriminutn Tc; discriminis LSb. -
15, 1 viri Hss., coronaraLSI,. - 15, 2 Per triuin]jbis MT, triumpLos LSli,
X ; redditumTc. - 15,4 illinit crudelibusTc. - 15,5 Necminus praefertTc,
LS.l: jirnfi-rt LSb. - 16, 1 Hoc sacrum Tc. - 16, 2 vinculis conubiis Tc. -
16, 3 novus MT, X; Hoc nobuscursoslavorum Tc; O nubos LSb, LSd. -
17, 1 tuo Tc; custus superni MT, Tc; custus supernis LSb. - 17, 3 Pertraat
neneaMT; Pertrabes regnes Tc; Pertraat segesLSb; Pertrahas slgnes
LSd, X; ad illum Tc. -- 18, 1 liis X; coruscatMT, X. - 1S, 3 Utpote
LSI,, LSd, X. " - 18, 5 Dat MT, LSb, X; Da Tc; nomenvigoris MT, LSb,
I.Sd. -- 18, 6 de favore MT , Tc, X; de faboremLSb. - 19, 1 impetrato
LSb; impetratu X. - 19, 3 nobis huc X; medettamLSb. - 19, 5 resolvat
Tc; resolbeLSb, LSd.- 19,6 da frumentum
LSd.- 20, 1 Quetremenda
Tc; iudicantis MT, Tc, LSd, X. - 20,3 FestacorumLSb; praedicatuTc. -
21, 2 indeferens
LSb. - 21, 5 QuaeDominiX. - 21, 5 sq.Que[m]Deum
cunctafatenturSaeculorum
saeculaLSd(sinddieSchlufsverse
derDoxologie
:
Gloria patri natoque etc. Siehe Hymnus _Fons Deus vitae pereunis"). -
Cfr. Migne 86, 1123 sqq.
- 125 -

87. In 8. Acmiliani abbatis.

1. 0 magnererum, Cbriste, rector inclite,


Parent olympi perpetim cui sidera,
Tu vota festis annuis faventia
Largire nobis, casta praebe et sobria,
Placare possint quae tuam clementiara.
2. Plebs, ecce, cuncta debitum recursibus
Solvit dierum prona corde et corpore,
Confisa mente deprecans suffragium,
Ut singulorum ponderata questibus
Sustollat alma pectora indulgentia.
3. Laetum rependit carminum concentibus
Cautura, sonoro pangit ore et faucibus,
Tua petentes supplices ut dextera
Probrosa tollens acta nostra corrigas,
Sis et malorum fautor intus fk-ntium.
4. Semper peteutes impetrare poscimus
Nostris medelam rnorbidis et moribus,
Si nos benignus ct pius respexeris,
Qui tanta tantis contulisti scrvulis,
Ut nil patrono desit isti gratiae.
5. Culpas gementes pandimus miserrimi,
Non obsequelaraperdituri credimus,
Cuni copiosa poscitur potcntia
Reis assistat supplicator optiinus,
<t>uiHectat iram proteratque noxia.
6. Ne quid beatis scntiat cohortibus
Hostis rebellis pullulare casibus,
Nefas caducum germinare odia,
Fraudem dolumve permoveri macbinis,
Flammas pudicis contiagrarc Hliis.
7. Haec mente rite fixa dura revolvimus,
Libet dicatum praedicarc si-rvulum,
Tuum ministrum, Cbriste Icsu, vernuluin,
Ut, festa mixtis gaudiis cum pangimus,
Sequatur inde tota tc laudatio.
8. Tu sacra templa, tu pater, caelestia
Habes sacrata, tu Deus, pcr saecula
Regno potiris et regis praesentia,
In, sancte, sanctis cerneris mirabilis
Regnansquesolus niira factis exseris.
9. Hinc obsecramus expiari munere,
Redire prorsus ut sinas iam pcrditos,
Caeli receptes collocesquein regia,
Qui das, resurgant ut perempta corpora,
Concede,corda ut calescantgratia.
- 126

10. Nostrum reatum confitentes prodimus,


Frenetur ictus, occidat sententia,
Qua rodit atra dira conscientia,
Rogare donat cum voluntas prospera
Tuam patentem prodigos ad ianuam.
11. Momenta nulla transvolant in tempora,
Quae labe non sint sordidata criminis;
Succedat ante, quaesumus,contagiis
Ut digna nostris pessimis purgatio,
Quam reddat ultrix poena factis debitum.
12. Videmus orbos restitutos lumini
Claudosqueplantis exsilire vividis,
Consumpta tabe menibra convalescere,
Mortls sopore pressa demuni surgere,
Laetos deinde convenire sospites;
13. Tortos repelli et fugari daemones,
Tomienta poenis eiulantes perpeti,
Anguis venenum versipellis angeli
Suo latenter confodiri vulnere
Suisque telis saaciatum conteri.
14. Ut conditorishaecpatent miracula,
Sic claudicantes mentis aegritudine
Scrpcns repulsus deserat nequissimus,
Sic nigra corda nubilo socordiae
Fulgore sudo praemicent clarissima.
15. Haec nempe virtus Christus est tutissima,
Acmilianum quac tulit per ardua,
Vitae tropaea quae coronat praemio,
Nostris ut esset saeculis sectabilis
Foretque fortis advocatus infimis.
16. Ilymnite mecumconsonante carmine,
Narrate cuncta, praedicatcet psallite,
llogi perenni, cuius haec sunt omnia,
Nostri resultent cantici clamoribus
Polique templi resonent concentibus.
LSb; LSd; X. -- 1,2 cum sideraLSb. - 1,3 Et votaX. - 1, 4
|n-;ifl.et sobrie LSb. - 1,5 possintqueX; tna clementiaLSb. -2,2 corda
et LSb. - T C,l2, 3 Confixa
."",1-1..;...,
LSb; Confessa
_ Q O <"<*., T VJ
LSd.
00
- m
2, 5 Substolat
, .
LSb. -
-r n ",
3 1

LSb.-- 4, 5 Ut nihil patrono


istodesitX; isti gratiam
LSd.~-"5~2'*Nob
obsequelam
LSb; cedimusLSb. - 5, 3 pasciturX. - 5, 4 Regisadsistat
supphcaturLSb; Eegis et adstatX. - - 5, 5 Qui flectereX; poteratque
LBb, X; noxiam X. - 6, 1 Ne quod LSd, X. - 6, 2 Hostis duellis X.
b, 6 Ne vas caducum germinaret X. - 6, 5 Flarama X; confraelaret LSb-
conflagrare
X. - 7 1 mentefixa claradumX. - 7, 2 dicateX ; praedic^res
- 7, 4 Et festaX; gaudns
compangimus
LSb.- 7,5Sequatnur
LSb;
- 127 -

Sequatur in die X. - 8, 2 sacrateLSb. -- 8, 3 Regno putiris LSb. -


8, 4 In sancta LSb, LSd, X ; <-i"rtielismirabilLsLSb. - 9, 2 ut signasiam
- 9, 3 Caeli LSb; que fehlt LSb. - 9, 5 ut convalescaut X. -- 1U, -
Frenetus LSb; Frenentur LSd; Freiiatos X. - 10, 3 Que LSb, LSd, X; atrain
dira conscientiamX. - 10, 5 Tua X; Tuam potentesLSb; patentesLSd;
jiak-ntem prodit os ac ianuam X. - - 11, 2 Quae non sint turpi sordidata
erimiiie X. -- 11, 3 contagia X. - 11, 4 Sic <UguaX. - 11, 5 poenam
factis debitam X. - 12, 1 lumiiie X. - 12, 2 cxilire bumidis X. - 12, 3
tabo LSb, LSd; quovalescere LSb. - - 12, 4 dem surgere L.SIi. - !'_', "">
Laetus LSb; Laeto X. - 13, 1 Portus repellis effugareL8b; daemonasLSd,
X. - 13, 2 Tormentis poenis X; eiulantc LSb; perpi-tim LSb, LSd; eiulantes
tartari X. -- 13, 3 Anguis venenum fdilt X i L,r>rL'uzanaibifiir: Adire et
caelum). - " 13, 4 Suo letenti L-Sb; latenter confudique X. -- 14, 1 Et
conditoris LSb. - 14, 2 aegritudinem LSb. - 14, 4 sacordia X. - 14, "">
P^ulgoresuo promicent X. - 15, -'3 Victa trnjiai-a LSb, L8d. - 15, 4 s;nTiilis
sacribilis LSb; secrabilis LSd. - 16, 1 Inite inocuin X. - - 16, 2 CIIIMti
X. - - 16, 4 Nostris LSb; cantici claiimr X. - - 16, 5 templis LSb, LSd;
templa X; personet LSd. - Als Doxulugie ist bcigefiigt iu LSb uiid LSd:
Gloria patri, glorizi sit filio
Una cum sancto sjiiritu paraclito,
Qui Deus unus rt-git muudi macliinam,
Disponit cuncta revolveiido teinpora
Tenetqne regnum per aeteraa saecula.
Dazu die Varianten: 2 Gloria sancto pratcedeuti sjiiritu LSb. - -Smacina
L-Sb, LSd. --4 Disponis LSb; resolbendo Lsb. "">Ti'in-nsque LSb. -
Schon die Verstcifse gegen die Metrik verraten die spatere Zuthat; ein
Gleiches gilt von der im iibrigen inton s.santin Doxologic in X:
Ofiferte summo gloriain et sublirai,
Offerte honurL-in trinitati maximum,
OfFerte grates saeculorinii priucipi,
OfFerte psalmnm vocibus vel .irtilms
i iHVrti; laudem sempiterna in saecula.
Die gleiche Doxologie besc-hliefstiu L.Sil einen Hyininis, ilvr Ifider ganz
bis auf die Sclilufsworte dcr lctxten Striijili)- .,.siinns (""inijiutHscipnsnrtio"
verloren gegangen ist; folgonde ^'ariaiitcii: 1 gloria subliiui I^Sd. - 2 trini-
tatis LSd. - 4 vel cantici.s LSd. - 5 in fclilt LSd.
Cfr. Migne 86, 1242 u xO, 714. - ,\N Verfasser des vorstehenden
Hymnus bezeichnet sich Rraillio, Bischof von Sarajfssa (f (.!""'1: ,,Hvmnum
quoquede festivitate ijisins sanrti [sc. Aetniliani] ut iussisti iarnbieosenario
metro compositum transmisi" (Ad Fcirnim. presb. 2. Migne 80, 702). Wenn
Manilius (Gesch. der cliristl.-Jat. Poesie, S. 421) sagt: nDas Gedicbt besteht
aus 85 [res. 80] jambischen Senaren von metrisch richtiger Bauart", so
kann das im vollen Sinne nur von dem durcli LSd erschliefsbaren Texte
gelten.

SH. In sanetae A^athae.


1. [Ad sanctaeAjgathae virginis 3. Haec graviterChristumamans
Festum sacratum sanguine Ipsumque solum praedicans
Nunc, plebs pia, concurritc Est tempta iussu praesidis,
Christoque vota reddite. Artatur imo carceris.
2. Haec virgo digna germine, 4, Temptata multis nam prius,
Sed passione[dignijor Ut immolaretidolis,
Mundi refellit noxia, Sed virgo sancta impiis
Adepta est caelestia. Libare renuit aris.
- 128 -

5. Tumatroxtyrannus acrius 10. Tunce sepulcro


martyris
Urit puellam
taedibus, Velums[acrumplebs]de-
Pectus,papillatollitur, ferunt,
Castumquecorpustunditur. Cuiuspia praesentia
Moxflamm[aevisexstinctaest].
6. MagnusqueChristi senior
Tuncclaustra
rumpitcarceris,11. lamvirgonuncsanctissima
Reddit
papillam
integram Plebifi[deliproroga]
Curatqae
omnia
vuloera. Probrorum
indalgentiam
Pacis redfdendo commoda].
7. Sic, sic puella sanctior 12. Quae enim concives tuos
Tanto adepto pracraio
Genu
oraudo
flectitur Magno
ab[igneeruis],
Funditque
caelo
spiritum. [Tu] reddenosiamli[beros]
lugo remo[to pessimo].
8. Mox namquc vir clarissimus 13. Sit fonctis et fidelibus
Scriptam
tabell[am
deferens], Locusquietae
aptior,
Mentemsanctam
pronuntians Praesta
tutelamorphanis
Defens
[iouempatriae]. Subsidiumque
viduis.
9. NammontisAetnaeincendium 14. Deopatri [sit gloria
Dum cu[rsu rapidissimo] Eiusquesoli filio
Pronum ad urbem flectitur, Cum spiritu paraclito
Claret[puellae
meritum]. In sempiterna
saecula].
MC. 3, 4 ima. --5, 1 Tuiic. -- 5, 2 cedibus. - 6, 2 rupit. - 6, 3
ct. -- 6, 4 omiii viihn-ra. - 7,2 adepta. - 8, 2 Scriptum. - 9, 1
iiiilicium. -- 9, 3 Promis. -- 10, 2 deferet. - 11, 3 indulgentia. -- 12, 1
'.'"'" - Vgl. den folgenden Hymnus.

89. In sanctaeAgathar.
Ad Vesperas.
1. Adesto, plebs fidissima, 5. Tunc demum martyr acrins
Venustum festum gratia, Afficitur verberibus,
Laudum deprome carmina Pectus, papilla tollitur
Cbristoque vota maxima. Castumquecorpus tunditur.
2. Beata virgo Agatha, 6. Magnussed Cbristi senior
Fide clara ct germine, Disrumpit claustra carceris,
Mundirefellensnoxia Redditpapillamintegram
Adepta est caelestia. Curatqueomnia vulnera.
3. HaecgraviterChristumamans 7. Sic, sic puella sanctior
Ipsumque
solumpraedicans, Tantoadeptopraemio
Extensa iussu praesidis Genu orando flectitur
Artatur imo carceris. Fuuditquecaelospiritum.
4. Saevifuroreiudicis 8. Mox namqueclarusiuvenis
Christipuellaterrita, Tabellamscriptamdeferens,
Sed virgo sanctaimpiis Mente sacra pronuntians
Libare renuit aris. Defensionempatriae.
- 129 -

9. NammontisAetnaeincendium 12. Quaeolim concivestuos


Cursu dum rapidissimo Magno ab igne eruis,
Ad urbem pronum flectitur, Tn redde nos iam liberos
Claret puellae meritum. lugo remoto pessimo.
10. Tonc e sepulcro martyris 13. Sit fanctis et fidelibus
Plebssacrumvelum deferens, Locus quietaeplacidns,
Cuius pia praesentia Tutelam praesta orphanis
Exstinguit mox incendia. Subsidinmque viduis.
11. lam virgo nunc sancti&sima 14. Praesta, pater piissime,
Plebi fideli proroga Patrique comparunice,
Peccatorum indnlgentiam Cum spiritu paraclito
Pacis reddendo commoda. Regnans per omnc saeculam.
X. - 2, 2 Fide et clara. - 3, 4 in immo. - 4, 2 territur. - 5, 1 Te
niuic. - 5, 3 Pectoris papilla. -- Vor Str. 6 schiebt X ein: Reddit papillam
integram Curatque omnia vulnera, was 6, 3 sq. wiederholt wird. - 6, 2 Dis-
rupit. -- 7, 2 adepta.- 7, 4 Fnditque. - 8, o pronuncians. - 9, 1 ethne. -
9, 3 pronus. - " 11, 4 redendo. -" 13, 1 Sit cunctis sit fidelibus. - Cfr.
Migne 86, 1091 sq; Abdruck aus X in Acta SS. Feb. I, 596; daraus bei
Morel p. 191. - Dieser Hymnus ist augensrheinlich eine Bearbeitung des
vorhergehenden; ob von Ortiz?

90. In sanctae Agathae.


In Laudibus.

1. Festum insigne prodiit coruscum,


Voces in aula resonent cunctorum
Deo dicata, plebs alumna tota,
Pandite vota.

2. Haec virgo sancta germineque clara


Saeculi cuncta respuit caduca,
Christum secuta acriori poenae
Subdidit membra.

3. linlcx iniquns ipse Quintianns


Virginem sanctamAgatbam cnm vidit,
Decem malignis feminis obscenis
Tradi praecepit.
4. Quam cum vidissent, blandiuntur verbis:
Audi praeceptum iudicis monentis,
Adora deos et lucrare vitam,
Praemia multa.

5. Sed fide plena nobilis pnella


Exsecrat cuncta vanitatum verba
Spemqnedefixamretinet in Christo
Spemque invictam.
Blome, Hfmnodia Gotica.
- 130 -

6. QuamQuintiauuspraesentariiubens
Idola vana cogit adoranda,
Fortis puella Christnmest professa
Fide perfecta.
7. Iratns iudex sibilat crudelis,
Tortores suos excitat imraanis,
Torqneri iubet delicatum corpus
Puellae sacrnm.

8. Poenas illatas viriliter portat,


Corpus intactum Domino conservat,
Fide, qua credit, omnia tormenta
Fortiter vincit.

9. Additur poena crudelis et saeva,


"Virginis sacrae torquetur mamilla,
Diuque torta abscindi praecepit
Ubera sacra.

10. Tunc virgo sancta in carcere trnsa


Fortis in Christo facta est athleta,
Cuius in caelis angelica cura
Sanat mamillara.

11. Splendor cum sanctis tenobras illnstrat,


Per totam noctem lux e caelis micat,
Pavore nrnlto territi custodes
Fugiunt omnes.
12. Furore plenus ultroneus tortor
Testas acutas, ignitos carbones
Corpus sacratum volutari iubet
Latere nudo.

13. En, terrae motus factus est immanis,


Maerorque canctos terruit tortores,
Unum oppressit, nomine Silvannm,
Pars parietis.
14. Omnis conventus ille civitatis
Tremore viso sic concurnint omnes
ludicem saevum volentes occidi;
[Au]fugit ipse.
15. Post virgo laeta ergastulis clausa
Expandit manus Dorainum exorans,
Sacram efflavit animam, in caelos
Lata cum sanctis.

16. Angelus Dei descendit de caelo


Corpusquesanctumtumulat, honorum
Tabola signat anreis escripta
Literis sacram.
- 131 -

17. ludex iniquns nunqaam erubescens,


Volens inquiri eius facaltates,
Pessima morte morsibas equorum
Nece vastatur.
18. Mira tum satis prodierunt signa,
Anni vertentis facta comprobantia,
Aethneus ipse mons eructoavit
Ignem ardentem.
19. Yidentes cuncti rogum venientem,
Velum sepulcri siinnl expandentes,
Ignis estetit honorificandum
Corpns beatum.
20. Deus, qui tanta tribuisti dona
Virgini tuae, caelestia regna,
Nobis indignis ob honorem eius
Dilue cnlpas.
21. Ob cuius laudemclerus [haec] decantans
Precibus eios tibi sit acceptus,
Ratomque reddat pleliis tuae victum
Honore sacro.

22. Sacerdos vita habeatnr clarus,


Moribus bonis tibi sit ornatns,
Ut digne possit tmrai immolare
Corpus beatum.
23. Cuiusque festi annuo recnrsu
Laudum honoris persolvimus votom,
Eius obtentu laetemur cum sanctis
Tuis in caelo.

24. Haec in honorem carmina qui dixit,


Virginis sacrae merita narravit,
Tuo ex dono heres sit in caelo
Sanctorum choro.
25. Gloria tibi patri glorioso
Et lesn Christo, redemptori nostro,
Qni tecum regnat cum spiritu sancto
Inge per aevum.
MT; X. -- 1, 1 prodiit: corus cum X. - 1,2 sq. resonet: cnnctorum
deo dic-ata plebs altema X. - Die ganze Strophe lautet Acta SS. Feb. I, 597
und daraus bei Daniel I, 183:
Festum insigne prodiit,
Chorus cnm voces in aula resonet,
Cvrnctorum Deo dicata plebs alterna
Tota pandite vota.
F\', 91 ffigt letzterer die Bemerkungbei: Stropham carminis primam
apud Bollandistas nec non in Thesauromale expressamcorrexit Du Meril
Podsiesete. II p. 301:
- 132 -

Festum insigne prodiit, chorus cum


Voces in aula resonet, cunctorum
Deo dicata plebs alterna tota
Pandite vota.

2, 3 poena
MT.-3,2 Agatem
MT.- 4, 4 Praemiaque
X. - 5, 3
Spemque
fixamX. - 5, 4 invictaX. - 6, 3 puellaretinetin ChnstoMT
verschriebenaus 5, 3. - 7, 2 excitat in malis MT; in mamillis X. - 9, i
torquitur MT. - 9, 3 abscidi MT, X. - 10, 4 mamilla MT. -
Splendor
sanctus
X. - 11,2 emicatMT,X. - 12,3 volitariMT.- 13,2
cunctisMT. - 13, 3 SilbanumMT. -- 14, 4 Fugiit MT; Fu^it X. -- 15, 3
in caelo X. - 15, 4 Toga cum .anctisMT, X. - 16, 2 tumula MT;
hrmoris X. - - 17, 2 Volcns inquirit X. - 18, 1 Miratam X. - 18, 2
comprobarisMT. - 18,3 EtheneusX; EthenusoderEtnenusMT; eructaubit
MT. - 19, 2 expandentem
MT. - 21, 1 clerusdecantatur
MT. - 21, 2
accepturaMT, X. - 21, 4 sacrumMT, X. - 23, 1 Cuiusquefestumannuis
MT, X; recursumMT; rccursibusX. -- 24, 1 lionore MT; carminaque
MT, X. - 24, 2 sacraeet merita X. - 24, 3 in caeli X. - 25, 4 lugi
per aevoMT. - Cfr. Migne 86, 1094sqq.; Acta SS. Feb. I, 59 sq.;
Daniel I, 183 sqq.

91. In sancti Andreae.

Ad Vesperas.

1. Decus sacrati nominis 3. Quera crux ad alta provehit,


Nomenque vitam exprimens, Crux quem beata diligit,
Hinc te decorum praedicat Cui crux amata praeparat
Crucis beatae gloria. Lucis futurae gaudia.
2. Andrea, Christi apostole, 4. In te crucis mysterium
Hoc ipse iam vocabnlo Cluit geraello stigraate,
Decorus, idem mystice Dum probra vincis per crucem
Signaris isto nomine. Crucisque pendis sanguinem.
5. lara nos foveto langnidos
Curaraque nostri suscipe,
Quo per cracis victoriam
Caeli petaraus patriam.
MT; LSd. Ferner: Hymnar. ms. Moissiac. saec. 10. Cod.
Rossian. VIII, 144. RM. - Codd. mss. Rhenov. (Werner n. 139): Cod. Turic.
91. saec. 11. in. Ra; 82. saec. I0/n. Rb; 97. saec. /12. Rc; 129. sacc. 12. in.
Rd. - Cod. ms. Monacens.Clm. 16119. saec. 11. (Mone UI, 97). M. -
Aufserdem im Cod. ms. Cap. Veron. 109. (102.).
1, 1 Deus RM; Diem sacrati hominis Rd, M. - " 1, 2 vita RM, Rb.
(Infolge dieser Varianten figuriert vorstehenderHymnus bei Chevalier ira
Repert. hymnol. unter vier verschiedenen Nummern).- - 1, 3 Hic MT, Ra,
Rc; Sic RM; praedicansRM. - 1,4 beataRd, M. - 2, 1 AndreasRa;
apostolusRa, Rc. -- 2, 2 Hoc ipso Rb4,M; iam fehlt Rc; ipse in vocabulo
R<i.- - 2, 3 DecorushisdemRa, Rb. - 3, 1 ab alta M; provehiut RM.-
3, 2' fehlt M, dafiir nach3, 4 (bezw.3, 3): FiguramChristi imitansM;
Crucemque beataRa, Rb1; CrucerabeatamRb2, Rc. - 3, 3 amatprae-
parat KM; properat Kc. - 3, 4 futura MT. - Strophe 4 felilt RM. - 4 2
- 133 -

Cluit ist wohl eine spatere Bildung statt desgebrauchlichencluet; gemello


stipite Ra, Rb, Rc. - 4, 3 Dum fehlt Rd, M; vincens Rd. - 4, 4 Crucem-
que Ra, Rb; cruceque Rc; pandis MT; pendens Rc; sanguine Rb, Rc. -
Strophe5 fehlt Rc; dafiir eine eigne Strophe:
Tua nos semper, Domine | Commendetintercessio,
Cuius relictis retibus | Tu factus es discipulus.
5, 1 fobetoMT; faveto Ra, Rd. - 5, 2 Nostriquecuram Rb; Curam nostris
MT, RM, Ra. - 5, 3 Qui Ra; crucis mysterium RM. -- '>, 4 potiraus ve-
niam Ra. - Doxologie: Deo patri. MT, LSd, Ra, Rb, Rc, Rd; Deo patri
sit gloria RM.
Cfr. Migne 86, 1262; Daniel I, 8. - Dieser Hymnus wird vielfach dem
hl. Damasus zugeschrieben (vgl. Migne 13, 381); die Frage uber Ursprung -
ob romisch oder mozarabisch - und Verfasser desselben ist noch nicht
spruchreif.

92. In sancti Andreae.

Atl Laudes.

1. Omnipotenti Domino 5. Non timens cruciatibus


Prostrati oranes supplices Esse in cruce postulat,
Reddamus gratias sancti Ut inde emigraverit
Andreae pro certamine. Ad sedem veri Doniini.
2. Redemptorem[qui] deprecans 6. Tunc populi clamoribus
Ipsum vernm agnoscere, Dantes voces in auribus
Daemonibus invidiae Aegeae iniqui, pertidi,
Fallacibus resistere. Defenderet apostolum.
3. luvatus Cbristo Domino 7. lamiam in cruce positus
PraedicavitAchaiae, Veritatem[que]praedicans
Convertit oranempopulum Ornatusbonis moribus,
Et sese cruci tradidit. Pius, sanctus, castissimus.
4. Ecce, lesos omnipotens, 8. Uero Aegeasteterrinius
Cuias cruce snspensusest, Daemonibus arripitur,
E caelis evocatus est, In inferao suscipitur,
Per fidem coronatus est. Tenebris sociatus est.
9. Sed frater ipsius tenens
[Sancti] corpus apostoli
Sepelivit intrepidus
Cum magna multitudine.
X. - 1, 3 Reddamus gratias pro. - 1, 4 Sancti Andreae cartamine. -
2, 3 invidere. - 3, 3 Convertitur omnis populus.- 4, 1 En tibi It.-.su-s. -
5, 2 Sed se in cruce.- 6, 3 inique perfide.- 6, 4 Defende.- 8, 1 Ae^eas
vero. - 8, 3 In fehlt. - 9, 1 Frater vero ipsius.- DasAkrostichon,,OrieiltiuN"
nennt wohl den sonst uubekannten Autor. - Cfr. Migne 86, 1264.

93. In sancti Angostini.


1. Lnx, Deus Christe, pietas redundans,
Qni tuum vatem haerese reductum
Rite Augustintim amansque alumnum
Efficis auctum.
- 134 -

2. Huius obtentu dolum hinc remove,


Patriam serva, populos guberaa,
Omnislis absit, affluat redemptis
Gratia pacis.
3. Caritas efBet copulans rescissos,
Sit procul ira, abeat ruina,
Clades abscedat, fames atqae langnor,
Noxia quaeque.
4. Clerus doctrina rutilet corusca,
Pontifex celsum apicem retentet,
Labe abstersa operibus(que) almis
Plebs placitura.
5. Laus tibi instet iubilo perenni,
Trinitas simplex deitasque una,
Cuncta qui condens opifex in aethre
Crederis auctor.

MT; LSb; LSd. -- 1, 2 haeresem LSb. -- 1, 3 Agustinum LSb; que


feMt MT, LSb. - 1, 4 Efficis hactum MT. - 2, 1 hic remove LSb. - 2, 3
abluat redemptisLSb. -- 3, 1 copulamreoisis MT. - - 3, 2 habeatruinam
LSb. - 3, 3 Cladis abscedat,famis LSb, LSd; abscedant MT. - 4, 1 doctrinae
rutilet corusco LSb. -- 4, 4 Post Hss.; placituri LSd. - 5, 1 tibi insultet
MT. -- 5, 2 deitasque summa LSb. - 5, 3 quae condeus LSd. -- Als
zweite Doxologie in LSb:
Gloriam Christo patulo canamus
Ore praestanti sive servienti
Cuncteque pollent deitate simplex
Trinus et unus.
Cfr. Migne 86, 1200.

94. In sain-ti Bahilae.

1. 0 sacerdotum inclita corona


Atque coruscus Levitarum ordo,
Clero ascito praecinamus hymnom
Mente benigni.
2. Formam exempli Babilas antistes
Nobis tenendamdimicansimpressit,
Ne templi Dei ostia pandamus
Callido hosti.

3. Hic vir virtute fidei munitus,


Antiochenamregeret dam arcem,
Sprevit profanum atriis a sanctis
Numerianum.
4. Ilico captus sistitur tyranno
Infola veros Christo immolandus,
Versntiora abdicat asserta
Yerom utendo.
- 135 -

5. Refutansnamquedogmataperversa
Rerum fatetur omnium auctorem,
Celsi parentis coaeternam prolem
Orbem creasse.
6. Aris hortatur daemonnmlitare,
Spernens artatur bacis catenarum,
Collo gravatur pondere bolarum,
Compede pede.
7. Fit gregi pastor magnumdocumentum,
Urbi monstratur veluti contemptus;
Hinc ovans defert Christo vota laudum
Victor insignis.
8. Fictile vicit ratiocinando,
Vanas perdocet artes liberales,
Indicit sensuni potios disertnm
Trium puerornm.
9. Suboles sequens, genetrix quos mitlit
Agonjzandos iiraesule cum almo,
Qui alapati putrem et magistrum
Eundfm dicunt.

10. Hic quippe parens verus ut Abraham est,


Hostiam qui se tribus cum pueris
Obtulit sacra stipitis in ara
Regi polorum.
11. Inter insontes lotis ulnis ambit
Sacrum altare stipite elatus,
Dira dum perfert vincla vel tormenta
Comites docet.
12. Simul confessi nomen trinitatis
Sustinent simul lacerantum ictus,
Sed rapnere ab hoste tropaeam
Dono divino.

13. Ad perimendum postmodum producti


Alacres pergunt carmen praecinentes
Tripudi psalmum ultra quadragenura
Voce sonora.
14. Tunc praesul plebem contestans affatnr,
Ita ut esset vinclis oneratus,
Ad confundendnm iudicem profanura
Sepeliretur.
15. Parvulos quoque Babilas litandos
Patri assignat ense verberandos,
Quorum agonem pulchrius consummat
Sanguine fuso.
- 136 -

16. Quiqueconsaeptiurna sepulcrali


Yigent perennimemoriapassi,
Sedepromissapotiti in arce
Diademati.

17. Bino in ipsis munere per ipsos


Obtines missos, civitas quaesita,
Nimium gaude glorians in Christo
lubilo magno.
18. Hic obsequendamembra rediviva
Possident, sursum animas victrices,
Stolis indutas candidis, fulgentes
Palmas gerentes.
19. Inde, redemptor,cerne de supernis
Batem redempti gregis incubantem
Saecli in raare, turbine impulsam
Tentationum.

20. Dexterae tuae auxiliom praebe


Eamque cunctis a malis defende,
Tecum victuram vehens in supernis
Aevo perenni.
21. Gloria summa, Christe, tibi semper
Simul cum patre spirituque sancto
Sit nunc et semper, soli tibi Deo
Triuo et tmo.

MT; LSd; X. - 1, 2 coruscumMT. - 1, 4 benigna X. - 2, 3 templum


LSd; hostia MT, LSd. - 2, 4 Callidi hostis LSd. - 3, 1 Vir hic LSd. -
3, 2 dura reeevet MT, LSd; dum fehlt X. - 3, 3 a fehlt X. - 4, 2 Infiila
vero X. - 4, 4 Vera X. - 5, 3 aeternum LSd. - 6, 1 Aris abtutur LSd. -
6, 2 SpernesLSd; face catenarum X. - 6, 3 boiarum X. - 6, 4 in pede X. -
7, 1 grege MT. -- 7, 2 Urbis MT, LSd. - 8, 1 ratiocinandum LSd. -
8, 2 Vanans MT, docens X. - 8, 3 Lies: lndidit seusum. -- 8, 4 Lies:
Tribus pueris oder Pueris tribus? - 9, 2 Agonizando X; cum alto MT. -
9, 3 Quia pati patrem X. -- 10, 1 Abraam est MT, LSd. -- 10, 2 Hostia
MT, LSd X ; cum puris X. - - 10, 3 aram LSd. - 11, 1 lotus undans
ambit X. - 11, 2 stipiti MT, LSd, X; delatus X. - 11, 4 ComitansMT,
LSd. -- 12, 2 laceratumhictus MT; laceratushictus LSd. - 13, 3 Tripudi
psalmi MT; Tripudii almi X; ultrice MT, ultricem LSd, X; von dem Worte
tripudi an fehlt das weitere LSd. - 13, 4 Voce honorant X. -- 14, 2 hone-
ratum MT. - - 16,1 coneeptiX. - 16,3 SedespromissasMT. - 16,4 Dia-
demateX. - 17,2 civitasqueita X. - 17, 4 lubili MT. - 18, 2 Possidet
MT. - 19, 3 turbine impulsantemMT. - Cfr. Migne 86, 1079.

95. In sancti Balilae.

1. [Fideles]Christi praeparate
mentem,
Babilaefestum[celebr]aterite,
Voce et corde promite [huic bymjnum
Et laudem Deo.
- 137 -

2. Numerianus imperator, ecce,


Adiit aulam [Domini] cacloruni,
Non adorando sed, ut macalaret,
Rabidus venit.

3. Fideles loci adgregavit almus


Dei sacerdos, Babilas praeclarns,
Hort[atur illos: Detinere] mortem
Christns est potens.
4. Christus corona nos arniare iuvat,
Opem impendit, cum iubet, tyrannum
Ne patiamnr liinina ingredi;
Impius ille.
5. Signo se crucis armavit in fronte,
Spiritn sancto repletus processit
Obviam regi, exprobravit dicens:
Abhinc recede.

6. Audiens ista secessit impudens,


Frendensin c[orde]pervenitad domnm,
Tribanal sibi praeparare inssit
Extremo dolens.

7. Offerre inquit officio suo


Rebellemillum [hom]in[em],qui verbis
Pro

Strophe 8 feblt.
9. Christus qua
. . voluntati
Per eius trina
Et cr . . .

10. Tibi, tyranne, tribuit honorera


nempe creatorem,
yui tibi corpus
Recalcitrasti.

11. Furore caeco et torvo aspectu


Imperat [ille], ut per civitatem
Onustusferro et inca[tenatus]
Pertraheretur.

12. Tractus ad ducem, ut perspiceretur


Agra [sic!] tyranniquosille educavit,
Melior, inqait, imperator saeve
- 138 -

MC.- 1, 1 properate
mentero. - 2, 2 Hahietaulam.- 3, 1 Fidehs
loci adgrababit.
- 3, 3 Ort[atur].
- 4, 1 ornare
iubet.- 4,2 Opem fefelht
quem.- .5,3 regis.- - 6, 4 Extrenodolore.- - 11,1 turbo aspectu.-
11, 3 Onustum.- 12, 2 Unvergtiindlich.
Zum Verstandnis cfr. Acta SS. lan. III, 185 sqq.

9C. In sancti Bartholomaei.

1. Aeterni proles patris et incliti,


Compar et illi esse qui nosceris,
Spiritus alme, certam potentiam
Tenensper aevumrebus in omnibus.
2. Bartholomaeus, ecce, discipulus
Tuus ab intus saoctus et eforis,
Apostolorum sorte miriftcus,
Nunc, ecce, fulget aethere sublimis.
3. Cuius dicata festa se prodeunt
Nunc et perenni raunere populos
Certe refovent nec non et imbuunt
Caduca saecli temnere fortiter.

4. Cuius precatu, sublimis pontifex,


Tete rogamus infirmi servuli,
Probra dimittas, munera praebeas,
Tua sit gratia miseris servulis.

5. Bartholomaee, niartyr apostole,


Dignare nobis esse per omnia
Saecla patronus et fave cernuos
Nosque beatos effice servulos.

6. Tni precatus gratia faveat,


Quos obsequelam conspicis affatim
Tibi dedisse supplices annuatn
Cursu labentis tempore saeculi.

7. Sit tibi laus, Christe, per omnia,


Aeterno patri sitque potentia,
Sit dono quoquegloria perpetim,
Unus qui regis omnia saecula.

Tc; X. - - 1, 1 inclite Tc, X. -- 1, 3 almi Tc, et almi X. - 2, 2


efiferusTc, X; lies vielleicht deforis.- 3, 3 refobentTc; refovantX. - 3, 4
saeeuliTc X. -- 4, 1 sublime Tc, X. - 4, 4 Ad sitque tua gratia servulis
miseris X. - 5, 3 SaeculaX. - 6, 1 precatuTc, X. - 6, 3 annuaTc, X. -
6, 4 temporaX. -- 7, 2 que fehlt X. - Cfr Migne 86, 1191.
- 139 -

97. In suiicti Bartholomaei.

1. Exaudi, Christe, nos patris potens,pie,


Celse, te semper obsecramus,inclite,
Celsusqui solus es Deiquefilius,
Es qui dilectus, ecce, matris unicus,
Ymnum perfectumet canorumdicimus.
2. Multis cum saepedulcibusquevocibus
Nec non nunc ergo mitigando consonis
Uerbis et corde personemus inclitum
Servis cum irae Spaniae fidelibus,
Bis laudet chorusergo recte filium.
3. A Christo missus, ecce, namqueapostolus
Regni regnante et Deo patre inclitus,
Tergens perrexit Indiani potissimum;
Hinc coepit fortis exhibere gloriam
Omni cum cordis inclita potentia.
4. Linquens peccata India superflua;
0 quam laudandus, ad Dei clementiam
Magnumqui facit semperalmae filium!
Est quisquam verus? Ecce, verus est Deus,
In caelo namque Incet luce saepius.
5. AugeDS fulgensqne famulis potentia,
Possit ut recte semper inde gloria
Ostendi raagna et altitona in aetbera
Seu terris nempe terrulisque fortia
Ter nunc quaterque sit Deove gloria.
6. 0 Christi sancte Bartholomee, qui Indiam,
Lucis de luce per Dei clementiam
In regno, pastor, esse magni filiam
Quum praedicasses, ecce, celsa ad aethera
Uerbis fecisti iam olim usque in saecula.
7. Ergo qui infirmos advenit poposcere
Maestos vinctosve ipse tunc vel sospites
Fulgenssanabat,iramo sanctusoptime
Et collocabatinsuper perenniter
Cum sanctis rite Bartholomeus hic bene.

8. Index sed fortis et piis piissimus,


Talis, quem rite et est habere apostolum
Legis doctorem, in omnibus potissimus
Et sanctissanctuset piis piissimus,
Ostemquevincat atque hic apostolus.
- 140 -

9. Mercatusmagnesancteseuapostole,
Exaudi nostra saepia praeconia,
Linquenspeccatanostravel facinora,
Furvum serpentemet invidum, comissime
ludex, subverte,tegaturter sulfure.
10. Trino sit magnasemperergo gloria
A cunctis narnque tiliis perennia
Nnnc et per saeclasaeeulorumin omnia,
Unito namque sit Deo piissiraa,
Semperqui et saeperegnat ipse, gloriu.
L&d. - - 1, 2 Celsode semper.-- 1, 3 Celsoqui. -- 1, 5 perfectuniet
caterva.- 2, 2 mitigando consinms.- 2, 5 filius. - 3, 2 Deum patrera
inclitum. - 4, 1 Liquens; Indiae. - 4, 2 clementia.- 4, 3 Magnumque.-
5, 2 Possint; semperunda.- 5, 3 magnani.- 6, 4 Cum.- 7, 1 iiitirmus. -
7, 2 Maestisvinclis vel ipse tunc vel espite.- 7, 3 sancto.- 7, 4 con-
locabit " - 8, 1 piti>;.- 8, 2 Tulem quara. - 8, 4 Et sanctum sanctiset
pius piissimus.- -;, ~>Ho.stemqae. - - 9, 3 Liquens.-- 9, 4 Turbam ser-
penteraet invidain conissimam.- 9,-5 tergater ter sulfura.- 10,3 Et nunc
et. - - Akrostichou: Ecce uiiiuis Bartholumei apostoli (iue,m fecit Leo
Melfitaniu.

98. In sanctae Caeciliae.

1. Incliti festum pudoris 5. Sponsus hic furore caeco


virginis Caedliae comrainatur virgini,
Gloriosa praecinamus Sed beata virgo factis
voce prompti pectoris, dicta prorsus coraprobans
Quo soluta lege mortis Angelum munusquc caeli
tollitur in aetheris. mox adesse praestitit.
2. Germine haec virgo clara, 6. Adfuit promissus idem
sanctitate clarior, vir coruscis vestibus
Pectore Cliristum retentans Exhibens sertis coronas
liunc^jut1soluni praedicans ttoribus praefulgidas,
Ore spousum, mente saeclum, In rosis docens cruorem,
vicit hostem sanguine. castitatem liliis.
3. Pectoris sacri recessum 7. Munere hoc provocatus
munit evangclio, sponsus ad Christi fidem
Squalido corpus beatum Ilico fratris salutem
proterit cilido, imprecatusobtinet,
Noctis Imras et. diei Hini-(|ueumbo passionis
mentisimplenseantico. consecrantur
sanguine.
4. Haecenimsortitasponsum 8. Huncdeindevirgo Christi
germinisperfulgidi cousequens Caecilia
Angelum Dei fatetnr Hanc triumpbalis honoris
se haberevindicem, promereturgloriam:
Hunc verendout pudori Igneis thermis retrusa
det honorem, commonet. fit caloris nescia.
- 141 -

9. Plus calens sic igne Christi 12. Ecce, adventumfuturi


vicit ignem saeculi praestolamur iudicis,
Et vibrantis ensis ictura Sustinemus et beata
ter valenter sustulit, illa lucis gaudia;
Postque terris niembra ponit, Non rei tunc puniamur,
spiritu caelos petit. non crememur ignibus.
10. Inde nobis, sacravirgo, 13. Martyruni sed sacrosanctis
mitte caeli rnunera, adgregati coetibus
Liliorum vel rosarum Evadamus, quod tiraeraus,
inunus inde proroga, contuentes gloriam
Unde hausisti superna Regis almi, ad coronam
veritatis gaudia. evocati dexteram,
11. Liliis corusca in nos 14. Ut tuam, Ghriste, videntes
castitas praefulgeat, servuli praescntiara
Punicis rosis voluutas Gratulemur, gaudeamus,
passionis ferveat, personemusgloriam,
Criminis mole subacta Curiae caelestis arce
innovemur gratia. confovendi in saecula.
MT; LSd; X. - Ferner: Cod. ms. Rhenov. saec. 11. in. Cod. Tiiric. 91.
(Werner n. 213) R. -- 1,1 Inclite X. - 1, 3 Gloriosae R. - 1, 5 Quae R. -
1, 6 aethera X (Korrektur). - 2, 1 Germinet R. - 2, 3 praetentans X. -
2, 5 mente scelus X. - 2, 6 Vincit hostem sanguinem R. - 3, 1 Pectoris
sacris recussum MT; Pectore sanctum recessum R. - 3, 2 evangelium R. -
3, 4 protegit R. - 3, 5 Nocte orans atque die R. - 3, 6 canticum MT, R. -
4, 1 sponso LSd, R. - 4, 2 Germinet praefulgido R; praefulgidi X. - 4,4
sq. Habere vindicemque verende ut pudoris R. - 4, 5 Et honorem commonens
R. - 5, 1 hinc furore caecus R; furore ceto X. -- 5, 3 Et beata virgo
facta est R. - 5, 5 munusque ez caelo X. - 5, 6 praestit X. - 6, 3 co-
ronis R. - 6, 4 praefulgidis X. - 7, 2 sponsus fehlt R. - 7, 4 impetratu
LSd; deprecatus detinens R. - 7, 6 consecratur R. - 8, 1 Tunc Hss (sicht-
lich falsche InitialeJ; inde X. - 8, 3 Hac triumphalis MT; Ut triumphalis
R. - 8, 5 Igneis terminis R. - 9, 1 Plus nescia sig ignc R. - 9, 2 vin-
cit R. - 9, 3 vibrantes R; sensit ietum X; hictum MT. - - 9, 4 valentis
R. - 9, 5 Postquam terris membra punit R. - 9, 6 spiritus caelo petiit
R. -- 10, 1 Unde R. -- 10, 4 iiide fehlt R; inde preroga MT. - 10, 6 veri-
tatis gratiatn R. - 11, 1 sq. Liliis coruscat hymnos castitas praefulgida R. -
11, 3 Punicas X; rosas MT, X. - Von ^punicis rosis" an feb.lt alles Folgende
R. -" 11, 4 ferbeat MT. - 11, 5 raole subacto MT, LSd. -- 11, 6 inno-
bemur MT. - 12, 2 iudicii X. - 13, 1 Martyrum et X. - 13, 4 continentes
gloriam X. -- Cfr. Migne 86, 1252.
Der Text der Kheinauer Hs. ist ira Gegcnsatz zu den mozaraliischen
Quellen sehr verderbt. Auch Mone (III, 244 sqq.) edierte nach crsterer und
beniitzte dabei, uicht imrner glucklich, deii schondurch ISlanchini uingestalteten
Text von X.

99. ln sanctae Christinae.

Yirginis sacrae triumpbum 2. Haec namquc virgo, dum esset


prosequamur laudibus, parvula temporibus,
Quaeviriliter certando Concupivit regein Christum
hostem vicit improbum adorarc Duminum
Et servamlo castitatem Et neglectis simulacris
meruit praeconium. tus offerre pudicum.
- 142 -

3. Quaepaternaderidendo 7. Caediturnamquesuspensa
flagravel supplicia virgisquepertunditur,
Nonattenditpravaverba, Aeneumque vasrepletura
cor ad liaec non posuit, resina et oleo
Sed serenopoenasvultu Pice simulquetorrente:
sustulit viriliter. ibi alma raittitur.
4. Ipso nominebeata, 8. Uudis impressamarinis
quod Christina dicitur a Christo eripitur,
Appellari virgo pia Serpentium omne genus
et a Christi nomine depulit saevitia,
Derivatum patenssuum Mortem simnl ac tormenta
esse sic vocabulum. reputans pro nihilo.
5. Paternam tide probata 9. Tribus itaque devictis
iram teranens despuit, profanis iudicibns
Celsogaudiooppleta Trinitatein confitendo
divinitus gratia, triumphat feliciter,
Depellebat ac supernis Sic e saeculo vocata
incumbebat praemiis. migrat ad caelestia.
6. Nulluin banc tormentum fregit, 10. Tuo namque in honore,
nulla mors perterruit, virgo sancta, canimns,
Sed alacri corde cuncta luva cunctos supplicantes,
perferens certamina tege tuos famulos,
Irridebat cruciatus, Funde preces pro delictis
perdita vesania. Christo regi Domino.
11. Et tu, Christe, rex iminense,
audi preces supplicum,
Vota accipe cunctorum,
culpas dele scelerum,
Haec in festa hic orantes
esto in subsidium.

MT; X. -- 1, 3 QuemMT. -- 3, 2 vel suspiria MT. - 3, 4 nec po-


suit X. - I!, 5 poenam X. -- 4, 2 Christiana X. - 4, 4 sed a MT, X. -
4, 5 patet X. - 5, 1 probatam MT. - 5, 3 obletata X. - 5, 4 divinitus
gratulat MT; divinitus gratis tuis X (gratia = ncaeleste edulium" im folgen-
lcnHymnus- 5, 4 -). - 6, 1 Nulla hanctorraeutafregereX. - 6, 5 crucia-
tur X. - 7, 3 AeneusqueX. - 7, 4 oleum MT. - 7, 5 torrentem MT. - 8, 3
omnigenamX. -- 8, 4 saevitiam. - 9, 5 a saeculo X. - 11, 3 Vocem MT. -
11,5 Hanc MT; oranteswohl acc. absol. - Doxologie in MT: Gloria patri;
iu X: Gloria et honor Deo etc. -- Cfr. Migne 86, 1165; Acta SS. luli V,
503 (aus X), abgedruckt Daniel I, 200.
100. In sanctae Christinae.
1. Sacraevirginis triumphum 2. Ipsis primum dura inesset
prosequamurlaudibus, infantis temporibus,
Quaeviriliter certando Concupivit regemChristum
hostetn vicit improbum adorare Dominum
Et servandocastitatem Et neglectissimulacris
meruit praeconium. tus offerre pudica.
- 143 -

3. Quae pateraas ridens minas 6. Nulla illam vis arcebat,


Hagra qaoque respuit, nulla mors perterruit,
Nec intendens pravis verbis Sed alacri corde cuncta
aurem cordis adpulit, perferens certamina
Sed sereno nitens vultu Irridebat cruciatum,
aegra quaeque pertulit. perdita vesania.
4. Ipso nominebeata 7. Duobusitaque victis
se Christinam didicit profanis iudicibus,
Appellari virgo pia Varia tormenta portans
et a Christi nomine luliano pessimo
Derivatutn pandens suurn Innitente tandem finit
esse sic vocabalum. ista vitam iaculo.
5. Patre nequam perfurente 8. Tuque, alma Dei virgo,
illa celso gaudio cuius ista canimus,
Exsultabat et aerumnas luva cunctos supplicantes,
caelesti edulio tege taos famalos,
Depellebat ac supernis Fnnde preces pro delictis
incumbebat praemiis. Christo regi Domino.
Tc. - 1, 6 praeconio. - 2, 2 infantala temporibus. - 2, 5 nec lectis. -
2, 6 Wegen des Reimes ware pudicum zu erwarten; aber der Reim ist auch
4, 6; 5, 6; 6, 2 nicht beachtet; der Sinu ist iii beidt-n Fallen fast ^K-i<;li.
3, 1 pateraa. - 4, 2 Christina; vk-lleicht aber war diese anormale Kon-
struktion damals gelautig. - 5, 1 Pater nunquam. - 5, 3 aerumna. - 5, 4
caelestis. - 5, 5 Depellere hac. - fi, 1 Nulla illa irascebat. - 6, 4 prnfp-
rens. - 7, 1 vinctis. -- 7, 5 tante tinis. - 8, 1 Teque. - 8, 3 cunctis. -
8, 4 teque tuos. - Dieser und der vorhergebende Hjnmus scheinen zu
einander in abnlicbera Verhiiltnis xu stehen, wie die 2 Hymnen nClange, lyra,
Zachariam" auf Joh. Baptista.

101. In sancti Christophori.


1. 0 beate mundi auctor 4. Deciusque imperator
atque rerum conditor, captum a comitibus
Qui non es acceptor ornnis Necti suis hunc beatum
personae nec niunerum, nititur militibus,
Sed, in his qui te requirunt, Quem virilem prorsus essc
ades clementissimns. bello adprobaverat.
2. Qni beatnm caeli civem, 5. Elegans hic cstatura,
Cbristophorum martyrem, mente elegantior,
Eximens a caenulento Visu fulgens, corde vibrans
limo pravi germinis et capillis rutilans,
Glorioso tuo nutn Ore Christum, corde Cbristum
praesciendo attrahis, Christopborus insonat.
3. Spreta sai vir devotas 6. Iste nempe linguae nostrae
generis flagitia nescienseloquia,
Veritatis seqneretur Christi in virtute dari
promptior vestigia sibi patrem imprecans,
Ac proinde tuam, Cbriste, Ilico Deo favente
potiretur gratiam. loquebaturomnia.
- 144 -

7. TuncdeindeaulamChristi 12. Aquilinamtnnc deinde


precatoras
adiens sanctamque
Gallenicara
Postulataimpetravit Poenisactassaevienter
virgamsoarafrondere, litat Christomartyres;
Virtuteqnaroboratus Pugione
consecravit
in agoneproficit. memoratos
railites.
8. Veritatisplenafide 13. Ignibusposthaecbeatom
insequens vestigia deputatatrocibus,
Militnmse persequentum Attigit sed nusquamillutn
fragminamultiplicat, flammaepyrsusvalidus,
Quohaberentsatnrati Non secusut aurumfalgens
plenacunctisaccula. rutilansegreditnr.
9. Ad fidem Cbristi proinde 14. Sociis dehinc ad astra
convocati milites decem missis milibus,
Cum beato Christophoro Qaospro Christo desecavit
fonte almo lavacri gladius tyrannicus,
Expiati gestiebant Ense idem verberatns
rudimenta fidei. aetheris provehitar.
10. Unde hunc, deinde istos 15. Inde omnes te precamur,
colligatos milites Christe fidelissime,
Una voluntate sistunt Ut tnae promissionis
Decii conspectibus, foedera non abneges,
Qui duro sermone sanctos QuaecurasanctoChristophoro
pvotinus aggreditur. pepigisti dnlciter.
11. Memoratus rex crudelis 16. Sed per eum mereamnr
furibundus acriter assequi caelestia,
Sanctnmiubet Christophorum Amputata prorsus nobis
pensum radi ungulis, omnia piacnla,
Denudatis donec costis Fulgeat perennis Deus
carnibus discerperent. in aeterna saecula.
MT; Tc; LSb; LSd (nur die 6 ersten Verse); X. - - 1, 3 omne Tc. -
1, 5 Sed dum quisque te requirit MT, LSb, X. - 1, 6 adest LSb. - 2, 1
beatum Christophorum LSd; cibem LSb. -- 2, 2 Caeli cibera (darauf fehlt
ein Blatt) LSd. - 2, 13Eximis LSb; atenulentoX. - 2, 4 vino pravi X. -
3, 1 Secreta
quosvidebaturTc; Secreta
suidevotus
LSb; SpretaquoqueMT;
Spretaquevir X. Zu dem acc. absol. vgl. 16,3 sq. - 3, 2 generisefflagita-
vit Tc; flagitie X. - 3, 3 Ut veritatis X. - 3, 5 Atque indeLSb; tua X. -
3, 6 gratia Tc, X. - 4, '"'>sq. nach 4, 5 sq. gestellt LSb. - 4,5 virileMT;
Quemviti leprosusesseX. - - 4, 6 adprobaberit
Tc. - - 5, 1 Elegansque
statura MT, X; Eligans Tc, LSb. - 5, 2 eligaatior MT. - 5, 3 Viro Tc;
cordafibransLSd. - 5, 5 Christum,mentesaeculumLSb. - 6, 1 Ste
nempeLSb (sehr wichtig wegen der Schreibweise).
-- 6, 3 sq. Christe in
virtute sibi dare patremimpetratLSb. - - 6, 5 fabenteLSb. - 6, 6 loqui-
tur X. 7, 1 aulaTc, LSb. - - 7, 2 precaturusaderensMT; audiensTc,
X; adsistitLSb. -- 7, 3 PostulabitLSb; Postulatus X; impetrabitTc; im-
petrareLSb. - 7, 4 nfirondere"ist sehr auffallendwegendes rhythmischen
Verstofses.
- 7, 5 Virtutecorroboratus
MT; quamroboratusLiSb. 8, 3
Militum sempersequentem
LSb; Militum persequentiumX. - 8, 4 fracmina
MT, LSb. - 8, 5 Quod X; Quo veherentMT; aberrentTc; aberentLSb-
- 145 -

habereX. - - 8, 6 runrti plena Tc; cuncta LSb; cunctis acola X. - 9, 1


Cliristi doindu I,Sb. - 9^ 2 evocati MT; provocati LSb. - !>,3-10, 2
lehlen Tc. - - 9, rudimento gratiae MT, LSb, X. - - 10, 1 Vatem hunc
MT, X; Yndc tunc- l.atum istnm LSb; isti MT. - 10, 2 colligatum MT;
cf>lli<;anti-sLSb. - - 10, 6 Quem MT, Tc, LlSb, X; diro MT; suo sermone
LSb; sanctus X. -" 11, 1 Nec mnratus MT, X (cfr. 12, 6). - 11, 4 rudis
ungiilus X. - . 11, ,5 eius cnstis MT, LSb; Denudatae eius costae X. -
11, 6 excerpfi-fnt MT, Tc, X; diso-rjit-rct L.SIi. -- 12, 1 Aquilina Tc, LSb,
- 12, 2 Gallenica LSb; Gallonicam X. - - 12, 3 Yehementer poeriis
artas (actam X) MT, X; artus rcvii-ntcr Tc.- actus sevientes LSb. - - 12, 4
ilii-:in>< ('liri-<tc. niartyn-in '!'<"; rlirat LSb; saevienter dicant rliristo X. -
13, -' .-itruciterMT. - 1:1,'"'"se nux(|iianiMT, Tc; Attigit SCT.SIIS
postquam
ill' X. - - Y-'>,4 pyrus MT, Tc; pitus I.SI>; -piitu^ X; validis Tc. -" 13, 5
Xain secus MT; Nam sicnt ut Tc; Nam secus aurum LSb. - - 14, 1 Socii
'!'<"; Socii dehiiic tlilatant X. - 14,2 missis milites MT; missos milites LSb;
castra decem milia milites X. - 14, 5 verberati X. - - 14, 6 aethere Tc;
ai-tlicr.i X; provolbitur LSb; provehuntnr X. - 15, 2 sponsor fidelissime
MT, Tc; pater clementissime X. - 15, 3 Et X. - 15, 4 foedere non neges
X. -- 15, 5 Quam Tc; Quum LSb; Quo X. -- 16, 1 Sic per X. -- 16, 3 a
nobis MT. - " 15, 5 perenne sidus Tc; Et fulgeat perenne Deus X. - Cfr.
Mig-ne 86, 1166.

102. In sancti Clementis.

1. Clementis festum celebratur hodie,


Venite, plebes, et mirate compotem
Asseclam Petri, Domini apostoli,
Romanae sedis tertium antistitem,
(Juem sibi Christus consecravit martyrem.
2. Hic halritainlo in urbe Romulea,
Adnuntiando lesum Christum Dominum
Illurninavit Tlieudoruin Sisinium,
Dum viso Petro orans ipse prospicit,
Sic a Clemente baptizatus credidit.
3. Hic praedicando Christi evangelium
Et convocando catervas fidelium
Traiani iussu ducitur exsiliura
Trans Pontum mare in praeruptum eremum;
Ibi peregit insigne miraculum.
4. Aquarum venas ex abysso eduxit
Et satiavit sitientes incolas,
"^ui per metalla excidebant marmora
Et aestuabant tabe siti valida
Pro Cliristi nomen portantes supplicia.
r>. (^iuos ubi cernit beatus pater bino
Poculum ferre sibi miliario,
Hortatur cunctos praedicandum Dominum,
Ut suis fontem aperiret laticum,
Sacris salubrem mire confessoribus.
B1 u m e, Hymnodi Gotica. **'
- 146 -

G. Quorumoblata dum litaret immolans


Sacer antistes, meritis insignior,
Agnum astarecernit sibi Uorninum
SJgnautcinlocum, quem ut idem pupugit,
Klifit undam adfluentem ii\ fluvium.
7. Haec faraa cunctas per gyrum proviucias
Complens[mox] plebesad credendumexcital,
Quae cuiitiurntes suscepto baptismate
Capiunt iioniiani tidei catbolicae
Condunt et aedi-s quindecenasquinquies.
8. Ob boc crescente aemula invidia
Profundum maris mergiiur cum ancora:
Ibi liumatur se])ulcrali camera,
In qua receptus: uxbtat nunc ecclesia,
Ubi fideles confluunt per saecula.
9. Qui cursu uimi U-ctus aqua valida
Alto in mari sublns undas latitat;
Cuius recurrens annua festivitas
Recedens mare fere tria milia
Per septem dies vias praebet fulgidas.
10. Cuius sepulcrum velut aurum rutilat,
Ancora colli ut argentum cmicat;
Facit virtutes per tideles petitas
Agentes Deo gratias multimodas,
Qui praestat sanctis tanta uiirabilia.
11. Te ergo, Clemens, martyr alme, supplices
Agonis tui celebrantes gaudia,
Te bodierno poscimus cum fletibus,
Ut reis assis, succurras labentibus.
Ac per tc culpae careamus cumulo.
12. Exemplo tuo versi a pcioribus
Ad meliora contendamus iugiter,
Optimiora ambientes dignius
Mandata vitae servemus, felicius
Ut post sanctorum adunemur coetibus.
13. Christum rogemus, verbum patris unicum,
Et obsecremusahnumque espiritum,
Ut mundi procul auferat iactantiam,
Virtutum nobis donet abundantiam,
Per quam aeternam mereamur gloriam.
14. Gloria patri, gloria sit filio,
Gloria sanctoprocedentispiritu,
Qui Deusunus regit mundi machinam,
Disponit cuncta revolvendatempora
Tenetqueregntimperpetitn per saecula.
- 147 -

MT; LSd; X. - - Ferner: Hymnar. ms. Severinianussaec.I0/n: Cod.


Vatic. 7172. V; Cod. Paris. 1092 P. (Anal. XIVa, 128 sq). - - 1, 2 plebs
et miramini X; i;<>iiipiitfsMT, X: inirate jirincipem V, P. - " 1, 4 tertius
MT. 1, 5 sibi Chrixtiis MT, V, 1'. - - 2, 1 Qui digne regensRomuleos
pnpulos X. - 2, 2 lesuin fehlt LSd. -- 2, '"' Inluminabit MT; Thcodore
MT, X; Teudore LSd; Theodora V; et Sisinuium V, P. - - 2, 4 Dum
visum Petrum MT, V, P; in soporem MT; in sopore V, P; ipsa I,Sd. -
2, 5 Sicque Cli-mente V, P. -- 3, 2 f.-lilt V, P. -- '"', '"' Traiano MT; dnci
ad V, P; in exsilium X. -- 3, 5 Ibi fehlt X. - - 3, 1 protulit X; cduxerat
V, P. - 4, 2 infulas V, P. - 4, 4 Et satiabit LSd; Extnaljant X:
Exaestuavit V. P; et *iti MT, X; sitieiitcs V, P. - 4, 5 nniiiiiie X l.sk-litlicli
Korrektur von Ortiz); die befremdendc Konstruktion von pro c. acc. und
abnliclies begegnet uns im Mnzarabischon aber haufig). - Str. 5 - 7 fehlen
MT, LSd, V, P. -- 5, 1 beatus ater X. - 5, 3 cunctus ad X. - 6,4 pu-
pungit X. - 7, 5 Condiunt aedesX; quinquis X. - S, 1 Profundu MT, X, V, P;
mari MT. - 8, 3 Ubi X; limatur V, P. - 8, 4 Hinc adreceptusadstat V, P;
fundata exstat X. - - X, 5 fidelis congruunt V, P. - - 9, 1 cursus V, P. -
9, 2 mari mergi undas lagitat V; mergi nnda flagitat P. -- 9, 4 Reeedit
LSd; Recedens ponti X; tria miliaria X; ad tria inilia V; ad tria pL-rnulia
P. - 9, 5 viam V, P " - Strophe 10 fehlt V, P; statt dessen eine eigene
Strophe (Aual. XIV, 129, Str. 7). -- 10, 3 Fiunt MT, LSd, X; vielleicht ist
zu lesen per fideles petias (= petita, preces), bei welcher Annahme fiuut als
richtig zu belassen ware; ock-r uuter Aufgabe des Reime.s petitae? - Strophe
11 u. 12 fehlen LSd, V, P. -- 11, 3 Te hodie X. -- 11, 4 reis lapsis X. -
11, 5 Hac MT; culparum X; cumulum MT. - - 12, 2 adtendamus MT. -
12, 3 Optima ambientes X (Korrektur von Ortiz; beseitigt die sonst be-
achtete Caesur und vermindcrt den Vers um 2 Silben, die daun Loreuzana
durch ,,ambientes et nos diguius" zu ersetzen suchte); Obtimiora MT. -
13, 1 Ipsum MT. - 13, 2 almum sanctum spiritum V. P. -- 13, 3 iactantia
MT, V, P. -- 13, 4 abundantia V, P. -- 13, 5 Per quod MT; Per Quem X;
Per quo aeterne evadaraus tartare V, P; habeamus gloriam MT, X. - 14 In
der vorgelegten Fassang nur in LSd. -- 14, 2 praecedenti LSd. -- 14, 4 re-
volbendo LSd. - Die Doxnlogie felilt MT; liat in X folgende Fassung, welche
zu vergleichen ist mit der Doxologie in Nr. 130:
Praesta, quaesumus, unita potentia
Replensque globi cunctam solus macliinam,
Virtute tirmans, ingens adest(o) gloria,
Aeterua cuius laus et clemeritia
Et honor iugis affatim per saecula.
Die wieder anders lautende Form aus V und P siehe Anal. 1. c. - - Cfr.
Migne 86, 1256 und 151, X21 sq. An ersterer Stelle Abdruck aus Lorenzana,
der MT und X beniitzte; ari letzterer Htelle aus Ozanam, der V zu Grunde
legte (vgl. Chevalier, Poesie liturg., 214). -
Pie Feststellung des Textes bietet viele Schwierigkeiten. In welcher
Hs. sind Kiirzungen vorgeuommen, oder \vo finden sich eventuell Inter-
pidationen? Str. 5-7 sinrl absnlut entbclirlicli; abi-r durcli ihre Entfcrnung
wird die Legende vum Lamine und di-r Wassrrquelle gar knapp und un-
vnllstandig im Gegensatzc zur sonstigen Hn-ite der Darstellung, und IStr 8
reilit sich ininder gut an. - - Ist fcnit-r urspriinglich der Reim vollstjindig
durchgefiihrt worden? Wenn ja, so erscheint Str. 6 vurdiiclitig und folglich
mit ihr Str. 5 u. 7; oder durch Uinstcllung wan.- in ilir der Reim zu re-
konstruieren. In X - der einzigen Quelle fiir jcnu 3 Stroplien - ist namlich
nicht selten dcr Tcxt durch Verstellnng der Worte verderbt. Bei eventueller
Wiederherstelliing dcs Reimes erhcbt sicli die WL-iti-rr Frage, inwiewftit da-
bei der natiirliche Wortaccent zu wahren sei. Sehen wir einstweilen ab vun
Str. 6, so w-ire der mangelhafte Reim beilbar: 2, 1 durch die Lesart von X:
Qui digne regensRomuleospopulos (bezw. populosRumuleos);4, 1 durch
10*
- 148 -

V u.P: (elduxerat; 11,2 durchUmstellung: gaudia celebrantes


fbezw.Agonera
tuum celrbrantts gaudiis);12,2 durcliUmstellung: iugitercontendamus
(!"/,. n.iitriiil.-iiiiiisocius).-- Bednitriiilrr warendie notigenAudenmgen
IMI8tr. 6: 6, 1 immolans dumlitaret; tf, 2 insignitusmeritis ; 6, 3 Do-
minurn .ilii cernit; 6, 5 Undam(arjfluentemin fluvium elicit.

103. In sanctae Colnmbae.

1. Nardus Columbaefloruit, 4. Cum in lupanar posita


Ligustra fraglant hortuli, Intrantis ad se luridam
Fukite laetam floribus, Libidinem compescuit,
Stipate malis virginem. Sesequeflammisexuit.
2. Haecregis apta amplexibus 5. Sic liberata ab ignibus,
Et osculisgratissima Locis retracta scenids,
Christo tidem, quam spondcra. Mucrone stricto plectitur,
Ouoris arrha consecrat. Nuptnra caelo asciscitur.
3. Ignes gemellossaeculi 6. Cui vox ab astris intonat,
Stravit, subegit,depulit: Veni, Columba,personat.
Flammam petulcam barbari Tu vocibus nostris favens
Focosque admotos sibi, Fac nos polorum compotes.
7. Praesta, pater piissime.
MT; LSa; X. - 1, 2 flagrnnt MT, X ; oouli X. - 1, 4 Estipate X. -
2, 1 abta LSa. - - 2, 4 arrum LSa. - 3, 1 Igne X; gemello LSa. - 4, 2
Intrante.s X. - 4, 4 exurit X. - 6, 1 resonans X. - 6, 3 fabens LSa. -
1, 1 Die sjviitvr ;nigi'hiui^t>- I"^i>lf)^ii- vnllsliiinlig in X; Praesta pater MT;
Deo patri LSa. - Vgl. Migne 86, 1310 und 34, 115 inter opera S. Maximi
Caesaraugustani.

104. In ss. Cosmae et Damiani.

1. Plebs Deo dicata pollens 4. Ore, tactu, posse, iussu


et caterva multiplex, eum medenti gratia,
Coetus et conventus omnis Igne ferri, igne verbi
tentus orbis ambitu, cuncta siccant morbida,
Sanguinis quos inundat unda Arte libri, arte caeli
singularis victimae. tota curant languida.
2. Aurium claros meatus 5. (Juidquidillis essesubstat,
et profundapectoris, ad salutem proficit,
Cordisintimasiraulque Una virtus formatipsa,
mentis alta pandite, quaequesunt vitalia,
Respia narratur,omnes Dum viget totum,quodore,
huc venite praepetes. <iuodmanu determinant.
3. En, novaprocessione 6. Ossa,nervi vel medullae,
prosilit miraculum, sangais,artus,viscera,
Dum medelae substatordo Spirituset omnepectus
plenusomnimunere, anxiosumtaediis,
NaravigentCosmas et alter Tota sanctisfcrre plenam
Damianus incliti. sic medelam postulant.
- 149 -

7. Ut ruat daemonet horror, 8. Laus tibi per omnetempus,


languor, ulcus decidat, trinitas indifferens,
Gratia culpam sequatur Laus, honorvirtusquesumma,
et scelus clementia, singularis gloria,
Sit malis omnino finis Quae Deum te saeculorum
et bonis aeternitas. personet in saecula.
MT; LSb; LSd; X. - 1, 4 temtus orbis MT; cruentus orbis X; am-
bitus LSb. - - 1, 6 victima LSb. - 2, 6 Hunc LSI>. - - 3, 1 praece^sione
LSb. - - 3, 5 viget X; et fehlt X. -- 4, 1 Lies: tactu pollent iussu? -
4, 3 igne ferri fehlt X. - - 4, 6 currant LSb. - 5, 3 formet ipse LSb. -
5, 4 quae sunt LSb. - 6, 1 medulla MT. - 6, 4 anxiolum X. - 6, 5 Totum
sanctosLSd; plena LSb. - 6, 6 mcdullaLSb; postulentMT. - 7, 2 Languor
omnis ulcus X. - - 7, 3 culpa LSb. - - 7, 4 clementiam LSb, LSd. - 8, 4
singularisvictima LSd. - 8, 6 permanetMT. - In LSb lautet die Duxolugie:
Gloria patri natoque semper et paraclito,
Laus, potestas atque virtus, gratiarum copia,
Qui(s) Deus vibit per omntj saeculorum .saecula[sic].
X liangt eine Doxologie in anderem Ver.smafsean:
Praesta, ingeuite, per unigenitum
Ki_'gnans qui pt-rpetim cum sancto spiritu,
<iliinpum continens iugi iudicio,
Sustenta aridam perenni imperio.
Cfr. Migne 86, 1229.

105. In sancti Crispini.


1. Jnsignem Crispinum laudemus martyrem,
Qui suo lavit sacro corpus sanguine
Et unum Deum sequenstrino nomine,
Mundura relinquens, simul eius copias,
In regno Dei consors factus angelis.
2. Non blandimenta huius aevi aspiciens,
Rectorem mundi Dominum praespicions,
Illum secutus magna cum laetitia,
Paradisoque properaos feliciter
Nefandum hostem reppulit perniciter.
3. Frontique suae Christi signum posuit,
Quod ipsum Dei pietas edocuit,
Quandoqueserpens insultare voluit,
Non ei cessit, sed alacri animo
Contra insultavit invido diabolo.

4. Omnipotentis Dei vera gratia


Tantam Crispino tribuit constantiam,
Ut carcer, poenae, flagra ve). incemli;i.
Nec sitis corpus famesve commaculant
Eiusque fidem violare poterant.
- 150 -

5. Laetusquemiles in caelumaspiciens,
Parata cervix gladium suscipiens,
Suoquefuso dedicatumsanguine
Corpussepulcrohumatumreconditur
Astigitanaeurbique reponitur.
6. Ad cuius corpus sacrum aegri veniunt,
Claudique,surdi, caeci vel lunatici,
Christum confessi salatem recipiunt
Et vere sancti martyris oracula
Sanitatisque medelam percipiunt.
7. Tu intercessor, alme martyr, praevius
Pro nostris malis intercede crebrius,
Ut abluantur cuncta nostra crimina.;
Animas nostras corpusque omne liberes
De persequentis inimici insidiis.
8. Indulge nobis, pater clementissime,
Pro tui sancti intercessu martyris,
Dele secreta, cuncta laxa criraina,
Ut annuis in tuis semper laudibas
Istud canamus festum laeti cordibus.
9. Gloria patri personemus famuli,
Gloria Christo concinamus pariter,
Qui nos redemit pretioso sanguine,
Mittens in nobis spiritum paraclitum
Heredes fecit in caelesti gaudio.
MT; X; Florez, Espafia sagrada X p. 472 sq. ^Hymno Gotico del
martyv S;m Vrispiu contejado por v\ P;ulre Roa con <lnsM*s. p. 85." F. -
1, 1 Insignem Christi Crispinum X. - 1, 2 suum X, F; laliit MT. - 2, 2
perspiciens F. - - 2, 4 Paraclisunic|iieF (wohl Knrivktur). -- 3, 1 suae sic
('liristus pnsnit X; sigiium (,'briiti F. -- 3, 2 Qui ipsum Dei pietatem ex
r.-iclii vidit rulere X; <)ni ipsuni ]iic ex caelo vidit eolere F. - 3, 4 Sed ille
forti et alacri animo MT; Sed alacri animo X. - 3, 5 Kenuntiavit MT, X. -
4, l Oniiiipf.t.-ntiMT. - 4, 2 Tanta MT, X. -- 4, 3 poenasMT, X. -- 4,4
Nec sitini famis corpore coumaculat MT; \i.-c sitis famis corpus comma-
culat X: nniiiimculi-ut F. - 4,5 pnti-rat MT, X. - 5, 1 miles cum caelum
aspiceret F. -- 5, 3 dedicato MT, iliratn X. - 5, 4 humanum reconditur X. -
"i, 1 rni-pns v,x.iti.|iu" v.-uiiint X, F. - 6,5 accipiunt MT. -- 7,2 intercede
propitius X. ^mpius F. - 7, .', m.-tra incta MT, X. - - 9, 1 und 9, 2
Gloriam F, X. - Cfr. Migne 86, 1251 u. 31, 199.
Tamajo (VJ, 224) schreibt v..rlif^euileii Hynmns dem Uischof Montanus
VOllToledo(522- 5:31)zu, leidcr ohnejede J!i-irn"unlung. Die Strophen-
anlangeergeben
dasWurt ,,Infolnti". als,, , in Akroatichon.(>bEi^enname
.'.1.i- wahrscheinlicher == Infulati, Hyronus eines Infulierten, eines Bischofs?

HM. Jn sancti Cncufatis.

1. Barcinon,laete Cucufatevernans,
Corporis sancti tumuluin honorans
Et locum sacri veneranssepulcri
Sparge ligustris.
- 151 -

2. Munus hoc clarum tibi Scillkana


Civitas misit, dedit et beatnm
Vnando Felicem populis Gerandae
Sorte colendum.

3. Hi sequestrato turauli honore


Proprias sedes adeunt tuendas,
Barcinonae hic celebratnr aula,
Ille Gerandae.
4. Hinc cruor huius Cucafatis almi
Factns est nostraeregionis heres,
Inde hic nobis sua membra ponens
Vivere praestat.
5. Hic fide plenus redamando Christum
Lucis infestum patitur tyrannnm,
Moxque bis seno teritur beandus
Milite tortus.

6. Caede percussus nimia furentis


Viscera fudit quasi penlitura,
(,tuae reformata recipit in alvum
Sanus ad horam.

7. Missus in flammis precibus minacem


Ignis admoti perimit vigorem,
Ne quid auderet nimis in beato
Corpore flamma.
8. Cratis ignitae facibus cremari
lussus ardoris nutrimenta gliscunt,
Sed nihil Cbristi famulo nocetur
Suppliciorum.
9. Sustinet posthinc pius ille cardos
Ferreos, in se ferientis ictum
Sicque decisi capitis in aethra
Spiritus efflat.
10. lam fave, martyr, precibus clientum
Instrue et civem, populum tuere
Et sacerdotum pia corda mulce
Pacis amore.

11. Crimine dempto animus virescat,


Pane caelesti satiemur omnes,
Carnis elapsae vitiata membra
Spiritus ornet.
12. Non ruinoso perimamur actu,
Non cibis corpus vitiisque pressum,
Nou in occultis animus cremetur
Igne malorum.
- 152 -

13. Ut pie tecum,Cucufasbeate,


Regna caelorummeritis tenentes
Det Deo nostra resonans placentem
Lingua canorem,
14. Gloriam patri celebrans honore,
Gloriam nato recinens perenni,
Cum quibus sanctus sociatus exstat
Spiritus unus.

MT; Te; LSb; LSd; X. - Zu 1, 1 cf. Prudentius, Peristeph. IV. Str.


9, 1 ,,Barcinon clam <'iic.ifate freta". - 1,1 liarcliinon TC, MT, LS.I, X;
liarcinn LSb; laeto MT, LSI,, LSd: Curutati X. -- 1, 2 timinli MT: onora
LSb; lioiinru X. - 2, 1 Minus Tc; ScilitarDa X. - '_'. 3 p.,pulu-< MT, Tc,
LSd; lerundae LSb. - 2, 4 colendus MT; c<di-ndiis LSli. ::. '.'" /ur Form
ISarcinona neben Barcinun vgl. Acta S.S. lul. VI, 1-">0:<lif II->. sclinilj.n
natiirlich Barcinone; aura MT. - 3,4 Gerunda MT, Tc, Lsb, X; Ihi-rundae
LSd. - 4, 1 Cucutati X. - 4, 2 herens X. - 4, 4 Uibere praestas I>)> -
5, 1 redaniansque Christum ersoheint metrisch riclitiger, vjrl. jedoch zur
Kiirzung des n Huemer, Dini. 11. Uniifek^lirt i^t Liingung1 der Eudsilbe, um
ilas ^leich hier -/,i\cTlrdi^cn, in di-r Arsi-. ti. :', r.-cijiit nnd !*, '"'<i-.-ijiiti^: gleiclies
wird y.usageu sein vou 1, 2 tumulDm lionoris, da li ^cwiihnlich nicht Positions-
lange bewirkt (cf. 4, 2 rogionls heres). Vgl. Hucmer, 1. c. 17. Im iibrigen
ist dcr Ilyiiinus metriscli genau. - 5, 2 pntitur IV-. - ">,3 tcrritur MT, Tc,
LSIp, X; beatiu Tc. - 6, 2 jieritura MT, X. - 6, 3 re-OH|.itX: albuiii LSb.-
7, '"'"Xeijuid audere MT, LSd: Xcqnid audire Tr; Ni-quid andin-t LSb; Ne-
quit adurere X; iu lieatum Tc. -- 7, 4 tlaiinnani MT, LSd. - - 1 tVicinus
Tc. - 8, "'<nihil famulo nocent X. - '.', - tt-ricnirs ictu X. - 9,3 que fehlt
X; aetherum Tc; aethera MT, LSb, L.Sd , X: zwi-Nillpiu' /u li-sciiV - 10, 2
cibem LSb. - 10, 3 corde MT. - 11, 1 anima I>,|. - 11, 2 Panem LSb. -
11, 3 ('armiin: lap^a X; elapsa MT. - - 11, 4 ornat Tc. - " 12, 1 ruiimsi
periraatur arctus X. -- 12, 2 civis LSb; rilms X. -- 12, :'. .iiiim.n- X: r-r<-
mentur Tc, X. -.- 13, 1 pia Tc, LSb, X. -- l-"., :: Deo \: nostram M'I'. -
13, 4 LinSuam LSb. - 14, 1 (.'!..ri.-i MT: ".-"IfbnmtI.SI,. I I. '_!Gloria MT;
recineut LSb; reinent supenii X.
Cfr. Migne 86, 1170sq. Der dorl :ni^ K.in-ii/.auaab^i-ib-iirkti-Ti-xt Iblgt
vorwiegend MT, daher die aufiallmd ^rol'-,- Aljweirlmn^ vrm X. Jti-u Text
von X bieten wortgetreu die Acta S.S. lul. tmn. VI, 151. Iii-r MMI llivir
vorgelegte Text (abgedrurkt Mi-n. ,",1. 4L'> nmtarst nnr Strophe 1-11
und ist wegen der vieleu willkurlichen Anderongen, dir \ irlt/n-li das In
diesem Hymnus genau beachtete Metrum zerstoren, fiir dit- Kritik v.",])!^ I,, -
langlos.

107. In sancti Cypriani.


1. Urbis magisterTasciae, 3. Caelestisille spiritus,
Tu, Cyprianepontifex, Qui in prophetispraefuit,
Fax luminosaefficax, Te irrigavit caelitus,
Verbodocenset sanguine. Implevit,egit, compluit.
2. Tu martyr et doctor pius, 4. Hinc fonte claro luminnm
Utroqueclarusdogmate, Mentesfovesfidelium,
Et stulta verbisimbuis Artus pererransinvios,
Et docta exemplisfoves. Cibis palatum rccreans.
- 153 -

5. Tu passionisgloriam 6. Sicsicdocens,
quodverumest,
Quaestuoblatodistrahis, Fundisbeatumsanguincm,
Mercedemortemcomparans, DitanscruoreAfricam,
Cum te feriret carnifex. VerbodocensHcsperiam.
7. Tu ductor in terra pius,
Tu martyr in caclestibus,
Quod praedicasti dogmate,
Fac nos tenere per precem.

MT; LSb; LSd; X. - 1, 1 TusciaeX. -- 1, 3 et efficaxMT, LSd, X;


s.inst nie Elision im llymnus, w,,],l Iliatns (<:t'r.2. 4; .".,2; '"'; 3; 5, 2). -
2, :.'.Mnlta MT: vi.-rlia MT, LS1>,LS<1.- 3, 1 CaelestiLSb. - 4, 3 pererras
MT; peragrans X. - 4, 4 (Jiv.-s |,alatu. X - 5, 2 oUat.i LSI., X. - 5, 'A
inui-trm fehlt X. - C, '"'<Ditas MT, X. - Als I)nx.,],,n i,.: p?s. MT; Praesta,
LSK; Deo patri. LSd; Deu patri sit gloria etc. X. - Ctr. Mi^ne *<J,1201.

10S. In saiH-ti ('vriei Mlniriei).

1. Adest miranda passio 5. Erarius ille artifcx


((luirii1!, sancti martyris, Niliil se dicit fai^rr:
Qui trium annorum passusest, Liinuin accepit manibus,
Confessor Christi factus est. <i'uo faceret martyriuni.
2. Beatus sanctus Quiricus, 6. Firmantur omnes martyres
i^ui orat pro omni populo, Ad ^stuporem iudicis;
Pro Christianis saepius, Putabat ipsuin vinctre,
Qui colunt dieni ijisius. Qui potius confessusest.

3. Coronam qui mcruerunt, 7. Gandebant omnes martyres,


A Doraino acceperunt, Qui missi sunt in carcerem,
Fro lesu Christo Domino (^uia angclus advcnerat
Animas suas cesserunt. Et loquitur cum Quirico.

4. nl)eus, adiuva". Quiricus, 8. Honoremdat christicola,


,,Iulitta pavet cacabum", MagnificabatDoraino,
Castigans matrem tilius, Qui unxit suum tilium,
Ne perderet tale munus. Ut vinceret diabolum.

LSIj. - - 2, 3 Christianus. - - 2, 4 colent. - 3, 1 Coronaque. - 4, 1


Adiulia. - 4, 2 pabit cocahum. -- 4, 3 mater filium. - 5, 2 Nichil. - 5, 3
Liinus. - .5,4 Qnod. - Zwischen Str. 5 und C siiid diu fiinf ersteii .Strupheu
des folgendenHymnuseingeschoben.
- 6, 1 Firiiiftur. - 5, '2 Ut stiiporem.-
7, 3 Quiaugelus. - - 8, 1 Ilunoicm inet cbristicola. - S, :J,(^ui liunxit suo
filio. - 8, 4 dialmlo. - Nach Str. 8 folgen die Strophen 6-13 des folgenden
Hymnus, dcr mit dieseni zu eineraLiede verschniolzenist. Vgl. iibrigens
den Vincentins nvinnns glfifheu Anfangs, der augenschcinlich diesem zum
Vorbilde gedient hat. Zum Verstiindmssedieses\uid des folgendenHymnus
vgl. Acta SS. lun. III, 17 sqq.
- 154 -

109. In sancti Cyrici (Qnirici).


1. Adestdies,quopassus
est 1. lulitta, materQoirici,
Martyr beatusQuiricas; Simul exclamansdicta est:
Coetus fidelis debitas Non timeamus cacabum
Deo rependatgratias. Nec irapiorum tartaram.

2. Nampersonabat
vocibus 8. Tormenta
cessant
viscera,
Praeconis
vox frequentior: Virtus datur martyrii,
Deorumest sollemnitas, GratiasDeoagimus,
Libemustura promptius! Qui est fidelisomnibus.
3. Haec audiens miratus est 9. Magnus est Deus omniurn,
Qui dat victoriam Quirico,
Gemensque se hortatus est
Pro confirmandas animas,
Quiricus: inanissimis
Non deshonoremidolis. Qni credunt ChristumDo-
minura.

4. Corpus perarmat debile 10. Praeses videns constantiam


Et increpans
moxdaemonern
; Sancticaputpraecidere
Factorem
inquirens
perditus lussit,lanistairruens
Ignorans
atquefactuses. Funditcruorem
martyrum.
5. Stupefactuscrudelior 11. Hoc Iconia civitas
Alexanderfuroremocculit 1'raeclara,in quanatusest,
Laetoque
vulta simulat <,>uae
est repletamunere,
Malumgerensin pectore. Almi sacratasanguine.
6. Omnes venite populi 12, Te, couditor piissime,
Ad martyrum spectaculum, Ad te rogamas cernui,
Quod sidera occiderant, Nostrum reatum dilue
Qoae raagno erant iubare. Precemque nostram suscipe.
13. Procul recedant noxia,
Sit castitas, benignitas,
Pax, caritas, modestia
Et larga in nos gratia.

LSb. - 1, 3 devita.- 1, 4 rependit - 2, 4 Libamus tura proraptior.-


3, 2 ortatus est 3, 3 Quiricus ut agit manissimis.- 3, 4 onorein.-
4, 1 devilem. - 4, 2 demonum;lies vielleicht iudicem? -- 4, 3 perditi. -
4, 4 adquefactus e. - ~),2 Alaxanderfurore. - 5, 3 Laetaque. - Nacb
.Str. 5 folgen die Strophen6-8 des vorigen Hymnus. - 6, 2 Ad exspecta-
culum martyrum.- 6, 3 Quod siduutnoccider.it.- 6, 4 Qui magna erant
uibere.- 7, 1 lolitta. - 7, 3 quocabum.- 8, 1 cessat.- 8, 2 martyriuru.-
8, 4 Quia fidelis est in omnibus. - 10, 1 Alaxander videns - 10, 4 cruore.
11, 1 Hec nicon civitas. - 11, 3 Qui est; muneres.- 13, 1 recedat noxii. -
Vgl. d:is zum vorigen Hymnus Betnerkte. Beide Hymnen scheinen aus der
Abtei-KircheSan-Quircevou Burgos zu stammen.Vgl. Acta SS. 1. c. 22.
- 155 -

11U. In sanctae Dorotheae.

Ad Vesperas.

1. Christe, lux lucis, Deus angelorura,


Vita sanctorum, salus iunocentum,
Plebis conventus celebrantis festum
Accipe votum.
2. En, tua virgo Dorothea sancta
Te sequeus semper pnro corde amat,
Et suum corpus tibi castum servat
Menteque casta.
3. Duplici portat merito coronam,
Dum manet virgo fundit et beatum
Sanguinem pro te proprium, ad mortem
Ultro deducta.

4. ludicis iussu capitur cruenti


Sicque flagellis cruciatur diris,
Sed manet constans deridendo nigra
Idola muta.

5. Tunc duas gravi deditas in lapsu,


Unam Christetem suam et sororem
Parem Callistem, tibi conquisivit
Igne piatas.
6. Tenditnr posthinc in catasta martyr,
Sustinens poenas, diu verberata;
Sic Deo dignam animam donavit
Sanguine fuso.
7. Theufilo mittit niveum puerum
Cum rosis tribus totidemque malis :
Vidit et stupet nimium sagacem
Munus et aptum.
8. Hic fide plenus vocitando Christum
Intima credit, patuit tyranno,
Caput abscissum meruit coronam
Aetheris anla.

9. Nunc fave, virgo, precibus tuorum,


Servulis dona veniam malorum,
Fac tuos nobis socios patronos
Longum in acvum;
10. Simns ut nostro placidi amore,
Festa qui digno colimus honore,
Pacis fruamur pariter conexi
Munere digno.
- 156 -

11. Pestis abscedat fugiatqne languor,


lugum, quod premit populos,depello,
Sit quies functis, medicinaaegris,
Vitaque apta;
12. Simul ut tecum, Dorothea sancta,
Anlam caelornm teneamus amplam,
Nostra sic Christo praebeant placentem
Ora canorem.

MC: X. -- 1,1 lux lucis vera X. - - 1, 3 Plebs pia optat celebrare


festumX. - 2, 3 optat X. - 2, 4 pura X. - - 3, 1 Lies Duplicem? -- 3, 2
fudit MC, X. - - 3, 8 sq. Sanguinem prompte proprium volendo Vincere
mnrtem X. - 3, 4 devicta MC. - 5, 1 sqq. Tum duas lapsu graviter mentes,
Una Cristetes vocitata soror, Sive Calistcs X. - .5,4 pietas X. - 7, 1 Theophilo
mitit X. -- 7, 2 melis X. - 7, 3 sagace X. - 8, 2 Jntimat credi potuit X. -
3,3 ~n-Vertex abscissameruitque ularum etlieris aulam X ; meruit corona MC. -
9, 2 praebt-X. - 10, 1 vestro X. - 10, 2 FestoqueMC. - 10, 3 uta-
mur X. - - 11, 2 Prerait quod iugum MC; Quod iugum premit X. -- 11, 3
defunctis X. - 12, 2 Aula MC. -- 12, 3 Nostra sint Christo reboantia X. -
12 4 clamorem M(J; canora X. - Als Doxologie ist in MC und X angefugt:
Gloriam psnll.it clmrus ct resultet etc. - Der Verstofse gegen das Metrum
sind so vicle, dafs anzunehmen ist, die Stropben seien rein rhythmisch zu
I.-in: daher folgte icb durchweg der besserenLesart von >1C auch dort, \MJ
Min~t das Metrum raehr fiir X sprechen wiirde. - Cfr. Migne 86, 1096 sq.

111. In sanctac Dorotheae.

1. Te decet hymnns in Sion, omnipotens,


Dum quisque reddit votum in lerusalem
Fideque sumens in voto constantiam
Expellit sese cunctis ab illecebris,
Ut te sequatur crucem sibi baiulans.

2. Hoc docuinento priores apostoli


Egerunt, acta fidei probabiles,
Hoc praedicandofundavereecclesiam,
Materque vera persistens incolumis
Enixa sponso profert alma pignora:
3. In infulatis agmina potissima,
Kectareosquefructus in martyribus,
In confessorefert donum uberrimum,
Dura gloriatur in regnis caelestibus
Se percepturam opes ineffabik-s.
4. Hinc hodierno bis binis in testibus
Resnltansvictrix transmittit regalia
Tibi, rex poli, apta vel suavia
Munera, vere valde peroptissima,
Quaetuo pridem lucravit ex sanguine.
- 157 -

5. In Dorothea ligustri ambrosiam


Lilioruinque ac rosarum destinat,
Vel in Calliste Christeteque violas
Oppletas valde odore gratissimo,
Vel pretiosura ferculum in Theutilo.
6. Quorum certatrix Dorothea prior est
Duplici compta laurea praefulgida,
Virginitatis nempe ac martyrii,
Adepta fmctum in lucro consortium
Sororum duplum, tertiura vel Theulili.
7. Cappadocenae Caesareae inclita
Haec civis orta summo in praesidio
Specimen urbi praebet imitabile:
Fide praepollens, vita morum enitens,
Martyriale triumphum expediens.
8. Opinione huius sacrae virginis
lufandus praeses comperta Fabricius
Discutiendam sibi sisti praecipit.;
Tentatur blandis ac suadelis decipi,
Idem deterret minis per asperrimis.
9. Quam ut perspexit praeses imperterritam,
Furens catasta trucidandivm sublimat,
Sed insons poenam incunctanter perferens
Elata voce nomen Christi praedicat,
Unum cum patre fore ac paraclito.
10. Huius ad fidem enervandara callidus
Christetem simul cum Calliste provocat,
Sibimetipsis parilem ut faciant;
Sed mox correctae credidere per ipsam,
Quae facta esset caelebs iara augustior.
11. Quis enarrare tua, Christe, valeat
Miraculorum opera insignia,
Quae agis ipse, dum sanctos gloriticas?
Nam stanti ades praesul ad custodiam,
Cum corruentes corrigas clementius.
12. Adflata cuius virgo sancta flaraine
Fert iam elapsis salutem sororibus
Restaurans raentem bortamentis fidei,
In his fervorem recreat martyrii,
Quod properarent sic ad palmam alacres.
13. Illusum ita se dolens Fabricius
Ambarum censet artus cupa urere;
Quarum ex nece dum ulcisci nititur,
Victrices fecit aetbera conscendere
Ad obtinenda diadema regia.
158 -

l-t. Gavisa caelebs dnm ex hoc persisteret,


Luenda poenis sublimatur stipite,
Dilaniatur flagris atque ungulis;
Libenter perfert facesin lateribus
Ad palmasvultu properanshilarior.
15. Atrocitatem supergressapraesidis
Spiculatori perimenda traditar,
Nuptura sponsum iam coheres martyrum,
Sibi petenti Theufilo scbolastico
Munere misso laureatur sanguine.
16. E paradiso destinata munera
Theufilus sumens admiralur stupidus
Triuni malorum vel rosarum suavium,
Quoram adflatu renovatus vivido
Credendo laudat Christuin, Dei filium.
17. Cura essetolim crucis Christi derisor,
Confessor factus repente potissimus
Diffuso ore crucifixum praedicans
Simulacrorum imposturam in flamraas
Funesto coram praeside praenuntiat.
18. Tunc furens iudex hunc sistit eculeo
Afficiendum poenis uoxialibus,
Quem ut advertit vultu imperterritum
Ac pertinacem in tide persistere,
Perimit cnse niox effectum martyrem.
19. Ob hoc, redemptor, supplices cxposcimus,
Ut, quique lioruin congaudemus ineritis
Et diera festum votivc excolimus,
Ab his defensi careamus vitiis
Expiemurque cunctis a deliquiis.
20. Hi quoque nostris favendo miseriis
Conipatiendo et necessitatibus
Cunctis assistant patroni assidui,
Ut uunc ereptos ab adversitatibus
Viduros sccum provehant ad praemium.
21. Praesta quae, summa unitas, potentia
Suinma,quaeregissaeculorum
saecula,
Ut te fruamur sinc tine teroporun),
Lux angelomm,et die perennius
Sol ipse nobis vigeas perpetuus.

MT. - 1,3 Fide sumens. - 2, 3 fundabere.- 2, 5 Enixasponsum.


-
:;, 1 In infoIatuB.- - 3, 3 In confessores.
- - 3, 5 Se perceptura.
- 4, 1
Hinc odierno.- 4, 5 tuo idemlucravit. - 5, 2 hac rosarum.- .5,3 Callistem
(.'hristetemque.-- 5, 5 Teufilo. - 6, 1 certatris Dorotea.- 6, 3 hac mar-
- 159 -

tyrii. - 6, 4 Adeptam. - - 6, 5 Sororum duum: Teufilo. - - 7, 1 Cesaree


civitas. - 7, 5 Martyriali. - 8, 1 Opinionem.- 8, 2 Amlu-ieius;cfr 13, 1.-
3, 5 deterrit. - 9, 1 pracspexit.~ 9, 5 hac paraclitu. -- 10, 1 ad finem.-
10, 2 cum Callistem. -- 10, 3 Sibimetipsi.- 10, 4 per ipsain credidere.-
10, ") celeps iam. - 11, 4 stanti ales. - 12. '"'<nrtamuutis. -- 12, 4 fer-
borem. 12, 5 peroptarent hic. - - 13, 1 Sabricius. - - 1:1,2 cupam. -
13,b diademasichtlirh al* jilural u\ ,,diademum"gedacht.- 14,3 Dilaniatiir
fragil adque. - 14, 4 facits, daun i ausrudiert. -- 14, .5 properas ilarior
iLorenxana las: illarum). - 15, 3 Vielleicht zu verbessern: Nuptura sponso?;
iam quoheres. - 16, 3 Triiim melorum. - 16, 4 afflatus. - 17, 5 Funest.i. -
18,4 Hac. - - 18,5 effectam.-- 19,2 Ut quaeqiu-.~ 19,3 votibe. - 20, 1
fabendo miseriam. - 20, 2 Compatiendoque;sonst stets Casur. - - 20, 5
profeant.- 21, 1 Prai^tn i|iiai-imms;vielleicht: Quaesumus,
praesta.- 21, 2
Summa qui. - 21, '& fruamus sim.' tinc trmjiora. - 21, 4 dies. - Der nicht
iibel abgefafste Hymnus ist im Text der H.s. fast nur durch Verstofse gegen
die Cnsu.s
und Kongruenzwenigergeniefsbar;dafsdieseUnelienheitcnnicht alle
auf Rechnuug des Verfassers kommen oder als dera damaligen Spracligebraucli
eiitsprecliend erklart werden diirfen, beweisenStellen wie: enixa ponsura2, 5;
consrvrtium sororum vel Theufilo 6, 5; nnstris t.ivcndu miseriam 20, 1 etc. Somit
schien die Nachlasgigkeit dts fjrhreibers es zii gestatten, dafs ich in minder
wichtigen Punkten hier weiii^cr linnservativ war, als es son^t die Eigenart
der mozarabischen Dichtungsart erheisclit. - Cfr. Migne 86, 894.

112. In sanctae Enphemiae. .

1. En, festam prodiit virginis inclitae


Micans Eufemiae, martyris optimae;
Omnes nuuc populi psallite modulis
Reddentes vota gDaviter.
2. Obcurrens Dominus, pnrget ut intima,
Clcmens attribuat munera gratiae,
Qui sc nunc militum cannina promere
Sanctorum parant laudibus.
3. Haec namqne Domino augusta servieus
Semet dum dedicat principi caelico,
Livore daemonum pungitur ilico,
Ne Christum voce praedicet.
4. Felix Eufemia sed pia permanens,
Ad illam perfidus ut venit rngitu,
Munitur subito munere spiritus
Et mente clara redditur.

'i. Pudica moribus, inclita genere,


Immixta populis Chalcedonensibus,
Ut Christo militet. mente dclibfrat,
Ut virgo quoque maneat.
6. Sed hostisnascitur, ipse qni invidus
Furorem iudicis concitat invidi,
Sanctam ut idolis tura libaminis
Offerre cogat impie.
- 160 -

7. Virgo sed sociis iuncta piissimis,


(,iuos septem nniiKTOsepties indidit
Dicatos nisilius pa^sioiii inartyruin,
(Vrtaincii lacta suscipit.
8. Flammas ingreditur. cingitur ignibus,
Se Christo reddere vocibus intonat,
Caelestemgratiam (ut) flectat orantibus
1'ersolvens vota laudibus.
;t. lllaesa prudiens rarcere truilitur;
Mirautur niilites talia comminus
Vidisse, sed prarsul ipse nec tenitus
Saevius tnonet aliter.
10. Harena subito ponti demergnv
Dicatam Domitio virginem imperat,
Insontem rabidus perdere cupiens,
Et martyr vota solvere.
11. Sed martyr Domini talia sustinens
lam suum spiritum suscipi cogitat,
Ut mixta caelitus agmina martyrum
Valeret vota consequi.
12. Unde nunc avidi, virgo, te gnaviter
Oranms populi, lavacri filii,
Mitteusque miserans caelica umnera
Piorum preccs audias.
13. lam, Christe, miseris esto misericors
Et bJiniar meritis solve piacula
Nobis ptTputua gaudia tiiliuens,
i/oiiiine Deus, onmiliu^.
14. Sit trinu Doniino gloria sedula,
Regnum perpetuum atque potentia,
Virtute solita qui rcgit omnia
Sustentans pie condita.
X. - 2, 4 Saiictnniiii qu.-at. 3, 1 deserviens.- 4, 2 Ut ad illam
|ifrliilus venit - - 4, 3 Murmur subit". - 5, 3 militat. - 6, 1 no.scitnr. -
y, 4 Sai-vus.- 11.1,2Domini. -- 11, :.! asmina.-- 11,4 Valereut. -- 12,3
Mittensmiserausijuc.
- 12,4 audiens.- 14,4 Sustenta.- Cfr. Mignc 86,1204.

113. In sanctat-Eiijilieniiae.
1. Ecee, micantia veluti sidera
Nostrae Eufimiae certautis tropaea
Se volvens advexit anni rotatile
Cursu nobis iam celeri.
2. Uota cum gaudiis, crimina lacrimis
Mixta perpendere nuni1 omnes cogimur,
Causarapiaculi venite praepetes
Christo regi persolvere.
- 161 -

3. Laudum excubia,donat quae copiam


Virtutis, dimicet usque viriliter
Eum quaerentium ipsum ceu praepetes
Animabus comprendere.
4. Oc tali exemplo virgo nam insequens,
Libens cuin socio saecli labentia
Theatra respuens, Christi concremata
Amoris sancti igniculo.
5. (jrliscuntpraecordiaoppido virginis
Caelestem principis adire thalamum;
Reppalit horrida ab hoc edictio
Prisci nempe praeconsulis.
6. In omnem qui iubet ire provinciam
Suum observantem praeconem tonare:
Talis cum iussio agnita fuerit
Tubae voxque, ut ilico
7. Usque se impronans hurui confinia
Dei vestigia Martis sit prustratus,
Collaudans adoret, venerans excolat
Libameuque exhibeat.
8. Sicquc reperitur istius sanctio,
Legis violatrix fortis Eutimia
Iiiquiens licitum neve exsistere
Fas Martis turificia.

9. Hoc ubi fuctum cst, patet proconsuli,


Suis niox adfore iubet obtutibus
Corara Eutiiuiaiu iaquieus, cur levis
Temneret legis fulgida.
10. Cedens si placidi; ineo intenderis
^alubri bortamiui, boc a proposito
Discedcs tenaci, fungi eximiis
Merebis nam honoribus.
11. Renueiis taetrico damnatur carceris
Saevi ergastulo, cum sibi compares
Distincti numero septeni septies
Pro Christo iuori niten[te]s.
12 Ita eroentior lupo ingredieus,
Sanctam ab agmine sanctorum eripiens,
Posset quod opinans hanc sponsam fragili
Sexu tandem illicere.

13. Quam ut obtinentem prospexit militem


Christi, proconsul mox rotarum tieri
Ita compositum argumentum iubet,
Pro quo trita occumberet.
Blume, UyinDudia Uotica.
- 162 -

14. Haec post pericula virgo pertolerans


Poenarumgeueraascitis exspirat
Caeli agmiuibus,bravium perpctim
Kegnaturapercipiens.
15. Ob hoc tc cernui coliors tidclium
Cuncta expostulat mcntu piibbima,
1'atrona,diluas ut notis [rcatus]
Tuis ornnium iniscraus.
16. Pacis vel copia, sancta, deifica,
Orbem per terrarum omncm ecclesia
Diffusa redundet, prava ut odiens
Cuncta probaque amplcctcns.
17. Praestare digneris, pater ingcnite
Prole cum genito regnansque pcrpctim
Sancto cum spiritu orane per sacculum,
Sustentanspie condita.
LSd. - - 1, 2 certatrix. - - '-', 2 perpanden- iiiuu- HIIIUL-S<|Ui>iiiiur. -
2, 3 Causa. -- '"'",l nii. -- '"'>,~ iit<|iif. - - 3, 4 c"nnpi-rdi.-ri.-.
- 4, 1 Huc
tuli. -- 4, 2 Sive cum socio saevi. - "">,'! liorrido. - 6, 1 omnem quililn-t
iurc. - li, :'" Tuli. - 7, 2 Dii. -- 7, 3 excolaus. -- 8, 2 violatrix fore. -
'.), 1 Hai-c-. - 9, 3 s(|. eur evit-ita nec legis; viulIi.Mcht: cur evi-tata (se. es)
iieu lc^is fulfrjila - Warum hast du nicbt uinmal den lilitz dcs (iesetzes ge-
miedcn ''. - 10,3 disccdc.s trimi. -- 11, 1 dainiiatus. - 11,2 .S-rvi. - 11,4
t'lirij.tn [iromnri. -- 12, 2 Sanctum. - l'J, -i hanc fonsain. -- !'"'", 1 si|. Ut
qnain cilitiiiaiiti-in ]irn>|icxit niilitiiin |irucu]isiil iimx Cliri-ti. - 14,2 ascitus;
viellbiuht a.scita sc [a] cacli aginiiiilnis. -- 15, 3 ut nutus. -- 16, 1 1'assis
vel copiam. -"- 16, 3 pravas. -- 17, 1 Pressure.
Uni deii selir vcTdt-rlitrii Ti-xt in cinc Iridlii-lic Forin y.n Ijrin^n , war
maiR-heKiinjcktur zu wagcn, ili. n-clit |irnlileinati.-cln-r Natur ist. lli-atlitung
vi rdicnt , il.-il^ iii IH-II drin srlir hauti^ vorkommenden lliat stellenweise die
KlisJMii Ainvriiiliin^ tindet. - l)it- * i-rsti/n Stropln-n ln-/.i.-icliiieu akro-
stichiscli EologinB al.s Aiiini Der Fadm dcr Krzaliliiiig ilei-kt
zicmlieh init der Li-gL-ndi-in dm Ai:ta SS. Sr]it. V, 26I>M|I|.

114. ln .sanctai*

Ad Vesperas.
1 Honorem sauctae Eugcniae 4. Castani vitani duni agcret
Castis cananius laudibus, Coenobioquedegeret,
Christi tideli iubilo Pater effecta monachis
l)ulci psallamusmodulo. Matrem celabat legmine.
2. Qui dudura sanctam virgincm 5. Edax amor libidinis
Puro sacravit pectore, Vexat pectusMelaniae,
Mentis arcana possidens Pulchrumvultumqnaevidcrat,
Sacro nitore illuminat. Amore caecocarpitur.
3. Fidelis Christi famula 6. Quaravirgo Christi praevidens
Mundi calcat iactautiam, Veris pellit eloquiis
Artum callem arripiens Saevumquevirus aspidis
Vitani caelestem sequitur. Certo refutans carmine.
- 163 -

7. Illa tribunal iudicis 12. Divinis mox oraculis


Furore annata daemonis Corda perlustrant virginis,
Verbis malignis adpctit Ob hoc Pompeiuni dibpuit
Castam expugnansanimam. Et Christum Deum credidit.
8. Sed est cremata obscenitas, 13. Pro quo ense percutitur
Sancta probatur castistas, Et Christo sponso iungitur;
Praefectus dum Eugeniam Proto et lacintho iterum
Prolem recepit propriam. Plectuntur colla gladio.
9. Illi conteninunt idola, 14. Taetris post hacc Eugenia
Reseratur ecclesia, Bis denis trusa feriis,
Pater in sacerdotio Nescia potusque cibi
Martyr dicatus est Christo. Mucrone plectitur civis.
10. Moxquc ab Alexandria 15. Caelis locatur spiritus
Romamrevertit Claudia, Sanctorumcum agminibns;
Cum prole sed Eugenia Nos annuis recursibus
Christi sectatur atria. Hymnuin Deo persolvimus.
11. Tunc caelebsqueEugenia 16. llorum nos, Deus, meritis
Protuni, lacinthum, socios Ablatos nunc a vitiis
Virtute Christi refertos, Sursum rcduc a sordibus
Basillae offert famulos. Reformans sacris sedibus.

17. Praesta, putcr tu inclite,


Cuncta qui rcgis cum prolc,
Paruditu cum spiritu
Simul per omne saeculum.

MT; LSa; X. -- 1, 1 H.more MT. - 1, 3 Christo X. - 3, 3 Marium


calle arripiens X. - M, 4 Vita caelum ser|uit.ur X. - 4, 2 Coenibiumque
X. - - 4, 4 celebat X. - - 5, 1 En dux X; nn.rl.i libidinis MT, X. - 5, 2
Mclnnr.iae X. - -ri, '"'<Pulchram vultuque X; vultnin quem MT; vultnmque
LSa. - 6, I 'Vm in X; pervidens X. - 6, 2 Suis MT, X. "- li, "'! aspidum
MT, X. - 6, 4 repellit carmine LSa. 7, 2 Fnn.r MT, L8a. 7, 4
r.istiini LlSa; bX|iurgausaniraam LSa, X. - 8, 1 cremanda L8a; Sed creinata
caelitus X. - H, 2 Sanctam LSa. - 8, 3 sq. Iniituu in L!Sa und X:
Quae dans pro Cbristo animam
Caelestera sumit gloriam.
Nacb dt-r liicnnit plotKlicli abs;ebrocbenenLe^ende fnl^t in X ^leiuli die Doxo-
logie: Deo patri sit gloria etc. - Der Abschlufs lautet iu LSa:
Per hnius nunc et preribus, Ut evadendo noxia
Christe redemptor, poscimus, Et conquirendo commoda
Pcllas a nobis noxium Tibi, qni rt-gis omnia,
Anjruis uri|iiissiinum virus. Laudis promamus gloriam.
9, 1 Illico temnunt MT. -- 10, 2 Roma MT. - 10, 4 sectantur MT. - 11, 2
lacinctura MT. -- 13, 3 lacincto MT. - 1:5, 4 Plectuutur oillo MT. - Cfr.
Migne 86, 1285. Auffallend ist, dafs mit Strophe8, von wo an die Hss.diffe-
rieren, der Reim weit reinere Formen annimmt; moglicherweise alsn sind auch
in MT die Schlufsstroplien spateren Datums.
11*
SBJIIIBS soptjc.vni
B B4(niii BiuomaBp
Isopm3ni3ipA i3.ino sojnoo
'BJBUISUBqOBSS30}S3 O3fl B
'orqouaoo apai otnud npajjy
xoiu ran:> sonTi ! inrmaS
nreuarjd onmiuoo 'j
eui jsod tnTiuimofl pr scqqy -
OUIIUB

uqij ounu i.iinotiBo ponli 'tn


s.iuino

uiiuioq T;J[
"*UIISBUOIU
oSju sipns
OJ.IUABJisnd onli y
on.i[9fj ]3 ardtid onijiuSi^ii ijog
,is saajijrud uinn \\

"ni.ido.id ' tucn.iuA


in3(nquni },i p ut.ii.iusa
'anlioqjupiq oiojj jidpoc.id siqanung '
"xajido 4B.ii.iqr} snnnuofj so(or.i
ii]i jun^

'Btpoc.id jaaaoidsuoo iiina tuc^ '9


iqis p iratjUBio niBsnod^
spijs-Buoin onlnu si(rwiBj UIBI sn)sut(,)
sms ;Bpos?sB ttreiuaSir^ uiKnli J3fj
'pqiqxo uitiA os 'jsa TJIAinb 'xoni 1113'<j
jn luatnli uimA IIIKII (tin)suq ) py
sn)tqi:i| 's.ipidflj jo uinany
inomno iiniudojd ^a saJji^J^
'SII3J9S3P
3Ani9JlT![HSnjltiod tUOJll3Cl
UITJ^'f
"}iiu.ioq iiiprmJi -cpuB xoui ipunj.ij
ljiSi}]i: urnp lutaijou ojiqns pas nnB<J

sippra j.()Jt!iu OSBH'8


}inJ3III I(
L'JS3J 3T7I
'Buqn(BSBJOAOUIUIOQ
'BIUIXBUIBIptlBS SLiqOS3]3pnB9 '%
'}C(nnt!!ri9sinSiiESsnppt!(d snnli psuq,")
suaniji! njtquiB 'sou3,\ni 'SOJIIBJUJ
'c(niiB )3 oSjiA 'snqiuas tuno SOJBJJ
snxas aaiuBd sa^iBisy -\
uj 'yu
165 -

12. Matrona vidoa, dicta Melania,


Quartano valido fuit typho saucia,
Quam dum Eugenia oleo linnit,
Omnem nigredinem fellis evomuit.
13. Sed mox decipitur per elegantiam,
Sexum dicit viri, non esse feminam;
Quam Christi famula verbis ut increpat,
Immitis meretrix iudicem incitat.

14. Est saevus iuvenis, ait, in coenobio,


Fallax opinio quem medicum vorat.
A quo, ut mederer. dnm peto languid.i,
Foedare voluit mernbra libidine.

15. Sedcm publiciter pnif-sidi praeparant.


Mandat permcher saiiftos egredere,
Stant et carnifices, qni caput amputent
lactent et canibu^ sancta cadavera.

16. Ad haec nigredinis dicta Melania


Ancillam obicit testem funaticam,
SPI! mox Eugenia veste depo-ita
Sexu femineo iudicem comprobat.
17. Agnoscit iam pater materve filiam,
Fratres congratulant atque familia,
Ornantes babitu tfxtili aureo
Attolluntqne throno eam in arduo.
18. Tanta in populo gratia ingruit.
Ut oranes colere iam Deum indice.it.
Sancti ad propria redeunt atria,
Plebs cst catholica reddita libera.

19. Praefectus lavacro ilico tingitur


Cum Christo placida coniuge Claudia
Et cum pignoribus atque familii,
Papas continuo idem eligitur.
20. Hic postquampopalumad fideni imbuit,
Post oflFectDomino pura libamina,
Post dat panperibns innumeras opes,
Cbristi martyrinm in pace perticit.
21. Ad sedem rerneat Claudia propriam
Avito pariter, Sergio filiis
Et cnm Engenia, Proto ladnthore.
Manet christicola omnis familia.

22. Quibus siderea gratia praestitit.


Ut mnltae vidoae Claudiam nssequant.
Sic et Eageniam nobiles innuptae,
Sed Protnm iuvenes simul lacintbumve.
- 166 -

23. Inter quosigitur virgo egregia


Basilla reppulit sponsnmet omnia,
Malensse gladio fervido plectere
Qaamsponsirabidi copulaetradcre.
24. Tempestasoritur saevatyrannidis,
Sanctos perniciter caedit et interit;
Ad haec Eagenia virgines admonet,
Snmnio ut stndio se Deo praeparent.
25. Basilla gladio plectitur ilico
Necnon et socii Protus lacintliusve,
1'ost quos Engeniam ad aram imperant
i ultu daemonico ut tnra offerat.

26. Sed mox ad Dominum palmas ut erigit,


Templnni continuo pnlveri traditur.
Innexa lapidi Tiberi gurgite
ln praeceps Huvio virgo demergitur.
27. Nec mergi patitnr rupta funabula,
Vadit per latices sapra natantibus,
Nam, Petro in pelago qui fuit obvins,
Novit iam populis esse cum innubis.
28. Se nil proficere cernit ut impins,
Mandat fornanbus mittere caelibem;
Fornax frigidior mox nive facta est,
Nec ignis ibidem visus est iteram.
29. Post in carcereo lubrico truditur,
Nec defit radians lux ibi martyri:
Mortis per gladiom iam caro fungitur,
Vadit siderea ad loca spiritus.
30- Ad cuius tumulum Claudia lacrimans;
Adest Engenia, matri se obicit:
Mater, gaude, ait, te Deus aspicit,
Sanctorum gremio iangeris ocias.
31. Manda pignoribus nam tuis, ut colant,
Sicut didicerunt, Christnm et ambiant.
Mater continno volat ad aethera
Ac demum suboles post multa tempora.
32. lam, Christi famula, fave lugentibus,
lam nunc,Eugenia,erige supplices,
lesus cunctipotensprotegatexsules,
Vitam percipiant cuncta familia.
33. Ab aegrisperimensscelusaboleat,
Sit ftmctis requiesampla.fidelibus,
lugum, quod est dnrum, auferat ocius.
Bellum aufugiat, pacem et inferat.
- 167 -

34. Maternnm greminm parvulos instruat,


1'uscat et populos lectio evidens,
Purget et facinus oranibus ocius,
Regnum conciliet saecla in omnia.
35. Sit trino Domino gloria unico,
Patri cum genito atque paraclito,
Qui solus Dominus trinus et unus est,
Saeclorum valide saecula continens.
MC; LSa; LSd. -1,1 unigenoaM', I,SM,LSd. - 1,2 Eros LSa. -
1, 3 iubenesLSa; ambitus MC', LSa, L.sd. - 2, 4 Quo caeli MC, LSa,
LSd. - 3, 2 Plene et studuit M('. I,Sa; rit-iie studuit L.Sd.- 4, 1 marterque
LSa. - 4, 2 propria niniit- farnilij [>a. - 4, 3 aliitu serioho LSa. - 4, 4 ut
audeat LSa. - 5, 2 adsociet L*a "i, 3 Christi LSa. - 6, 1 praedia pros-
perat LSd. - 6, 2-20, 3 fehlenLSa. - 7, 1 proti.iariiiti,qiu-MC,LSd. - 7, 3
Vasternam vacuam MC, L-Sd; propriV LSil. - s, 2 cl.-uo .\f(.', LfSd.- 10,3
<|iios .-11111
mox reget M(J; quos et mox reget LSd. - 12, 1 Melantia MC.
12, 2 tipo MU. - l:i, 3 Cliristi Domini verbis LSd. - 14, 1 Ast sai-vus M('. _
14, 2 vocant MC. - - !"">, 1 puhlicitus MC; prat-sid.^sLScl: jirai-parat MC,
LSd. -- 16, 1 Mdantia M(J. -- lU, 4 iudi MC. - 17, 1 materqiu- MC. -
17, tf lial.itn ti-stil^ MC, LSd. - IX, 4 sed dieta libera LSd. - - 19, :'.
familia MC. - 20, 4 Christo LSrl. -21, 1 sedes . . . pmprias MC, LSa. -
21, 2 Habito MC, LSd; avif.i LSa: S.Ti^in Af(', LSa. - L'l, M prnt.ii.i.-iiif.ivf
I>Sd: iarinctoqiif MC, I^Sa. - 21, 4 Num i-t cliristicula MC; Nam et
rliristk-ola LSa. - 22, 2 ClaiidJa aUcquiM(', LSa; Claudium LSd. - 22, 4
iiibciii-* L^a; iachinctumve LSa. -- L':l, 2 pepulit MC, LSa, LSd. 'J^i, 1
sponsi raliiilo cupiilfi MC, LSa, LSd. - 24, 2 pi.-niicit-sLSd. 'J4, 4 llt ^innmo
LSa. - 25, 2 iadiinctn^vc LSa. - 25, 3 I'ost ipiam LSa. - -"''. 2 pullieri
LSa. -26, IJ>In IK-XUlapide MC, LSa, Lsd. - 20,4 HubioLSa: diun-r^itnr
MO, LSa, LS,!. - 27, 1 Hec rm-r^i MC, LSd. - 27, 4 Nobit LSa; itiiuiba .\f< '.
LSa. - 2*, 3 factus est MC, L8d. - 29, 2 martyris L.Sd. - :m, 1 occius
LSa. -- :U, 1 pigneril.us LSa, I.Sd. - 32, 1 Nam L.Sa; fal..' LSa. :'.'_'.'2
lam nunc sanctissima c-riirc MC, LSa. -32,3 lesu M(,', LSa: "iiiicti-|"'ti'iis
LSa; continuo LSd. - 33, 1 perimens sevis MC, LSa; sdms LSd. - 3'J '2 Sinl
LSd. - '"'<"'",
"! l.turum quod est iugum LSa. -- 33, 4 Vellum LSd. 31, 1
parbiilos LSa. -- 134,3 nccius L8a. -- 35, 3 uuus cs M('. l>Si|. - 35, 4
"Sanetonim valide MC, LSa - C'fr. die Doxologie zn ,,Urln's Komuleae iam
toga candida".

110. In sanctae Enlaliae.

Ad Vesperas.
1. Fulget liic honor sepulcri Virginem videte nostram,
martyris Eulaliae, quam sit index gloriae,
Quae sacro signavit idem Quae fide probata terret
passionurastigmate; sic furentera iudicem,
Huc vocat adesse cunctos, Praedicans crucis honorcm
convenit occarrere. vel salutis indicem.

2. Germinis huias propago Haec enim caesa catomis


vel caterva conflaens, sistitur eculeo,
Barcinon, augusta semper, Caeditur, exungulatur
stirpis aucta insignibus, atque flammisuritur,
Civium florens corona, Terminum haberelaudis
plebs tidelis inclita ! inter ista nesciens.
- 168 -

5. Ambienscrucispatronnm 10. Non iniquisserviamns


in crure suspenditur, mentefactionibus,
Corpusillic ad lionorem Non caro iugumrebellis
nix polorumprotegit, suaveChristi renuat,
Sic caloreplena sancto Sed sacri caloris omncs
passionetn
sustulit. sanctitatefulgeaiit.
6. Hnius ex ore columba 11. Solve,quod taedet, quod urget
iam solntis arlubus mortis ad penjiciem,
Prosilit mire pcr auras Postilens morbus recodat.
ccu volatu percito mucro hostis subruat,
Virginem vicisseclamans Vita sit tranquilla cunctis,
in supernissedibus. sint quieta tcmpora.

7. Quam tamen Dei puella 12. Civibus occurre, civis,


gestienspraecurrere et salutemporrige,
Lege iam mortis peracta Esto sic patrona nobis
gaudiis attollitur, in relatu gratiae,
Sicquorisu comparato Sicut es vicina caelis,
corda mulcet flentium. ad favorem gloriae.

8. Lucida, felix per orbem, 13. Intpr baec admixtus ipse


Barcinon attolleris, conquirat et Quiricus,
Quae sinu pignus retcntas Qui tui locum sepulcri
tam salubre, tam pium, regulis monasticis
Sdlicet tanti habendo Ad honorem consecravit
corporis consortium. sempiterni numinis.

9. 0 beata sponsa Christi, 14. Ut mei post claustra carnis


virgo clementissima, sis memor in aetheris
Suscipeiam singnlorum Et, minus quod bic peregi,
vota vel suspiria, tu valenter suppleas,
Postulans Christum precatu, Haec tibi perlata vota
quo gementesaudiat. vel camena consecrans.
MT; MC; X. - 1, 1 hic fehlt MT. -- 1, 3 Quem MT, MC, X. -- 1. .1
Hunc MC. - 2, 4 stirpe aucta insi^ni X. - 3, 1 vestram X. - 3, 3 Qnem
fide MC; terrent MT. -- 4, 1 sq. enim excecntumissistitur X. - 6, 3 Prosiliit
inire X. - 6, 4 sen MT. - 7, 1 Quem X. - 7, 5 corporato MT, MC;
corpora X. -- 7, 6 cordaque X. - 8, 3 retentans MT, MC. - - 10, 1 ininui
MC.- 10,4 ChristumMT. - 10, 5 sacroMT; omm-Mc. - 10, 6 fulg-eat
MT, MC. - 11, 1 arguet X. - 12, 1 obenrre civilms X: rivrs MT. - K',, '2
conquirerat X. -- 14, 1 post vincula X. -- 14, 2 aethere X iwohl Korrektur
des ungewohnlichenabl. plur.). -- Doxologir: (iloriam patri melodis.MC;
Praestet haec. MT; Gloria patri natoque etc. X.
Cfr. Migne86, 1099sqq.und 31, 449fP.ivjirsBf-arbeitung).
- Spiiter
ging dieser Hymnus Lu spanische Breviere di's n"imischen Ordo iiber und
wurde dabei in 2 Teile (Str. 1-8 und 9-141 getrennt; siebe Anal. XVI,
117 sq. - - BesonderesInteresse beansprucht Str. 13, worin sich der Dichter
Qniricns mit Namen nennt.
- 160 -

117. In saiutae Eulaliae.

In Laudibus.

1. LaudembeataeEnlaliae 5. Lentoqueprimo verbere


Puro canamuspectore, ( liristi puella caeditur,
Quam ('liristus inter martyres Sed eonsecrarepernegat
('asto sacravit sanguine. Libamen aris impium.
2. Quae clansa duris postilms 6. Tunc in reciso stipite
Interqne fortes cardines Ductis in altnm brachiis
Somni cibique nescia Latus puellae caeditur
( liristum canebat,pervigil. Nudumque flammis uritur.
3. Cnstos tremendi liminis 7. Victor recedit spiritus
Laxis stupebat vinculis Corpus rdinquens pallidum,
In carceris angustia Quod lege mortis perdimm
Mentis beatae gaudia. Reducat ad vitam Deus.
4. ludex furore turbidus 8. lamiani quieti psallite
Surgit cruentis faucibns Patrique laudem didte,
Et increpat noctis morani Cliristumque laudemus piuiu
Siiwtain daturus hostiam. Simulque sanctum spirituin.
' 9. Haec nos redemit trinitas,
Cuius perennis gloria
In saeculum nescit mori
Vivens per omne saeculum.
MT; LSd; X. - 1, 1 Eolaliae LSd. - 1, 4 sarral.it MT. - 3, 1 Custns
MT; liiininis MT, X. - - 3, 2 Lux stupebat MT, X. - 3, '"'- congustia
MT, I,>.l. -" 5, 1 Laetoque X; primo berlifiv I^Sil - 6, 4 Nuilaqiu \ll ,
\inl:ini(|iic- LSd, X. - 7, 3 Quo MT. - 8, 4 Sininl ruiii s;ui,-tnm MT. -
'., :'" In sae.-ula MT. - 9, 4 Vibens MT. - CiV. Migne SiC, 12x4 u. 31, 451.

118. In sancti Enlu^ii.

1. Almi nunc revehit festa polifera


Nostri Eulogii martyris incliti,
Solvamus Domino carmina princijii
Concentu fidei caelico munere.
2. Laudamus varia musico carmine,
Quae non sunt Domini praedita luminc,
Hic nunc sat melins res pia pamlitur,
Cum Christum rcsonant chordulae metricae.

?>. Bellator Domini, verbo potentior,


Doctrina pariter, fine celebrior,
('liristi sic igitur gloria cingitur,
Ut Horens vigeat hic et in aethere.
4. At nunc est animus magna revolvere,
Splendentcr aulielat balsama fulgide,
Gliscens egregia clangere libere,
Ut dulcis reboet musica flamine.
170 -

5. Rector dum populosdocte reficeret,


Gypsumcum doceretfragmineperdere
Turbam multiplici germine lauream
Caelesti rntilo agmine provehit.
6. Ustus sic Domini zelo fidelium,
Convertens fluidos more rebellium,
Asciscens opibus raunere nobili
Abstractos barathro sublimat aethere.

7. Sed iam cum meritis digna rependere


Cbristus cunctipotens recte Leucritiam
Vellet, mox lepidam virginem extulit,
Quo claram famulam axe reconderet.
8. Tunc celsus solitum rite solacium
Praestans et placidum compte remedium
Cnltum mox fidei dogmate ingerit
Adversans populis iusta rebcllio.
9. Extemplo praeronans praedo peranxius
Contnrbat patriam iussuve j)lebium,
Per cunctas plateas longe revolvitur,
Qood princeps rabidns cxcitus imperat.
10. Regnantem tumidum rcspuit inclita
Caelestis famuli mens, Deo praedita,
Tandem praecipiti ductu notabili
Comprensus sonnit, mox quoqne libere
11. Optans: o proceres, temnite impium,
Christumaethereumcredite principem,
Vatem impudicum recte repellite,
Qui tantos populos igni recondidit.
12. Gaudens baec resonat culmine Daviter
Nec non et alia quaestavefortia;
Hunc mandant gladio verticc tundere,
Ne sancta valeat turba recipere.
13. Adest intrepidnsbelligcr adnuens,
Tundunt quem alapis, sed rogat horridum
Extendens faciem verbere alteram
Alternans gemine palma relidere.
14. Tunc signo fidei pectora servulns
Armat deificae aurea purpure,
Colla lactinea, sanguine praedita,
Incurvat Domino, instat et obsecrat.
15. Sic ictu gladii sidere conditur,
Sic verbo fidei clare revolvitur.
Adesto rniseris,quaesumus,
affatim,
Perplexos precibus solvcre concite.
- 171 -

16. Assiste gemitis, poscimus, excitis,


Intlectens famalis nunc quoque numinis
Auditum placidum, quove serenius
Mentem tu precibus, sancte, refociles.
17. Ut rector deleat regna ferocia,
Conculcet validus dogmata impia,
Aspiret tidei rnmpte refulsio,
Qua caeli reseret culmina fulgida.
18. Et torquens haeresis longe resiliat,
Ut cultus Domini altius emicet,
Rectores patriae Hore redoleant,
Adversos cuneos libere ventilent.
19. Sit vita populis, sit quoque provida
Sanctis religio per iuga tempora,
Sit trino Domino gloria sedula,
Aeterno dominans inclitc saecula.
Cod. Matriten. (ol. Tcdftan.) 14-22. s.-ir-r. 10. A. - Darans bei Morales,
Divi Eulogii Cordubeiisis . . . (.tpL-ra.Conipluti 1574. B; Florc/,, Rsp.-ifiaSagrada
X, 560 sqq. C; Traube, Poetat- lat. At-vi Caruliiii III, 139 sqq. 1) - 1, 1 Divi
redeunt B, C. - 2, 2 perdita B, C. - 2, 3 llin.- I!, C. - 2, 4 Qiium A. -
,Str. 3 nnd 4 umgestellt B, C. - 3, 2 Dot-trina et B, C. - :"'., 3 iugiter
corr. D. - 3, 4 lieet in aethere B.- 4, 1 llic B, C; nunc hic animus D. -
4, 4 dulci B; revoet A; flammine B. - 5, 2 qiim A; diceret B, C; prodite B,
C. - 5, 4 rutilus B, C. - 6, 2 mores B, 0; revcllium A. - 6, '6 novili A. -
7, 2 vellet Leocritiam B, C. -- 7, 3 Recte mox B, C. - 7, 4 Quae clarum
famiilum A, B, C, D. - 8, 3 tunc fidei B, C; et ingerit B, C. - 8, 4 re-
vellio A. - 9, 2 plevium A. - 9, 4 ravidus A; exsr-itus A. - 10, 3 et ductu
B, C. -- 10, 4 Comprehensus A; moxque livere, corr. A. - 11, 1 Obtans A;
Dicens B, C. - 11, 4 igne B, O. - 12, 1 gnaviter B, C. - 12, 2 eonquaerens
fortia B, C. -- 12, 4 Ne hunc sancta valeat B. - 18, 1 velliger A. - 1M,2
orridum A. - 13, 3 ut alteram B, C. - 13, 4 gemina B, C; relideret B, C.-
14, 2 aurea roseo B, C. - 14, 3 lactentia B, U. -- 14, 4 Incurliat A. -- 16,1
exscitis A. -- 16, 4 Mentem ut A, B, C; refocilet K, C. - L>u der Hymnus
das Akrostichon: Albarus te rogat sa[l]ves aufweist, ist nacli Str. 16 eine
solche, mit L beginnend, ausgefallen. -- 18, 1 Ut A, B, C. - 19, 2 relligio
B, C. -- 19, 4 Aeteraum BC. - Cfr. Acta SS. Mart. II, 96.

119. In ss. Facnndi et Primitivi.

Pons, Deus,aeternaepacis, 3. Cuncti enixe precantes


lux, origo luminis, poscimus te servuli,
Dilectionis amorem Rex, nobis horum precatu
tuae infundens nobis, nostri des ut delicti
Mira, praesta, ut queamus Vcniam, pro te qui multis
tua promere hymnis. sunt tormentis affecti.
Almorum, ecce, tuorum 4. Uenit Atticus cum praeses
pangimus insignia in fines Gallaeciae,
Facundi et Primitivi Christiani huius Christum
martyrum in canticis fatentes provinciae
Tibi regi offerentes Ipsius sistuntur suis
sacrificium laudis. conspectibus incolae.
- 172 -

5. Nomenchristianitatis 11. Martyrum et effodiri


impius exstinguere iussit oculospraeses,
Nitens hos vinctos catenis (^uaecum sancti agunt Christo
iussit is trahi ad se grates Deo fieri,
Ac frangi digitos horum Suspendiquetunc deorsum
rrura et contorqueri. iubet eos capite.
6. Direxit epulas illi.s, 12. Illustrati post triduum
quibus edebat ipse; ct sani inventi sunt,
obhituni sil>i tunc sancti <,|uos vivos discoriari
temnunt cibum carcere; iudex iussit iniqnus,
Iratus camino iussit Capita sanctoram mandat
eos iudex ardere. horum atque praecidi.
7. Isti ambo consultori 13. Tunc milites absciderunt
veracia praesidi capita, bcatoram,
Verba respondentesmissi Oervieibus statim qnorum
ruin fuissent, illaesi lac et sangnis exiit;
Manserunt, qui post tres dics Multi videntes gavisi
intacti sunt inventi. in Christo crediderunt.
8. Post infectum dari iussit 14. lesu, redemptor excelse,
illis cibum veneno, Dei patris filius,
Oratione acceptum Tnterventu horum nobis
quem et crucis vcxillo martyrurn imploramus
Armati sancti ederunt, Te, de eaelis ut iuvaraen
niliil mali senserunt. des angelicum, Deus.
9. Roctor tunc unrinis trulii 15. Vigeat iam ecclesia
nervos ex corporibns tuis adiutoriis
Eorum iussit illosqne Tua per orbem diffasa
oleo perfundere terrarnm atque pacis
Candente atque subvehi Ornetur virginitatis
lampades laferibus. dono et caritatis.
10. lussit vivum calcemmixtum 16. Inclita sit laus patri
cum acetoet felle atque tibi, filio,
Eoruni niitti in guttur Una cum spiritu sancto,
violentcr iudexque, honor, benedictio,
Nam sancti biberunt potum Gloria, salus, potestas
lidenter in Domino. per omnia saecula.
LSil. - :!, 2 sr-rbuli. - 3, '"'<liorum rigatu. - 3, 4 nnstri dies ut. -
4, :'. Cliristiani liii; viellfidit il.i- '.I, 1 Kator. - 9, 5 Cinn deiite atque
snliVHii. 11, 4 Deo liHVi-nt. - - 12, 4 iniquis. -- 1H, 1 adsciderunt. -
Die dnn-lixvfg. in-vL.-ilt."!"
Einla^s.uianz
licfsr sirli t'reilii'li an denwenigi-n
davim abweichenden Sti-llen herstfllen; <.|Pal>i-r nlini- Eiiifrriffe in die ur-
spriingli. !" F.,nnV M.-nivgl. den Hymnus: Fons, Ktus, vitae perennis.
120. In ss. Facandi et Primitivi.
1. Gandetnunc naviter iam toga candida,
Sollemne agitur festum celebrius,
Concu[rrant]pariter hymnoque
recinunt,
Qui patre prodi[tus] saeculumcontinet.
- 173 -

2. Cunctumque rabidi per hoc satellites


Orbern disquiritant, Christum colcutiuin
Avidis faucibus luporum ritibus
Sanguinem sitiunt, insontes perimurit.
3. Ut hoc pertonuit tines Gallaeciae,
Lustrant continuo partes occiduas,
Monitis abnuunt, quae Christus indidit,
Et suis imjierant nefanda incolis.
4. Praeconesvalide muneni largitant,
ijui esset deditus idolis servulus,
Abundans copia, saeculi gloria
Et manens in eo oinni liininio.

5. Per mundi compita farna pcrvolitat,


Ignari properant, ccrtatim conHuuut,
Doua niortalia optaiites cousequi,
Cuni quibus vividi nierguutur Erebo.
6. Idolum dcdicans ara construitur,
Pcctora verberans monet sic faccre;
Ut quis contemneret, acris suppliciis
Yitu necabitur, nomen delebitur.
7. Facundus, accola contiguus Dei,
Qui fratri sauguiuc iuugitur gratia,
Arduro tidei ducuntur paritcr
Et furva denegaut gentium idola.
8. Praeses ut infreiueiis claiuitat turbidus
Sanctos adduccrc viuctos et improbe
lubet satellites cacdibus exseijui,
[Ut sanctosDoiniui] perderentpertidi.
9. [Moxquc ut 1'aclisuutj niartyres incliti
Obviam iudici, in[quiant vjalidt1:
Cur sauctos [toiuini iucertum provocas
Et [vis illic.jitis servire idolis?
10. Munuspropoiiiturauno[nauiporrjigens,
Ut, quos non vincerent tormeuta pessiiaa,
Vincerent gaudia, mundi illecebra,
Ut sic illiceret corda inaoceiitia.

11. Sed sancti Domini cuucta propelliuut,


Putaut sacrileguin, quidquid ubtulere,
Et sanctis manibus liorrida tangcre,
Ac manent liberi ab orani criiniue.

12. Venena poculo miscens continuo,


Guttur inicere suraentes avide,
Nec eis nocuit tantis obscenibus,
Quae sanctis praeparat, vesauus impius.
- 174 -

13. Sustolli praecipit, caput demergere,


Pclles dctrahere,oculoseffodi,
Ut sic per tridanm pemJerentpcrpetiin;
Angelo Lomini sani effecti sunt.
14. Unus e populo increpans iudicetn
Cernit et obsecrat, nuntius Domini
Dextra coronalis praestolat martyres,
Ut scrtis evehat aethera caelicn.

15. Tyrannus audiens vota fidelium,


Accepta Domino esse ut comperit,
Arrcpto gladio martyrum capita
Truncat, suavius vivent percnnius.
!<;. Ob hoc, caelicolac, adclines petimus,
Nostrisquc prccibus aures adponitc,
Defcrte scdula illi snspiria,
Ut sit propitius cunctis, quac gessimus.
17. Sit trino Domino gloria maxima,
Sit corapar genitu sitijue paraclito,
Unus qui rctini-t sirptra pcrenniter
Vincensj pcrpctuis tempura sacculis.
MC. - 1, 2 i-i.-lflirior. - 2, 1 Eimn(ttc-. - "'>,1 Sed hoc. - 3, 2 partis
' i nlnar. - S, 4 nttamlis im-uli. - 4, 1 Praeconatis. - 4, '- Quis. - 4, 4 in
ITO.- 5, 2 defluiint. - 5, 8 optautur. - 5, 4 crcvi. - 6, 2 Pectore v>i ln rans
iiicinit. - " 7, 1 cuntipuus ilritaN. -- 7, 2 tratris. - 7, 3 Ardorque tiili-i
>tiidiiiitiir |iariter. - 7, 4 furba. - v. 1 tnrvidns. - - 10, 2 vinceret. - 10, 3
Vinceret. 11, 1 praepellimit. !'_', 1 j .....nla. -- 13, 1 dimergeri.-.
!"!, '"'" triduo; perputi. - 14, '"'" I irxlrrairi. - 14, 4 serti evi-hant. -- l-">. '_'
essel "( r,,ni| tit. - 15, 4 Trnncatus. 17, 4 |iri|>rtnis i-tr. frhlt ; v^]. dc-n
HVIMIIIIK: Assnnt. ii jiujnili Hl, 4. -- J\<-ai-liti-u^Wf r( i^t, ilaf- .sicli nffmals
Kiuiiriin-iin vurfiiidi/t,

In ss. Kansti. lanuarii H Martialis.

/\(1 Vcspcr.i-.
1. Gaudet caterva uoliilis 4. Faustus benignus priinus est
Dei repleta gratia, Effatus: Huius temporis
Trium sacrorum martyrum Condigna non est passio,
Praeclaraest sollemnitas. Fratres, futuram ad gloriam.
2. Templum beata trinitas 5. Beatus lanuarius:
Pcrenne coudidit sibi, Aperta, inquit, ianua
Ex ijuo novum depromitur Est iam nobis, ut gaudia
Dalcissimnmqae canticam. Caeli fruamur optima.
3. Hi tres viri concorditer 6 Et Martialis praebuit
Ad passionem veniunt, Assensum almum, oninilms
In trinitatis noniine Sanctis et Deo ut gloria
Hostem vicerunl pessimum. In cuncta dicant saecula
- 175

7. Mox praeses coepit fremerc 11. Abiecta carnis sarcina


Dentes; Dares, auriculas, Mittunt in astris spiritum,
Labra et supercilia Christum vidcnt, quein dili-
Sanctis iussit abscindere. gunt,
Sancti Dei cuin angelis.
8. ludex inique et pessime,
ServosDei cur afticis1? 12. Orate ad Deuni, sancti,
Cur vanaprofanuscolis Ut pellat a nobismala
DeosquefalsossusdpisV Et conferatuobisbona
Pacemquedonet omnibus.
9. Furore tunc tyrannus est
13. Precamur, almi niartyrcs,
Accensus, inquit: Mittitc Per nnum ct trinum JJcnin,
In igue istos, monita Ut iugum iani vclocitcr,
Qui nostra audent temnere.
ijuod sustlnemus, auferat.
10. Intrant beati martyres 14. Clemcns Deus propitius
Laeti caminnin, concinuui Solacium vivenlibus
Hymnum DIM>ct cantifum Et mortuis tidflibus
Novum piis concentibns. Amocnitatem couferat.

LSb; X. -- 3, 1 Hii. X. - - 4,2 Etttrtns lniius LSb; Aftatim huius


X. 5, <Jiam gaudio X. -- 5, 4 Caelu fruamur optiino X. - <>,1 En
Martialis pervehit X. - 6, 2 Ascensus almis X. - 6, '"'< Smn-ti> \>>-i arl
^lciriam X. - - 6, 4 Gaudet luetus ciiiisnrtio X. -- Vor der 7 Str. schiebt
X ein:

En, Martialis orsus vst: l'ru[vtcr aternam glorinm


Debemns temnere idula Kt iudicis saevitiam.

Stropbe 7 felilt L8b. -- 7, 2 auriculae X. -- 7, "'! st-d .supercili X. -


7, 4 abscedere X. -- Vor !Stmphi- 9 liat X:
Inquiunt almi iiiartyres : ludi-x iniijue et pes.sitne
Servos I>t'i cur afficisV Cur falsos deos snscijiis V
.Str. X u. 9 umgestellt X. - - 8, 1 ini<|iius LSb. -- 8, '"'" ('IH li.-uii.-
prnfaitis LSb. - S, 4 (pie teblt LSI>. - 'J, 2 Accensor X. - !, M u. 4 uin-
geftellt LSb. - 9, :-! isto mittite LSb. - 9, 4 audet LSb. - - 12, 1 viri
sancti LSb; sancti ad Deum X. - 12, 2 repellat LSb; Kepellat celerer ut
mala X. -- 12,4 omnibus congrua X - 13,3 Dirum ut iu<;iim ocius X. -
14, 4 Paradisi amoenitatemconfobeatLSb; Loca amoenaX. - Doxnlogie:
Dcn patri sit. LStj; Praesta pater etc. X.
Cfr. Migne 86, 1225 u. 31, 413 ffreiere Bearbeitung Bivars; scbliefst
mit Str. 11); Acta 88. Oct, VI, 190 s.|. (Abdruck aus Tamayo V, 513).

In ss. KIIM-II. lanuarii ct Murtiali.s.

Mysticum melos pcrsolvat 2. Pro triumjihis Ixjatoruin


ct attollat laudibus Fausti, lanuarii,
Plebs dicata Deo patri Tertiique Martialis,
et honorc debito qui agone vicerunt
Hymnum dulciter decantet Trinitatem contitendo
Christo et paraclito. suscepto martyrio 5
- 176 -

3. Voce declamansfideli 7. Stupct tyrannus suspirans


beatonim titulis, tanta in miracula,
(jualiter viceruntLostes ('urn incolumes
videret,
suis cum suppliciis, quos perire iusserat,
Trinitatem confitendo Qualiter vicissent cuncta
adepti sunt gaudia. tormentorum genera.
4. Manibus cruentis hostes 8. Hli patienter ferunt,
cum atroci ungula quod furentesinferuut,
Cousecrata beatorum "Scientes quod. pro Cliristo
laniaiunt corpora, tanta qui pertuleraat,
Teosos pariter caesosqur Caelitus arquirant lucra,
flamnia crudat. quae fruuntur iugiter.
5. Inde oculis evulsis 9. <juidam cernebant venire
cutc nudant uapita. misba caeli munera,
Nervorum(com)pagesoluta Angelorumnnignaturba
scrrarum crudelhas sursuin cxspectantium,
Cunterit piorum ossa Ut sanctorurn coronamit
et medullam penetrat. gloriosa capita.
6. Dextera protecti Cbristi 10. Adestote, sancti Dui,
non timent inccndia, supplicauti populo
Angelica medicina Et petentibns praebetc
1-i'furmanturluniina, quaesitum remedium,
Confractaquesolidantur ii ut participuiitur
ct curautur vulncra. vestro in consortio.
MT; LSil. - - 1 , 4 et houorem devitu L8d. - 1, 5 dfcantant LSil;
li.-.-: d. .-aiitansy -- Str. 2 tVlilt LSil. U, .". TtTtin>.|Mi- MT. - 2, 4 iij
Ml. '_', li Mis,-r|,ti MT. - 3, 1 ti.l..'lis MT. - 3, :'. lj..,t,.in MT;
In.si.- LS.l. :J,,:. Triuit.it..- LS,1. - 4, 1 i-nifiitiis MT. -4, 2 nn^iilis MT;
.itr.i.-i \in.-iila LSil. -4. l l.iniari MT; lariiarL-ut LlSd. - 4,6 un^ flaunnai-
l^Sil. -" -ri, '_' ('ul. -ii.iruni L-aj.ita MT; Cuint.-iii.niiii ca|.it.- LScl. -- '>, :', /u
pages i.-t'r. l>u (';.. - ""., 4 Si-r\:it luuu- cnulelitus MT; Si-rl>atv\ui
i-rii.lt-litas LS.I ivi.-llcirlit: I'. i \. t tiuic crudelitasV). - .5, "> (''.iitt-rtt MT. -
5, ''. nnilnlla il'l'. -- 7, 1 M|. Stii|n-t tirannii^ valilt- | Tanta in miraciila
MT. -- 'x. 1 llli.' pari. nt./i- LS<J. - S, 4 taiitatn.ju,- MT, LSd. - B, 5 I
i|uiivns LSd. -- S. fi l^iiani fniiiutur LSd. -'J, 1 l/uid.-m .Trii.-ant I.S.l. -
'.I, 2 cac-lo LSil. !l, 4 i-x-i|i.-(-taiitia LSd. - 9, -J cornuaret MT. - LSd
fiigt am Aiitan^.- nnd am Srlilnfs rin,. \vciti.-M-kaiiin v.-i'-t;indlii.-ln-t>tiv.]ili>-li.-i .
\iiiaii<,':Clara,ina^ni-quae-ancti.riini Srlihifs: QnornmChrigtuBtriumphalem
praeparantur gaudia, -us,., |,it \ i.-t.iriam,
r.iu-li i-t laniiarii, ('i>ll..rantnr iu su|"
Marti.-ili- .-..i-iiora si m|.it.-nia ulria,
i'iun pro (.'hrist.i I >.-..n.istro lugiter ut maneatis
tra.litis ut vii.-tima. in Dei praeseutia.
Doxologie: l'ra.->trt. MT ; in LSd:
Gloria et IH.H..r Deo,
virtus et imperii.(l.-unil,
Una patri Hliu<|iu-,
inclito jiarai-liti..
L'ui lans ct |iutKstas
per aeterna saecula.
- 177 -

Die Abschreiher hahen sichtlidi dii s.mst g-utfliefsende Dichtunn- strllcn-


weise ^ |,P-vrnlrrM , <l.ilin" srliiriii'11ijrili-iiti-inli.-ri'Auderungenim Texte statt-
baft zu suin. - (Jlr. Mignt Nj, 907.

123. In sancti Fclicis.

Ad Vesperas.
1. Fons, I>eiib, \itac 7. Oinnia tormenta forti
lux, origo lurninis, percucurrit pecton\
Aspice plebem cauent<jiu 1'ostijue poenas et catenas,
IVsta suiunii martyris, ungulas ac verbera
Excipe vota pimiutum, ('arnea claustra relinquens
suinc laudum carmina. raigrat ad caclestia.
2. En, tui Felids ;ihni 8. 0 nimis Gerunda felix,
pangimus insignia, o beata civita^,
Tu resolve vincla liuguae Nil raalorarn tu pavescis
dans sunora canti'a, frcta tanto inartyre;
Ut tua rite qucamus 1'ostulata pronieretur,
promere magnalia. quisquis hic confluxerit.

3. Iste uamque Caesareae, ',i. Ilic Dei virtute pressi


urbe Mauritaniae, lancinantur daemones,
Muudialis iliscipliuae Verberantur, vinciuntur
dum studeret litcris, et cremantur acriter
Artium futuosa vabra Utque furaus et favilla
te sequemlo nil vigoris obtinent.

4. Audiens plecti tideles 10. Hic salus optata fessis


mox Gerundam pervenit, sede caeli profluit,
Praesidis iussu rctentus Visio caecis patescit,
truditur in carcere, liugua inutis advenit,
Fcrreis bacis onustum Surdus aures hic receptat,
colloquuntur angeli. atque claudus exsilit.

5. Sistitur arae, cruentis 11. Inde cuncti te precamur,


ut litaret idolis, una summa trinitas,
Il'.-spuit infamc factum Martyris ut impetratu
vuec Christuui protiteus, noKtra tollas crimina,
Perstrepit turba bisulcis Noxia cuncta repellas
ossa nudans ungulis. ct secunda praebeas.

6. Nempe mulis adligatus 12. Clerus bic vita nitcscat,


dissipatur artubus, et saccrdosfloreat,
Fluctibus presso marinis Plebs tidclis, quod requirit,
unda turgens subditur, impetrasse scntiat,
Angelis immixtus almis Omnis aetas atque sexus
ora pandit cantibus. hoc patrono gaudeat.
Blume, HymuoJiaGntii-u. 12
- 178 -

13. Gloria patri natoque


semper et paraclito,
Laus, potestas atque virtus,
gratiarum actio,
Quem Deum cuncta fatentur
saeculorum saecula.

MT; Tc; LSh; LSd; X. - 1,1 vita LSb. - 1, 6 carminisTc; criminis


i; vielleicbt laudem carniinis, wodurch der Reim gewahrt wiink-, d<:r iin
ubrigen mit Ausnalimt vou 7, 2 und 8, 2 vollig durchgefuhrtist. Zu be-
achteu ist indes, dafs 1, 6 (carminaj mit dc-n entsprechenden Versen der
folgenden,7, 2 und 8, 2 je rnit denender vorhergehenden
Stropbereimen.
Nur 13, 6 stL-htisoliert da. - 2, 3 vincula X. - 2, 4 Da sonora LSIi. - - 3, 2
ui-bis MT, Tc, LSd, X. - 3, 5 fabra MT, Tc; vielleicht vafra (cf. Du Cange
s. v. vabra) oder flabra? - 4, 1 pleti X. - 4, 2 Iherunda LSb, LSd. - 4, 3
retentis LSb. -- 4, 4 carcerem LSd. -- 4, 5 uiiestum LSb. -- 5, 2 literet
X. - 5, 5 Perstrepet MT; visulcis LSb; bissuk-is X. - 5, 6 hossa nulla
unguliM LSb. - 6, 1 raullis LSb. - 6, 3 prt-ssis LSd. - 6, 4 unditurgens
LSb. - 6, 5 Angclus Hss. - 6, 6 cauticis Tc, LSd. - 7, 1 O mea tortnenta
LSb. -- 7, 2 Praecucurrit IIss - - 7, 3 Et pusti|in- X - 9, 2 Lacinantur
MT, LSb, LSd. - 9,5 Atque futnus et faulia X. - 9, 6 obtinet Hss. -
10, 5 receptet X. - 11, 6 secunda impertias Tc, Lbl>, X; impertiens MT
(im ganzen Hymnus nie Hiat oder Elisimi). - 12, 1 nitescant LSb.
Ctr. Migne 86, 1171 s(lll. (vnrwiegeud uacb MT) und 31,437 (freiere
Textbearbeitung ISivars). Man vergleiche dun llynnins: Fons Deus aeternae
pai-is. Vorlic^i inlcr Hymnus fciny sjjiiter in spaiiisclie Brevierc dr>
ruinisi-lifii Ordn iilier, aber sn, dafc init Str. S die Divisio begiimt. Siehe
Aual. XVI, l'JS sq. und Actii 8S. Aug. 1, 24, woselbst inaucbe Auderungeu.
Dif i-rsti- Strupbe liegiiint aii Ittzteri-r Stelle folgendermafsen: Fons
beatus vitae perennis etc. In dieser verderbteii Furm nahm Uaniel (I, 202)
deu llyiinius auf und legte die 8 ersten Halbzeilen vor. Danacb ist die
irrpfubrt-ndf Augabe Chevaliers im Kepert. bymuol. unter den Nummern 6428
iiinl 6431, welche in Wirklicbkeit nur einen iind denscllieu Hymnus be-
zeickueu, zu beurteileii.

1^-4. In s. <u'iieMi Arelateusis.

1. 0 rerum, Domine, conditor omnium,


Plectrum continuo gutturis adinove
CiTtanieu tribuens pandere imviter
Athletae tui incliti.

2. Gliscit nam nimiuni pectoris intiniuni


Malens belligeri prouiere iuilitis
Actus conspicuosgestaque 1'ortia
Et doua tua optima.

3. Genesiusigitur ille iuveuculus,


Civis exiiuius Arlatis oppidi,
Aetatis peragens floscula priinulac
Iniuncto paret ordini.
- 179 -

4. Exceptor itaque dumque nitesceret


Ac iussa tabulis publiea scriberet,
Adflatur subito munere caelico,
Quo vota cumulet pia.
5. Extemplo officium abnuit inipium
Et ccris renuit imprimere manum
Caelestis cupiens effici accola
Vita votisque moribus.
6. Post evangelicus sermo ut intonat,
Diversa latebras per loca appetens
Sese occulere coepit in abditis
Horrore nimis territus.
7. Qnem quaerens valide turba satellitum
Nec hunc, ut cupcrat, reperit uspiam,
Vastis tum reboans rictibus arbiter:
Ferrum sumite, clamitat.
8. Festinis propere pergite gressibus,
Inventura refugam plectite percite,
Qui nostra monita temnere uusus est
Nec sacros deos incolit.
9. Quod fama refcrens martyris auribus,
Ablutum ueque se nosceret aequore,
Ferveuti Rhodaiiurn spiritu appctit,
Quo sorde queat ablui.
10. Auro lucidior inde regrediens,
Repcrtus iuguli sternitur impetu,
Caeli agniinibus ilico iungitur
Comptus vertice laurea.
11. Ob hoc, cunctipotens, quausumusaffatim,
Testis quuvc tui ipf precutibus
Acceptes placide vota tidelium
l'iniittasque piuculum.
12. Ut culpae cunmlut> funditus subruat,
Subcrescat iugiter gratia auctii>r,
Ut sancti meritis caelibes redditi
Abscedat procul ultio.
13. Sit trino Domino gloria sedula,
Regnum perpetuuiu atque potentia.
Virtute solita qui regit oinnia
Sustentans pie condita.
MT; Lfelj; LSd; X. -- 1, 2 atninobe L8d; atnorie X. -- 1, 3 gnaviter
X. --1,4 Athlrta X. - 2, 2 Mallrns LSh, X. -- 3, 1 Genesius drei-
silbig. - 3, 2 Ar-.-Iatis X. -- 4. 1 riue fehlt X. - l, 3 AlHatus MT, LSb,
Ld, X. -- 4, 4 cumulat MT, LSd, X; pie LSb. - 6, 2 Diversas MT, LSd,
X. - 6, 3 Sese occurrerc MT; Sesc-occultu retipit X. - 6, 4 nimis territis
LSI>; tninis terii X. -- 7, 2 hunc fehlt MT, perperit X. - 7 ?, tnm fchlt X;
- 180 -

revocansLSb. - 7, 4 sumereMT. - 8, 1 pereite gressibusMT. -


plectite,i.rri'tit.'X. - 8, 4 s...-n.s
X. 9, 1 refereut
LSd.- - 9, 3 Fer-
beutt-ni LSIj. - '.', I sordes X: c,ii,.-:uitMT. 10,1 regredians X. -
iugulisMT, LSd; iugiilusX. -- 11,'J c|ii.M|iii-X. -- 11,-J>
precantibus
MT;
precantiim X. - 11,:J LcceptisL.S.l.- l'J, 1 llar. MT, LSI>;Ac LSd,X. -
12, 2 apti.-rX. - U, '"'"sanctisL!Sd.- Cfr.Mi-uc-Sti, 1194.

125. ln sancti (ienintii.

1 Sacratuni Clni^ti aiitistitem, 5. Quem ferunt vinctuni vinculis


Gcrontiuin cnniVssorcm, Intcr pallentcs tencbriis
Dignis canamuslaudibus liiiptani e sacrocorpore
Et celebremus vocibus. Dedisse caelo animam.
2. Hic fertur i 6. Sic inter apostolica
Vates fuisse tempore Locatus iam consortia
Et praeilicasse suprenmm Gaudct caelesti gloria
Patrem potcntis tilii. Et clara Christi gratia.
3. Quique,dum per occiduam 7. Namtjneinfulatus gemiiio
Percurreret clarns plagam, Fulget et nitet praemio:
Tandera ira gentilium Sacerdotali titulo,
Ad passiouemtrabitur. Confessionis merito
4. Sed mox praecepto praesulis 8. Gloria patri personet
Nodis gravatur ferreis, Christoque unigenito
Horrendis umbris carceris, Paraclitoque spiritu
Datur in ius caruiticis. In saeculorura saecula.
MT; X. - 5, 4 Dedisse in X. -- 7, 4 Et confessionis X. - 8, 3 Para-
clito spiritui X. - Cfr. M. SC, 119^ u. :>1, L'.j:>; Flurez, Espafia Sa^rada UI,
XLllI (Str. 6 iehlt); Acta SS. Aug. V, 1U9.

I2li. ln sancti Hieronymi.

1. Christus est virtns, patris sapientia,


Cunctos qui replet spiritali gratia,
Ut possint probe digerere normulam
Et proximorura illustrare opaca,
Ut digne possint fruere caelestia.
2. Ipsius dono perflatus egregius
Olim hic vates nomine leronymus,
Omnibusnotus doctrinarumfontibus,
Cunctosirrigans ex almis dogmatibus,
Ut sol resplendet in ortu ignicomus.
3. Hic procul cuncta saeculiuegotia
Percalcanspede velut espurcissima
Dedecorosarespuitquesaecula,
Alens inopum egenaqueviscera,
Sibi aeternaacquirensstipendia.
- 181 -

4. Hic quoque vitam appetit monasticam


Et sese valde "stringit ad regulam,
Parentes, domos omittens et patriara
Bethlera invenit, rura beatissima,
In qua peregit consummataopera.
5. Dnm esset fervens callensque ingenio,
Gentilium<iue suramo cuni "studio
Pro elegante lepore prosatico
Opusculorurareconderet animo,
Tali meretur corrigi oraculo:
6. Num, ecce, morbusinvadit corpusculum,
lamque reclinis dolore in ferculo
Ex more quippe funerum vulgariura,
Obseciuiorum tantum ut espiritum
Redderet polo, et membra in tumulo
7. Rcconderentur; rcpente et concito
Alta penetrans dacitur in spiritu,
Sistitur nempe principi aethereo,
Cui astabant miliarum legio
Exercitantum illi absque numero.
8. Mox tonans verba feriendo conquerit,
Christique servum mox ut esse comperit,
Non ita, verbis ut testatur, asserit,
Cordis thesaurum imlicando aperit
Tullianumque veraciter protalit.
9. Verbera iubet per membra inducere,
Corpori densa flagella ingerere;
Propere lingua ululando gemere
Coepit testari: Si unquam hunc legere
Ausus fuero, te negavi. Domine.
10. Tunc angelorum astantium milia
Supplici prece flexa orant genua,
Ut tribuatur postulanti venia.
Sicque reversus dissecata corpora
Cunctis ostendit, ut gesta veracia
11. Hoc probarentur,non falsa somnifera,
De quibas saepe illudimur, improba.
Sicque correctus a divina gloria
Ambit praecelsa, caelestia, deifica
Nec sibi affectat ultra mundialia.
12. Tanto doctrinae fulget exliinc lurainc,
Tanto corusco iubar pollet floride,
Instructu ut suo rutilet esplendide
Plebs Cliristi, quae est redemptaa sanguine;
Ipsius dono refice nos, hagie.
- 182 -

13. Tu noster splendor,tu nobisquedestina,


Per te clarescit ubique ecclesia,
Tn proeliator in fide catholica,
Aries ingens,fortis es in dogmata
Haereticoram destruens maceria.

14. Te invidorum insequitur actio,


Te criminatur |istultm-uin t':n:tio,
Tibique cedit falsa commentatio,
Minime valens lubrica intentio,
Frivola quia revertit in niliilo.
15. Tibi resistens probatur haereticus
Moxque reiectus deputatnr inscius;
Adnuens tibi quisquis hic catbolicus
Noscitur fore confestim in actibus,
Ideo probus doctrinisque profluus.
16. Tutare plebem hanc sanctis suffragibus,
Corda perlustra ex caelicis domibus,
Ut solidata in pacis dogmatibus
Floreant verbo, fecundi in fructibus
Assistant cuncti in supernis sedibus.
17. Praesta tu, pater, clementissime Deus,
Unus cum prole simulque cum spiritu
Sancto, qui cunctu guberuas imperio
lugiter, semper, per aevi ''spatio,
Per infinito saeculorum nuniero.

MT; LSd; X. - 1, 3 dirigere X; nnrnmla LSd. - 1, 4 inlustrari LSd. -


1, 5 frui X; caelestibus MT, X i.\ssnnanz und Analogie zu den iibrigen un-
gewohnlichen Constructioneu und Wortbildungeu sprechen fiir LSd|. - 2, 3
frontibus MT. - 3,2 Praecalcans LSd, X; ixpiiriMssiinaMT illi.-lc^ fiir vor-
geschlagenese). - - 3, 3 Indecorosa MT; Docorosa X. -- 3, 4 Ilabens in-
opum LSd. --- 4, 1 Sic MT. X. -- 4, 3 emittens X. - 4, 4 Bethleem X. -
5, 1 calensqueLSd, X. - 5, 4 OpusculuniLSd, X. - 5, 5 mereaturcorrigi
..rai-nla X -- 6, 2 rei-liuis X; lectulo MT. - 6, :J>vulgaliiiin MT, LSd. -
d, ', in tehlt X. -- 7, 1 repente sed MT, X; reprt, n- es I>d. - 7, 4 Procnl
MT, X; inilia miliuni legio X. - 7, -5 Exercitatum LSd; Exi-rcitum X; lies
viellekht exercituum. - - 8, 4 thesaur MT. Ik-s indk-aiidn? - S. 5 Talia
neque X. - 9, 1 per membris LSd. - 9, 2 Corpore MT, LSd; tensam MT;
tensnni LSd. - 9, 3 Prope relinqiia X; ulnlato MT, LSd. - 9, 4 testare
MT; hunc fehlt X. -- 10, 2 orat MT, Lsd. - 10, 3 Ut illi quaequedona-
retur venia MT. -- 10, 4 dissicataMT. -- 11, 1 Haec LS,1. \ , probaretur
MT, LSd. - 11, I! divini X. - 11, 4 caeleste MT, LSd (caelestia wohl drei-
silbig zu lesen).-- 11,"> mundalia X. -- 12,2 iubarc X. -- 12,3 fehlt X;
insplendidt-MT (statt isplendide?(Jt'r.3, 2 ispiu-i"i^imal.- 12,4 qui est MT;
Christi est redemptia LSd. - - 12, 5 r. ri>is LS,1. - 13t 1 insplendorLSd
(cfr Note zu 12, 3). -- 13,5 maeeriamX. -- 14,2 rriiniiiatur MT; critnina-
torum X. -- 14, 5 revertitur X. - 1">.2 n hrtiis di'j>iitatur in sanctis X. -
15, 4 Noscitns MT. -- 15, 5 Idoneus MT, X; Mcouus LSd (dk Casur ist
zu \vahrenl;doctrinusque
LSd. -- Iti, 1 liar LSd: ^anotisuffragiisX (gegen
den Reimj. - - 16, 2 donibusMT, LSd. - 1G,:j Et X. - 16, 5 Assistat
- 183 -

LSd; cunctique MT; cunc.tis X. - 17, 1 Deus clemcntissimciMT, LSd, X. -


17, 2 8q. simul cum san.-to's]iiritu MT, X. - 17, :> ^ubernansLSd, X. -
17, 4 spatium X. 17, :, intiuita MT, LSd, X; saeculorum saecula X. -
Ctr. Migne 86, 1220 sqq. - Man ver^leielie deu Hyranus ,,Chri*fe tu rerura
operumqiie opifex;u Form uud Inhalt lassen deu gleichen Versificator vermuten.

127. In sancti Hippolyti.


1. Assunt, o populi, festa celebrin,
<juae felix reveb.it teinporis orbita
In sese rediens axe voluliili;
Laudem siderco reddite principi.
2. Hoc nam(|ue Ili)>]>olytus tempore terrea
Despectans nivea scandit ad aethera,
Cum solvens aniniam corpore vividam,
Caelestem ineruit suinere lauream.

3. Duni dux bdliycri t-ssct hic agminis,


lussis Caesareis carcere martyrpm
Servandum n-^ipit, ijui crace praevia
Dat caecis oculis perdita luinina.

4. Cernens Hipp<>lytussigna faventia


MDX Christo Domino credit et impia
Spernens daemonici do^inatis idola
lunctus cbristiculis vocibus increput.
5. Tunc Caesar fatiidn fervidus impetu
Os sanctum lapide scindore praeci[iit ;
Longe dissiliunt fragmina dentium,
Sed vox ingeniti jiracilicat unioum.
6. Ferro praecalidis ignibus artifex
Format ^piiiitrii spinila c.inlui,
(t)uo rupta penitus viscora mavtyris
Profandunt rosei flumina sangninis.
7. \\\nc ad nirnipedum terga fi-rocinm
Inuexuin rdigant, tractus in aspera
Vitalem ^uliiln lun[uit aiilielilurn,
Diruni (juu valuit viucere saeculum.
8. Ob hoc suppliciter, rex Deus omnium.
Rogantes petimus, martyr ut inclitus
Assistat miseris fautor et impetret
Confessis veniain corde piacnlis.
'i. Sil vila loniples, fmgibus affluens,
Rerum prosperitas congrua polleat,
Bellum disperf-at, pax bona profluat,
Virlutcs vigeant, crimina transeant.
- 184 -

10. Sit patri ingenito gloria maxima,


Sit compargenito atque paraclito,
Unus qui retinct sceptraperenniter,
Yincensperpetuistemporasaeculis.
^j,,,- x - Ferner: Brev.ras.MaurianaeVallis (VIsaec.'-/is. Cod.Carlo-
,M,litan.
14.01. - L 2 reueitX. -- 1,-J>
In sesse
X. - 1,4 ivditr X. -
2, 1 Hic namqueLSd, X; teinporaOI, tenvamX. Despectus
X;
niv.-niiiL'M. - '2,:'.>,>ii"t.'M; aimnaX. -- :'.,1 U-Ui-crisLSd; belligerusX,-
:;, 2 Iiissit Cai's:ir <"!CM. -" 3, :! n-ri|.i C.M. - 4, 3 do^mataCM. "
[unctisc-ln-isticolisX. - 5, 1 rapicloCM.- 5, 2 sam-tic.M. - 5,4 uni-
jrenitiiinX: iu ^-initii CM.- 0,1 praecalidua X. - 6, 2 Avmat;ardui X.-
r,,:; c,,rruptaX, CM. - 7, 2 ImicxnX. - 7, .3Vitalr X ; inquit anhelitum
I.Sil; lii|iiit X. -- 7,4 ]>iiiini(|iievaluitLSd; Diruin quodCM; viri-reX.-
-, '2 ut niartyr inrlitns ],S,U inarlyr ..-t iiu-Ht\i* (.'M. -- 8, '"'-l:iurt.,v X.
S, 4 piacnla X. - 9, 1 l.iciij.lrx X. - 9, 2 prnspicitas:pnlk-a X. -
patri lii.miiin <-'M.- 10,2 sitquepararlit..<'M.-- 10,4 VivcnsX; perpetui
( M: sa.'1-Tili
LSd, CM. - t'tr. Migne 86, 1183sq.

128. Jn sancli Iactli.

1. Clarum uobis, Christe, tui 5. Protinus feroci mente


l;ici)bi apostnli unus sancto capiti
Imminet festum diei Pertica fullonis ausu
passionis inclitum, percussit nefavio.
Qui tibi frater affinis Sic(juc sanctus inembra tello,
cxstitit sanctissimus. spiritum fudit caelo.
2. Sic. sancta sanctorum dignus 6. Per IJUCIM tc, Christe, enixc
pontifex aggreditur, exoramus cornui,
Corporis tui sacraicn l'';iciniis rfinitte cunctis
sanguinis et laticis,
Pro muUoruni interin-llnns Oranibns largire clemens
salutr tiilrlium. roii^iiciiiin gratiam,
3. Qui tuo tia;j;rans amore 7. Ut vitae felicioris
sancte vivens iuyiter, perfruaniur ('1)1111111
nla,
CiyiKnncnto lustus ob hoc Ciirnjs no^lrac ^uperantes
inditus vocabulo vitiorum noxia,
Tracbuit cunctis exemplum Spiritu perficientes
cbrisliani dogmatis. quaequesunt vitalia.
4. Tunc pliarisaeorum/cb> 8. Praestanunc,Cbriste,benignus
tidfin tui nuiuinis postulataomnibus,
Ex alto praecipitatus Apicem tenenscum patre
constanscunctispraedicat, sanctoqae
'spiritu,
Normam vitae veritatis Unus Deus saeculorum
ad sequendam gratiam. regnansin perpetuum.
MC. - - 3, 4 indito. - 4, 2 idem(ist vielleichtWegfalleinerPraepo-
sition - alsci nh odc-r propti-r fidem - anzunehmen, so mnfs natiirlieh die
Interpunktion4, 4 getilg;twerden).- 6,6 ronsiirta. - Man vergleicheden
Hynmus:Clarasanctorum
unaHii-rusalem;
besonders
2, 1; 2, '3; o, 4; 5, 3
in jenemHymnus
mit 3, 3; 2, 1; ;J,6; .j, :j iin vorliegenden
Hymnus.'
- 185 -

129. In sancti lucubi.

In Laudibus.

1. Gaudeatcuncta pia plebs alumna,


Resultet voce simul et canora,
Pacis tenoremsemperChristum roget
Laudis honore.

2. Veritas, vita, spes seniper tranquilla


In tui almi lacobique sancti

4.

nlam cruciamur, ignibus cremamur,


Catenis magnis."
5. nMagnus,"bic ait, nDominusquenoster,
Dira resolve ignea catena;
Niliil nocentes mihi nunc adferte
Magum iniquum."
6. Ad cuius iussum protinus currerunt,
Eum iam vinctum ante pedes sistunt,
Ut dimicetur, atque vindicentur,
Et crucietur.

8. nRespice post hinc te babere patrem


yuamquain iniquurn generi humauo;
Cbristum, queia negas creatorem esse,
Verum agnosce."
9. nVerumagiiosco,"ait, nsalvatorem
Teque exposco, sancte intereessor,
Veniam credo LJomino favente
Te dare posse."
10. Sustulit posthinc ferientis ulcus.
At collo fune tractus colligatur,
Sic ab Herode, capite pectetur,
Sic ordinatur.

11. Et ducunt vinctum transeuntem vicum:


Claudus ab eo quaerit alimentum,
Cuius virtute surgit rectus, sanus
Pergit ad horam.
12. Cum cernit tortor claudo gressum datum,
Sic est adfatus: ,,Christus collaudetur,
Cuius virtute aegris salus datur
Per suos sanctos."
186

13. Gloriam psallat chorus et resultet,


Gloriam dioal, canat et revolvat,
Nomine trino, deitate soli
Sidera clament.

X. - 1, 2 et cruore.- 1, 3 Pacis fenore; vielleicht pacis fenora? Aber


sonststimmt in difs.-mHyiuuus stetsder W"i'ta<"<-,-iit mit dem rhythmischen
\.-n--nt -- 2, '"'"s<jq. X (bezw. Ortiz) reiht unmittelbar an 2, 3 den Vers:
lara cruciamur rtr. Z\vi-il'i-lsolnie ist hier aber eiue Liicke, die wohl mehr
.-ils t-iin- Stroplie ausmaclit. lu der bereits angezogenen
Legendasanctoruiu
vun I;K- ili Vnragine ln-ifst 68: .,('11111
nyn iu ludaea verbum Uoniini jirae-
dicaret [laciibus], magusquidamnomineHernmgem-s cum pharisaeisdisci-
|iiiluiii .suumiiuinine Philetum ad lacobummisit, ut ipsum Philetus coram
[udaeis r.mvincfn-t, quod sua praedicatio falsa esset. Scd cum apnstolus
coram omnibus ratiunabiliter eum convicissit et multa coram eo miracula
ti-ci-M-t, rediit 1'liili-tns ad Hermogenein dortrinam lacobi adprobans et mira-
cula rerit.ms ac eius discipulum se velle fieri contestans Iratus
Hermogenes daemonesadvocavit pratcipiens, ut ipsum lacobum vinctum cum
Pbileto adducant . . . Venientes autem daemones ad lacolmm in aere ulu-
l.-in- roe|ii/runt dicentrs: lacube, :ipostol<<Ivi, miserere nobis, qui antequam
trnipus nostrura advenit, iam ardemus. Quilnis lacnbus ait: Ut quid venistis
ad nie'! (jui dixurunt: Herniogenes rnisit nos, ut te et Philetum ad ipsum
ducerciiiii-.: s.-d inox ut ad te veuimns, an^rlus Duraini nos catenis igneis
religavit et plurimum cruciamur". - Hier setzt in unserem Hyranus Vers 4, 3
ein. - (Vgl. iil>rig'iis das Beimofficium de s. Ia<:oboAnal. XXVI, Nr. 44.) -
5, 2 Dira resolve (sc. eos); oder es ist zu lesen: Diram igucam eatenam \\<-/.\\.
liiias etc. - 5, 3 nocente. - 6, 1 iussu protinus oceurrerunt. - 6, 3 dimi-
centur. - l>, 4 i-rucicritur. - Nach dieser Strophe ist hoclist wahrscheinlich
wieder eine Liicke, was ii-li ilurdi UliL-rspringung einer Strophennnminer an-
deute. - 'v, :' m-^alj.i^. -- 10, '_'si|. riillo t';iuf traetatus colligatus. Vielleicht:
fune trartatur ligatns Hic ;nl Hi-rndein?- 10,3 Lorenzana schreibt: capite
|p|r. titnr : daini dm.-li n,itw>.-inli^ : pli-ctatur. Aln-r pectare statt pactare = sol-
vere, luere ist nach Du Can^n-in di-r nu-dia latinitas hiureichend belegt: also :
Mit d. ni Knpti- iniils fjfsiilnit \vi.Tdeii". -" 11, 3 agitur rectus. -- 12, 1
Tunc; rlodo Ikuiiuti- cvuntuell im IVxte ln-lassen werden) gressu dato. -
12, 1 est felilt; collaudatur. - " 1'.', 3 Nomiiii trino deitttis olim. - - 13, 4
sidere.

Wahrscheinlich ist auch riach Str. 12 alir>rmals eine Liicke anzunehmen.


Fiir die Trxtkritik ist. t.-svmi ^njfster Bedeutung, dafs hier die Verstumraelung
eines sonst ganz geniefsbaren'I'c\t<-s festgeatellt wurden konute. So gewinnen
wir i-iiit- bessereGrundlage tiir die Vermutung, dafs auch den Thomashynmus
,,Cunctus iam niiindiis" und andeiv i in alnilicln-s Sdiieksal (bei der Redaktion
durch <irtix/l i;i'tr(iffi-ii liabc - C'tV.Mi^-m-sij, 1309; daselbst ist nac-lidcni Vur-
gange Lurenzana.s der Hymnus sammt Ofticinm auf den 3(J. Dez. verschoben,
walin.-nd \ ilnn si-im-n Platz iin .Iuli ;m\vi-i~t.

130. In sancti lacnhi.

0 Dei vorlmm,patiis ore proditum,


Rerumcreatorct veruniprincipiura,
Auctor perennis, lux, origo luminis.
Enixusaho gloriosaevirginis,
Xriste, tu noster revera Emanuel.
- 187 -

2. Rex et sacerdos,cui sacri lapides


En ter quaterni, onychinus,achates
Gliscunt, beryllus, saphirus,carbunculus
Uel amethystus,sardius, topasius,
sMaragdus,
iuspis,iacinthus,chrysolithus.
3. Riteque gemmissol-diesduodecim
Enitens horis, margaritis optimis,
Gliscitque mundu iam fugatis tenebris
Et candelabrotibi superpositi
Micant lucernis bis senis apostoli.
4. PetrusqueRomam,frater eius Acliaiam,
Indiam Thomas, Levi Macedoniara,
lacobuslebus et AegyptumZelotes,
UartholomaeustenensLycaoniam,
Mathias Pontumet Philippus Gallias.
5. Magni deinde filii tonitrui
Adepti fulgent prece matris inclitae
1'trique rite culminis insignia,
Regens lohannes dextra solus Asiam,
Eiusquefrater potitus "Spania.
6. Clari magistri lateri innoxii
Asciti, dextram pacis unus foedere
Tractus, sinistram alter in sententia;
Utriqne regnobis electa piguora
Mitrati poli properant ad gloriam.
7. Advectus, inquam, gloriosus praemio
Electus isthinc est absque martyrio,
Xristi vocatus Zebedaei lacobus
Apostolatus iure implens debita
Uictorque rapit passionisstigmata.
8. IMvino quippe obsitns suffragio
Jilem inagovum sontes iras, daemonum
Coercens virus punit aemulantium,
1'ivaxque demum stolido oraculum
Insigne datur, paeuitens cor credulum.
9. Perplexus enim voti compos coinmuda
Rite petenti aegro adminicula,
Optanti pandit fidei charismata
Bexillo pacis ad salutis copiam
Ensequefunctus se communitgloria
10. 0 vere digne sanctior apostole,
Caput refulgens aureum ''Spaniae
Tutorque nobis et patronus vernulus,
Uitando pestem esto salus caelitus
Omninu pelle morbum, ulcus, facinus.
- 188 -

11. Adesto favens gregi pio credito


Mitisque pastor, regi, clero, populo
Ope superna,ut fruamur gaudia,
Regna potiti vestiamur gloria,
Eterna per te evadamus tartara.

12. Praesta, quaesumus,unica potentia,


Replensqueglobi cunctamsolus machinam,
Eterna cui laus et clementia,
Birtus perennis, ingens adest gloria
Et lionor iugis affatim per saecula.

MT; LSd; X. - Eine Absehrift von BivarsBearbeitung(?)in Cod.Palat.


Vindobonen. 5927 saec. 17. V. - 1, 5 revela X; Christe te nobis revelas V. -
2, 2 onocinusMT, onicinus LSd; apatesMT, LSd, X. - 2, 3 Nitent LSd,
XitensMT, X, V; Gliscunt (vgl. 3, 3) gesetztwegendes Akrostichs; uerillus
MT, berillus X. - 2,4 topidirus X. - 2,5 ligurius chrysolithus MT, LSd;
et nitens c-lirysolitlius X. -- 3, 1 Niti-tque gemmis LSd: Rite qui V; duo-
denisMT, X."- 3, 3 Glisceusque
X, V; Inluxit MT; mundi LSd; lies viel-
l.-idit (;lisc-ijnt-v - 4, 4 Et candclabra tibi superposita LSd; superposito
MT, X, V. - 4, 5 Mk-:ms MT, LSU, X, V; npostolis MT, LSd, X, V; Hesviel-
leicht: Micas .... apostolis? - 4, 1 Roinae LSd; Acaiae LSd, Acaiatn X. -
4, 2 Indiae ... Macedoniae LSd. - 4, 3 Egipto LSd. - 4, 4 BartholomeusMT,
LSd, X, V; Varthcil"iiiai-iis tordert dns Akrostichon; Lica>m LSd. X: Iud:is
Edissae LSd; Edessam X, V. - 4, 5 Mathias ludeae LSd, luda.-am X, Indam
V Calliae MT. LS,1; Galliam V. - 5, 3 Utrique vitae MT, X; Utriusque vit
LSd; l'ti-ic|in- nitft \'. - 5, 4 dt-xtraiii MT, dextera LSd, X. - 5, 5 Hispaniain
X, Spaniam MT. - - 6, 1 majristro MT; clateris inncpxia MT, f-arceris in-
inixia LSd, creatnris inunxii X, V. - 6, 2 Adsisti dexteram X; Sistit ad dex-
ti-ani V. - 6, 3 sinistra MT, LSd; senteutiam MT. - 6, 4 Varieque LSd,
X, V; iv-na MT. - 6. f>Mi-riilf|..ili properaut MT; Mitriti poli LSd; Mitride-
poli X; Utro.iuc solo V; gloriat- MT. - 7, 1 AdductusX, V. - 7, 2 Electus
insti aliitur MT; El>'<-tii-. iusti^abitur LSd; Electus isthine habitu^ X, \'.
Electus ist Jobannea Evangelista, dessen Tod dem Martyrium seiuesBruders
gegeniiber^estellt wird. -- 7, 3 vooatur X, V. - - 7, 4 Apostolatam LSd;
\it,nii implcns V; drvit" LSd; dcbiti- X, \. -- 7,5 passionum X, V. -S, 1
ohsidens MT. L.Sd. - S, '"' visus MT; virum LSd; aemulantia MT ; aemu-
laiitiuni X, V. - H, 4 Vibaxijm- LSd; Minasque daemonum X. V; in stolis
oraculis MT, X, V. - *, "">In signo detur MT, Enodatur X, Enudaturque V. -
9, 1 Perplexus olim MT, X, V; voto LSd; commodat V. - 9, 2 Rima petenti
MT; Kima petendi, iiber rima die Glosse dubia LSd; Ruiua petenti X; Bina
petenti V. -- 9, 3 <)btandi MT, LSd; Optando X, V. - 9, 4 Bexillo statt
vi;xillo fordert das Akrostiobon; vexilla MT. -- 9, 5 functis MT; s,-,|ii,.
munit LSd. - 10, 2 aureum felilt X; inclitum V: Hispaniae X. -- 10, 5
ulcus facinusqiic X; famemquc V. - - 11, 1 creditnr MT, V; ereditur X. -
11,2 greKi,clero MT, X, V. -- 11,3 gaudio MT, X, V. - 11,4 RegniMT,
RI-IICI X, V; ^loriani MT; Rt-irnapolonim sublimati gloria LSd. - 11, 5
tartarum MT, X, V. - 12,3 Replesque MT; Replensque gloria X, V; euncta
MT; solus machina MT, LSd. -- 12, 3 sq. um^estellt MT, X, V. -- 12, 3
laus est et V. - 12, 4 Birtvis 1'<>r<lert
das Akrostk-hou; ingens adestund
das weitere fehlt LSd; adesto X, euto V; gloriam MT. - Das Akrostichon
dfs Hymnuslautet: 0 raex re^um, re^em piinm Manrecatnmaexandi. cui
protif [h]oc tnn amore prebe. In AsturienregierteKonig Mauregato (lat.
,,>[:iurecatus") von 7s:',_7ss: ;st dersellie, wie hochst wahrscheinlich, der im
Aki-ostich genannte Kiinig, so ware die Abfassungszeit des vorliefenden
Hyranus bestimmt. - Cfr. Migne 86, 1306 und 31, 146.
- 189 -

131. In Traiislatione s. lacotii.

Ad Vesperas.
1. Clara saactorum una, Hicrusalem,
Mater, exsultu, nimium laeture,
Filii multi quia sunt desertae,
Quam virum habens.
2. lacobus ob hoc vocitatus lustus
Sacram conscendit sacer ct catliedram,
Sancta sanctoruni solus imle intrat,
Virgo quod exstat.
3. Canic hic frater Domini vocatus
Gratia fretus et aposlolatu
Imbuit plcbes pie custodire
Dogmata Christi.
4. Ardua posthinc positus iu arce
A malis, (Jhvistum ut uegct venisse,
Confutat dogma schisma iiupiorum
Pharisaeorum.

5. Ad hoc impulsus solo et proiectus,


Stat sed illaesus, memorat quod ante;
Fullouis quatit unus eius sacrum
Fustc cerebrum.

6. Poscimus maesti, pie et benigne


Martyr excelse, patriae conexe,
Plebis attritae iugura durum pelle,
Bella remove.

7. Sit salusaegris, sit quies defunctis,


Sit vigor fessis, sit remota pestis,
Sordibus tersis miseris sit caeli
Aditus patens.
8. Sit Deo laus, patri atqne nato,
Triplici honor nimius cum sancto
Spiritu, simplex deitatis ingens
Forma perennis.
MT; LSa; LSd; X. - 1, 2 conlaudat MT; exsultat LSa; collauda X. -
1, 4 abens LSa; habentis X (symmetriscli zu desertae wiire habcnti; die Hss.
jedoch empfehlen constructio xutit avviaiv). - 2, 1 hoc tuus dictus iustus
MT, LSa, X. - 2, 2 Sacra X; ascendit LSd; et sacerdos MT. - 2, 3 Intrat
sanctorum solns hic in sancta MT; solus et in X. - 2, 4 quo LSa, LSd. -
3, 1 Cerne MT. - 3, 2 apostolatus LSd. - 3, 3 plebera X; pia MT, LSa,
X; custodiri LSa. - 4, 1 Ardua ob hoc LSa; ob liinc LSd. - 4, 2 Anians
Christum et negantes venisse X; neget ut LSa, L>Sd; venisset LSa. - 4, 3
dogma dissert MT; dogma disserte impiorum LSa; dogma discerpit X. -
5, 2 Hiermit endet LSd, da ein Blatt fehlt; stat et Lba; quod prius MT, X. -
5, 3 Moxque fullonum unus fuste sacrum MT, X. - 5, 4 Cerebrum quatit
- 190 -

Doxologie:
<;iori;ipsallatchorusetc.)MT,X. - Leiderist ausdemMetrumkein
Anhaltepunkl
fiir dieTextkritik zu gewimien,daderHymmisnur rliytbmisch
X<"Imiitist. Der Hiat ist haufig; nur 4, 3 wiirde eine Elision aufweisen,
wislialli srliou aus dem Grunde die Lesart von LSd, namlicli scliisma st.
diserte, in den Tcxt uufctuoinmeuist. -- Cfr. Migne 86, 136. Vgl. di-n
llymnus:Chirumnobis,Christf,tui; dersclbe
giebteiiiigeGesiehtspuuktc
tur
den Text des vorliegenden Hymnus.

132. In santturnm Innoeentium.

Ad Vesperas.
1. Deus sanctorum, psallimus 7. Verbisquc mitibus prinmm
(Jliristi canentes praemia, Gaudere sese simulat
(^ui sancto largus spiritu Adoraturum pollicens,
Triuniplium dedit parvulis. Natum regressi ut prodant.
2. Ex orc qui iufantium 8. Scd pustquam Deo muiiiti,
1'crfecta laude Doniini Uolis terra evanuit ;
Totuni potens in omnibus linmanc tcniptat faciuus
ArU-s lostruxit ^abuli. Cunctis igiKjtum saeculis.
:'>. ({m mcntem regis ini]iii 9. C'liristuin Betlilccm audicrat
Vix [imtus] agens stimulis Div(in)o nasci oraculo,
Dcum regemque Dominuiu Urbis andito noinine
1'ussc suasit pcriiui. Parentis nuti
4. Wagi sequuutur iudiccin 10. Jsascentistempus cumputans
Duceutis facem sideris, JnlVa biiiialuiu pucms
Quae ortu sui lumiiris Matruin raptos|ab) uberibus
Aeterno .scrvirut icgi. iubet impius.
5. Herodes nalum nietuit 11 testes sibi Domiiius
Kfgeni ludueau dcbituui, C'i-'rto jiassurus tenipurc
In qua extcniuin gfnere Pius redemptnr oiniiium
Succedi timcbut bibi. Laude sacravit perpetim.
(3. Edicto caeli pusito 12. Oblatis matrura fletibus
Magis iutenif territus Osteudens seri lacrimib,
Totius causani.succuli At in futura gloria
Caecusignoiat ambiens. Ccrtis ineti com gaudiis.
X. - 2, 1 quoque. Vielleicht zu lesen: Ore qunrjueinfantium. Weil
<>ttt
TS Hiat (4, H; .5, 3; 8, 2), so i*t liier Elisiou miuder wahrscheiulich; ver-
iibrigfns 9, 2. -- 3, 2 Lorenzana: Visorum agens. - 4, 2 faciem. -
.".,:! ."xtcnius. - - 6, 2 Magis iu ti-rram. -- 7, 1 Verbisqnemittis. -- 7, 4
iil jirodiMint. -9,4 Parentequo uaseitur; vielleicht Glosse.- 12,1 niag-mn
tli-tibns. 12, 3 Ad futurani gloriani. - 12,4 meteturgaudiis. - E> folgt
in X: Memi-utii, s.-ilntis auctnr; I^nvn/.ana ergiinzt dic Struphe aus detn be-
kannten Weihnachtshymnu.s. ] )ann der Anfang der Weihnachtsdoxoloirif:
(ilria tibi, Domine,Qui natus es de Virgine. - Cfr. Migne 86, 132.
- 191 -

133. In Nativitate s. lohannis B.

,,Exeunte vespera."
Puer hic sonat lohannes, 3. Precibus favc, rogamus,
Geniti Dei alumnus, Pietas redundet alraa,
l)onrini potens amicus, Miseris adesto nobis,
Rutilis lucerna orbis Rejileat salus labentes,
Rutilo peracto sole. Facinus remitte cunctis.
Sapientiae loqucla, 4. Patriam regat modestus,
Deitatis aptus index, Acies recedat ensis,
Vetulae refusus alvo, Perimeiis ruat peremptus,
Uteri senilis ortus, Gladium retundat ignis,
Palrio dccorc clarus. lugulum recliuet liostis.
5. Sit houor Dco ter uni,
Genitu ab ore patris,
Paraeleto sit perenni
Similib tcnax potestas
Et apex lionoris alti.
MT;Tc; LSd; X. - Fc-riier: Apographum Burriel Cod.Matrit.-n. Dd 73. 13.-
2, 1 Sapientia MT, Tc, LSd. B; loriu.-l;u- .M')', T,-, X, B. - - 2, 3 refiiNu-
Tc. - 4, 1 modesta.sLSd, B. - 4, 3 ruat premt;iit.-m MT, Tc; per im nti-m
X. - 4, 4 Gladius Tc, LSd, Glidius B; redundat Tc, retuudct LSd. - 4,5
luculus Tc, lugulus L^d; recli liusK-s MT. - 5, 1 si|. lU-o L-t nui^eiiitu rl'i-,
LSd, X, B. - 5, 3 !Sit para.-lito MT, Tc, LSd, X, M ^egeu das riuliti^ ge-
handhabte auakreoutisclie Versuiafs. - Cfr. Migue ^G, 113'J.

134. In Xativitate .s. luhannib K.


1

1. Clange, lyra, Zacbariam, 4. Audit caelitus adfatum


sacerdotum priucipcin, et sonorum nuatium,
Cui copulata coniunx Cuius candore perfusura
ab Aaron tilialms tremor vatem irruit,
Thalamorum inhaerebat, Quem blandis njbustiorem
solita praenuntiis. reddidit sermoiiibus:
2. Operibus sanctiores 5. nEcce, iuncta turu tibi
praepollebant ceterib roiiiunx parit subolem,
Ac sinceres in mandatis Quem protinus nuncupabis
incedebant Domini lohanDein vocabulo,
Et nulla prole collata 1,'uius totuni praedicatur
pergebunt ad seniuni. per orbem nativit;^
3. Mox euim hura reful.-it 6. Hic coraiu l)Diniiio nia^iiub
incensorurn temporum, uiatris intra uterum
Suetutn cuin gcstabat vates Keplctur spiritu sancto
ignem per turibuluin praecursurus Dominutn,
Sacris deferens odorcm Ifl virtutf spirituijuc
nectareuni atriis. praecursurus Eliae."
- 192 -

Talia sacer. E contra 9. Tcinporibusium compU-tis


sic ivspondit;iij-rl,i: mitut,iiifans i.rniitur,
"nEcce iam nostra sub annis Cuiubiiue noiaut |iuter
marcucruntviscera, nuincn iii vulmuine,
Ac vetulis denegatur Vintnlo soluto linguae
sensibuspusteritas." collaudavit Doiniuum.
8. nEgobuinmissusab astris 10. Gloriaet lionor Deo
aiigelorunisoc-in-. usiiuequatjue
ulti^iniu,
Et tu divinis videris Una iMlri lilioque
praect-ptisincredulus, inclito paraclito,
Propter quod carens loquela Cui laus et potestas
uris tacens labiis." per aiHmia saecula.
MT; LSh; X. --1,1 Pange linguam ZachariaeX; lyrani Zacharias
MT; lyram Zai-liaries LS1,. -" 1,2 priniMpisMT. X. -- 1, 4 Aha an.ii
LSb. - 1, 5 inliaen-bant X. - 2, '"'>inadati* X. - 'J, 4 liiciilnbant LSb;
h.,,,.11,..MT. -- 2, 5 nullo LSI,. --3, 2 tempore MT. - 8, 3 cum fehlt
MT, X 'Suetum zweisilbig zu lesi-m. - 3, 4 Igne L-Sb; Igiiein turibulis X:
in turibulis MT. - 3, 5 Sacri defcreus bouort-m MT - 3, 6 Nectareum
melius LSb. - - 4, 1 Aiulitu caeli affatur MT; Aiuli caelitus affcctum X;
efiectum L.Sb. - 4, 2 nuntiis LSb. - 4, '.',jirarviso .MT, X; jnTtuso L.Sb. -
4, 4 antfm -1. ^alcm X. - 4, 5 Quo LSb; Quem fehlt X. - Zwischen Str. 4
u. 5 stelienin LSb 2 vreitcreStrnpheu;siehe<K-nlnlyuuilfii Hynmus.- 5, 1
Ecce adiuncta tibi cunctorum X; iuiict.mi tnrum MT. - -5, 3 Quam LSI>. -
">, 6 natibita;. - Mit Strnjilie 6 bt^iiiut z\visclien MT u. X einersc-its und
I>li anderseits ein derartiger Unterechied, dafs 'die Vernuitung nahe liegt,
der Text der bciden ersteren Quellen sei ein gedriingter Auszug aiis dem
Texte von LSb: oiler letzterer miifstx- a]s Erweiterung unserus vorliegeiidi-u
Hymnus }^eltt*Q,was mir einstweilen we-uiger wahrscheinlich scheint. Im
folgenden beachte ich nk-lit wuiter die Varianti 11aus LSb nnd wt-nle statt
desssendeii ganzen bis ji-tzt uiilii-kaiiiiti-n Tcxt vcin LSb in der fol^enden
NumniLT '/.\ir JJeurteilung vorlegen. - 6, 1 Ilic coronandus inagnus X. - 6, 2
utero MT. - 6, 3 Krpletus MT. - 7, 3 sub caruis X. - 7, 4 EmarriK-riint
MT. -- 8, 4 incredulis MT. -- 9, 1 Temporisque MT. - - 9, 3 si|. Cuius
nomen praenutavit pater X. - Als Doxologie hat X:
Laus tibi per omne terapus, trinitas LndifferenB,
Laus, liunor, virtusque summa, singularis gloria,
Quae diu (1. Deum) te saeculorum personent in saecula.
Cfr. Migne 86, 1138.
135. ln Nativitate s. luhannis B.

1. Clange, lyra, Zacliariam, " 3. Mox enim hora refulsit


sacerdotum principem, inceusorum teniporum,
Cui copulataconiunx Suctumcum gestabatvatcs
ab Aaron filiabus ignem pur turibuluni
Tlialainorum inhaercbat, Sacris deferens odorem
solita praenuntiis. nectareum atriis.
2. Operibus sanctiores 4. Audit caelitus adfatunv
praeiiollebantceteris, et sonorumnuntium,
Ac sinccresin mandatis Cuius candoreperfusum
inccdebantDomini, tremor vatern irruit,
Et nulla prole collata (L)uemblandis robustiorem
pergebant ad senium. reddidit sermonibus:
- 193 -

5. ,,Iarn te, Zacbarias," iinjuit, 12. Inquiunt propinqui: ,,Nostra


,,niniiuii] pcrtcrruit, nullus in prugenic
Sed fatenti vera tibi Fuit, quicumquelohannes
aurem praebc credulam." vncatus est nomine,
Populumqueusqueorans Sed liuius paternumerit
ascendit prccatio. nominis electio."

6. ,,Ecce, iuncta toro tibi 13. Mox patri parentumcoetus


coniunx parit subolcm, pu^illaremprutulit,
Quemprotinus nuncupabis Ut noraencollatumproli
lohunnemvocabulo, sic stilo depromcret,
Cuius totum praedicatur Nani loquclamperegrina
per orbem nativitas. abstulit locutio.

7. Hic erit summuspropheta 14. Et cum in personascriptum


nuntiandi luminis, l'scriberet calamo,
Attjue viam praeparare Signat digitis: ,,lobanncs
in deserto Domino, nomen erit iiueri."
Et populis demonstrare Sic soluta cum literis
rectum [in]quo pergcret." lingua nomenindicat.
8. Talia sacer.E contra 15. Tunc mirati sunt astantes,
dicta prompsit labiis: terni mensis tacito
,,rressis iam nostris sub annis Propter nomen roborandum
marcuerunt viscera, nodis lingua solvitur,
Ac genibus denegatur Exsultat pater in Deuni,
vetulis posteritas." gaurlet videns tilium.

9. ,,Ego sum missus ab astris 16. Temporibus iam completis


angelorum socius, infuns inagnus cernitur,
Et tu divinis praeccptis Cuius nomen praenotavit
fuisti incredulus, pater in volumine;
Propter quod carens loquela Vinculo soluto linguae
eris tacens labiis, collaudabat Dominum,

10. Donec futura frueris 17. Dc isto dixit et pater,


pariendi gratia." lesu Christo Domino,
Ut gressibus ibat cautis Ut pararet viam illi,
metu liminaribus, praemittere angclum;
Populis lumen vidissc Cuius cibus locustarura
indicavit nutibus. et mollis agrestium.

11. Tcmpus ncmpc paricndi 18. Et lohanncs iam praedictus


puer magnus natus est; missus in "'spiritu
Cunctis erat intentio, Atque virtutc Eliae,
quod haberet nomino ut notat nativitas,
Zacliarias, vcro scripsit: Praeparansquc viam illi,
nlohannesvocabitur." iudcx qui venturus est.
lUnme, HjmnodiaGotica. 13
- 194 -

10. Quimcruitprophetare 21. Ipsc dixit, quodimplevit,


per desertataliter: ut vatespraedixerat,
nlste vir, qui postinuvcnit, Lapidesque azymorum
Idurtinus est omniurn, niox praecepit montibus,
1'rauparateviaiu illi Hic implevit orbem tcrrac
ivrtas calles faciic. in splendore gratiae.
20. Maior est, postme qui vcnit, 22. Gloria et houor Deo
niissus ab altissinio, usquequoaltissimo,
Qui tollit delicta mundi, Una patri filioque,
agnussine macula, inclito paraclilu,
Cuius egu iKin sum dignus Cui laus et potcstas
solvere corrigia." per aeterna saecula.
Sli. - Zu Sfr. 1-4 11.<! VL;-|.ilni vorlici-gi-ln-iitli-ii ifymiins. - 5, 1 Et
ti uoro tivi aiirnn i.i.irl.ms cri-duluni. -"">, -r>Populumque - 1'npiiloi um
"? Aul Str. .". 1'idgt in dcr Ils. .Str. 10. -- 7, 5 deimmst.rurrt. " 8, "">
Hac griiilni^ drv.TjatN: 'j."nilpn- - Imiiln--.' (idrr vidlddit ist generis zu
lesen. - ',,L' Mn-iis. - lu, | (ueris.- 10, "'! gn-^sii.s il.ant L-uiitN. - 10, 4
inctus. -- 10, .ri Populus lurnen vidis>.-t. - 10, II indii-alnt n..ctil>ns. -
11, - iiiagiius iiiiiitin^ cst. - 11, 4 abrivt ininiint;. - 18, 1 patris; cm tum. -
i:i. '"'"prole. -- 18, 4 IIM stilo. - 14, 2 iscriberet. - - 14, 8 lohaimem. -
l'i. - furitii. - l/i, '"'" ruvnrandum. - 15, 4 nodos (vii-llfirlit riclitig als acc.
'_ri'a-r.);.".cilliitnr. - 17, 1 :id pati-r. -" 17, 4 prunnittrivt. - 17, 5 Lifs
CniV -- 17, i; et edebant -r.-tinm. -- 1S, '_' Stmpli,- 1S - l'.i, 19=18. -
1<S,:'. A.lipi, . ls, 4 prai-n.itans. - " 19, 1 |irnplirtiz:uv. - 19, 2 per de-
siTtn. - '_'(),<i MilliiTc. stroplie 21 wagte icli nirlit "/,emendieren. -
I.i trn.sfICIM,- /nstainl ilns 'l'rxti-s zwang 7.11
ungewohnlich vii-li'ii Ivnijekturen. -
Die auttall, ndc Kiir/.c. niit dcr iin vnrlii-r^i-liriidc-ii II\iiiinis dii. Ert-i^nisse
l"-i di-r Gchurt si-llist lidiamli-lt \\i-i-dfii, und wndurcli dcr eigeutlirlic llrld
di-s Hymnufi als sthr kar^Iicli hcdadit iTs'-ln-iiit im (legi-usatx /ur \vrit-
'.1-liwfiti^i'n Einleitung), lafst in jenem Hymnus ein Excerpt de.svorliegcnden
Hymiius vermuten.

136. In Nativitate s. lohannis B.

1. Nativitatem pueri, 5. Exsultat infans gaudio


Prophetamqne
altissimi Et lucem,lucis tilium,
Esse dicit qnem veritas, Intra naturae tenebras
Cordecanamuset ore. Necdumprogressusindicat.
2. Vetulis qui parentibus 6. Mater prohetae nuntiat
Alvo conceptussterili Te esseplenamgratia,
Extrcma nmndi tempora Non ex viri comraercio,
Partum p]-aecessit
virginis. Dei fetam mysterio.
b. Ut vox clamans in invio 7. Ac sic in diem saeculi
Annuntians iustitiam, Verbum ructandum fit Dei,
Christi clarus praeconio, Facta mater sterilis
Viam pararetcordibus. Fructumpraesagitvirginis.
4. Intra materni corporis 8. Matre maioremfilium,
Adhuclocatusviscera Sanctuniministrumbaptismi,
Acceptosensit spiritu Sic se priorem, post natas
Mundisalutansdominmn. LumenperfuditDominus,
195

9. Deum patrem curo tilio


Simul cum sancto spiritu
Unum potentem nomiiie
Fusis oremus precibus.
X. - 1, ">quem merito. - 5, 1 Exsultot. - 5, 4 iudieat. - 6, 1 |im|ilict;it.
li, 'J Trs.se. - 6, 3 virili. - 6, 4 SL-d ]>,."! tVta. - *, '"'" natiiin. - N, 4 Mmni-
nutn. - Iii >Str.6 ist unvermittelt Mnria augeredet. - Cfr. Mignc 86, 1134.

i:i.. In K. loliannis Bajiti.stae.

1. Almi prophctae progcnies piu,


(.'larus parcntc et nobilior patrc,
(^ueni matris ulvus dauikre nescia
Ortus crilis prodidit imlinm.
2. Cuni virginalis rcgia gloriam
Sumnii tonantis nomine pignoris
Gestaret aulac uohilih iiitiinov
Claustro pudoris frrtilis integro,
'j. Vux suscitavit missa puerpcrae
FDvitque vatis gaudia parvuli,
Jlatres proplietaut inuiirn,- piguorum,
Mutus locuius nomine tilii est.
4. Scribendus liic est, vocis ut augeat
Nostrae canorem daraqne vincula
Dissolvat oris larga proplictici
\'crl)uruni lialjcnis litora uuininis.

5. Vox naiiiijuc verbi, vox sapientiac est,


Maior prnplii.-tis ft minor augelis,
(}ui ]>i;icparavit corda tidelium
Stravitque rectas iustitiae vias.
6. Assertor aequi uon ope regia
Nec morte dura linquere tramitem
Veri coactus, non licet, ait, tibi
Uxoreni babere fratris adulteram.
7. Hinc ira regis saevaque funera
Saltationis munere venrlita,
Mensas tyranni et virginis ebriae
Luxus replevit sanguine sobrio.
8. Haec vitvicus dat donn vesaniov,
Quam si veneni pocula traderet;
Negare praestat quara dare vitrico,
Odisse praestat, plus nocet bic anior.
LSd; X. - - Ferner: Hymnar. ms. Moissiac. saec. 10. Cod. Rossian.
VIII, 144. (Cf. Anal. II, 51 sq.) KM. - Hymnar m-. Vmitid saec.11. Cod.
Vat. 82. V. - Brev. m..monasticum saec. lL' <'"'! J!il'l Palnt. Vindob.
1826.P. - 1, 1 progeniepie BM. -- 1, 2 et fehlt LSd, X, 1!M, P, aber vor
13*
196

der Oisnr >ffts Iwiii;."). - 1, 3 albusLSd; nesciusX, P, V. - 1, 4 Horitur


RM; s.-nili- I.Sd, M-nili X; indi.-.-X. - 2, 1 QuemX; DumP; gloria
LSd, X, I!M, P- - -, 2 j,i<rnerisLSd, X. - - 2, 3 gestart;KM; aula KM, V,
,:i]i.'e vor
.. -der Ciisur);
,, -imvilis LSd; nominis P. - 2, 4 clanstra pnduria
K.M. - :J.,1 put.-rj.t-ra"w
L.SI,
.. i vX, KM,
i i \ i P.
n - 3,
OO 2 i;*-
Fovetque
. KM;
l.mf. j.arbuli
..,.l ..I,"Lf>d,
f ^, (
j.an-iili-iHM.- " 3, 3 Matrespro tanto munereX; muneraLSd; pignoris
LSd, X. - 3, 4 miitns I.K-US P; munerefilii LSd. - 4, 1 ScriveiidusLSd ;
vocesKM; atidrat LSd. aiidiat X. - 4, 2 canoreKM, canoresV, P; dirafjue
X, RM. - 4, 3 Dissolbat LSd; DissolvantP; ore X; larg.. LSd, X; pro-
pheticisKM, P, proplieticoX. - 4, 4 VerborumabeusLSd, hal.f-usX, ItM ;
literam LSd, X. -- 5, 1 Mox LSd; est fehlt P. - 5, 2 sed minor X. -
6 u. 7 fehlen P. - 6, 1 Assertor qui non X; aperegiaKM. - 6, 2 dira
liiii|inTi.' L.sd; liquerat X, liqiu-re KM. - 6, 3 Veri ac acrus X. -- 7, 1 Sic
LSd, KM; fuiu-r.- KM. -- 7, 3 Mensa RM; ebrios X, ebrius V. - - 7, 4
Luxu LSd, K.M. - 8, 1 Hic X; victricus LSd, KM (Anal. U, 52 irrtumlich
metricus). - 8, 2 venermm X; poculum tradere LSd, poculo trahere KM. -
<S :! vitricum V. - 8, 4 Odire X; nocet et X; horum amur V. - Cfr. Migne
86, 1212.
LSd u. X fiigt-n eine Doxologie bei, die schon durch die Vernachlassi^ung
des Metrums (soust streng alcaischj und durch die Endassonanz sich als
spatere Zuthat erweist:
Gloria patri, aeterno Domino,
Gloria Christo, regi perpetuo,
Qui dominatur cum sancto spiritu
Et regnum eius per omne saeculum.
Mi-trisch genau, aber im Gegensatzzu den iibrigen Stropheu gereimt,
folglieh \vohl jiingeren Datums, ist die Doxologie in V:
Sit trinitati maiima gloria,
Laus et potestas et sapientia,
Sit fortitudo ac magiiificentia
Uni Deo per saecla perennia.
Die alteste Fassung diirfte die in RM u. P sein, welche mit der in den
Rheiuauer Hss. (Werner n. 127) ubereinstimmt:
Sit trinitati gloria unicae,
Virtiis, potestas, summa, potentia,
Regnum retenta[n]s, quae Deus unus est
Per cuncta semper saecula [saeculi],
Beachti-iKwi-rtist hier der sonstim Hymnus vermiedeneHiatus. Vgl.
di<-gk-ii-ldaiiti-ndi-I)..xi>logiezum Hymnus: Quis possit amplo famine prae-
p"tt-HS(Anal. XH'a, 107). Letzterer Hymnus meidet nicht den Hiatus; o)>
also ilim di. ]i.,xologie eignet und sie von dort entlehnt wurde? Vgl.
Daniel I, 100 uiid MoneIH, 37. - Vielfach Divisio 1-4, 5-8.

138. In Decollatione s. lohannis B.

Ad Vesperas.

Hic lohannes,
mirenatus 2. Huncthori vinorepletus
de senili viscere, sanguineiubet rui,
Aute iudicemprophctans, Qnarestupramcaeditaudax
quarasit indexeditus, coniugalis
criminis;
Praeiit nascendoChrislum, Sed sacramsumit coronam
praeiit et mortnus. laureatusgloria.
- 197 -

3. Hic Dei praecessitunum 5. Hunc rogemus,abditovum


matre naturn filium corda maesta pectorum,
Temporeque subsequentem Ut scelus nostrum repellat
praeco verax praeiit, motus indulgentia,
Mortis et praecursor ipse Conferat et dona vitae
morte primus concidit. cum perenni gaudio.
4. Nuntiat redemptionem 6. Arceat irara superni,
esse Christum saeculis, quam pavemus, iudicis,
Nuntiat vitale munus Provocet patris benignam,
esseChristum mortuis, quam sitimus, gratiam,
Quare Christum probra dixit Donet et cunctis beatam
posse mundi tollere. possidere patriam.
MT; LSb; LSd; X. - Ferner: Hymnar. ms. Moissiac. aa.ec. 10. Cod.
Rossian. VIU, 144. (Cfr. Anal. II, 87 sq.) RM. - 1, 3 prophetans L.Sh -
1, 4 iudex X. -- 1, 5 fehlt X. - 1, 6 mortuum MT, LSb, X. - 2, 1 Tunc
KM. -- 2, 2 sanguinem LSb, Lhjd, RM ; iubet fni RM. - 2, 5 sumsit LM;
surnmit RM. - - 2, 6 Laureatam X; gloriam MT, X. - - 3,3 Teinpore
quem MT; Tempore quo subsequente LSd, X. - 3, 5 ipsa RM. - 3, 6
Mortrin L-Sb; (."uiii.-idatX. - 4, 1 njdemptorem X. - 4,2 saeculi KM. -
4, 2 Nach Christum wiederhult X saeculis bis Christum. - 5, 1 Tuuc RM. -
5, 3 Ut solum nostrum 1{M. - 5, 4 indulgentiam LSb, X. - 5, 5 et donat
vitam LSb. - 6, 3 benigaaLSb; beniminamRM. -Betreflfs der Doiologie
herrscht grofste Verschiedenheit; nur: Praestet h;xoc unitas. MT.
l.Slj ii. L.^il : Gloria Deo patri sit, gloria sit filio,
Sit paraclito manenti semper ingens glori.-i,
Qui Deus vivit per oinne saeculorum saeculum.

X: Laus tibi per omue tempus, triuitatis indifferens,


Laus hoiior virtusque sumina, singularis gloria.
Quae te Deum saeculorum personet in saecula.

RM: Gloria patri natnquf semjier et paraclitn etc. (S'n-ln;dic


vom Jlymnus ,,FonsDetisvitao perennis".)- C'fr. Migne 86, 1209.

139. In s. lohannis Evangdistae.

Ad Vesperas.
1. Iste electus loliannes, 3. Accipit Dci parentem
diligendi promptior, in suis praecordiis,
Advocatus in perennein Ut minister veritatis
vcritatis gratiam administret virgini,
Mcrcedem (asjsumcns honoris, <t>uaeDeum enixa sola
arabit, olitinet. vivgo sempcr astitit.
2. Insula 1'atliriios tencri 4. Istc. supra pectus illud
imperante promitur, '-i-iiipiterni numinis
Conspirit illic refusa ('orporis usu reclinis
raelitus mysteria liauriebat intinia
Et profunda, quae notavit, Spiritu, quae indicabat
mente narrat ardua. veritatis gutture
- 198 -

5. Ad crucem
tractusredemptor Nonaduratterramignis,
essematrisfilium aeremnon sauciet,
Dicit istum,rursusipsam Non refundatultionis
cssematrcinpraecipit, tristecaelum turbines,
Carneunus,spirhualter Nonreclinetin ruiaam
ut manerenttilii. orbem ira funditus.
6. Ultimaepraenotus horac Dccidatdelictumomne,
srinderetunc praecipit subsequaturgratia,
Terrcamfossamministris, Auferatur culpa tota,
qua reclinisirruit, sit salutiscopia,
Mortis et vice quicvit Sit rcmotacunctalabes,
omni vivens saeculo. augeatur caritas.
7. Te rogamus,
te prccamur, 10 Gloria sit Deopatri,
sancteChristi apostole, gloria sit filio,
Tolle pestem.auferulcus Sit paraclitomanenti
et fovetolanguidos, semperingensgloria,
Pelle morbum,caedehostem Dcus vivit per omnc
ct remove scandalum. saeculorum saeculum.
MT; LSa; LSd (nnr Str. ,8-10); X. - Ferner: Hymnar. ms. Moissiac.
saec. 10. Cod. Rossian. VIII, 144 fCfr. Anal. II, 82) RM. - Ilymnar. ms.
Scverin. saec. 10/n. Cd. Paris. 1U'J'J.I'S ~- Cmlil. ms. Rhrmov. (Wcrner
ii. H4>: Uod.Turic. 91. sacc. 11. in. Ka; Cod.Turic. 2. saec.11. Rb. -
Hrev. ms. Caelestin. saec. 14. Cod. Mazarin. 360 (778): !'(.'.
Aufsurdem enthalten don vorstehcnden Hymnus: Hymnar. ms. Severin.
saec.I0/n. C.'<id.
Vat, 7172.- Ilynmar. et oration. ins. Ik-nedictin.(Casiuens?)
saec. /io. Cod. Vatic. Ottobon. 145. - - Psalt. et hyranar. ms. st. Sophiae
lienevent. sai-c. 11. Cod. Neapol. VI E 43. - Psalt. et hymnar. ms. Benevent.
aaec. 12. Cod. Neap.d. VI F 2.
1, )! pfrbennu KM, Rb. -- 1, 5 Ille mercem assumensKM; Mercem
."issiniM-iisLSa; Mercedem sumrns la, Ivb, PC; honoris feblt KM ; anmris PS,
Ka, Kli, PC. - 2, 1 sq. teneris Doniitiaiins imperat; am Kande: imperante
niittitiir PS. - 2, 2 imperante mittitur Ka, Kb. - 2, 3 Concipit Rb; retulsa
LSa, RM. - 2, 5 notabit MT, LSa. - 2, 6 mentem Ra; arda Ra. - 3, 1
parciitnni LSa ; parente IJM. - :'i, 4 ut ministret X; ut miuistei' KM; ac
ininister PS, Rb; virginis RM, Pg, Ra, Rb. - 3, 5 Quem Ra. - 3, 6 semper
exstitit PC. -- 4, 1 super Rb, P(J; illut LSa. - 4, 2 sempiternum X; luininis
K'M; niniiiiiis Ra. - 4, "'! nsum RM; reclivns X; reclines Ra; reclivis PC. -
l, .">Spiritnque MT, LSa, X; Spiritusque PC; Spiritus quae RM, Rb; Spiritus
i|iii Ka; indagabatPC. -- 4, 6 veritatis gratia MT ; gratiam X. - 5, 2
inartyr suae tilium Rb. - 5, 3 Dicit ipsum PC; rursum Ra; ipse RM; ipsi
(COIT.ipsius) Rb. -- 5, 4 matrem esse PS, Rb; esse matris RM; praecepit
(corr. praecipit) Rb. - 5, 5 unura Ra; spiritus alter X, RM, Rb (corr.
spiritu). -- 5, 6 raaneret RM, Ra; Rb; filii fchlt X; filium Ra; filius Rb. -
6, 1 Ultirnae praeventus X; praeii"tatus PS. - 6, 2 tunc feblt, iiber d. Linie
humumRb. - 6,3 Terram ministris X; Terreant fossaRa. - 6, 4 quare
drclivus X; quam reclinis RM, Kb. - 6, 5 Mortis vitae juievit X; Mortis
ct vitae PS, Ra, PC; et vicem RM; ad vicem Rb. - 6, 6 omne vivens MT,
LSa, X; bomeni vivens RM; omuem Ra; saeculum Ra, Rb, PC. - 7, 1 te
deprecamur
PS, Rb. - - 7, 2 sancteDei apostole
PS. - 7, 3 pestesRb. -
7, 4 fobetoLSa;languidns
Rb.- - 7, 6 remobe
LSa.- 8, 1 aduretRM,
Ra; terrae Ra. - 8, 2 aereRa. - 8, 3 Nostraefundat PS; Refundet Ra;
ultioui MT, LSd; ultione X. - 8, 4 tristem RM; tristet Ra; turbinem X,
Rb; turbineRa. - 8, 6 acerbamira X; iramLSa; orbem ire Ra; infiinditus
- 199 -

RM. - 9, 1 Doclinet Rb ; omnes Ra; omnem Rb. - 9, 5 cuncta lues MT,


X; laudes RM; lauas Ra; labe Rb. - 10, 1 Gloria Deo patri sit MT , X,
Ra; Deo sit patri LSa; patri sit Deo PS. - 10, 2 sqq. fehlcn RM. - 10, 3
maiientis LSd; manente Rb. - - 10, 4 semper bymtnis jjloriae PS; hymnis
gloria Ra; bymnus gloria PC; sempiterna gloria Rb. - 10, 5 sq. Qui Deus
trinus et unus exstat ante saecnla P.S, Ra, Rb, PC; per mniila sac-rula N:L<--
culorum X; per omne saeculorum saecula LSa, LSd. - Ctr. Mi^no XI!, 12S;
M...rul 163.

140. In 88. liiljiini <"!

In Laudibus.

1. luliani vita martyris, 6. Qui captus Antiochiae,


Amorc Christi nobilis, Sub Marciano praeside
Excelsa mundi respuens. Torquetur meinbris omnibus;
Arcem tenerc vult caeli. Exiinctum novat oculum.

2. lubetur a parentibus 7. Quo deprecantc pertida


Accipere coniugium : Eversa sunt et idola,
Nec patri fuit obvius, Resurgit Anastasius,
Nec Deo mente perfidus. Conversus est et Celsius.
3. Consulto lucis aur.tore 8. Cupas implent inccndii
Iussa complere su^gerit ; Stupjia, pice et bituminc :
Laetus patcr inducitur, lllaesi et hinc exeunt
Basilissaque poscitur. Ac templa eversa diluuni.
4. lunguntur fide compares, 9. Acquirit matrem [iam] pucr,
Agunt caelestes nuptias, Fit tilius pater matris,
Sed illi cordis organo Secundae uativitatis
Renibus uri postulant. Filius matrem regenerat.
5. Intrantes in cubiculo 10. Missus in amphitheatro
Odor rosarum infunditur, Pardo, leo blanditus est,
Conseutit virgo integrum Percussus inde vulnere
Servare contubernium. Raptus arce est in gloria.
X. - 2, 3 ovius. -- 10, 1 amphitheatro l-stis. - 10, 2 blanditur est. -
Deo patri sit gloria etc. - Cfr. Migne 86, 1041.

141. In ss. liiliani et Basilissae.

1. Insigne festum luliani martyris,


Quo cara stringens virginis consortia
Caelos adeptus fit supernus incola,
Plebis dicatae inultitudo personet,
Fidesque plena singulorum nuntiet!
2. Hic lulianus, sorte clari germinis
Civis togatae urbis Antiochiae,
.Imbutus orani disciplina artium,
Illustre pignus unicum parentibus,
Vitam gerebat consecratam moribus.
- 200 -

3. Quibis novenisaunuisrecursibus
Spemcumserendae prolis in seostenderet,
Assunt parentes, ire nuptum suggerunt,
Ijuo liberorum castaprocreatio
Avos perenniconsecraretnomine.
4. Sed,ecce,Christiservusad Deumfugit,
Septeradiebusnoctibusquepervigil,
Quid ipse dicat, quid velit, iam consulit;
Adest Deus docens fidelem servuluro,
lubens, salutis appetat conubium.
5. Firmatus idera gratiae oraculis
Surgit parenti laetior consentiens;
Ex more virgo tunc puclla quaeritur,
Mox Basilissa sorte huic desponditur,
Decus decori compar hic adiungituv.
6. Adest et ipse nuptiarain iam dies,
Urbis vocata multitudo convenit,
Plcbcs vicinae civitatum coufluuut
Urbana laetae concinentes cantica,
Amore carnis perstrepentes cymbalu.
7. Sparsis sonoram musicis conceutibus
Meloa pcr omnem civitatem personat.
Cantu sonora concrepabant organa,
Lyrae strepentes tinaiebaut chordulae,
Cavis plateae perstrepebant citharis.
8. Sed baec beatus gestiens contemnere
Mentem futurae praeparat victoriae;
Ac ipse victor tradita cum virgine
Intrat sacratum iam tori cubiculum,
Jllic reclines contuentur mox Deum.
9. Scd prima virgo dona sentit muuerum,
' Quil>us beato mox odoris nectare
Tori refusa iam sacratahorrcsceret;
Hinc fundamentacontremiscuntlectuli,
Et luce clara innovantur caelibes.
10. Fulgorc postbinc praeeunte lampadum
Rox Christus illis luce clara ostenditur
Chori angelorumvel sacrarumvirginuin;
Visu salutis intuentur cernui,
lam tunc foventur, tunc doceuturamplius.
11. Hoc sacrosanctoprovocati muncre
lunguntur ambo iunctionespiritus
Et carnis actum nescientes lubricuin
Tenent beatumcaelibesconubium,
i^io spiritales proferant partus Deo.
- 201 -

12. Functis deinde protinus parentibus


Claro superstes liberorum nomine
Fundos domosque praediorum dividunt,
Quibus virorum virginumquc fulgida
Dicanda Christo consecrant coenobia.

13. Scd palma florens luliani martyris


Decem virorum milibus praetenditur,
Idcm paterno quos regebat ambitu.
Hinc et choreis Basilissa virginum
Stipata floret gratia charismatum.
14. Erat futuro martyri hoc proprium
Cura sacrosancta Basilissa couiuge,
Ut oris eius igne tactus quispiam
Statim supernam consecutusgratiaiu
Terrena linquens stringeret caelestia.
15. Sic, sic docentes plebium frequentiam,
Sic multa Christo consecrantes milia
Duae lucernae candelabro impositae
Lucent sereno claritatis lumine,
Fulgent perenni gratiarum lampade.
16. Hinc Basilissa commonente virgines
Columna lucis eminens apparuit
Stili beatam scriptionem praeferens,
(.^uiie deputatam virginuin frequentiam
Deo placentem praedicaret fulgidam.
17. Sui precatus virgo vota obtinens
Praemittit omnes iam locandas virgines
Caelestis aulae iu beato sidere,
Quas ipsa claro fine mortis assequens
Orationi incubans defungitur.
MT; MC; X. -- 1,2 Quoeum adest virginis cim-iortium X. - 1,3
Caelorumadeptu X. - 1, 4 Plel.esMT. - 1,5 nuntiat MT, MC. - 2, 1
claro gerraineMT, MC. - 2, 2 Cibes MT, MC; Antiocl.iae fel.lt X. -2, 3
discipline MT. - 3, 1 aunis X. -- 3, 2 serendi MC. -- 3, 3 iure MT,
MC. - 3,5 perenne MT. - 4,1 Deura ftiit X. -4,4 docet MC, X. -
4, 5 adpetit MT, MC; adpetereX. - 5, 2 parentumMT. - 5, 4 disponditur
MT. - 5, 5 huic X. - 6, 5 prestrepentis X. -- 7, 1 conventibus MT, MC,
X. -- 7, 3 Cantus Mr, X: honora X. - - 7, 4 strepentis X. - 7, 5 Clavis
MT, X. - x, :{ At MT, MC, X. -- 8, 4 Intrant MC. - 8, 5 Illi reclives
X. - 9, 1 munere X - 9, 2 beati X. - 9, '.J,TWis X; rr-fluxn MT; rcfnlsa
MC; refuso X; lii-s vielk-icht secreta? - 10, 1 Fiilgore iam MC\ X. -
10, 4 Visum X; cernu..MT, MC. - 11, 1 sacrosanctiMT. -- 11, 5 spiri-
tuales X. -- 12, 1 Functus MT, MC. - 12, 2 suppivst.-s MT, MC; super-
stites X lsu]ii-rstL->wird als Plural zu nuhmen sein; cf. im folgonden Hymnns
1,5: satellcm). - - 14, 1 hoc fehlt X. -- 14, 4 Siip. rna ci.nst/cutus gratia
MT. -- 15, 1 frequentia MT, MC - 16, 5 placent.' MT, MC. -- 17, 1 Tui
precatu virgo vuta ol.tinet X. -- 17, 4 ipse MT, MC, X - Als Doxolopie
fiigtXbei: ^Sit trinitati". - Der folgendeHyninus ist augenscheinlicheine
Divisio des vorliegenden. - Cfr. Migne 86, 1033 sq.
- 202 -

142. In ss. Inliani et Basilissae.

1. lam passionisinchoandaegloriam
Fides beati luliani provocat,
(^uamMarcianusnuntiatamnon ferens
Omnes fideles martyrum sacrichoros
Flainmis peruri pcr satellempraccipit.
2. Ast lulianum, quem rebellempertulit,
lubct suspcndi, verberari fustibus,
Sed unus ex his caesor ausu jiestifer
Sacrata diris membra tundcns ictibus
Carens ocelli ultus est mox lumine.

3. Quem lulianus carne, corde illuminans


Cliristo futurum pracparavit martyrcm,
Ast ipse tractus per plalcas ducitur
Tor<|uendus omui sacvitatum pondere
Poenisquc duris vulnerandus acriler.

4. Inm turliulenta praesidalis optio


Sanctum crucntis vinxerat doloribus,
Et ecce, tractus martyr ad locum venit,
(.iiio dulre pignus cducatur praesidis,
Celso vocatus Celsius vocabulo.

r>. (v>uivisionis glorioso luniine


( liristi fidelem comminus mox intucns
Fixosque vultus dirigens in martyrem
Stupet polorum legiones candidas
Rlandis beatum consolari affatibus.

G. Hoc rursus idem cernit aucta gloria


Caputque supra martyris coronulam
Gemmis coruscam ponderantes auream,
Trium virorum aurcolis vultibus
Melos supernum concrepabant suavius.

7. Talique visu ipse quippe cantica,


Quae harmonia concinebat suavior,
Miratus idem vestibus depositis
Cursu petivit martyrem Dei celer
Se cbristianum corde et ore profitens.

8. Subtractus exhinc martyris vestigia


Calore Christi iam sacer deosculat,
Plagas relambit, sacra lingit vulnera,
Se luliani profitetur asseclam
Noraenparentutuvel honoreruabnegans.
- 203 -

9. Mox nuntiorum contabescunt taedio


Mater paterque, hinc dolore tabidi,
Funebre factum non ferentes filii
Clamore terras luctuoso compleunt,
Plangunt gemuiitque, consolari nequeunt.
lo. Sed, ecce, rursus praesidis fremens furor
Prolem iubendo disgregari a martyre
Frustratur actu iussionis iramode
Videns, quod ista quisque vellet perfici,
Contractu vultns baiularet brachia.

11. Hinc noxiali claudit arabos carcere,


Quo furva essent tota, caeca et foetida;
Sed sidus illic lucis almae splenduit
Et luminoso nectar addit carceri,
Locusque horrens fit beatis clarior.
12. Quod rite factum pertremiscunt militcs
Et lumen buius contuentes gratiae
Convcrsa Christo corda votis offerunt,
Sternuntur almis martyris vestigiis,
Christum honorant, noraen eius jmiedicant.
13. His convocatis ad fidem custo-libus,
Bis dena quorum conflagrarunt pectora,
Septem fideles stirpe clara proditi,
(,|uos sacra Christo vinxerat germanitas,
Claro utebantnr hi magistro Antonio.
14. Ductore tali praeeunte angelo
Petunt ovantcs claustra dira carceris,
Quibus beati consedebantraartyres,
Statimque tiorens Celsins vel milites
Baptisma Christi consequuntur carniidum.
15. Hinc agmen unum cbristi;ini dogmatis
Facti magistro luliano, Antonio
Uno tenentur mancipandi vinculo,
Unius acti carceris custodia
Finire vitam cum triumpho exaestuant.
16. Fides probata luliani martyris
Probanda signis rursus et virtutibus:
Corpus sepulcro mancipandum suscitat
Plebe obstupente vel tremente insignia,
Terrenna vincens vincit et mox tartara.

17. Sed, ecce, surgens, voce clamans intonat


Accepta esse vota Christo martyris,
Cuius precatus glorioso munere
Infernus omnis contremiscens palluit
Vivum reportans, quem tenebat mortuum.
- 204 -

18. Truces ministros inferoram viderat,


Quorum ducatu pronior per tartara
Deductus ipse hinc aj)ysso haeserat,
Hinc sorte mortis liberatus exiens
Cliristum fatetur, luliano nectitur.
19. Qui consecutus
gratiam baptismatis
Athlcta Christi fortis idem factus est,
Fide novatus, caritate fervidus,
Ex sacramento dictus Anastasius,
Agonis arce cum bcatis utitur.
20. Aurora fulgens iam diem reduxerat,
Parata poena nuntiatur praesidi;
Cupae minaces iam repletae sulplmre,
Picisque stuppae copia, bituminum,
Suscepta meinbra non pcrurunt martyrum.
21. Flammis cremandi martyres depositi
Astante vulgo plcbis et frequentia
Probantur igne mox ut aurum fulgidum,
Clamore uno concrcpantes singuli
Molos ab igne carminis Davidici.
22. Consumptusignis gloriosos martyres
Osteudit aucta dignitatis gloria,
Tantumque rei comprobans miraculum,
Praeses quod ante Marcianus sponderat,
Matrem beato tradit idem Celsio.
23. Haec commorata promptior cum filio
Gratos odorum nare fructus excipit;
Ilinc suavitatis iam refecta nectare
Oblivionein mox dolorum sustinet,
1'onfessaChristum laeta corde et corpure.
24. Quae tincta fontis sacrosancti gurgite
Et prole nata usa patre filio,
Calore fervens Cliristiani nominis
Se persequentcscaecitate percutit
Torumque casta coniugalc abnuit.
25. Tunc Marcianus hoc suorum funere
Pcrcussusastans excipit vulnus novum;
Nam voce clara imprecaturnartyrum
tiulnnersa templi pulcliritudo deperit,
Templumqneipsum terrae hiatus (ubjsorliuit.
26. Abliinc atrox iam praesidis niinax furor
Sanctis creniatis et peremptis cctcris
Mox luliano et beato Celsio
Cutcm vevulsit gloriosi verticis,
ct fcrarum rnox subegit morsibus.
- 205 -

27. Hinc iam theatro intromissi martyres,


Cum noxiali penlitorum agininc
Mixti, mucronis cnccantur vcrberc;
Sed candidatoadprobantursanguine
Munus pioram, massa rubra corporum.
28. Nain quisque supra corporis sni thecain
Apparuere christiano coctui
In virginali dedicato stigmate,
Qnornm cruorem latc respersum prohat
Haec ipsa terra, quo perire nesciat.
29. Horum beata iam sepulta corpora
Fundunt pcrennem de sepulcris gnrgitem,
Ex cuius undis fons sacratus gratiae
Impletur amplis cursibus lymphaticis,
Quibus stupenda prodeunt miracula.
30. lllic sacrato functionis tempore
Natalis horum baptizandi confluunt,
Decem leprosi mox salutem perferunt,
Hinc vox tremenda de supernis intonat:
Fides meretur luliani haec omnia.
31. lamiam, beate martyr, audi supplices,
lam, luliane, confoveto servulos
Et advocatus martyrum consortio
Fave redemptis, languidis iam subveni,
Adversa pellens et secunda irapertiens.
32. Tui sequacesadprobati saeculum
Discamus omnes moribus contemnere,
Iram domare, fluxa carnis spernere,
Nullo tenacis blandimento corporis
Usi poloram perfruamur gaudiis.
33. Nullis gravati criminum eontagiis
Semper supernis coni-irinciuur iguibus, .
Semper superna caritate fervidi
Coinpunctionis innovcmur munere,
Christum sequentcspracstolcmur iudicera.
34. Dies ut illa cum tremenda venerit,
Mundumque tcrror iudicantis presscrit,
Sponsore sacro te patrono vcruulo
Dextram tenentes evadamus tartara,
Regno potiti vestiamur gloria.
35. Sit trinitati scmpiterna gloria
Honorque summus ct potcstas iuclita,
Quae trinitas, pater patrlsque filius
Cum spiritu, unus Deus substantia,
Per cuncta regnat saeculorumsaccula.
- 206 -

MT. MC, X. - 1. 1 GLma MT. X - 1. 1>fidem M<". -- 1, 4 sacri-


ch'.ri X- --'---. :.- X -2 Mf. X: {.t-rtif.-r X. - 1'. ""
Caren~> celi X. - "-'",1 c..rdf.|u. X. 3, - praeparabit MT. MC: prae-
parabatX. - 3. 4 omniseritandopomleivMC: ^aevitati*X. - o, 5 diris
M1. - 4. "_'vixerat MT. -- 4. o >.<1 eeee X. - 4. 4 edocatu^ MT. -
4. ;, _ .uam iam X. - ''>. "" i">uderauten>X. - 6. 4
vultu- X. - 7. 1 quippe fthlt X - 7. :": Miratur MT. X. - -. 1'
culatur X. - *. "'" Plan.-a- X. - ^. 4 pr.tit.-n- MT, MC. X: a-erla X. -
:. .-"- M(_. X. - '..4 r..mpluunt MT, MC. - t."> Planetu jremituque
X. - 1'.'. 1 fremens minax fun.r X. - 10. '_' Pr"lem iubct X. - 10. 3 actus
MT; in--ionis imni" X. 4 ista fehlt X; rellet proticerc M<.'. X.
"rahit vultus. eiulat lirachiis pl.l.-n> X. - 11. - t'nrl>aMT. M.'. -
11. 4 adit carceri MC: caretr.-m MT. - 1-. L' dena eorum MC: confraplanint
MT. MI . - 14. 1 ri..,_-t.re
_ >K ; Ini,;i..r.- X. -- 14. "=. ri-.i "
" tiuiri MI.
inanrij>ati X. - 15, 4 cu-t'li:im MT. -- 1"'. """ - \f>, ''" vicit
MT. - 17. :'. j.recatu >K'. X. -- 17. 4 eontremeiu X. -- 17, 5 tt-Dt-l.raut
MT. - Iv :-'"in al.y-- " M< . 1','. 1 ?r;,tia MT. - 1!'. 4 .Wsta-in- MT. -
"ii rum beatis unitur X. - 2Cl. 1 dic< MT. - "_'!. 1 Nani lii.- MT.
X. - 21, 3 i-ni MT. -- "_'!. MT. - 22, 3 TanUeqne MT. X:
Taufu.jue Mf. - 11'. 4 -/...f^.ji.i. r..i X - MI . X. - -
X. - '-'4. 1 Hcrosancto X. - 1'4. 4 Et MT. - 1'4. -'" i.-a-tnm M'l .
: in precatu MT. - Utu- X: ...l- .rbuit MT. -
cremandi~M< : p>-r. ujiiti- X .tem rrtu>itX. - 2i, '2 praediU>runi
X. _'7. ;'. Mi.xr.i M'l . Ml. X - !.'!". 4 tt'u.pnim eruor laut.: rr-jM-r?u> X. -
rc MT, X: - r'...j-rire M<": ne-ciatijiir X. - ilutis
Mi . niVrui.t MT. - :u.i. 4 HI - ::i. "_' \ -- 31, :: a-lv..-
catum MT: adr. .cat , \|i 2, 1 el uda impertiens und
all-- " ft-hlt M< . - 1 crimiui- \. ;'4. '_' ' 'rKi-niijno X. -
:"<>* X. - '"'-'>. 4 nniiis Den- -u).-taijti;i. X. - E)ie
Tii.\,,].,r:ie i~t aii^ren^-licinlicb jun^cr. 11Eatum~ :tls der Hyinnus: vjjl. den
nang*-l in 7. "') -.j. nud dii- Hyinii.-ii Ade-t di- i lir -" rati'. und
"Siil!-. :..-nigna prnmite. - ' Ifig -'i'i.

I4o. in -ani-tar

lu Lauditiu-.

1. Conr. ;/u j.^rili In~tani


Vii. jilauait Deo
A jiriniis {puilica ruililio.- anm-
Levicto libitu caelebs pennausit.
2. Haei' ijuaestu laboris vasis fictilibu-
\ i''tuni paapfribus praebet sibique.
i-'->nternEt-ns saeculnm Christum secuta
( ?k i perenniter vivit semper in aethera.
3. Aeternis deniqm.-pollens oracnlis.
< "nt"-=am perimit portentum vibrans
icula regis. retundit
Sceptromperfidiam saeviquehostis.
4. Ilico subiens dora tonnenta
Altis snpplidis repperit vitnm.
Caelestem mernit. quam terra potens
Sollersquefamula victrix qnaesint.
- 207 -

5. Hanc pro piaculis iam, Christe, nostris


SuftVagatricemadinitte scmper,
Ut cives struuue protegat suo
Sauguine muniens preceque tutans.
1,2 Deo placuit. - 3, Ij purfidiiiiiii|uo sauvi. - 4, 2 vitam
rejn-rit. - Die Doxolugie ist verderbtuud maiigelljaft: Afttnir prulis
pairis cum sancto spiritu pereuuis honor sit tibi gluria
perpetini sit. - Cfr. MinTic S6, 1157.

144. In sanctae lustae.

In Vesperis.
1. Virginis sacraetriunipliuni 7. Hacrisvirgiuuin superni-.
plebs alumna parili accita consortiis
Cniicpiitu lustac caclcbti Sangoine
p-.iratum ex gratia monte vicit
Resoact piisque modis Gemiii.i proiudu
almis pandat cautibiib. laureuta gloria.
2. Cliens, ccce, Christe, cuetus 8. Haec buprriio soli
uddit votu dedicaos, <iv;ts,sic perpeluis
Martyris ut pixrc queat Angcloruiii mixla choris
[irnpriis piaculis novuin pangit rantirum,
Hurrcndis semper carcrr, Triuiniiliat potita n-^no
inunitus suttVagiis.
3. Haec saepeinunduinliostriiii|ue '.' Indc ccrnui piccaniur,
vicit simul impium, rex serene, servuli
Te cordis amoi'e sequi-ns Ef simul piaculorom
taetrum calcat zabuluu, jiandentcs facinora:
Gemella serta corona lain mcdclis fovc, pater,
caelo pollet perpetim. quos Irementes conspicis.
4. Huius inculatu niagis 10. Huius acro impetratu
consors claret Occidens, terge nostra crimina,
Rccinens senipcr triumphuni Scclcrum nodos resolve,
locis praestat ccteris, cla fomenta gratiae,
Caespite sacrum cruorein Ut tecum sempcr victuvi
caelo arrham vindicans. gloriemur, liagie.
5. Intrepida Deo saepe 11. Pelle iram, arcc pestem
famulans comminuit a nostris confinibos,
Tenacis mundiquc vitam Gladium hostis retuude
simulacruni profanum liuius prece martyris
Ilico regis tremendam Et bupeniani da quictem
patitur sententiam. tuis, Christe, fnniulis.
6. Variis adflicta poenis 12. Gloriaui patri canamus
mentis calens ignibus, Christoque perpetuo
Gladio confossa hoslis Etiani cum sancto simul
caelo reddit spiritum; utriusque spiritu,
Hinc loco mutatur corpus Qui Deus unws aeternus
vivens Deo perpetim. regnat ante saecula,
- 208 -

X. - 1, 3 Cnnrq.tn. -- 1, 6 |j.mdrns. - 2, 1 Cliensex 1.'.


y,i-M|iriis
ut. - I -' haec80T8.
-- 4, 4 praeslet. 5, 1 s,1M.
i-t offenbai
vtrderbt,w.-ilir.-.-li,
inli.-liaucheinigesdarinumgestellt;
aberwierekonstrnieren?
lcli \\:ij;c- i-instwcilrii dir 1'ivilirli kiilinc K"tij<-l<tur:
Deo semper famulatnr
temnens sic mundi vitam
Simulacrumque profanum
minuit intrepida.
7, "i clnit. - 11, 2 a fehlt. -- 11, 5 pr.-u-sta i|iiict.'in. ('t'i. Migne
86,1]"">:!.- Vf-r|.ili n Ilyniiiiis rk-iclienAnfangs auf die lil. Cbristina.

145. ln ss. Insti ct Abundii.

]. Vox, eccc. vatura vivida personat


Vcnirc Cliristum nasciquc nuntiat,
Nunc festa cuius plcbs pia celebrat,
Quae ferens undam lucidam promicat.
2. (,)uem Gabrielis vox clara nuntiat,
Quem virgo parit, quae sola rutilat,
Fctosa virgo quem [sola] lactitat,
Nutrixque virgo se cui dedicat.
3. Cuius dicata passio provocat,
Ut quis fidelis sanguine rubeat
Et passionis munere polleat,
Utroque sese perimi gaudcat.
4. lusti et Abundi quem sequi cursitat
Sacra volnntas, quem quuque nuutiat
Sequi debere, qui in fide latitat
Se fore fortem vocequeiubilat.
5. Hos hunc sequcntesperimi iudicat
Numerianus, qui Olybro impcrat,
Ut Christianos ensi subiciat

Christique servos publicos opprimat.


6. lustuni, en, Olybrus ut audit, [advocat]
Furore raptus nec neve quaeritat,
Si Cbristianusipse sit, explorat,
Scd Cbristi servus ilico clamitat,
7. Se esse fidfclom nec mori dubitat;
Pracses in ira concitus provocat
Membra tidelis nec neveclamitat,
Ut hunc rotarum ars saeva protenit.
8. Sed mens ditata minimc trepidat
Voccque clara cantica iuldlat,
Quemsibi Cliristus ita mirificat,
Ut vota viucens iam liber offerat.
- 209

9. Fcrox tyrannus vocibusintonat,


Fornax ut atrox ignibus ardeat
Testis et almi membra suscipiat,
Offerre tura martyr ut adnuat,
10. Aut igni ira concitapereat
Seque severae morti subiciat
Flammaequerogis citus inhaereat,
Ne coutraire praesuli valeat.
11. Sed, qnem ditata mens bene sublevat
Et meritorum gratia dedicat,
Nec flamma vincit, nec poena superat
Sed ignem trusus illaesus ambulat.
12. Adhuc Abundus dura pie spectitat,
Sese citatim martyri sociat
Mentemque Christo subito delibat
Ipsique Olybro vocibus irrogat.

13. Cuius cum fama praesidi personat,


Infremit ira, terrere inchoat,
Sanctus Abundus ut idolis cedat
Illisque cedens tus liber offerat.
14. Sed quia sanctus vinci nequivevat,
lustum sodalem facibus imperat
Aduri, cuius ut vita pereat
lamque citatim discrimini cedat.
15. Mare sed is qui pedibus ambulat
Potensque clausos corpore transvolat,
Ignis hos poenas fugere provocat
Itemque tutos sisterc fnctitat.

16. Hos ipse sanctis aetbere sociat,


Et ignis illc flammeus evolat,
Et quos urcndos flamraa susceperat,
Exstincta rore frigida consecrat;

17. Ut nec capillus capitis ardeat,


Nec ipsa vestis ignibus haereat,
Sed rore tincta tutave maneat;
Haec cimcta regens spiritus actitat.
18. Exemplo quorum iranc pins audeat
Quisque fidelis munus et inferat
Sui precatus menteque serviat
[Huicj, qui misertus omnia iudicat.
Blume, Hymnodi Gotica.
- 210 -

19. Ipsc precantum


vota suscipiat
Et paradisi ianuamaperiat,
(^ui aethre tonansnos pius adiuvat
(.'unetaquesolus[regendo] dimicat.
20. Sit lionor illi, qui solus iritonat
De sede poli cunctaque iudicat,
Eique sese lingua subiciat,
I'er omne saeclum carmina concinat.

X. - 2, 1 QII.-H- vii-Ljn. - 2, 3 Liicke vou /wei Sillirii; l;ict;it. - - 4, 1


l>:i itii " (jin.-lli- in ilrv S<-lm_-ibnngAbuudus statt Abuinlius (vfjl. 12, 1 ; !'"'>,:'.)
r-ii-li I-IPI-JISII
^lrirli lilcilit wie in der anderenOlybrus statt Oly brius (vgl. 5, 2 ;
tj, 1; 12, 4), MI siml lifiilr IMilii-lialti.-ii. - 5, 4 jiiiMi tus. - 6, 1 Lucke vn
drei .Silbtii. - 7, 2 conterritus clamitat. - 0, 4 martyr ut ;iml>ulat - 13, 1
cum fclilt. - 14, 3 ilaberi cnius. - - 14, 3 cito; v-l". 12, 2. -- 1".,'"',Ignis
IIMI"n.-i- lm>. - 16, 3 un.jndi>. 1(J,4 Extrita mre. - - l'.l, 3 aetliere. -
19, 4 solus dimicaiv \-iilt (c.riVnliar gegen dir stiimli^ durchgefuhrte End-
assonanx auf a). - 20, 4 saeculum.- Cfr. Migin; bti, 12-

146. In ss. Insti et Pastoris.

1. 0 Dei perenne verbum, 5. Appetnnt cursu deinde


patris ore proditum, praesidis praesentiam
Organum qui imbecille Et crncem Christi sequendo
admoves infantium corpus armant debile,
Dans eis spirare flatura, Quo triumphos passionis
vocis ut promant sonum. expedirent fortiter.
2. Tu pius adesto nobis, 6. Hoc repente Daciano
solvefibras gutturis, nnntiantesinquiunt,
Ora instrnc loqnelis, Eccc, advenirc Chvistuin
corda reple lacrimis, profitcntes parvuli,
Ut sanctorumfesta dignis Mortis nltro passionc^
praecinamus canticis. atquc caedes perpeti.
3. Ecce lustus, ecce Pastor, 7. Turbidus ast inde praeses
ambo inncti sanguine, concitans saevitiam
(Juospia fraternitatis Ad suostruces ministros,
vinxerat germanitas, ut teneantur,clamitat
lunxit aequalis sacratae Fustibus iubens tenella
passionisunitas. dissipari corpora.
4. Hi tamen scholis retenti, 8. Tnnc sacrata voce sese
dum seruntur literis, adloquunturinvicem,
Audientes,quod tyrannus Temnerentut temporales
intrat urbem perseqnens, rite poenascorporis,
Ilico scholamrelinquunt Quo futuram possidereut
et tabellasabnuunt. gaudiumcumangelis.
- 211 -

9. Audiens mox Dacianus 12. Nempe hic divina virtus


martyrum constantiam, vincit iras daemonum,
Excitatus in furore Curat ulcus, membra sanat
dictat lianc sententiam, et dolores temperat,
Ut perempti arnbo fratres Vota cunctorum receptat
morte dira intcrcidant. et ruentes sublevat.

lO. Protinus eos furentes 13. lam tuorum passione


pertrahunt satellites freta gaude civitas
Ail locuni cam})i patcntem, lure Complutensis, aliii
quiMii tVriiut quo laveris saiiguine,
Ense illic verberantar, Et gemellis mox camocnas
laureantur sanguine. redik' vnto drbitas.

11. (.) locum vere beatum, 14. Hinc te, Deus, postulamus,
quo cruur rcconditur nt precantes audias,
Sanctus ille parvulorum Pcllc morbos, solve vincla
:id salutem plcbium, ct rclaxa crimina,
multa sanitatum Utque illaesi futuram
signa aegris cftiuunt. appetamus patriam.

15. Nominis tui amorem


da tuis in servulis,
Temporale nil amcmus,
diligamus invicem,
Te sequamur, te canamus.
te fruamur perpetira.

MT: Tr; T.Sli; LS.l; X. - 1, :! iiivf.-ille LSI,. - 1, 4 )i^anum<[iie LSb. -


1, 4 ;idninlM"i I,SI>. admovrns X. -- 1, 5 1>a>eis X.- 1,6 promat LSI,.
2, 2 vibras LSh. L'. :! I.MHIL-HNLS.1. X. --2, 5 sacrormn X. - :'., 4
vixcrat LSIi; iiinxriat X. - '"'", ~>Invexit X: Stiuit pura ai_-i|nalis LSIi. -
4, 1 retentis Tc. - 4, 2 Dum iifstriiiiiitiir MT, X. -- 4, 6 alnn.-untLSb. -
5, t arma L.Sb. - 6, ;> paBsionia .MT, Tc, LSI,, X. - 6, 6 caedis X. -- 7, 1
Turbidus adi-st Tc, X; deinde Tc: pracsi/ns X. - 7, 2 sententiain MT, LSb,
T.sd: sfiit<'iitia Tc. -- 7, 3 suo LSb. -- 7, 4 teiieantur dreisill>i; tciiantiir
MT, I.SIi, I.Sd, X; ti ncntiir Tc. -7,6 dissicari LSb, dissecari LSd. - 8, 1
voces esse ,\IT: sacratas voccs i^cce X. - 8, 3 Tempus et accipere tcmpo-
rab;s X. - "">,"i liitmi- Tr: possident X. - 9, 6 iutercident MT. -- 10, 3
|iatcnt.-s LSI,. - 10, 4 Laudabile MT. - 11, 5 raultas LSd. - 11, 6 con-
tiinmt X -- 12, 2 daemonium X. -- ]'"'>,4 laberis LSh. -- 13, 6 vota X. -
14, 1 Hic X. - 14, 5 Atque MT, Tc, LSd, X. - 1"., :! T.-mp,,ralein MT,
I.SI, - 16, 1 sf|4. fehlen MT, Tc, LSb, LSd; Gloria patri Tc, LSb. - Doxn-
Glnria patri Tc, LSb ; Laus tilii ]icr umni: teinpu< etc. X; vgl. den
Hymrius: Ilirrii.^alrni ^lnrin-iji. - Cfr. Mine 'S6, 117") und .''l, ")0">;Ai-ta SS.
Aug. II, loo; Xi-;il.' l'i'J (ein Au-zug1vmi ~>Strciphen), danacli Daniel IV, 101.
Letzterer ffigt aus i-irium modenn/n spaniscbenBreviere 7 stellennreise maugel-
Jiarte .Strophen bei ad explendam nlacunam Arevali''.
14*
- 212 -

147. In 88. Instae et Rnflnae.

L. Assunt puniceaflosculavirginum
Caelestiplacido rore virentia,
(.tuarumvasa poli stigmatesiderum,
Saecli flaminigero igne probata sunt.
2. Haec primis olei imbribus illita
Ignescunt facibus cordis in aethera,
Noctis perfidiam hostis et irapetum
Yincentes fidei lumine optimo.
3. En, lusta pariter atque Rufina est,
Quae clarent meritis, moribus iuclitis,
Discreto siquidem nomine virgines,
Uno sed stndii munere martyres.
4. Thesaunim Domini legibus inclitum
Vasis tictilibus corporis unice
Gestantes pretio vascula distrahunt,
Quo quaestu satient viscera pauperum.
5. Sed his subsidiis callidus artifex
Frangit testacea vascula invidens,
Ne testa hominum scanderet aethera,
Et pulvis tieret gloria caelica.
6. Hinc robusta fides fragmine fictili
Gliscens martyrium corporis excipit
Praestans femineo praemia sexui,
<Juo celsa valeat sidera illabi.
7. Ob hoc, vita, salus et via, veritas,
Te summis precibus, Chiiste, reposcimus,
Harum suffragio nos tibi consecres,
Quarura tu fidei voce placatus es.
8. Mentis nos facito lampadevirgines,
Fluxu corporeo eftice liberos,
Ut votis rigidis corda calentia
Gestantes habcant regna perennia.
9. Te nostra iubilet gloria perpetim,
Qui solusDominustrinus et unuses,
lugi imperio saecula continens
Et cuncta dominans,omnibusimperans.
MT; Tc; LSb; LSd; X. - 1, 1 flusculaTc. - 1, 2 CaelestisLSb. -
1, "">stigmataLSb. - 2, 1 primumolei X; ignibusTc; inclua Te; indita
LSI,.- 2, 2 Ingesennt ilT, Tc, LSb; ImescitX. - 2, 3 perfidiaX. - 2, 4
Vinceu^X. 3, 2 claresLSb. - - 3, 3 DiscretosTc; virginis Tc. 3, 4
uno et studuiLSb. - 4, 1 inclite X. - 4, 2 imici MT. - 4,4 satiantTc,
LSb. - 5, 1 SetLSb; callibusTc; calidusLSb.- 5,2 invidusTc; mundens
- 5, 3 NecX. - 5, 4 Et pulbi essetMT; pulbisLSb.- 6, 1 Hic LSb"
- 213 -

framine Tc; fracmine LSb. - 6, 4 Quo celso valeant sidere MT, Tc, LSd,
- 7, 2 rex Christe poscimusMT; Clmste rex postimusTc, LSb, LSd. -
8, 1 MenteMT, LSd; vos faciteX; lampadaTc. - 8, 3 rigidosTc; regidis
LSI,. -- 8, 4 regnacelestiaX. - 9, 4 imperasX. - - Cfr.Migne86, 1159
und 31, 439.

148. In sanctae Leocadiae.

1. Sanctissimae Leucadiae 6. Sed mox beatae Eulaliae


Sollemnefestumprodiit, Mortem sacratamcomperit,
Quo vana terrae despuens In carcerali vinculo
Ad regna caeli transiit. Caelorefudit spiritum.
2. Omnesvenitesupplices, 7. Nunc, virgo sancta,quae-
Cordis reatum pandite, sumus
Gaudendovota solvite Et lacrimandoposcimus,
Deoque
gratesreddite. Ut probranostradiluas
Et vota Christo deferas.
3. Haec namque virgo nobilis 8. Tu nostra civis inclita,
Exorta clarogennine,
Confessa Ghristum fortiter
Tu espatrona
vernula,
Ab urbis huius termino
Poenas
libenter
pertulit. Proculrepelle
taedium.
4. Correptaiussupraesidis 9. Non hostishic praevaleat,
Bacisligaturferreis, Nonmorbusaut penuria,
Ut vinculoiampondere Recedatomnenoxium,
Fides puellae cederet. Et conferatur commodura.
5. Illic per abstinentiam 10. Sic vita rebus affluat,
Christo placere cogitans Ne corda luxu sordeant,
Laudum rependit gratias Cunctisque propter crimina
Precumque defert victimas. Douetur indulgentia.
11. Deo perennis gloria
Et gratiarum copia,
Qui cuncta volvit tempora
Et regnat ante saecula.
MT; MC; LSd; X. - 1, 3 dispuens MT, MC, LSd. - 4, 1 Correcta X. -
4, 2 Vacis MT, MC, LSd, X. - -5, 3 rcpeudnt X. - - 6, 1 Eulaliae corr. in
Leocadiae LSd. - - 8, 3 huius urliis terminum MI'. - 10, :J>Cunctis nobis
prece tiia LSd. - - 10, 4 Detur a Christo gratiaitn) MC. -- 11, 1 perenni
MC, LSd. - Cfr. Migno 86, 1269 und 31, 447.

140. ln sanrti Lacae.

En, evangelistaeadest 2. Hic dics canendusdignus


festum Lucae, Domine, musicis sic placidis.
Qnema saeclosablimasti; (vincmdebemuscelebrare
Pauli nam apostoli intimis fortissimis,
Medicus sistit caelestis Ut a Cbristo eniamur
spiritu vel corpori. pessimispericulis.
- 214 -

3. Istc virgoexstitisse 7. Septemdenis


annisvixit
iunctusnam caelibibus bis duo-in arida,
Sine crimine scrvivit Sanctospirituque plenus
Dominoiu onmibus; obiit in Bitbyuia,
Sic a Deo diadcma Post impleta Cbristi iussa
accipitfelicius. possidetcaelestia.
4. Sanctospiritu instigante 8. Undete precamur,Christe,
in Achaiaepartibus auctor tidelissime,
Evangeliumdescripsit Ut per eius impetratum
plebibusfidelibus, i inramuscrimine
Quod disdt a Paulo raissum Et per illum te fruamur
optiniis in manibus. tirma beatitudine.
5. Posteaqueexaravit '.i. Sit per cius interventuin
actus apostolicos; vera intidelibus
Nam in civitatc Komae Fides, tideique Ijrma
ad domidos populos vcritas t:i-edcntibus,
Pcrquam rt perfecit almos Nibil mali arbitrantos
pladdos catliolicos. in suorumcordibus.
6. Hic dvis Antiochcnus 10. Sit terrae pax, sit suavis
Lucas, artc medicus, moribus temperies,
Kursus et alumnus doctor Duplicentur agri messes
gregis, nam sermonibus centrm quoque septies,
Aegris dedit sospitatem Sit catholicis defunctis
mcmbris et spiritibus. sempiterna requies.

X. - " 3, 1 Lics vielleicht: "xstat Cbristi; nder ist der Infinitiv


nacli griec-liisclicr Art final zu ta-smy -- 4, 5 dicit. - - 4. 6 Vel missus.
Anrli dir vorgelegte Coniectur lieliijbt uicht jede Schwierigkeit. -- 5, 1
1'i'stcarjucnamque.- 5, 4 Per quem; vic-lk-irht rin entsprechendeaVcrbiinjy -
<i. .ri Atris; vielleicbt altis sc. sermonilnis. - - 7, 4 obiit et iu. - 9, 2 in-
iiddimn. - 9, 4 credentium; Keim und fSinn sjin-c-lic-ninehr fiir di-n Uativ. -
10, 1 torrar suae j>ax; sit suavis fchlt. - 10, 6 glnna: dcr iiberall pmau
durch^i liibrtc Jii-iin vcrlangt roquies. - Dev Hymuus ist witjdcv eiu Ui-xv^is,
\vi-l<-ln-Schwierigkeiten sicli <,(t ci-^cbcu, wenu nai.-li X alluiu der IV-xt
ir^enduic- ^miessbar gesteltet werden soll. - Cfr. Migne 86, 1222; dasdbst
i^t str. 9 ein interessantea Bi-isjii.-l, mit welchem Gliick Lorenzaiia stellen-
clen 'IVxt lii-liaudflt liat. Sie lautet:
Sit per eius inteiventuni vera infidi-linm tides
Fidciquetirma veritas credentiumpolleat
Nihil mali arbitrantes iu suorum covdibus.

150. In sancti Mammetis.

Festum,turba,sanctissimum, 2. Mammes,
puer sanctissimus
Hyinnum dicainusDomino, Et unicus parentibus,
Qui sanctumsuummartyrem Adbaeruitconvallibus,
Collegit inter augelos. Successitcum pecoribus.
- 215 -

3. Quaesimul cura mansuetibus 10. Ingressi sunt ad praesidem


Ad famam suam veniunt, Et sic ei locuti sunt:
Sanctumsequentespuerum Ille, qui Dei servus est,
Causa mulgencHofferunt. Ille non est maleficus.
4. Aedificans altarium, 11. Quos ille ferus arguit:
Ubi colebat Dominum, Vos inunera accepistis,
Cotidie ac saepius Qui pro salute illius
Legebat evangelium. Loquimini pacifice.
5. Audiens iudex saevissimus 12. Cui respondentes dixerunt:
Duos direxit iuvenes, Nihil ab eo accepimus,
(,>uieum vinctis manibus Et ipse iam hic praesensest
Suo conspectu sisterent. Si praecipis, ut veniat.
6- Et ipse in Cbristi nomine 13. Mammes sanctus intrepidus
Obviam iis factus cst, Ingressus est praetorio
I)umindicant,quemquaererent Audaciter praeloquitur,
Noluit iis dicere. Christum fatebat Duininuin.

7. Ad cellulam perducti sunt; 14. Ingressus est in carcerem,


Legenti cvangelium Quadraginta invenit viros
Obcurrunt ci bestiae, Et ipse in Cbristi nomine
Quaeterruerunt iuvenes. Solvit ipsos [aj vinculis.
8. Videntcs tanta agmina 15. Lactus camino ingroditur,
Gavisi sunt evadere; Fhiinma ignis exstinguitur,
81 iubes nunc proficere, El ipse Dei famulus
Nos nuntiamus praesidi." Egressus cst dc cainino.
9. Revertentcs Cacsarcani 16. Prostratus orans Domino
Ad portam eum suscipiunt Victoque vano saeculo
Et vinctum eum duxcrunt, Ingressus est in gloriam
Salvus venit scrvus Dei. Caeloque redit spiritus.
17. Deo patri sit.
LSb. - 2, 3 Aderuit. - Str. IJ und 4 umgestellt.- 3, 1 Qni. - 3, 4
mulgt-ntis.-- 7, 3 ei vestias.- 8, 3 profigere. -- 8, 4 nunctiamus.- 9, 2
jn.irtaa.- 'J, :! victum eura dixerunt. - 14,2 Invenit vims quadraginta;so
rine Silljr iilii.Tschiissii;. - 15, 1 Caniino laetus. - Nach 15, 3 foljjt in der
1K lr,, :;. -- 16,2 Vicitque. - Da schwerzu eiitscln-idenist, was mangel-
linfte Uberliefenmg und was sprachliche Eigentiimlichkeit des Versificatora
sei, ist raanche auffallcnde Form nnverandert in dera Texte belassen. -- Maii
vergloichc13,2 in^ressusest jirautorio mit 15, 1 caminoingreditur und 16, 4
Caelo redit. - - Zum Verstaridnis der vielfach dunklen Darstelluug cf. Arta
SS. Aug. IU, 435 sq^.

151. In sanrli Marcelli

1. Martyris festum rutilat beati,


Ecce, Marcelli, populi, venite
Carminis Deo resonemus bymnuni
Voce sub una.
- 216 -

2. Moribus docet populos seqaaces


Indui Christum, fugere caduca,
Spiritus probra studio domare
Tempore toto,
3. Abnuit pompas, refugit honores
Atque, dum miles haberetur atrox,
Coinminus cessit manibus abiecta
Kegia iussa.
4. Arripit mentis gladium dicato
Munere pollens Domini tonantis,
Terrea tranat celeri volatu
Omnia vincens.

5. Rite compunctusanimum perarmat,


Spiritu doctus superat profanum
ludicem verbis placidus craorem
Fundere gliscens.
6. Rectus abhinc iam famulus tonantis
Mentis insistit precibns vigore,
Novit et vota Dominus et reddit
Mente potenti.
7. Celsoshonoreset opesfugaces
Spernit effulgens animi nitore,
Votaque Christo celebrans reteutat
Peetore grates.
8. Caelica mente regione malens
Fieri civem dicat hic se totura
Aetlire tonanti, iugitcr manenti
Omue per aevum.
9. Ecce, qui iussus patriam tueri,
Arma proiecit, Domini sc servum
Gliscit aeterni resonans dicata
Canrina Christo.

10. Exinde exclamatrabidus tyrannus:


Iste Marcellus, mea qui praecepta
Temnit et arma putat abneganda,
Morte necetur.
11. Laeta Marcelli famuli beatl
Inde vox coepit resonare Christum
Et, bene traci veniat ut ipsi
Praesidi, poscit.
12. Lausenimnon est, geriturquaeverbis,
Martyr resonat merito cruoris,
Sermo nil potest, aniraus rependat
Munera laudis.
- 217 -

13. Licet hic sensus


maueatacutus,
Mortis et rigor habeaturomnis,
Quod tamen sancto datur in futnro
Temporemunus,
14. Loqui nec ullus valet nnqnamhomo
Carne vestitus fragili, beandns
Claustracum carnis liquerit, resnrgens
ludice Christo.

15. Uocibusergo placidis rogamus


Te, Deus, omnes humilique mente,
Donesdefunctisrequiemmisertas,
Gaudia viyis.

16. Ut sine culpa famuli beati


Festa Marcelli celebremus una
Teque laudemus pariter per aevnm
Dulcibus hymnis.
17. Sic tuae plebi veniam canenti
Proroga, ut nostra scelera dimittas,
Testis et prece reseres Marcelli
Abdita caeli.

18. Sit honor una, pater alme, semper


Et tibi Christo pariterque dono,
Cuncta qui cingis Deus unus exstans
Saecula saecli.

X. - '2, 1 Mores doces cives populos. - 3, 3 manibus habita. - 6, 3


Dominusatque.- 8, 3 Aethere.-- 10,3 Morti ne detur. - 12, 1 quaeritur-
que; der Sinn fordertquae,dasMetrum que; vgl. iibrigens8, 2; 9, 2; 10,2.-
13, 2 Menti et vigor. - 13, 3 sanctis.- 14, 3 liquerit doppelt. - 15, 3
ut defunctis. - 18, 2 dona. -- 18, 4 saecula saeculorum. - Cfr. Migne 86,
1238sqq.; Acta SS.Oct. XIII, 283. - Interessantist dasD o p p e1akrostichon
,,Marcellns".

152. In sanctae Marcianae.

1. Sacraetriumphum martyris 4. Mox flagris caesatrahitur


Celebret vox ecclesiae, Celsaad praetoris atria,
Camena sit cunctis una Atque ille ludis allicit,
Marcianaein laudemvirginis. Prosternit membra virginis.
2. Quaepassionispraemium 5. Quampraedo pudicitiae
Dam tendit adipiscere, Dum inter umbrassequitur,
Ultro ad palaestramgloriae Oblata extemplo caelitus
Audet prompta concurrere. Secluditurmaceria.
3. Haecnamqueastantem
daemonis G. Vincta deindestipite
Cernensallisit effigiem, Profana voce illuditur;
Sub cuiuslarga perpetim Sedpoenasfert blasphemia.
Fluebatunda gressibus. Ruinaset incendia.
- 218

7. Emissulumque 9. At fera pernixcorpore


Lco praecurritpercitus, Et maculoso tegmine
Adoratunis venk-u-. Lrtali dente ad ultimum
Xon consuiupturusvirginein Membra puellae laniat.
8. Tauras deliinc prosiliens 10. Post hos triaraphosanima
Fnrma et inagitu horribili Vinclis elapsacorporis
Sulcabat t/ius teneras Plaudens petit ad libera
l',ij>illa- H'u vulnerans. Summipoli fastigia.
11. Deo patri sit gluria.
X. - "_',- adijjisci. - <>lilrtata.- 62 Pro vana voce incluili-
tur. - 10, 1 atiimi. - C'1'r.Mi_ii' 36,114- BndSl, 335; Arta SS. lan. 1, -JTO.

1")]. In sandi Marlini.

1. Marlinu?, nut^nus pontiivx. 6. lesas voce veridica


Apostuloruin s-ocins. ( iiram angelis pronontiat :
Donantc Den praoiulc Martinus catccliumeuus
Virtutfs multas pnitulit. llac veste me operuit.
"1 ijm.-ui in aotatc- 7. fost paucum vcro
Divinus adit spiritus, Henuntians militiae
Ut exsecraret idul.i. Daptisraum consecutu-
Caelestem Deum coleret. Kt Cbristi niiles factus est.

3. Cum csset annornm decem, 8. Cni mercedetn Dominus


Sic concnpivit creniom Pro paufi- rcddit plurimam,
l>'-sideransinfantia, Episcupatum accepit
Uolentcs raultos invivlos.

4. Sub lulLmo (.'at.-i.ari.1 9. Ab obsessiscorporil-u?


Militans in praetorio 1'elUt immondos spiritus,
Opem ferebat miseris, Kesuscitavit mortuos.
Vestituin nudis praebuit. Infirraos multos curavit.
b. Cum se sopori dedisset. lii Hoc testis ille notuit.
Cliristum videre meruit ^ui illi ministraverat,
Vestitum parte cblauiyji-. (juod angelicis fabulis
(Juarn pauperi duuaverat. Futura nnntiaverat.

L.S'l. -- 1, 4 pertulit. - L'. 1 Qui: viclleiclit Ciiiy - - 3, 1 duodn-im,


wohl i-iiit.- <l;is Mrtriini storeinle K^rrektur. - 3, 4 devotos. - 4, 4 nudus. -
8, 1 Cuin inerce'k-iii.- B, - redilL-t.- S,4 luU-ressautL-.
l}eispii.-leiiics acc.
absolut - 9, -2 Pellet.

154. In sancti Martini.

Murtine, cnufcssorDei, 2. ,>aiv-ice Christi affluens


Valens vigore spiritus. In unitate spiritus
Carnis fatiscens artubus Divisa inembra ecclesiae
Mortis futurae praescius. Paci reformas unicae.
- 219 -

3. Quemvita fert probabilem, 5. Per te quies sit temporum,


Quemmorscruentanou taedet, Vitae detur solacium,
Cum callidi versutias Pacis redundet commodum,
lu mortis hora derogas. Sedeturomne scandalum.
4. Haecplebs,fide promptissima, 6. Ut caritatis spiritu
Tui diei gaudia Sic affluamusinvicem,
Votis colit fidelibus, Quo corde cum suspiriis
Adesto mitis omuibus. Christum sequaruurintimis.
MT; LSb; L.S.l; X. -- 1, 3 fatescensMT, Lsb. LSd. - 2, 4 PacisHss.;
""t i:uis MT, LSd. - 3, 2 rnortiscrucntai.-X (\v;iiv ilciu dassischeiiSprach-
gebrauch angciiii.-ssi.-iiund nach .Stn-iclmii^ vun ,Quem" auch metrisch an-
uchmbar).- 3, 3 calidi X; vrrsutiam MT, X. - - 3, 4 inortis oram MT;
mortis et hora X; derogansMT, X. -- 5, 1 quiescitLSb: quiesit LSd; quies
ust X. - 5, 2 datur X. - 6, 1 caritatc s|,iritus MT. - 6, 3 corda MT. -
Als Uuxologie: Praesta.MT; Deo patri. LSb, LSd; Deo patri sit etc. voll-
stiindig X. - Cfr. Migne 86, 1240.
Aufserdeni fitidet sicli viirstclieiirk-r Ihiuuns in zahlreichen iiicht-moz-
arabischen Quelleu, die grofstenteila von Cliuvalier im Kepert. hymnol. ver-
zeichnet sind. Dieselbeii wcicla-n iin Wusentlirlini vnm )]iit'."--ti-ilteii Tcxte
niclit. ab; daher guniiify hier der lliuwi-is ant \\\-riic.-r 11.185. Von lnti-i -ssi-
ist die nahezn dbereinstimmende Variante ,,Iaedet ll.i.iliti im (i.-t-usat/
zu ,,taedet'' der mozarabischen Hss. in 3, 2. Hi-idi- siml mrtriscli Anstofs
i.Tn.-vrfiid, da sonst im ganzen Hymnus die vorletzte Verssilbe kurz ist. -
Ini Ubrigeo licgt die Vermutung scbr nahu, dafs der Hymnus ui-spriinglich
ju < r<lus. ist.

155. In Kancti Matthaei.

1. Christc, tu reruui opifcxque opcrum,


Olyuipum regis aridaijue sustines,
Folum decoras lumine sidereo,
Arvaque reples hominis ex tradun.1,
lubes, nc salum eftiuat ex limite;
2. Tu protoplausto eiusquc prosapiae
Legisque sensum naturalein inseris,
Ut ea fratri, quae vult sibi, irroget;
Demum Moyses bis a tc iu tabulis
Denis accepit praeceptis almiticis.
3. Exhinc propbetae bis octoui veniunt,
Populi corda ad salutem instruuut,
Errorem vanum idolorum destruunt,
Credere Deum te caelestem praedicunt
Et praestolareincarnatumproferunt.
4. Milibus quinque ducentis in serie
Habens hic mundus annos ab origine
Tunc verus agnus natus es ex virgine;
Ter denis vitac annis tuae tempore
Sic a lohaune tinctus es baptismate.
- 220 -

5. Dehinc praescitoselegisapostolos:
Petrum,Audream,
lohannemet lacobum,
Bartholomaeum ludamque et Simonem,
Thomam,Philippura et Alphaei lacobum,
Matthaeum vero vocans a teloneo.
6. Hinc post asceusum,Christe, tuum ad caelos
Propere pergit .qni ad Aethiopios,
Mox a Candacis susceptusest eunuclio;
Praestigiatos liberavit a magos,
In sonino vertit dracones saevissimos.
7. Exhortat coetnm vanos deos temnere
Et Deum verum lesum Cbristum credere,
Ut paradisi fruantur delicie.
Mox ab Eglippo est accitus principe
Et prolem eius suscitat a fnnere.
8. Rex videns credit, et plebs templum construit,
In quo rex lot.us coniunxque baptismate,
Cum Eufranone plebs et Effigenie
Almam ducentes vitam in progenie,
Usque dum coepit Irtacus regimine.
9. Convocat namque rex rudis apostolum
Eique regnum spopondit dimidium,
Ut caelebs illi detur Effigenia,
Cui bis centum almae in coenobia
Virgines erant sacra cum velamiua.
10. Ad haec Matthaeus Irtaco exortus est:
Fas non est regis sponsam servo ducere
Nec Christi sponsam fas est tnae copulae
lungi. Ob hoc mox Irtacus apostoli
Percuti iussit pectus ictu gladii.
11. Orans confossus,migrat caelis anima;
Aurum mox praebet virgo Effigenia,
Et Christo dignom construunt basilicam,
In qua Matthaeus requiescit in urna,
Vigent virtutes per aeterna tempora.
12. Virgines uri rex praecepit, sed flamraa
Veutusinvergenscremat regis atria;
Mox est percussus totus elephantia,
Proles abreptus daeraonissaevitia,
Et pater caesus ense efflat animam.
13. Regnumhoc cepit frater Effigeniae,
Beor gestabatnomenex baptismate,
Quemsanctusmartyr unxeratqucclirismate;
Provinciaesunt plenaemox basilicae,
Quo canunt Deo dulci modulamine.
- 221 -

14. Votumrex plebis,Christe,ratumeftice:


Languidis fave elisosquc erige,
Maestis solamen, functis dona requiern,
Arce et pestem, bellum, litem rcmovc,
Fraterno paccm solida in pectore.
15. Supplices,Christe, vernuli exposcimus,
Assistat fautor nobis hic apostolus,
Impetret nostris veniam sceleribus,
Evulsis cunctis vitiisque funditus
Yita, dum instat, polleat virtutibus.

16. Gloria patri personet ingenito,


Gloria Cbristo semper unigenito,
Gloria sancto spiritu paraclito,
Cuius aeterna laus et potentia
Per infinita saeeulorum saecula.

MT; LSd. --1,4: Arbaque MT, LSd. - 1, 5 lube MT. - 2, 2 iiaturale


MT, LSd; inserit MT. Lies vielleiclit: Legis quae .sensu naturali inseris?
Dann natiirlich nacb,irroget ('2, 3) ein Gomma stzen.- 2, '"'>
quem vult MT. -
3, 2 corde LSd. - 4, 2 Lies vidli-iclit: Laljens hic munrlus annis? - 4, 3
natusque ex MT. - 4, 4 denis in te annos tue MT, LSd. - 4, 5 lohannis
MT; est MT, LSd. - 5, 5 toloneo MT; toloneum LSd. Vielluiclit ist a c.
acc. auch bier das Richtige, wie diese Konstruktiou G, 4 fcf. 9, 4 u. '.*, .">)
durcli die Assonanz als sicher verbiirgt erschcint. - 6, 2 pergitque MT, LSd
(unzulas.sigschon wegen der snn^t Ijcachtetcu Caesur); Eziopios MT, L.Sd. -
6, 3 eunuco suseeptus est MT, LSd. - 6, 6 Prestigiatm- MT. - - 7, 4 arci-
tus MT. - 8, 1 vidit credit MT. - 8, '"'>Quum MT; et Eugenia MT (und
so immer statt Effigenia). - 9, 2 spondit LSl. - 9, 3 celeps MT. - 10, 2
est servus regis .sponsamducere MT. -- 10, 4 apostohun MT, LSd. - 10, 5
iussit punctum MT, LSd. - 11, 1 confossum MT; celi MT. -- 11, 3 vaae-
licam LSd, baselicani MT. -- 11, 4 urnam MT. - - 12, 3 elebantia MT. -
12, 4 Prolis MT, LSd; saevissirna LSd. -- 12, o Sut MT, LSd; crsii LSil;
auima LSd. -- 13, 1 Rex num mox cepit MT. - 13, 3 Quc MT. -- 13, 4
sunt idemque baselice MT. - - 13, 5 Que MT. - " 14, 1 Vnta MT, LS.I;
rat;vm MT. - 14, 2 fal* MT, LSd. - 14, 3 Mentis MT. - 16, 2 feMt
LI~'il. - 16, 3 spiritui MT. - Ob die Endassonanz iilifrall zu rekonstruieren
ei, ist zweifelhaft. - Die Verse, eifjcutlicli jambisclie Stnaix-, durften wnlil
rhythmisch ->_;_;-w || -www->^r /.u lc.suii seiu; vgl. rtuu HVHIHUS: Ad^st
diei Cbriste consecratio. - Cfr. Migne 86, 900 sq., woselbst der Abdruck
von MT vielfach gauz unverstaudlich ist.

|."iii. In .saiirli Matthuei.

lu Vesperas.

1. rraeclaruni Cliristi militi-in 2. Mattliaeus namquc istc cst,


Virtutum donis nobilcm, (^iueinckira voce IXmiinus
Laudis concentu canere Sese defluxa accersiens
Plebcm altcnte condecct. !)"" telonco rajiuit.
- 222 -

3. Cuiquccelsumapimn 7. Qui inulta postrniracula


Apostolatns
tribuit Et sanctaevitae praemia
Et clarnm cvangelii IIoc sacri praedicamiuis
Deinde decus contulit. Caesusdicto occubuit.
4. Qoi solusaxem ferviduin 8. Nustrisqui:libcus precibus
Aggressustruccs populos Assit patronusoptimus
Ardcntiorc spiritu Et pio cleniens animo
Flaininavit ignu caditus. Celsum exoret principem.
5. Fugavit magos improbns. 9. Nobis acquirat gaudia
Srri>riitum virus c-xpulit, Pracsentis aevi ac ^uinTa.
Annavit sanis iuoriliu.- Advrsa functa arccat
liicatos Christo jMipuld- Et ijuaiMjuc prosunt tribuut.
ti. Castis edoctus regulis 10. Dco patri sit gloria
Plebein lucratus arduum Eiusnut1 ^uli tilio
Regalibusqueatriis Cuni s]iiiitu pararlitij
Yilae fudit oracula. JHJl1ullllM1 :-.H'i']tlui]l.
X. - 1, 4 nfltfiiclc ciiinl.M-i-i. - 4, 3 Arrli-ntiori. - .">,'_' S. rpi iitiuni. -
li. 4 1'iiuilit. - 7, 4 dictus. - 0, '_ ar MI]T. - C't'r. Mi^in- ~l>, 1L'OG.

157. ln siincti Mattliaei.

In Laudilius.

1. Sollumnc nitilat ac venerabile


Nunc festum, jiopuli, pectora paudite,
Cadovti Domino muncra solvite
Et grates pic rcdditi1.

2. Electus Domini namquc discipulus,


.Mnttliacus vocatus, nimis et inclitu>,
Culendus populis adfuit uiiniibus,
Clarct ct licnr nmribus.

:;. Ilic Christi socius factus apostolis


liat sancta populis niunura liirvi-
Et clarus opere tioruit aetheris
Ostendens bona iucritis.

4. Clarens ofticiis istc deificus


Videtur regiis impnriis deus
In mundo positus,celsushoininibus,
Ut vitam daret omnibus.

5. Dum memtirarelevat liic pucrilia,


Gubernans dicitur cuncia polifera,
Rex dare illi iubet ilico munera
Admirans sibi placita.
- 223 -

6. Sed sanctusnegat hinc se fore mox dcum


Seseque intonat omnino servulum
Creantis minimum, plebis apostoluin
Tenentem quoque sacculum.
7. Sed caelum aspiciens terrea flespicit
Et celsa resonans infima rcspuit,
Temnens pestifeni magnitica appdit
Et Christo rata suggerit.
8. 1'udica cupiens optima praedicat
Et Cliristo Domino sic pie niancipnt,
(duas illi tamulas antra vmcrat,
Ac vota pia cumulat.
'. Qui, saccrdotio dum bcne fiuijjitur,
MiiiToiir nliuljj subitu tVritur,
Ac sanctis populis aetliere iungitur
Et caclo pius imlitur.
10. Hic talis, quausumus, conditor inrlitc,
Assistat miseris ac sine crimine
Nos tibi societ aetlierca in sede,
Qui cuncta regis inclite.
11. Nos eius meritis facito comparcs
Nec non precatibus reddito caclibes
Ac celsis populis aetbere paiili^.
Sanctorum quociue compotes.
12. Te, Christc, celebrent oirmia condita
Tellnri iraposita mari et abdita
Vel cuncta moduli> et reboantia
Per cuncta tibi saecula.

X. - 2, 4 Clarete bene. -- 3, 1 ai>ostnlus. -- 6, rj iiimiuin. - " 7, 1


t<'i-re;un.- 8, 1 inancipiat. - 8, '"'<uovcrat. - 9, 2 1. suMt" ra, .litiir? -
11, '2 Nec iinn |}ri'caiitilnis. -" 12, 2 inaria. - CiV.Mignt- 86, l-'11'
Beachtenswert ist, dafs der Verfasxur ili--. Jlvnuui^ ilni ];> im -tr. IIL'
(liirrlifiihrt und sichtlicli wi-ni^stc-n^aii-<tn')it, ^eiuc Vcrsr ]iiutri^i'ti 1111
<\ rliytli-
iuisrh vollknmnic.-ii z\i jrt/stalti-ii. Au ji-iif Stclli-n ji-il.jch, ili'-- gr^fii un-err
laudlauiisen Gosetxe der Metrik verstcpfscn, die hessernde Jlaud air/.iili'Lr'-n,
ist aus deu Eingangs cnirtc-rtpu flnindpu n-cht ^cwa^t. lii-t..nti' und mafs
man z. 1J.in jeiier /<;it ft-ritnr mli.-r(('ritur ll. -l.-' Sjclji-r vcT'l.-rlitgcbeinen
zu sein 2, 2 und 6, 2.

158. In sancti Michaelis.


Ad Vesperas.
0 caelorumalme princeps, 2. Tu polurum aulaebasis,
Michael potissime, tu tlironorum civis cs,
Summi regis Christi summus Dominationuin arce
portitorque rutilus, tu virtutum praemines,
Hagie bis, nuncupatus Principatum, potestatum
Michael, (}uis ut Deus? lux coruscansenites.
- 224 -

3. Cherubim deinde sacro 10. Tu plebis ludaeae salus


fu clnis igiiidioro, OH-lonii.-susultor <?s,
Seraphimdeindepollens Alrao vati iubar feri'ii-
coetu nixns augusto, Danieli oraculo,
Arce vehenslegionom Fortem inquit te bellare
primus ritc seDio. ]iro tideli populo.

4. Tn quaternoseniorum 11. Inde uos quacsumus,alme


ordine cursu viges, miles, victor inclite,
Tu bis bino senatorum Exhibc canctis renatis
globo qnarto fulmen es, nunc demum baptisnuitc,
Conditoris throno situs Quac pracstabas olim pie
rite mis&us assistens. aenigmate.

5. Tu ter terno sacro fultus 12. Tu remove tela lapsa.


angelorum ordine, sontes iras daemonuni.
Mille centies urbana Pelle ulcus, arce morbum,
legionnrn conipage. aufer omne scandalum,
luge carmen trinitati- I'ax, salus fidesque fervens
concrepans ^Tcr Hagie". omnem tegat anirnum.

6. Tn pereunis Dei sammi 13. Ecce, cuncti conglobati


vultu1)! pedesquetegis revoluti temporis
In vicem tribusqae illis Annuale aulae tnae
innuens aspectibus, dedicatum solvinms.
Urielo, Gabiielo. Sit ratum ut regi Clnl&to,
Kaphaelo socius. tu fave, dum viv'tnus.

7. Ilinccjue flantes flavis flamniis 14. Praebe nobis mente dcm-,


bis ternis volatibus, esse mundos corpore,
Srilicet tegeutes summa Nu cailamnr- caeno mn\<-
ante nmmli exordia. saucii libidiuis.
Imave peractufine. (^uo surgamusad salutem,
quaeqnc tunt novi^ima. tu clementer subleva.

8. Tu creatuscreatoris 15. Temporafave trunquilla,


obscqueiisofticio angc pacis foedera,
Iluniik-ni praelatus axcm Eusis urbis uostrac fiuci
nou linqui fastigio, hostilis non ditsecet.
Ille cacli dum refuga Labesmundnmplagaeullum
plectitur in tartaro. tc ducc non trucidct.

9. Iiide tilii summa virtui 16. Discat sexus omc;s aetas


pollct, vigor inclite, cassamundilinquerc,
Tenebrosis dominail Verum Cbristi callem clincs
turbisquedominicis, discamns concurrere,
ludicarecensorsuis Quoqueamus caeliportam
zabulm cumangelis. trausitumpostpetere.
- 225 -

17. Ultimus dies cum ille 19. Quo tibi percompti, alme
resurgendi fulserit, Michael fortissime,
Non reoram sorte vincti Hienisalemgloriusue
mancipemurtartaro, simusmixti carmine,
Sed urbano Incis loco Ut imraensoperfruamur
deputemur libero. rite lucis lumine.
18. Duplex tunc honor dum sanctis 20. Laudem soli trino fantes
digne dignus redditur, nuniiui multimodam,
Non indignis mala nobis Spiritus, patris et agni
obvient, quae gessiraus, mox adepti dextiraiii
Sed mutandi transferamur Guuduumus, exsultemus
ex fidc sideribus. affalim per saecula.
LSd; X. -- 1, 2 Der son.st lir.-iclitctcn Assonanx u-L-pvii kninitr rnan
npotissimus" erwarten; abi-r hier wic an alinlielieii Sti-lK-n (6, 2; 13, 2;
17, 2) tritt dafiir der Uciin mit drr lictrcBi-nik-ii llall>/.i-i]i- i-in. Amli-rwarts,
um da.s glficli hier zii erledigen, rciint dic c-rstc Vurszeile eintT iStrupbc
mit di/r Schlnfszeile dcr vorhergehenden; sn 7, 2; 10, 2; 15, '..'. -- I, ">Aye
Uis LSd; A-^rus nuucupatus X. -- 1, 6 ut Dominus I-SJ, X. - '_!,1 nulac
vasus LiSil; vasis X. - - 2, 4 virtutumque |irai-miiiriis X. - 2, l> rnriisrn,
JjSil; curiiscans uvites X. - 3, 2 turn' lnis LSil. - ','", 1 i-i-ntu nixns LSd,
X; aj,rii.stu ]>Sd. - ;!, 5 Arcem X. - '">,0 >i/nior X. - 4, 3 bis <lm> X. -
4, 4 flunifii i's X. - 4, 6 adsistaus, korrigiert aii-* adadstane LS<1; adastans
X. - 5, 1 sacro vultus X. - 5, 3 iirbauo LSd, X. -- 7, 1 tlavns LSd, X
(beachtenswert dk- Allituration; aiioli sunst im Hviniius). - 7, '_' vnlaiililnis
X. - 7, " Immane. - S, "> caeli felilt X. - 9, 4 turliibus daetnoaicis X. -
ll.t, 'J e eaelu missus altor cs LSil; lator cs X. -- 11, 6 aL-uiginati X. -
"!"', '2 revoluto X. - !"'', -i Aniiiiali.-in LS.l; Aurio alleluia aulac X.
14, 1 incnte di.j<-iis IjSil; (.-arrus X; 1. vicllciclit ims iiifiiti- ili-i-ros. -- 1-4, """
caeno molli X. -- 14,4 libidim- LS.l, X. -- !"">,5 Labes ulluin X. -- 16,2
"iissa I>Sil. - 16,3 clives X. -- 17, 1 Ultiino LSd, X. - 17, 2 resurnjeriti
LSd. - 1S '_' di-iua iligiiis X. -- 18, 4 oblip-nt X. - - 18, 5 S.-d niitainli
X. - 19, 1 praiM/acti alirn- X. -- l'.l, 4 sic ciiixi LSil; sint ciiixi X.
Auffallend ist die vom Ulivtlitiius M-rlan^te Hetuinnig: adsistens 4, 6;
i-i-ti'ii;a S. f; ijiiai'>i'iniiis 11, 1; rciriuve 12, 1; liustilis 15,4; trucident 15,6;
uiid ilucli ist I!(_TJiiditcT recht gpracbgewandt. Solche Thatsachen verlangen
bci dfr Textkritik und Heurtcilung- der Metrik ernste Beachtung.
Cfr. Migne 86, 1213 (= X mit einigen ungliicklicln n Knijjekturen
Lorenzanas); danach Neale 203. Letzterer uuterdriickte di<- Halfte der
Strophen: tttr. 3-7, 12-15, 19. Eine Probe, wie \vcnig <\<-rWi Urtiz oft
zur Unverstandliclikeit enrstellte Text dun-li gpatere Koiijt-ktnri-n dem Ori-
ginale naher geliracht wurde, liictct Strn|ihe 8, 2 sqq. Lorenzana sclireibt:
Hurailem praelatus axeni | non linquis fastigio,
Ille dum refuga plectitur | insolens in tartam;
ohne daliei rinsolens" als seine Zutbat aozumerken; dafs bei Ortiz in der
ersten Halbzeile 2 Silben feblten und ,,plectitur" zur zweiten Hallizeile ge-
hcirte, entging ihm. Neale anderte alsdauu:
Humilem praelatusaxem| non linquis faatidio,
Ille duin refuga cadit | insolens in tartaro.
,S ist dasMetrum wiedergesichert,aber der Kiriu? Nealeiibersahwc.bl,
dafs in vorliegendemHymnus oftraals(cfr. 2, 3; 3, 2; 3, 5) statt in c. abl.
der lilofse Ablativ gebraucbtwird, also (im fasti-rio allein richtig ist: Auf
dem Gipfel der Maclit verliefsMichaeluiehtseineilim zukommende de-
miitigeStellung.- Der Text NealeswortlichabgedrucktDanielIV, 106.
Blume, Hymnodia
Gotica. 15
- 226 --

159. In sancti Michaelis.


In Laudibus.

1. Prompta cunctacatliolicae 5. Iste semperest protector


plebsaluranaecclesiau, ct defensoromniura,
Vota sinml exhibete Ut cunctorum postulata
et criminapandite, regi Dco offerat
Ut cunctorum auctor clemens Kt ab illo destinatam
cunctis praestet petita. plebi jiraestet gratiam.
2. Michael etenim ille 6. Magna siquideiu est ista
sublimutus uumine, diei fcstivitas
Aula caeli conspicuus Huius aluii arcbangeli
nuntius suinmi Dei, Micbaelis nuniii,
Priuccps angelorum t'ui'lus (^uuin uiis celobrare oportct
vocabuloquecelsus. suscipere et devote.
3. Cuins nomen ex virtute, 7. Ut, ex cius impetratu
et ojius cx niuiicn' mereaniur oniDiuin
Ab onmipotente ratuni Obtiuere apud Duuni
obtiuet conservandum, veniam peccaniini"ii
Ut glorictur in Don Et beatae vitae rcgnum
cam cousortcs socios. fruere post transitum.
4. Summi Domini est iste 8. Sit gloria, sitque bonor
maguus factus nuntius, patri atque fiHo
<,Hii taetrum illum borrendum Siinulquc et coaequali
refugumque angclum spiritu paraclito,
Debellando praecipitem (L>uiunus in trinitate
demersit in erebo. regnat in perpetuum.
LSb; LSd; X. -- 1, 2 alumnae gratiae X. - 1,0 runctis praestita
praest<-tLSd; praest"-t prai-stita X. - 2, :j Aitlai' LiSil, X. - - '-', 4 ainori
summi Dti; uuutius felilt X. - 2, 6 exrvlsus LSli '. i-i"U.n^ijin- v>ic:iluilo X
(an sich entsprecbender; alx-r Wurtaccent uinl Kliytlinnis stehen in diesem
Hymnus oft in WidrrstreitJ. -- Str. 3 steht iu LSl, uarh Str. ('.. - 3, 3
omnipotenti LSd; ratus LSb; Ab omniputentis inaun X. - 3, 5 glrmemur
l.Sli; in Deo glnrit-tur (wohl Korrektur; cfr. Notc- zu 2, 6) X. - 3, 6 cuin
si.n-iis i-iin-iiitiliii-. -- 4, 1 Sunimu-i lls.s. - 4, 5 Debellandoque percito. -
4, 6 demergit LSb. - Str. 5 feblt LSb. - 5, 5 destinata X. - 5, 6 gratia
X. - 6, 2 dei festivitasX. - 6, 6 suscipereque
devoteLSd, X. -- 7, 5 sq.
regno perfirui (KorrekturJ X. 8, 2 patri quoque ex filio LSb. - Die
Doxolngiein X (cfr. die iihnliche im HymrmsHierusaleragloriosa) lantct:
Laus tibi per omne tempus,
triuitas indifferens,
Una patri filioque
inclito paraclito,
Cuius laus et potestas
per aeterna saecula.
Ct'r.Migne 86, 1219.-- VorstehenderHymnus wiirde aucb auf den lil.
(iabrid durcb einfacheUmtauschungder Xameii angewandtund so von
Ortiz in das Corpus des Breviers aufgenommen, wahrend Lorenzaiia ilm iu
einen Anhang venveist. Dabei ist beiden das ffir die Geschichte <k-r Tt-xtu
sebr bezeicliiiende Mifsgescbick begegnet, dafs sie deu besseren, mit LSb
und LSd vielfacbiibereinstimmenden
Text fur den Gabriel-Hymnusvenverten.
- 227 -

IGO. In ss. Xunilonis et Allodiue.

1. Restant nunc ad Christi fidem 7. Sed vinculis mancipatau


virtutis insignia, dierum articulo
Quae sanctorum rite possint Non cessant Christum pre-
assequi praeconia, cantes,
<,>uaeunius festi die ut illis constautia
celebrantur gloria. Passionis atque niortis
largiretur optio.
2. Assant nempe sanctitatis
uobilis prosapiae 8. Jgitur completadies
Nunilo siquidemvirgo illuxit feliciter,
sanctaqueAllodia, Compruductae producnntur
(,)uaeclarent germanitate ud toruin perniciter,
clarentquemartyrio. Sic se ambo exhortantes
ad palmam martyrii.
3. Quae arabae in ineuntis
aetateinfautiae 9. Percituslictor ostendens
Martyres
Deo,quaefide fulgurantem
gladium,
delitescunt
domui, Ubi, cumprosilitprimo
Sed Cbristi accensae igne Nunilo sanctissiraa,
enitescunt caelibes. Criue sibi illigata
percussa prosternilur.
4. Tuuc deinde functione
10. Quod cernens gerniana virtus
cuiusdam versipellis prutinus Allmlia
linprlluntui1ad coiispci-lum Excipittlexacervice
praesidis tyrannici iniiiiiiicntem gladium,
Vitae normam contitenl^s
Sii/quo ainbai- hiurr.ilat-
rhristiani dogmatis.
jirovebuutur aetheris.
5. Protiuusregi dclatar 11. Inde tuamoinnes,sancte,
pcrducunturparitcr flagitainusgratiara,
Urbis Oscae assisteutes Ut earuin interventu
principispraesentia, dimittanturcrimina,
i,uaeinterrogatae
pari Vitaqucfeliciorum
Christumvoccclamitant potiaiuurgaudia.
G. Ilico traduntnr almae 12. Procul sit a corde dolus,
privatae custodiae, pellatur lascivia,
Ubi quater denum tempus Caritatis omnes uno
dierum instantiae conectamur vinculo,
Respuunt promissiones, it>uo cbarisma, dona sancti
respuunt supplicia. perfruamur .spiritus.
13. Gloria patri natoque
semper et paraclito,
Laus, potestas atque virtus
gratiaram copia,
Quem Deum cuncta fatentur
saeculorum saecula.
15'
- 228 -

d. _ 1, 5 festu dietn. - 1, 6 celebratur. - 3, 1 ambo iu ineunti. -


3, 2 aetatisinfantie.- 3,8 quafide.- 4, 1 fiinctioiin,i.- - 4, 2 cniusdum
versipvllis.- 4, 4 praosidis
viamvici. - 4, 5 Vitam.- 7, 1 Scdiutuli
nianrijiatai--.
- 7, 4 cnnstantiam.
- 9, 3 somprusilit.
- 10,6 praevehuntnr.
-
11, ">Vii-taijxn.'.
- 1'-', 1 dilum.- 12, 2 pellantur.

161. In s. Petri Cathedra.

1. 0 Pctre, petra ecdesiae. 4. Ck)llataergo gloriae


Isto bcatusnomine, lu te potcstasaftiueus
Petrns a Christo petra, Ligata solvat criinina
petra Christusa Petro. Portasqueaverni obstruat.
2. Tu es Petrus,qui tilii 5. Hinc pastor ut piissimus
Conffssor cs priinus ])ci, Oves gubcrna creditas
Ilinrpriinusiuniembrisinaneus, Intus forisquc pervigil,
Ob quod Cephas vocatus es. Ne subruainur, protege.
3. Adest dies, quo Komula 6. Et clave illa caelica
In urbe consecratuses, Solveus catenas cnininum
In quo catbedrae imbills lllic reos inducito,
Scandens tbronuin attolleris. i larus exstas ianitor.

7. Ut cum polorum principi


Recisa menibra iunxeris,
Sit trinitati gloria
Per cuncta seiuper saecula.

MT; LSa; LSd; X. - 2, 1 IVtriiscjii,- tilii LSa; .jui Hdri X. - 2, 3 Hic


lirimu-- l,S.-i; NIIHC |irinnis X. - -i, 1 c|u.,il LSu; Kniiinli-a \. - ^i, "> ratlu--
dra X. - :!, 4 .-"iilistollcris LSa. siistullcris LSd, X. - 4, 2 ablucns MT. -
4, 4 abrrni L8a. - .r>,'2 ^ulirruat X. - 6, 1 Hr<- rlaln- LSa. - C, 4 i.nidd
IjSd: i \st.-[t X. - 7, 1 jinlliirinii X. - 7, 2 KVsrissa AIT, IJt-cissa X; inssi-ris
MT, X. - Cfr. Mi^n,' M',, 1103 inid !)'., 17'.i. IVnier Tlmmasius II, :;sl
(= X); daraus Madri.-in.s, d-r 1iiiiiindcr ll'ni-tac lat. aevi Carnlini I, 136
iintrr ..l'aillini .\c|iiili'ii-iisis raniiina diiliia") als Qnelle dieiite. Daher bei
Irtzti-roin dt-r Tcxt niaii^i-lliaft und Aiitnrenangabf unzuverlassig.

162. In sancti Philippj.


1. Fulget coruscans ut sidus exuberans
Candens Eosque missus inter omnibus,
Praedicat gentes lumen verum sunctius
" Repletque omnes cunctis mirabilibus
Prodigiuruni gestansquemiraculum.
2. Hic est Pliilippus, beatus apostolus,
(v>uipraedicavit Scythis evangelium,
Bis denis annis post Christi ascensionem
Receptus fuit ad Martis statuam,
In qua l'stabat draco ingens pessimus.
- 229 -

3. Fiunt virtutes per manus apostoli:


Duo tribuni, quos draco prostraverat,
Seu filius sacrificans pontificis
Recuperabant prospera libertatis
Et reddunt Deo gratias multimodas.
4. In locum dirum, quo draco esteterat,
Benigae iassit, ut vexilla colloceut,
Virtutes magnas imperat acquirere;
Tunc draco ipse, qui praeerat saevius,
In Christi laudem solitudo perraanet.
5. Per manus sancti Pbilippi apostoli
Omnes delicta paenitendo proferunt;
Suscitat functos et curat qui morbidos,
Et ipse illis tempus raagnum praedicat,
Ut sic ad Christum spirit.umque deferat.
6. Auditum fecit Domini magnalia,
Quumodo venit virgineque prodiit,
In inundo isto miraculis claruit
Et post in finem passionem suscepit,
Indc resurgens et ad polum rediens.
7. Post haec beatus vocat ad se populos,
Levitas iubet, sacerdotes fieri,
Deorum templa nimia destrucre
Ecclesiarumque sancta erigere,
Haereticorum de errore redire.
8. Ex tunc ad Deum emisit 'spiritum
Et duae eius virgines et filiae,
Haec luce saeptus scivit inspiramine,
Humatur quoquc sepulcrali lumine,
Ibi provisum Dei manet gloriae.
9. Te exoramus, sancte Christi Domini,
Ut hic patronus intercessor praemices
Pro cunctis servis, Christianos adiuves,
Ut ia hoc mundo tutelam adhibeas
Et in praesenti requiem adcumules.
10. Recipiant ut functi omnes veuiam,
Quietem pacis et tranquillam gratiani,
Et, qui hanc laudem condidit, libertatom,
Per intercessum precantis apostoli
Sit exauditor lesus Christus Dominus.
11. Sit laus patri, potentia, deitas
Sit filio scientiae in laudibus,
Sint paraclito sempiternacanniua
Essentiaequeindivisa gloria
In omni aevo per aeternasaecula.
- 230 -

LSC. - Der schlecht uberlieferte Text ist um so schwieriger zu emen-


diert-n, j<<anormalerdas Latein des Verfassersgewesenzu sein scheint.-
1, 2 eusque;lies: missusiuter homiiifsV- - 1, 3 sanctiiun.- 2, 2 Scy-
tliam.- '-'.- postOiristi ascensio.
- 2, 4 ;id Martisstadium.- 3,2 Duos
triliuiiM-, ijuem draco prn.-itralirrat.- :!, 3 Seu wie vel statt et; tilius. -
3,4 Recuberabant. - 4, 1 quem drao... --4,2 vexilla bedeutet hier das
Krouz (vexilla regis). -- 4, 3 iraperant. - 4, 5 solitudo permanet soll (vgl.
die Legendei
s.>\-],-\
ln-ifsenals: er wird in die Wiistegebannt.- 5, 2 de-
lictis pa.-iiiti-iuli |M"rf.-nmt- 5, 3 fructos.- 5, 4 tempusraunum.- 5, 5
Et sic. - 6, 2 ct de virgo prodiit; vgl. aber 1, 2; 2, 3; 7, 2; 8, 3 die Les-
ai-tm ilrr l\-. - 6,4 Lii's i n fine? - 7,2 et sacerdos fieri, von sacerdus,
i? - 7, :; rxstnn"!"'". - 7, 5 Eresicorum de crrore rt-ddere. - 8, 2 Cum
cluac eius; lii-s: Cum duas eius virgines ct tilias? -- 8, 3 Ex luce .so]itum
scit pcr iii-pirainiiii'. 'v, ""' provisam. - 9, 1 Cbriste Dominc. - 9, 2 Ut
liarr jiatriiiiuiu intc rci ssm' prcraiges. - 9, 4 in haee mundo. - 9, 5 prae-
Bint. iii i-i-ijuii-s. - 10, 1 Reei]>iantur cuncti omiu s. - 10, 2 tranquilla. -
Ki, I! Et qui haec laudcm condidit liuertitas. - 10, 4 Per intereessu preci-
bus apnstiilnui; lies: Ptr iiitc.-rn -MUH Ist. intercedentemj precibus
111111?
- 10, "> Et exauditor lesura Christum Dominum. -- 11, 3 Sit.

Hi-. In sancti Satornini.

1. Vocis auditac novitas refulsit


Regis adventum recinens superni;
Det snos terra pariendo flores
lure coronis.

2. Ninguidis saepta spatiis Tolosa


Flagret accensa fidei calore,
Quem Saturnino reboante Christum
Martyre cepit.
3. Logmate cuius simulacra cedunt,
Cuius accessu reticere discunt
Daemonum vafra dominautis ora
Voce sopita.
4. Hic Dei patris genitum colendo
Praedicans voce simul et cruore,
Vincitur tauri pedibus litandas
Victima Christo.
5. Huius illaesi cineres dicato
Rite transferri tumulo merentur,
',uofides cultu gemini honoris
Aucta maneret.
6. Inde te, Christe, venias,rogamus,
Mitis apparens veniendo iustis
Nosque victoram socians coruscis
lunge coronis.
7. Gloriampsallat choruset resultet,
Gloriam dicat, canat et revolvat,
Nomine trino, deitate soli
Sidera clament.
231

MT; LSb; LSd; X. - Str. 1 fehlt LSI,. - - 1, 1 nol.itas MT. - 1, 2


retinens superni X. - - 1, 3 terram X. - - 1, 4 colom-i MT; eolouis LSb,
LSil, X. - 2, 1 Linguis (spaterL ausradiertund durcli X ersutzt(dissaepta
LSb; Irrignis saeptaX. - 2, 2 Fraglet MT, LSIj, LSd. -- '-', 3 <Jua.-
LSd,
X; revoante MT, LSb, LSd ; Christo MT, LSb, X. - 2, 4 Matyrem X;
coepit MT, X. - 3, 1 simul actu cedunt LSb. - 3, 3 Daemonuinbafra MT;
vabra LSb, LSd; utnbrae X; dominautis hura MT. - 4, 1 coleudum X. -
4, 2 voce et simul et LSI). - 4, 3 litanda LSd. - 6, 1 Id de te LSL;
Cliristum MT; veniens MT, LSd , X. - 6, 2 iustus LSb. - 6, 4 colonis
LS.l, X. -- 7, 1 sq<). Glfii-iam ]i^;ill.it; d;is Ubrijje felilt LSb. - - 7, 2 re-
iwlbat MT. - - 7, 3 Nomini MT, LS.l, X; di.-itati MT ; cleitatis olim X. -
7, 4 Sicli-rc MT. - Clr. Mi^ni.- .VG , l'_'liO.- lK-r Ilyiniiiis ist srlmn wegen
<lrs kl:issi-c||C.|i Mrtruins lirachtenswert; an 2 Sti-llcu (1, M n. 5, 2j ist in
der Tliosis c-in laii^<.-rSchluTavokal
^ckiirzt, eine oft vorkommendeLicenz;
bedeutsainur ist der metrische Verstofs in sopita (3, 4) und vaicitnr (4, -J>).

Ki4. In sancti Seliastiani.

Ad Vesperas.

1. Sollemne festuui, plebs benigna, promitc


Sebastiani, martyris sanctissimi,
Quo mundum limjuens regna cacli possidct;
Omnes sonoro iubilo concinite
Christoque vota corde puro rcddite.
2. Hic literairm claras et cbristicola
Et Mediolani incolis indigena
Carus tyranno erat, nam principibus
Sub veste ad hoc mandiali militans,
Fide ut digna mulceret alloquia.

3. Duo gemelli ac fideles milites,


Marcellianus frater et Marcus pius,
Christi dum prona nomen meute colereut,
Multantur diro carcerali vinculo
Mox audienc?'Cbromatio praeside.

4. Ad haec parentes vel modestae coniuges


Mugitum dautes ac petentes carcerem
Cum blandimentis amicoram noxiis
Natos demonstrant,eiulando flagitaut,
Non ut obire appetant sed degere.

5. Inter parentum lacrimas vel coniugum


Christi coeperunt milites mollescere
Meutesquepoenaead doloresflectere;
Sed tunc eorum coram erat coetibus
Sebastianus, belliger fortissimus.
- 232 -

6. Mox quibus seseobiciensin medio


I%nius cunctosinstruensalloquio
Mundiquefalsa esselucra indicat,
Caelestisregni praedicansinsignia
Vitam fiDiri propter Christum imperat.
7. Haec cum beatus aptius discerneret,
Coruscum lumen radians ab aethere
Sebastianum afficit mox lacidum
Et palliatus iuvenis sub lumine,
Quo fertur eum imbui plenissime.
8. Haec intra aedes acta sunt Nicostrati,
lam prima cuius Zoe uxor credidit;
Bis ternos annos quae elinguis duxerat,
Effecta iussu eloquens tunc martyris
Eiusque dicta rite prorsus insequi.
9. Nara se boabat intuere angelum
Sacmm tenere ante ipsnm codicem,
Per quem digesta hauriebat singula.
Confestim omnes credi ad hoc clamitant,
Ablutionem ocius expostulant,
10. Sed semper ardens atque digne providus
Sebastianusimperat Nicostratum,
Ut vincla tenti, traditi iu carceres
Forent coacti cum iam illis credulis,
Baptisma cuncti consequantur aptius.
11. Quod rite factura credidit et Claudius
Cum prole cara cara et cum coniuge.
Cum iam beatus advocatus presbyter,
i^ui perseqnentum metu erat in abditis,
Hic baptizandis imperat nomen dari.
12. Tunc universi prodentes vocabula
Sexdena et octo utrorumque sexuum
Tincti per eum sunt pio in gurgite
Et iam renati sub divina gratia
Lecem diebus laeta psallunt cantica.
13. Praefectus nrbis tunc erat Chromatius,
Ad hoc requirit ipse Tranquillinum sic,
Quid liberorum diceret arbitrio,
Fidemque Christi illi plene intimans
Ipsum colendo se protectum indicat.
14. Cuins edoctus sospitate arbiter
Venire sanctosilico clam praecipit,
PensatvenalemesseChristi gratiam,
Despondet auri infinitam copiam
Artus mederi languidos expostulans.
- 233 -

15. Non hoc potiri distrahendo opines,


Ni Christnm credas prius, sancti inquiunt,
Tuo medela erit nulla corpori;
Ast ipse vovet statim ad haec credere
Adempta omni pectoris formidine.
16. Sed mox beati hortant eum commode
Prius deorum ficta monstra frangere,
Culturam nempe noxiam omnem pellere,
Cunctis delictis abnuere protinus,
Quod ut agatur, optat ille promptior.
17. At ut coeperunt martyres confringere
Delubra vana operis mechanici,
Decorus astat angelus Chromatio,
Qui cuncta curat, solvit et podagricos
Nodos superno protinus solacio.
18. Sebastiani provido consilio
Tunc aegrotari simulat Chromatius,
Praefectus alter rei adit publicae,
Abiecta mundi iste ut dispendia
Futurae vitae rndimenta appetat.
19. Cum patre credit dulcis et Tiburtius,
Omnisque credit propria familia,
Centum quaterni mille et promiscui,
Sacro abluta lavacro discrimina
Charismatumque consequuntur gratiam.
20. Antistes erat tunc Gaius episcopus,
Sanctos tuendos colligat Chromatius
Sacris praecepit propriis in aedibus,
Quos ille omnes sic fovet et comraonet,
Ut pompa nullum saecularis occupet.
21. Furor sed quia ingrait tyrannidis,
Hoc nulla potest ratione contegi,
Ex sacro scripto iussus est Chromatius,
Causa ut medendi longius ab oppido
Suo abiret cum suis commercio.
22. Sanctos utrosque tunc monet intentio,
Sebastianum Polycarpum sanctumque,
Ut quis de illis iret cum euntibus,
Sed ambo quaerunt passionis bravium,
In urbe ambo residere ambiunt.

23. Summus sed papas Polycarpum comraonet,


Ut acquisitam plebem nollet linquere,
Novellum Christi rore ubi irriget;
Mox conticescens sacer ad boc senior
Blandnmqae vatis adnuit imperium.
- 234 -

24. Tunc apud papam remansere martyres


Marccllianus, Marcus Tranquillinusque,
Tilmrtius, Castorius, Nicostratus
Cum fratrc veru Claudio vcl filio,
Sebastianus et Zoe sanctissima.

25. IIos aulem ipsc sancta in ecclesia


( liristo ministros rite omnos consecrat,
Kxjilcntquc sarra vegeti mysteria,
Pollent divcrsc singuli ofticiis
Et praerogata sanitatum

26. Sit trinitati sempiterna gloria


Honorque summus et potestas inclita,
(Juae trinitas pater patrisque filius
Cum spiritu unus Deus substantia
Per cuncta regnat saeculorum saecula.

MC; X. - MC zugammenhangend
nur von 8, 1 bis 20, 3; im Vorlier-
gi"licniU-n nur ciii/clnf \Vurti.' rrlialten. -- 1, 1 prompte X. - - 1, 4 Omiiis
X. - 1, 5 pnr.-i ivdit . . M<': piip> redite X. - 2,2 Kt Mc<liu],-uirMC; in-
dnlis indigena X. - 2, .5 Fidei X. - 3, 5 audientos optimo pracsidi X. -
6, 1 obiciens X. - 6, 2 Cousulto eunctos X. - 7, 1 His eum X. - 7, 2
Clmiiis: ruin X. - 8, 1 Aedcs sunt intra acta haec Nicostrati X. - 3, 'J
( 'niii-i|iir prinr /"('" X. - 8,3 Annos elinguis quae bis ternos duxerat X. -
8, 5 insequid MC. - 9, 1 Nam se notabat angelum prospicere X. - 9, 4
ad hoc credi X. - 9, 5 Ablutioucmque X. -- 10, 1 Si.-d suiuper cautus at-
que dignus praesagus X. -- 10, 2 iSabastiauusJIC. -- 10, 3 vinelis tenti,
traditi carceribus X. -- 10, 4 cum iam tunc credentibus X. - 10, 5 abtius
MC. -- 11, 2 Natis cum caris et cum coniuge X. -- 11, 3 Cum Polycarpus
advueatus X. - - 11, 4 erat metu latitans X. -- 12, 1 prodeunt MC; Tunc
nomen dantes universi proprium X. - 12, 2 sexrm X. - 12, 3 Tincti per
idem MC. -- 12, 5 Dies per decem X. - 13, 1 Komae praefectus urbis sed
Cromatius X. -- 13, 2 Ad sciscitandum vocat sic Tranquillinum X. - 13,3
livrrorum MC; Qui de natorum dicerct arbitrio X. - 13, 4 que fehlt MC. -
13, 5 Ipsum credendo sese natum indicat X. - 14, 3 Venalem pensansX. -
14, 4 intinita poudera X. - 14, 5 expostulant MC, expostulat X. - 15, 2
Nisi MCX. -- 15, 4 Adst MC, Adest X; vobet MC; statim praeses credere
X. - 15, 5 Edemta MC. - - 16, 1 Sed mox beatior cernit eum commode
- 16, 2 fiucta monstrata MC; ]>erum ficta prius monstra X. - 16, 3
Cultura iiempe noxa omni pellere MC. - 17, 1 ut feblt X; conterere X. -
17, 2 rnecanicc MC. -- 17, 3 iuvenis Cnnnatio X. -- 17, 4 solbit MC; sol-
vat X. -" 17, 5 protiims sculastico MC; prutinus calatbico X. - 18, 2
emulat Cromatius MCX. - 18,3 ait publicae X. - 18, 4 mundi istius X. -
18, 5 adpetit MC: capiantX. - - 19, 1 Credit cum patre X. - 19,3 quater-
nos . . promiscu"* MC: Quater et dena centies promiscua X. - 19, 4 Sacri
abluta lavacri C. - 20, 1 Antestis JIC; Autostari magniungalustum potissi-
mum X. - 20,2 tueudo qui X; colligit MCX: cromaticosX. - 20, 3 prae-
ceptis X. - - 21, 5 adiret X. - 23, 1 Polycarpus X. - 24, 1 remanere X. -
24, 2 Marcellianum , Marcum , Tranquillinumque X. - 24, 3 Tiburtium,
Castolium, Nicostratum X. - 24, 5 lii/ba-tianum et Zoe sauctissimura X. -
26,2 Houorquaesumus
X. - Der folgende
Hymnusist urspriinglichnur
eine Fortsetzung(divisiu) des vorstelieuden.- Cfr. Migne 86, 1044.
- 235 -

105. In sancti Sebastiani.

In Laudibus.

1. lam nunc ad illos properare convenit,


Quis passionis tempus acre imminet;
Apostolorum namque natulitio
Zoe beata, dura oraret promptior,
Celso per sortem trudidit

2. Dies dednctos post octo Tranquillinus


Pauli ad aulam oruns, nibilominna
Diro est ictu dilapidatus saxi,
Vasto demersum corpus et in ttumine,
Meus vero eftiat arduo in sidcrc.

3. Horam protinus requirentes corpora


Nicostratus et Claudius cum subole
Diebus tenti decem cum Castorio
Mersi marinis amnibus in fluctibus
Explerunt dignum possionis praemium.
4. Torquatus sanctis fraudulcnter nectitur,
Commento cuius capitur Tiburtius,
Adfertur saevo atque diro iudici ;
Quem et mucrone imperavit plectere
Cbristoque fortem cousecravit martyrem.
5. Sanctorum hospes Castulus zetarius
Captus et Christi martyr mox efficitur,
Post quem deinde verberati lanceis
Marcellianus sanctus et Marcus probus,
Sic laureati fundunt caelo spiritum.
6. Togam Deo post acquisitam candidam
Pulcher et gregem pastor Christo tradituru
Sebastianus,
paedagogus
optimus,
Insidiatur, per crudeles vincitur
A servis ductus principum obtutibus.
7. Quem iam tyranni imperant mox impi'
Duci in campum et sagittis insui,
Sed Christi [plene] post sanatusgratia
Inter flagella demura vitam terminat,
Arcem sacratam evolat in aetbera.

8. Adesto nunc beate iam precantibus


Sebastiane, iam tuere servulos
Sancto cum illo comitatu proprio,
Difflitte culpam atquc praesta veniam,
Omnes fruamur gaudia caelestia.
- 236 -

9. Fraterna cleram caritas conglutinet,


Nullum simultas a caterva disgreget,
Fucus, rabigo, luxus, avaritia,
Abscedat omnis impia conventio,
Christum ut habeat, pura mens iam ambigat.
10. Gentis iugum, quod impie nos comprimit,
Tuo dcpclle adiumento gratiae,
Morbus et bostis absit vel penuria,
Adversa cuncta ocius aufugiaut,
Pax sit pereuuis, functis quies placida.
11. Non nos in ira tunc iudex corripiat,
Curn tcrror cius fulserit in gloria,
Nec ignis vorax mancipandos adprobet,
Sed te sequentespracvium potissimum
Sanctorum simus compotes consortio.

12. Praesta, oramus, trinitas indifferens,


Desiderata tibi contitentibus,
Vui solus noraen deitatis obtinens
Pater cum verbo atquc sancto spiritu
In trinitate regnas in perpetuum.

MC, X. - In MC nur 8, 4 bis 11, 2. - 1, 1 ad illum X. - 1, 2 Qui


passionistempus arguet in mane X. - 1, ">Cclsopui^uuti-inX. - - 2, 3
Diro est hic tunc dilapidatus saxo X. - 2, 4 dimersuin X. - 3, 4 amuibus
et in fluctihus X. - 4, 2 Comentum X. - 4, iJ Affectu saevo et diro vin-
dice X. -- "">,- Cajitu* >-t c-t Cliristi X. - .">,3 Postquam deinde X. -
6, 2 ut grrjfoin X. -- 6,5 Ac sL-rvis X. -- 7, 4 terminatus X. - " Qim
omnes fruamur gaudio caelesti X. - 9, 5 Christum ut abet MC; (.'liristum
ut mciitr si-mji.T ]iur- ainliiaut X. - 10, 1 lugum i|un j;i-iis inijiie nos com-
priiuit X. - 10, U Ho^tis nec raorbus adsit X. - 10, 4 effugiaut X. -
11, 1 tunc felilt X. - Zu liedauern ist dit- Verstiiniiin-lung von MC, da der
Text in X sirli ;iu vii-li-n Stellen als Uinarbeitung erweist. - - Cfr.
Migue. 6, 1047.

16U. ln saiicti Sebastiani.

1. Sebastiani martyris sollemne est


Festuni beati, plebs fidelis, concine
Benignameiite canticumnovum Deo,
Qui dat triumplmm sanctis et victoriam
lubctquc caeli possidere patriara.
2. Vir hic fuit verax, raodestus,sobrius,
Mitis iucundus valde et Citrissimus,
Sermoneclarus, lingua disertissiraus,
Ad hoc latebat saeculisub chlamyde,
Kegnuni ut poli praedicaret omnibus.
- 237 -

3. Dc ore sancti mnltitudo plebium


Praecepta Christi audicntus imjuiunt:
Sit turpe nobis, hactcnus quod viximus
Obtemperando pessimis parentibus,
Cbristum sequamur, redemptorom omniuni.
4. Sebastiane,sancte noster vernule,
Nos doce, fovc, guberna et protegc,
Ad passioneni qualiter promptissima
Venirc inentc debcanms naviter
Et fortiter cruddciii Imstein vincerc.

5. Ft-cit beatus sicut illi iusscnmt,


Terrena cuncta mox iubot relinquere;
Ex toto cordc illi sicut stercora
Temnunt (.'udnca,ilico et respuunt,
Appeterent vitae ut futura gaudia.
6. PaiTntibus cuin nuntiatum prntinus
Esset, venire inaguis cum gurgitibus:
(^uid vobis Hlii contigit carissimi,
iVnlatis ut inuiidi iuriinda ct optinia
Et tenditis ;nl nioilcni ultro pessimam?
7. Coepere sancti ad iluloreui flectere
Cor, ad parcntuni verlia eniollescere,
Sed raox pruedirti martyres effecti suut,
Corroborantur niniia constantia
Ad perferenda tormenta tttrocia.
8. Vobis iam Deus paudit puli ianuani,
Ad illam ut venire saiictani patriain
Possitis, in qua nulla nmr.s, sed iraiidiuni
Pcvenne atque magna est iucuudita-.
Gustatc et videte, quam sua\is rst L>eus.
'J. Si pulchritudinein dumorum quacritis,
Aeterna civitas habet pulcliras domos
Multasque mansiones in caelestibus,
Et angelorum ibi absque syllabis
Ter sanctum clamans multitudo iubilat.

10. Ad laudem illic regis sonant organa,


Fraglantqae campi variis odoribus,
Emicat inbar absque ullis umbribus,
Serenitas ibi est absque nubilo,
Et scmpiternum lumen ibi est Deus.
11. Quam magna multitudo est dulcedinis
Tnae, Deus, quam te timentibus celas
Et perfecisti valde diligentibus,
Douumque gratiae tuae petcntibus
Donas et indulgentiam, piissime.
iiABchoircttiaBptrcs ppij
iniuuiiu; moppgui mnioatio onb)y
umioqns anbumSniuoo'snbonb uiii^ugjtij
'ouuuvuo ijqnics ictuiij tqrpy
0}duioaj pg

sopuagj SOJOIBUIT!43
ppy
siaiAip
snqppno umJO[opi qy
snq;qJ8A ot; spuaui Jajsnni JIA

"spiuouuuq sppaco snuiiiiuo.ul iunuiuA']i


sopni3[ ui .Mju.i.p.ip ooq qo

n '-ittiums T!)<Iiii(i.u,i(I saip ^snpy 'I

u| N)|

"!(V '-'.O - "urnin.M(si;c|,i,>.j. '(.| .- -11111.1111


.i
"iin:|jsi:(|.is. ( 'i - -im.-ij sniin: f, 'g^ - ".)iil.i:4iiui ';
8 'II - ' 't 'tl 'fi '(J !l 'S SI"IH'A'|I IM[IH.>."|n|Ulj "|J1.I.).V Sl|l|;.l(|lllll 11/
"(IU.MIns.1.1\ 'QJ -JHll|l:s lllll|.llll.--, (- |, "SIIH|IMci(| (; 'j,i ".-||llp|H:| *s
- 'l|lj }0 SI(|()A g 'g -- -JIM.ISSMlf '^- - -.I.IIIIIIMI llll.HU, illl ^ 'j. - "Illl:lll|-S1j
-(llUIP.llll_-'j, -- ''"(".t '-I.H>1>
SUU11,L?,'{"-" "SlllU|X|A Illll g 'g - 'J^I^

sauuio onTistixou so;),i.nl


scipnu ^n 'sojiqop snnreSoj snnli .i.t,|
'uinrtiissi).ioj itu>}i[mi 'umuBpSBqag
iirnunssipurs 4,1 iuniil itinn) iun\i.is .1.1,1

ouoq 10 oiiiums .innmiuj 04 }fl


inBJ.icIo.id (ii.iuoissrd py
xnm so.iA*|.nuii ip[ilo.i
|nA saoui 0.11141800
'inbo[ 'snoq 'sT;ni sopnnf isa^od XOA
ui iun|[i iuopnt'[ \f\
so |i[juril iiin.iui inb '
uini[u I9Q

'snqiuouuas smi suapajo

spoA
'.snqisiA sms IBJOO
uqjoA onb ap 'a.iouoi
uinjaSuTJ itujoo 'SIUUE (510194sig
annb njnui 'tJiBaq aog '

- 88S -
239 -

4. Hinc principantem plebibus Chromatium,


Nicostratum vel Claudium vel Castulum
Ncc non et Zoe, simul et Castoriuin
Athletas fecit Christi, Uei lilii,
Quod incunctanter pcrferrent inartyrium.
5. Qui innovati salutari lavacro
Signis curascant, vivtntibus emicant,
Nam qucndainlapsum quassalisiaui membribus
Hestaurat orans ilico Tiburtius,
Quem cum parentes Cliristo munus obtulit.
6. Hinc vir illuster merito Cliroinutius
Spreto profano cultn idolatriar
Adbaerens castac dissciplinae tidei
Nexus dissolvit famulorurn libere,
Mancipans Christu, quos iure possidrret.
7. Mox sc devotum cxliibcns altissiiuu
Kdiquit cuncta inuudi transitima,
Adbacsit in^ntf ilisiuis
Studet implere indita
Fonim l'spernk ot secretum apputit.
8. Huic caterva adliaerot crcdentiuin
rcriern' pniidiis nci|iiiens martyrii,
Cum quibus idem in Cainpano litun-
Coenobialem vitam gfrit Jignitcr,
Deo se simul cuncti mactant liostiain.

9. Romuleoruin principes sacrilegi


Ad hacc couimoti gravius desacviuut
Et exarscre lurorequc rabido
1 i>r-rscquenilo Christi tcsles tidei,
Libainen quoquc diis nollent cxliibi.
10. Tunc papa urbis convocato aginiuc
Catliolicorum secum remanciitiuui
Quosdam ex illis consecrai probytunis,
(Juosdam honorat dc-corc levitico,
Ceteros omnes fecit subdiacones.
11. Sebastiani auctoris "studio
Omnium horum armata confessio
Ad passionem prosilit intrcpida,
Nam Zoe victrix prima vicit dimicans,
Hinc Tranquillinus triuiiphat felicius.
12. Deinde simul Claudius, Nicostratus,
Castor Victorque una ctm Sempronio
Sacra quaerentes corpora per litora
Subito capti ab insitliantibus
Salo immersi pro Christo 'ir-iiersi sunl.
- 240 -

13. Post hoc beati proeliantes pulchrius


Castulus sanctus nec non et Tiburtius
Superantignestortorumque
verbera,
Ense prostrati migrant ad caelestia
Regnoasciti cum turba angelica.
14. Igitur tenti exhinc nobilissimi
Gemini fratres sed uni vocabulo
Figuntur ligno fcrreis aculeis,
'Stiniulaiitur plauta pedum clavibus,
Fatentes Christum lancea transfossi suut.
15. His universis laureatis sangnine
Kufilum sidus lucernaquc fulgida
Diu latere nullatenus potuit,
Sebastiani inclita praescntia,
Orator quique cunctis fuit strouuus.
16. llic rullidoruni conventus insidiis
lirgi oblutus (,'xstat impertiTritus
Et sciscitatur, iiuminu cur temneret?
Cliristurn incunctaiitcr laudando confessus <
Essc cum patre l)i;uin sempiterniter.
17. lluius ad vocem furcns iudex impius
lubct in campo bunc sagittis insui,
Quod genus pomac liuic ad cxitiuin
Putans proik'ssc, sibi ad vindiciam,
Aincns relinquit ipsuiu vulut inortuuni.
18. Nullo bealus doloru 1'unti.Titur,
Ciiiii annaretur divinis virtutibns,
Scd coiivalfscrii.s iani virlutc jirafililus
IVrsccutiircni nbviat niodestius,
Proponcns niorcm Glnistiani dogmutis.
]!.. ]i?imanis ille denuu desaeviens
Klagris concidi Dei sanctum imperat
Indesinenter,usquedum deficeret;
Snl niox ut ipsam perferret scntcntiain,
Spiritum efflat ad patriam caelicarn.
-n. Astate, Dei gloriosi martyres,
Astate, Christi militcs fortissimi,
Ferte favoremvcrbisobscqucntibus,
Patrocinatevobis diligcntibus
Et suffragate Christiano coetui.
21. En, coetusomnisatquesacerdotium,
En, aetas omnis, sexas vel coadicio
Vestriscongaudent
hodievictoriis,
Praebetecunctis congruaremedia,
Ut quaeque vestris competant iam meritis.
- 241 -

22. Qui postulata conferendo plebibus


Et munimenta Christo servientibus
Omnibus sitis perenne solacium
Ad reserandum paradisi aditum,
Qui huias festi veneramur gaudiam.
23. Praesta, oramas, trinitas indifferens,
Desiderata tibi confitentibus,
Qui solus numen deitatis obtines,
Pater cum filio atque sancto spiritu
In trinitate regnans in perpetuum.
MT. - 1, 2 Que. - 1, 3 debota. - 2, 1 Zu Vfrbibus vgl. 5, 3 und
14, 4. - - 2, 2 ultibus. - 2, 5 ferbidos. - 3, 1 nutans. - 3, 4 Adque. -
3, 5 mancipabit. -4, 1 plebium. - 4, 4 filium. -5, 1 innobati, labacm.-
5, 5 Que curn. -- 6, 1 Hic vir. - 7, 4 Studtnt. - 8, 2 nequibens. - 8, 5
liostia. - 9, 3 ravido. - 9, 5 Lies: Libamen (juia? - 10,3 illos. - 11, 1
Sabastiani. - 11, 5 triumfat. - 12, 2 Simproiiio. - - 15, 1 universo. -
15, 4 Sabastiaui. - 16, 4 cunctanter. - 17, 3 (Jun gciius. - 11.1,
'_' Fraglis.-
19, 5 patria caelica. - 20, 1 Adstote. - 20, 2 Adstote. - 20, :: fal..,rem. -
21, 5 Hac quaeque. -- 22, 5 fe.stum.- 23, 5 regnas. - l)er Hymnu^ ist
in der Hs. mit dem vurhergehenden zu einetn verbunden. - Cfr. Mignc
86, 891.

Hiv In 8$. Servandi et (iurdiani.

1. Cliristc, vcrus rex sanctorum 5. Nos Cliristurn nempe fatentes


et suerator martyruin, cxsecramus idola
Tu es veritas et via Et caelestetn adorantes
vitaque crcdentiuin, tonmiuius terrestria,
Tu optantibus das votum Absit, ut ritu profanu
et bcatis bravium. inclincruus corpora.
li. Tibi laudum vota pandit 6. Haec loquentes obruuntur
cuncta cbors {ideliuiii, mille poeiiis inartyres,
Qui Servando et Gerinano Nexibus manus utrasquu
robur mox eximium tiexus involvit rigor,
Coucessisti, ut vincirent Et chalybs attrita colla
dimicando xabulum. duris anibit circulis.
3. Praeses namque mundiulis 7. Nobilis per vulnus amplum
ire ad arain praccipit, porta iustis panditur,
Idolis litare vanis Quosque Christus candidatis
fortes Cbristi milites adgrcgat cohortibus,
Noxiumque hostiaram Miscet choris angelorum
immulari sanguine. et curonat praemiis.
4. Illi poeuas exspectabant 8. State nunc, bymnistae cuncti,
Christi amore dediti, voce, votis, munere,
Dulce tunc illis cremari, Atque in laudem sanctorum
dulce ferrura perpeti, vox cunctorum insonet,
Validisque offerenda Hic dies est fcsta nobis,
corpora suppliciis: sit sacratum gaudium.
Blnme, Hfmnodia Gotica. 16
- 242 -

9. Gloria Deo parenti


in excelsis resonet,
Gloria canamus Christo
atque sancto spiritu,
Cui laus et potestas
per aeterna saecula.
MT. - 2,2 coors(cf. Du Cange:cborsund cortis).- 2, 5 viverent.-
3, 6 Lies iramolare? -- 6, 4 rigor involvit wiirde denReim herstellen.
-
7, 4 fcM.rtibus
lcfr. 2, 2). - 7, 6 Praemiisgegendie Endassouanz; ob viel-
lci.-bt dic d..-iiMnzaraliern nii-bt fremde Form praemibu einzusetzen ist y
8, '" ct t'.ita;k-tztcresals subst.f. g. - 8, 6 sacratmngaudiuiu(ist gegi-udi-n
Krim, der jedenfallsin den 5 erstenStropbenstreng eingehaltenund in deii
ubrigfii wenigstensangestveMist 1. sacratagHudiisV- Die Doxologievollig
reimlos; oli spiitc-rnngcfiigt?- Cfr. Migne 86, 123:3;Abdruck darausActa
88, oct. X, 25. Neale 206; dort fehlen Str. 4-6.

169. In ss. Simonis et ladae.

1. Itote populi, psallite praepeteS!


ludas cum socio Simone caelibes
In festa vocitant coetibus inclitis,
lam cunctis tribuunt gaudia servulis.
2. Uox, ecce, resonat principis epliebl:
Uoventes ilico reddite, servuli,
Uota, quae Domino promitis, incliti
Ut vestrum accipiant munus apostoli.
3. Dignura est cum precibuspromerecanticuM
Dignumque superuni stringere priucipem,
Det suis (ut) populis nunc pie gratiam,
Det post aetheream consequi patriam;
4. Ac nexu scelerum iam sibi traditO
Adcsse valeant principi caclico,
Ac dempto crimine tramite pervio
Adflati maneant rite paraclito.
5. Sic ludas populos instruat ct SimoN
Sub Christo plucido currcre tramitcm,
Scrvarc monita legibus indita.
Suprema ut valeant consequi praemia.
6. Sit trino Dominogloria unico,
Patri cum genito sive paraclito,
Qui solus Dominus trinus et unus est
Saeclorum valide saecula continens.
X. -- 1.:i tV.-tavadant.- - 2, 1 principisefferi.- ?,,1 Dignumnunc.
5, 2 cucurretramitc-.Nur in diestr Stmpliewar es demDiditc-riiiiinriglicli,
aucbaui Schlusse jeder Versx.cilfs.-inAknistii-bnndurcliziifiibrcii.- 6, 4
Saeculorum. -- Cfr. Migne 86, 1236.- Die Doxologieist wobl entlehnt:
vgl. Nr. 176.
- 243 -

170. In sancti Sperati.


1. Sperati, sancti martyris, 5. Exclamat namque protiuus:
Palmam virtutis inclitam Christi minister ego suin,
Alternis invicem choris Quosque videtis socios,
Hymnis canamus mysticis. Tales adesse credite.
2. Hunc urbs praepollens Africae 6. His dictis praesul iiniiius
Carthago servat martyrem Commotus ira insaniae
Amplectitque occiduus Ferire iubet gladio
Christo dicatus populus. Colla piorum martyrum.
3. Floret eiusdem tumulus 7. Per hoc tropaeum tidei
Eximiis virtntibus, Evolaverunt animae,
Ut passionis gloriam Petentes patris solium
Ampliticent miracula. Pares coronas capiunt.
4. Hic sacris cum sodalibus, 8. Sicque gerentes stigmata
Dum cogitur ad victimam, Christi in carne proprui
Negavit esse fortiter Conformes facti sunt Christo
Tura libanda idolis. Caelesti regno ac praeraio.
9. Deo patri sit gloria.
MT; LSb; X. - 1, 2 Palma LSb. - 1, 3 inbicem coris LSb. - 2, 1
Ali urbis liuius praepollens Africae LSb. - 2, 3 Caterbae servat LSh. -
2,4 dicaturX. - 3,2 EximisLSb.- 3,3 ^loriaLSb.- 3,4 Ampliflcet
LSI>.
4, 2 His sacris X. - 4, 2 cogitur virtutibus LSb. - 4, 3 Negavit sese X ;
4, 4 Simt ne werbiret idolis L.Sb.- 5, 1 (Jhristi clamavitque protinus LSIi. -
6, 1 Hic dictis praesul ipsius LSb; His dictus MT, X - 6, 2 ira fdilt
LSb. - 6, 3 Ferirte iuliet LSb. - 6, 4 Ccjla piure Lf^b. - 7, 1 Post quem
LSb; Post hoc X. -- 7, 2 Ebolaberuut LSb. - 8, 4 ac fehlt LSb. - IM,
bekannte Doxologie vollstiindig in MT, X; Deo pa LSb. - Cfr. Mi^in 36
1162; Acta SS. lul. IV, 206; Dan. I, 202 (nur Strophe 1).

171. In sancti Stephani.

Ad Vesperas.
1. Christus est vita veniens in orbem
Mortis occasu patiens acerbae,
Mortuis actu pietatis usu
Vivere donat.

2. Sustulit vulnus removeudo mortem,


Mortis auctoirm perimendo burgit,
Patris ad dextram repetendo regnat
Sede superna.
3. Hunc sequens primus Steph;mus
Sortis illatae titulo dccorus,
lt>uamdedit spirans Domini bcnignus
Spiritus illi.
16
- 244

4. Vadit exemplo Domini revinctus,


Testibus falsis adopertus innox,
ludicum portans scelerata sanctus
Lticta malorum.

5. Ore caelesti referit malignos


Et probat constansratione falsos
Semper indignos Domino polorum
Credere nolle.

6. Saxeo nimbo lapidatus instat


Paulus et summus lapidantum servat
Vestem, ut reddat liberos ad ictum
Caede cruentos.

7. Sustinet mortis rabiem profanam,


1'lenus omni scd pietate cordis
Hostibus quaerit veniam, misertus
Pectore grato.
8. Imbuit primus homines beatos
Corde directo, iecore tideli,
In tide Christi iugulata tclis
Ponere membra.

9. Quaesumustientes, beneclicte prime


Martyr ct civis sociatc iustis,
Caelitus clarae regionis heres
Inclite pollens,
1<>.promptus hic nostrum facinus reinitte,
Tollc languorem, tribue salutem,
Confodi hostem, releva maerorem
Morte subacta.

ll."tili.riani psallat chorus et resultet,


Gluriam dicat canat el revolvat,
Nomine trino, deitate soli
Sidera clament.

MT; MC (lei.ler fohlt die Kollation); LSd; X. - Feriinr: (_',!. mss.


Rhenovienses (\\\-ruer n. 107): Cod. Turicen. 'Jl. .safc. 11. in. Ka; *"_'.
saee. 11- Kl>. " 1, 2 patiens fehlt Rb; acerve Ra, Rb. - - 1, H Mortia
iu-tu MT, X; actuui LSd. 4, 2 insons X, Ra. - 4, '"'> ludiciiuu
portaus celerata X; saii--tis MT. - 5, 1 Ores celestosRb; relellit X. -
5, 2 Et probra Ra; proba Rb. - 5, :J,Dnmiui Ra. - 6, 2 Paulus est Ra
Rb; servansRb. - 6, 3 VestesMT, X, Kh (Vt-steswtirde freilich den Hiat
vermeiden;jedochauch10,3 bestehtderselbe,und es wareKiirzuugder
Einlsillio anzimehmeu);
ictus Rb. 7, 1 mortemRa, Rb. - 7, 2 Plenus
i-st Ra, Rb; et pi..-tateMT: sedteblt X, Ra, Rb. - StropLe9 = 10 und 10= 9
Ra.- >.1 flenteRa, i.rimoX. - 9,2 ciuesX; cuiusRb; societateRa, Rb
(dieserSchreibfehler
ist liei Wernerin den Text eincresehlichen).93
regiones
Ra.- 9, 4 polli X. -- 10,1 bincRa.- 10^2PelleRb.- 10,3
Lies coiifode;odersolltein confodieinemlat.Imperativforjn
vorliegen?
245 -

Confumle X; rel.-va iacentes Rb. -- 10, 4 Hoste Hss. Mirarliti-t man, dafs
maerorcm mit m schlicfst iunl st in westjoitisrlitT pSrliritt k-icht mit rt ver-
wechselt wird, so ist das VrrM'ln'n lnpsti-stMtt morte gleich erklarlich); sub-
lata X; subacto Ra. -- 11, 1 Gloriam psallat, das iibrige felilt MT. -
11, 3 Nomini Hss; deitati MT, LSd, X.
Weitere Qu.-ll,-u n.-l.st Vavianten Anal. XIV, 27 und Anal. II, 37 (Bruch-
stiick: pStr.7, 2 sqq.) Von Helang ist dio Variante iai'i-nti - -t. in.u i PPHmln, '.'>.
Da alle mozarabischen Hss. (anfserdein Ka uud das Hyniu. Mipis^iac.i niai-rnrein
haben, durfte in <lrm sipjist inrtns<:)i krirrrkten Ilyinniis hii-r dii- Kiirxnug
einer Lange bxw. ein metrischer Verstufs anzusetzen scin (ct'r. ileu Hynmus :
Christe caelestis 6, '.'). Hier wie dort ist melirlai li L>MHgiui^kurzer End-
vokale in dcr Arsis (8, 1; 8,2; 8,3; 10,2; 10, 3) und umgekehrt Kiirzung
vou o in di.-r Tli^sis cJ, 2; 2, 3; 2, 4).
CYr. Migne 86, 124. - Morel 308; Text aus Ra, aber mehrfach diffe-
rierend von dem zuverlassigeren Texte bei Weruer n. 11)7; am-li die Aus-
stellungen lirtri-rt's des Metruins siml unzutreffend. I'p-r Ilyininis steht
ferner im Cod. Jiihl. rt.-g. linixi-llciis. SH60-C>7. saec. 11. in. (Anal. Bollandia,
Apend. V- VIII. p. 256).

172. In ss. Syriaci ct Panlae.

1. Sacrum tcmpus in calculo 6. Exliinc verba mulcentia


Anni revolvit circulns, Sanctorum linit pectora,
Resonet laus in choro Sed temnunt vana delubra
Ex ore plebis et clcro. Et Christura credunt in astra.
2. Christum Deum hymni diccnt, 7. ludex repletus furia
Qui S.vriaco martyri Sacrata tundit corpora,
paulacque eius sociae Poenarum mutat genera,
Robur dedit constantiae. Corda non mutat crcdula.

3. Praeses namqne Carthaginis 8. luxta binique arbores


Illius erat temporis Palmarum caesi martyres
Anolinus terribilis, Lapidum ictu, animae
Nomen gestabat immanis. Migrant polorum in aeJe.
4. Instat sanctos perquirere 9. Moxque Silvanus corpora
Signatos Christi nomine, Ignis proiecit in flammam,
Mox Syriacum et Paulam Sed imber ingens e caelis
Silvanus duxit in aulam. Exstinxit impetum ignis.
5. Tunc sciscitati martyres 10. Ob hoc precamur Dominum
Fatentur Deum in caelis, In horum festa martyrum:
Nam non litare idolis Vota cuuctorum accipe
Almis profossi sunt verbis Et quae poscunt attribuc.
11. Quo, dum vitara peragimus,
Eluas nos a vitiis,
Et emendatis moribus
Pollere fac virtutibus.

MT. -- 1, 2 revolbit. - 1,4 plevis.- 2, 2 martyre.- 4, 2 Signato.-


6, 1 Wohl zu ergiinzeu: ,,per" verba. - 7,2 .Sacratiun.- 8, 1 luxta bene-
que. -" 8, -5 Latidum liictu. - 9, 1 Silbanus.-- 10, 1 bumine; ist gegen
den streiig durchgefiihrtenKeim. - 11,1 vita. - 11,"'"emendati.- Als Doxu-
logie: Deo patri. - Heachtenswert ist der eigentunilicheGebrauchder Ca.-us
6, 4; 8, 4; 10, 2 (hier jcdncli diirfte fosta ein noin. sing. sein; vgl. 1, 1 in
Nr. 118 und 8, 5 in Nr. 168;. - Cfr. Migne 86,903.
- 246 -

173. In sancti Thomae.

Ad Vesperas.
1. Festum,Christerex,perorbem 8. Sed beatusatque sanctus
illuxit almificum, Didymus apostolus
In quo tibi contitetur Erogandoregis aurum
ruin'ta cbors tidelium, constrnit aediculum
Gloriac persolvit liymnum Rutilum, coruscauigemmis,
pro triuuiphis martyrum. in supernis sedibus.
2. Gloriosus, ecce, tuus- 9. Carcere mox rex Abbanem
que Thomas discipulus, trusit cum apostolo;
Cicatrices contrectando Gat, infirmus regis frater
creditus es Domiuus, migrat ab hoc saeculo,
Inter fratres gloriosus Caelo ductus vidit dignum
exstitit apostolus. fratrisque palatiura.
3. Nuntius venit de Indos 10. Angeli expetunt Christo,
quaerere artificem ut resurgat mortuus,
Architectum, construere Gundaforo reddat aurum,
rcgium palatium; emat aedificium
In foro deambulabat Et resolvat vinculatum
cunctorum venalium. Domini discipulum.
4. nHabeo servum fidelem," 11. Ilico surgens exponit
locutus est Dominus, sacrum regi ordinem,
BUt exquiris, talem, aptum Carcerem deinde petit,
esse hunc artificem." elicit apostolum,
Abbanes videns et gaudens Obsecrant undique fratres
suscipit apostolura. veniamque criuiinum.
5. Traditur regis ministro 12. TuiicThomasincampumvocat
sanctus Dei apostolus; populos Indanicos,
Elioforumingressus Lapidemconscendit
altum,
susceptusconvivio, corda mulcet gentinm,
Digna suo percussori Per baptismapollicetur
reddita est ultio. veniampeccaminum.
6. Rex, ut vidit et audivit 13. ludiam superiorem
insignemiraculum, visitansaggreditur,
luvenesut benedicat, DogmaChristi praedicando
supplicanter postulat, fundavitecclesiam,
Sicbaptisma
candidatos lufinitaper baptisma
consecratvelamine. consecravitmibia.
7. Gundaforas,
rex Indorum 14. Mira quippeac stupenda
iniquus ac perfidus, faciensmiracula
Romanorummoresibi Sinticemque restauravit
voluitpalatium, corporalilamine,
Iluius opusconstruere Laticis perfunditunda
praecipit apostolum. illam et Mindoniam
247 -

15. Christiana iam probata 18. Tunc sacerdosidolorum


regis uxor Treptia furibundus astitit,
RegnumChristi concupiscens Gladio transverberavit
resimit terrestria ; sanctumCbristi martyrem;
Ulcerosusescabrescens Gloriosopassionis
ut sanetur, postulat. laureatur sanguine.
16. Precibus Thomac a Christo 19. 0 beata inter omnes
angelus dirigitur, Edessena civitas,
Exuit in parte totam Quae pignus suscepit almum
ulcerosam tunicara, Domini discipulum,
Novae cutis indumenta Ubi oorpus requiescit
vestivit corporea. cum honore conditum.

17. Templum solis comminutum 20. Inde cuncti te precamur,


corruit cura idolo, summi patris filium,
Ac nietallum pretiosum Mitte nobis de supernis
solvitur in pulverem, invictam auxilium,
Rex illius civitatis Ut credentes evadamus
fugit cum Carisio. aeternumsupplicium;
21. Ut sub uno cuncta cohors
coniuncta fidelium
Te sequamur, te canamus,
te fruamur perpetim,
Humili professione
proclaraemus gloriam.

MT; LSa; LSd; X. - - 1, 3 sq. In quo cuncta confitetur tibi LSa. -


1, 4 coors MT (cf. die Note zutn gleichlautenden Vers 2, 2 im Hvmuus:
Christe verus rex sanctorum). -- 1, 5 Gloriam LSd, X; persolvunt MT, X ;
persolbunt LSa; persolbit LSd. -- 1, 6 martyris LSd (diese Lesart emptiehlt
sich am besten, wiire aber gegen den Reim, der weriigstens durcbweg angf-
strebt istj. - - 2, 2 Christeqne disfipulus LSa. - 2, 4 est MT, X. - 3, 1
Indis X. - 3, 2 artifices LSd. - "!, '-J>Architectus MT; Arcitectuum LSd;
construeret X. - 3, 4 qui regium X. - 3, 5 foro duni ambulabat LSd. -
4, 3 abturn LSa. - 4, 6 suscepit MT, LSd, X. - 5, 1 ivgi X ; ministros
MT; ministris LSd, X. - 5, 2 sancto Dei apostolo LSa ; Dei e^regius
LSd. - 5, 3 Eliofurus X. - 5, 4 suscepit MT, X: conbibio MT, LSa. -
5, 5 sui percussoris MT, LSa, X. - G, 3 lubenes MT, L.Sa, LSd. -6, 4 suppli-
cantij-i X. - 6, 5 baptismo MT, X. - - 6, 6 velainiua MT. - 7, ~>n|n-s
L.Sa. -- 7, 6 apostolo X. - 8, 4 palatium MT, LSa, X. - 9, 1 ri-x Abbanem
mox LSa. - 9, 3 Uath X - " 10, 1 expectunt LSa, X. - - 10, "> rrsnlbat
LSa. -- 11, 2 sacrura rei MT, LSa; rc^iu urdiiic-m X. -- 11, '"'" lu ."aivt-n-111
X. - 11, 4 eicit MT, LSa, X. - 11, l>vrmaiiiqin- criminum pcccantiuin X. -
12, 1 Nunc MT, LS<1;vocat in c.iinpum Thuinas L8:i. - !"''>,'"'"Christo X.
l:i, 4 fundabit MT, LSa. -- 13, consecrabil M 1\ LSa. - 14, :j Sentice-
que MT, I^.Sa,L!Sd; SinticequeX; rc-t;uiral>it MT, LSa. - 14, 4 corpnralis
L.Sd; (."nrporalia
X; liiiniiia MT, LSa, LS,1(vielleicht ist lumina als abl. siii^-.
einesneugebildetcnnoin. sg. lumina f. anzusutzenr,limina X. -- 15, 1 ]>ru-
batam LSa. - 15, 2 huxor LSa; Civptia X. - 15, 4 repuit X. -- 1"', -">
Ulcerosum LSa, L8d: ^cabrc.-iiteinMT; Ncabmitc-ni I.Sa; xc;il,rr-,-,"nt.-in LS,1;
scraber X. - 15, 6 salbetur LSa. - 16, 2 dirigitur au^.-lus .MT, L.Sa; diriturqnu
248 -

:i.,.',.|i.s
LSd.- 16,Gvrstil.itcorpoream
LS.-i.- 17,2 cumidolumMT,LRa;
idolisX - 17,4 Bolbitnrin I.I.H..T..,,.
J>a; pulbereKSd.- 17,6 f.ut onm
LS,1 \- Cnrisi,, X. -- 1, 3 tr:ii.-l'i-l..-nil.it LS;t. - 18, 6 laurtntum Ml,
X- [kureatusI.Sa. - 19,2 aedea
senarivitas KSa:EdissenaLSd;Edesena
X! - Als J),,x,,|,,-ir tVi-t1,111-
MT l.ri: (ilm-ia patri. - Cfr. Migne 86, L I SM.J.

174. In sancti Thomae.

I. Text in X.

1. Cunctus munclns patule triumphat,


lesus e caelis veuiens coruscat,
Cuius advontu renovatur orbis
Perpetim omnis.
2. Promite ol> Thomac gens mores beatos
Ilinc dies sunimus tlicatar almus
Quod fidem Christi cecinensin Indos
Munerat illos.

3. Sanctus et conscius patriae snpernae


Gentem adqoirit pietate Christi
Rite coniunxit sibi bymnum
Illa potens.
4. Acdem exponit nimiam in arvam
Regis ipsorum merito fruendam
Quem potius reserata ibidem
Intulit illam.

5. Inde hic martyr inciditur serris


Sanctus adcitus inlita cruore
Membra sic ponit succurrat terra
In die altera.

6. Doctus insignia socius peremptus


Aulam frater parat et redemptori
Copiam reddens creatori nostro
Ilico parens.
7. Christe cum sanctis veneris in die
Attrabe princeps populos iam ad te
Ignem atrocem fugiamus ipsumque
Caelitus canamus.

8. Gloriam psallat choruset resultet,


Gloriam dicat, canat et revolvat,
Nomini trino, deitati soli
Sidera clament.

- Vurstehendes die unveranderteWiedergabedes entstellten Textes


l).-iXimenes-Ortiz,nur ilafs dort noch 1, 2 lesum,2, 4 Mumer.itverdruckt ist.
M.-m-rKandererQuellen ist dem biazur UnverstandlichkeitentetelltenTexte
nidit -/.ii lirlt\n. Ks sdiiea daliL-rdas eiuzig raogliche,den uberlieferten
- 249 -

Text so zu belassen,wio er ist, imd dmi*elben nur einen irgendwiege-


artrtrn Versncli beiziigesellen, ^\<-'ic\\7.i-\t\^ili-n (irdaiiken des Dichters an
di-r Iland dcr Li"^"iidi/ (vgl. tleu vorlirr^flii-iideii llvniuus) /u errateu und
das 7.1-r.stnrtrMetrum herzustellim. Allcrding.sist di.- Aussirlit, dabei grradu
das urspriiiiglichc zu treffen, i-iui- sidir gcringe.

II. Rekonstruiertcr Text.

1. Canctus iam mundus patule triurnphat,


lesus e caelis veniens coruscat,
Cnius adventu renovatur orbis
Perpetim omnis.
2. Promite Thomam geminura beatum,
Huic dies summns celebratur almus,
Qui fidem Christi recinens in Indos
Munerat illos.
3. Sanctus et consors patriae supernae
Gentes acquirit pietate Christi;
Rite coniunxit sibi hunc Abanes

Illc potenter,
4. Aedem exponat nimiam in arvam
Regis ipsorum merito fruendam;
Qui poli portam reseraus ibidem
Intulit illam.

5. Inde hic martyr iacitur in ferra,


Sanctus ascitus, lita mox cruore
Membra Gat ponit reseratque terra
Lnmine quarto.
6. Doctus insignis socius peremptus,
Aulam ut fratris redimatque auri
Copiam reddat, creatori nostro
Ilico paret.
7. Christe, cum sanctis veneris ut iudex,
Attrahas, princeps, populos iam ad te,
Ignem atrocem fugiamus ac te
Ore canarims.

8. Gloriam psallat choros et resultet


Gloriam dicat, canat et revolvat,
Nomine trino, deitate soli
Sidera clament.

175. In sancti Thyrsi.


1. Exsulta nimium, turba fidelium,
Sollemne hodie martyris incliti
Est fcstuin, modula carmina fortiter
In laudem Domini atque potentiam.
250 -

2. Caelestispatriae gaudia cogitans


Thyrsusvi reppulitomniasaeculi
Sanctns,cuni minime crederet in Deura,
Adflatus subito flamine sancto est.

3. Saevum conspiciens iudicem increpat:


Cur sanctos Domini, inquit, atrocior
Pocuis discrucias valde crndclibusV
Infelix erebi igne cremandus es.

4. Ilico rabidus terapore presserat


Hostis Cunibricius membra colentium
In terra Dominum, multa perempta sunt
Sanctorum nitida milia martyniDi.

5. Sanctus pro DomiDo Leucius nititur


Electara animam tradere potius,
Divcrsa genera pertulit innocens
Poenarum cupiens praemia caelica.

6. Athleta pedibus impiger ambulans


Thyrsus, regem ubi repperit impium,
Apprendens tenuit, admonet et docet,
lam falsa ut colere idola temneret.

7. Tunc laeto simulans ore locutus est:


Tu, Thyrse, cupio, consilio meo
Assensum tribuens sacrifices diis,
Ut magnam accipias copiam munerum.

8. Sanctus: Perspicuum est, ait, impie,


^uod totus habitet ille uequissimus
In te nunc coluber pravus et invidus;
Cum tali pereas principe horride.

9. Gastram perniciter adfore praecipit


Plenum lympha, caput martyris suffocat,
Corpus, quod snpcrest, fustibus caedcre
Nodosis acrius pestifer imperat.
10. Sed scrvus Domini voce piissima
IK1 vasemiscrumiudicem increpat:
AgnosceDominum,lubrice et invido,
Cum cernis opera magnaet inclitn.
11. Turris coustruitur altius eminens
Per gyrum gladiis fixis in ordincm,
Almus (ut) fastigio positusdecidens
Ense susciperet membra fidelia.
251 -

12. Magnustu, Domine,es prae diis omnibus,


Multum rairificus in te credentibus;
Pravis muscipula,sanctusin aethera
Christi glorificat omnipotentiam.
13. Victus non valuit insatiabilis,
Snevus,terribilis, et nova cogitat
Tormenta sitiens vincere martyrein\
Sed sanctum Dumini non terruit malum.

14. Exaudi, Domine, cogitat impius


Inferre onera, vincula omnia,
Ferventem oleum, plumbum et ungulas,
Dt sanctum superet martyrem et necet.

15. Ne, Thyrse, timeas, eic ait angelus,


Directus ego sum a Domino Deo,
A te supplicia auferarn omnia,
Hostemque poteris vincere pessimum.

16. Cernens proficere nil suis viribus


Sanctum praedpitem in mare praecipit
lactare, videant ne oculi hominum,
Ter dena stadia a litore longins.

17. Quam mira, Domine, sunt opera tua!


Adducunt manibus martyrem angeli
Et dulci resonant carmine canticum,
ludex non meruit cernere angelos.

18. Debemus penitus facta retexere,


Quae sanctus raeritis reddiderit bona
Tribus iudicibus culpa labentibus,
Quos terra reppulit mortuos saepius.

19. Exorant populi martyrem, inquiunt:


Oramus, domine, praecipe protinus,
Terra ut suscipiat corpora iudicum,
Quaescatentputrida vermibus funditos.
20. Clementer lacrimans sarculum accipit
Designans locum, ubi corpora condere
Deberent. Veniam da pie, poscimus,
Martyr, nos bumiles credimas in Deum.
21. Laetentur omnium corda volentium
Caelestis patriae quaerere gaudia,
Et parvi faciant nulla nocentia,
Ut venti a facie stipula pervolent.
- 252

22. Tc martyr lacrimis vernule poscimus,


|Vr tr omnipotens conditor ocius
l>urum,quo premimur, lioc iugum auftrat
Kt hetos faciat saecla in onmia.

23. lam, summe Domine, respice saucinm


DHi.ti^ populi ilele chirographum,
Kt nnstrum gemitum cvnit- pnijiitius
|i;ms nobis aaxilium tempmv rongruo.

24. Defunctis requiem omnibus, optiine,


(oncede, temjiora prospera tribue,
Yictuin piiuporibus, subsidium vidnis,
Oiniics percipiant, (juod pie postalant.

25. Templumhoc, Doinine, Cixilla condidit,


Dignam hic liaboat sortem in aethera,
(.'uin sunimis civibus cantica praecinat
Gaudens perpetuis sacculis omnibus.

26. Te nostra iubilet gloria perpctim,


Qui solus Dominus trinus et unus es
lugi imperio saecula continens
Et cancta dominans, omnibus imperans.

MT; MC; X. - - 1, 4 potentia MT, MC. - 2, 1 cogitat X. - - 2, 2


Tirsus vir pc-pulit MT, MC, X. - 2, 3 Sanctus quibus minime X. - H, 2
atrocitiT X. - 3, 3 discrucians MC. -- 3, 4 hereni igne X: k-tMC. -
4, 1 Text recht dunkel. Vielleiclit tempore = e tempore, von der Zeit an.
iiivar iindert: Ifinji-ira: mit wlehem Gliick? - 4, 2 Hostis cum bricius
X. - 4, "'"Dnrnini MC; perenta X. - 5, 1 Leutius MC. - 5, 2 promptior
X. - 6, 3 Apprehendens X. - 6, 4 coleret MT; colere desinat idola X. --
7, 3 tribuens ut MT. - 7, 4 ina^na accipias copia MT, MC; magnas acci-
jiias copias X. - 8, 4 horrido X. - - 9, 1 Gustrum X; statt adfore viel-
leiclit adferre? --11, 1 altur X. - 11, 2 ordine X. - 11, 3 ut fehlt Mr,
X; fastigio wird dreisilbig zu lesen sein, cf. 23, 4 auxiHum u. 24. -J'
subsidium.-- 11, 4 susciperentMC; fidelium MT. - - 12, 1 es fehlt MT;
diis hier wie gewohnlich einsilbig. - 12, 3 muscipula sis X. - 12, 4 omni-
potentia MT. - " 13, 2 sed X. -- 13, 4 sanctusDominus Hss.; conterruit
MT, X. - Str. 14 und 15 umgestellt. - - 14, 2 vincula et MT. -- 14, 3
Fervens et oleum MC. - - 14, 4 Lies aut necet? - 15, 3 A te ut X. -
16, 3 lactari X; nec MT. - - 16, 4 a feblt MC. - - 17, 2 angeli mar-
tyrem X. - " 17,4 angelumX. - - 18,2 sanctisMT, X; sanctusmi[seris]
reddidit haec bona MC - 18, 4 Quod X; pepulit MC. - 19, 4 scatens
MT, Quae escamdent X; funditur MC. - - 20, 1 lacrimas MC, X; ora-
culum accipit X. - - 20, 2 Desinans X. -- 21, 3 parvi faciunt ulla X- -
21, 4 Quaeventi X; pervolautMC, X. - 22, 1 lacrimasMT. - 22, 3 ob
iugum MT. - 22, 4 lecto* MC, X. - 23, 2 populum X. - 23, 4 Da nobis
MC; congruum MC. - 24, 2 Concedens X. - 24,3 VitumX. - Strophe'_'">.
die uns den Bisclioffvxilla v..n Tnlcdo[775-7S4V:cfr. Migne31, 402)
als ik-n Dichter des llymnns nennt, felilt MT, MO. - Str. 26 fehlt MT
26, 2 unus c-t MT, MC, X. - 26, 4 Et fehlt X.
- 253 -

Eine weitere wohl spaterzugedicliteteDoxologiehabenMT und X; und


zwar:

MT:.Sit trino Domino gloria sedula, X: Praesta ing-eniteper unigeuitum,


Kegnuiu perpetuum atque po- Reguas qui perpethn cuni saucto
tentia, spiritu
Virtute solita qui regit omuia Olympum omtiucnx iugi iudicio,
Sustentansconditapiepersaeeula. Siivti ntausaridam pereimi imperio.
Oder ist vielleicht auch Strophe26 spatereZuthat, so dafs der Hym-
nus mit dem Gcbete des Dichters tiir seine Person schlofs, ditxcs dann viel-
fach entfernt und durch verschiedenartige
DoxologieenersetztwurdeV
Cfr. Migne 86, 1083 sq. (vorwiegend uach MT) u. 31, 403. Letzterer
Text ist von Bivar /.umeist nach X bearlitiK-t, li.it vereinzelte Lesarten, die
mit MT ubereiustimmen,uiid vveist i inu Ucihi; tVeicr Verandemogenauf;
deshalbund wegendes Fehlensjeglii-hcr Varianteu fiir die Kritik belanglos.
Der Text iii Acta SS. lan. III, 427 (daruusDaniel I, 180 sqq.) ist viillig
mit dem Bivars gleiehlautend.

176. In sancti Turi[uati.

Ad Vesperas.

1. Urbis Komulcae iam toga canditla,


Scpteru puntificum destina, promieat,
Missos Ilesperiae quos ab apostolis
Assignat tidei prisca relatio.
2. Hi sunt perspicui luniinis indiccs:
Toniuatus, Ctesiph<jo atque Hesycliius,
Hinc ludalecius sive Secundius
luiicti Euplirusio Caecilioque sunt.
3. Hi evangolica lampade praediti
Lustrant occiduae partis areutia,
(Juo sic catholids iguibus ardcaut,
Ut cedant facibus furva noi:entia.

4. Accis continuo proxima fit viris,


Bis senis stadiis qua procul insidcnt,
Mittunt asscculas escula quacrere,
(,)uo fessa dapibus niembra reticercnt.
5. lUic discipuli idola gentiuni
Vanis inspidunt ritibus cxcoli,
(L>uosdum sic agerc tietibus iniinorant,
Terreutur potius ausibus impiis.
6. Mox insana fremens turba satcllituin,
In his curn fidei stigmata nosceret,
Ad pontemfluvii usqueper ardua
Incursu celeri hos agit in fugam.
- 254 -

7. Sedpunspracvalidomuriccfortior
lu partes subito pronus resolvitur
lustos ex manibus bostium cruens,
Hostes flumineo gurgite subruens.
8. Haec prima fidei est via plebium,
Inter quosmulier sanctaLuparia
Sanctosaggredienscernit et obsecrat
Sanctoruin monita pectore collocans.
9. Tunc Christi famula obsequio parens
Sanctorum statuit condere fabricam,
Quo baptisterii unda patesceret,
Et culpas hominum gratia tergeret.

10. Illic sancta Dei femina tingitur


Et vitae lavacro tiricta renascitur,
Plebs hic continuo pervolat ad fidem
Et fit catholico dogmate multiplex.

11. Post haec pontificum cara sodalitas


Partitur properans septem in urbibus,
Ut divisa locis dogmata fuuderent
Et sparsis populos ignibus urerent.

12. Per hos Hesperiae finibus indita


llluxit tidei gratia praecoqna,
Hinc signis variis atque potentia
Virtutum homines credere provocat.
13. Exliinc iustitiae fructibus ineliti
Vitam multiplici foenere terminant,
Consaepti tumulis urbibus in suis,
Sic sparso cinere una corona est.

14. Hinc te, turba potcns unica septies,


Oratu pctimus pcctoris abditi,
Ut vustris precibus sidus in acthcris
Portemur socii civibus angelis.

15. Sit trino Domino gloria unico,


Patri cum genito atque paraclito,
Qui solus Dominus trinus ct unus est
Saeclorum valide saecula continens.

MT; LSc; X. - 2, 2 Tisefons MT, LSc, X; Isicius MT, LSc; llisitins


X. - 2,3 Vidaletius X; Si;-niidusLSc, Secundusest MT, X (die .Schreiliiirt
Secundius entnahm icli den Jjollandisten s. u.). - 3, 1 evangelico MT, LSc,
X; vielleicht damals ,,lampasuals masc. lietrachtet. - 3, 4 faiicibus MT,
Sc L(gegen Metrum u. Sinn)', furba MT, LSc; furua X. - 4, 1 Acis X.
- 255 -

4, 3 Mittunt adsitaMT; ad sita saeculaquaercreLSv; adseclasesculenta


X. - 4, 4 Quibus fessa X. - 5, 3 sic fehlt X. - 6, 2 In his cQt fidei
LSc. -- 6, 8 fluvi MT. - - 6, 4 in fuga LSc. -- 7, 1 j.raevalide LSc. -
7, 2 In parte MT; prona X. - 9, 1 Hunc LSc; obsequioperensLSc; areu-
dens X. - 9, 2 Sanctorum instatuit MT. - 9, 3 patescerentX. -- 9, 4
omnium Hss. - 10, 2 vita LSc. - 12, 2 praecocaxMT; praecoxX. -
13, 4 cineri X. - 14, 2 Orat?X; abdita LSc; abdilo X. - 14,3 Ut nostris
MT. -- 15, 4 SaeculorumX. -- Cfr. Migne 86, 1112und 31, 154 (Bivar);
Acta SS. Mai 111, 442. Der Text im Cod. Palat. Vindob. 5927. saee. 17
scheint eine Abscbrift aus Bivari zu sein.
Das streng klassischeMt-tnini zeigt eine Unebenhcit in 3, 2 lareutia)
4, 4 (reficerent) und 9, 1 (parensj.

177. In ss. Verissinii, Maximae et Inliae.


1. lucundum nobis hunc diem 5. Suspenduntur eculeo
Sanguis sacravit martyrum Crucis armati vexillo
Verissimi et Maximae Pro rege vitam ponere-
luliaeque sororis fides. Morte fideles animas.

2. Exsultat in his trinitas 6. Merguntur aequore vasto


Impari laeta nuraero, Saxis colla prementibus,
Polum repletur gaudio Velocius Christi martyres
De martyrum consortio. Orafm] tanguntquamremiges.
3. Trahuntur in suppliciam 7. Vasta Charybdis reddidit,
Nati gente nobilium, Olisipona meruit,
Se nobiles esse credunt, Kxtrema terrae finiuru
Mori si possent pro Dco. Cruore pollet martyram.
4. Parari poenas imperat, 8. Tndc grates persolvimus
Dum fremit, impius iudcx, Tibi Deo alnritico,
Sanctos turbare nititur, In trinitate unico,
Quos couspicit immobiles. Qui das sanctis auxiliuin.
9. Ob hoc precamur, Domiue,
In horum festa martyrum
Vota cunctorum accipe
Et quae poscunt attribue.
MT, LSd. - 1, 3 Virissimi MT, L.Sd; Maxinii MT. - 2, :> Impari laeto
AIT, L.Sd; vicllciclit CompariV -- :'., 2 Nati genere MT; {fi/nti-in LSd. -
:J>,4 pro Deum MT, LSd. - 5, 3 Lies vitarV - (i, 3 Veloces MT, LSd;
velociusware divisilbig z\i lesen(cf. luli.-ifiiuc11, 4); oder ist ,,4iiam ivrni^rs"
= t:un<|iiani(ut) ivnii-re.s'!- 7, 1 VascaMT; Caripdis MT, LScl. -- 7, 2
Olisibona L.Sd. - Stm[>ln- .S- ,Str. 10 ini Hymuu.s Nr. 172. - 9, 2 Iimniui
frsta LSd. - DoxolDgic: Prat-sta MT; lco LSd. - Cfr. Migne 1. c. !JU<J si(.

178. ln sancti Vincentii.

1. Adest miranda passio 2. Beatus ille spiritus,


Lcvitae, sancti martyris, Qucin post triumphum
Cui clara virtutc flagrans Post vincla diri carceris
Curona vinccnti datur. Caelestis aula Miscipit,
- 250 -

3. Cuncti mirantur perpetim 6. Feris vcsanusimperat


Post tot cruoreinnurt \reni, lactura cadaver manderc,
juemtestularum
fragniina Custodecorvocorporis
Murrone acuto vulnerant. Fames lupina pellitur.
4. Dolore nullo frangitur, 7. (jravis tyrannumexcitat
Nullaquepoenavincitur, Furor, iubetquc martyrem
Flainmas ferens per ungulas Insutum parvo irunculo
Robustapeirnansitfides. Ponti profundo iramergere.
5. Exhinc reponuntmollibus 8. Honoresummoreddilur
Cliristi fidelem militem, lubente Christo litori,
Carnis relicto pondere Revectus undis levibus
Ad astra migrat spiritus. Praevenit omues remigcs.

MT; LSd; X. FeriHT: Hrev. nis. Vivarienst- anni 1342. Cod. S. losephi
Lugdunen. Ya 6. Va. - - Brev. ms. Vivaricnse saec. 15. Cod. S. Inscphi
Lugdunen. Ya 7. Vb. - 2, 3 vincla dira MT, LSd, X; dira vincla Va,
Vb. -- 2, 4 suscepit MT, L.Sd, X, Va, Vl>. 3, 1 Omiies mirantur MT,
LSd, X, Va, Vb. - 3, 2 toth LSd; Post tactum cruorem X; bunc cruorem
Va, Vb. - "'>,'"'<fragmine X. - 6, 1 Vesanus impcrator feris MT, LSd, X;
\'i-sanus iinprrat feris Va, Vb. - 6, 2 mandat X. - 6, 3 Corvo custode
Va, Vb; corpore X. - 6, 4 Famis LSd. -- 7, 1 tirannus inexcitat X. -
7, 3 luuctum parvu navitulo Va; Insitura parvo navieulo Vb; ecuk-o X. -
7, 4 mergere Va, Vb. - X, 1 Honor sumnuis X; regitur Va; leditur Vb. -
S, 2 lictori Va, Vb. - 8, 3 Refectis MT, X, Va, Vb; leiiilms Va, Vb. -
S, 4 IVrveiiit MT. -- Nach Str. 3 folgeii in MT, LSd, X PeristL-pb. V.
537-541; 545-576; in Va, ^'b 1',-rist, |,1,. V. 573-576; dauu iu MT, X:
l'1-ai.'sta, pati-r pils>linr etc. -- (_'t'r.Mij;ue ^6, 1060. sij. Weitere Qiiellcn uiirl
Variantuu siehe Anal. llymu. XlVa, 52 M|. - Y^l. aufserdem deii Oyricus-
Hymnus gleicbeii Anfangs.

179. In ss. \'ineeiit.ii, Suhinae vt (.'hristetae.

1. IIuc vos gratitice, plebs pia, convocat


Virtutum Duminustestium atria,
CJuofcsti (la]>ibusvota calcntia
Caclorum locet intiraa.

'2. luncti martyribus iungitu gaudia,


Vincrnti tcneat inuneravox pia,
Sabinarecinat caclica litcra,
Christetes bona et cra.

3. Hi niundi inisera lucra per ardua


Refelluntliominum
vafradolentia,
Ceduntpuniceacollapcr oinnia,
Rex Cliriste, tibi, laureans.
257 -

4. Simplex te trinitas ac Deus unitas


Rogtimus, precibus horum ut audias,
Quae ipsi petimus: corda calentia,
Imraense bone, proroga.
5. Sit trina pietas ac tibi gloria,
Qui unus retinens onuria iudicas,
Large continua pepetim saecula
Sed ultra bene prosperans.
MT; LSb; LSd: X. - 1,1 Huiic LSd. - 1, 2 Domini MT, Lsb. -
1, 3 Quoferti MT; Quoil vesti LSb; Cunferk' X; corda cak-utia MT. -
1,4 licet LSb; in iutima X. - 2, 4 boua ethera (in den Drucken ge-
wohnlich gelesen als: aethera) MT, LSb, LSd. - 3, 1 O mundi LS)>. -
3, 2 Spernunt MT, X; Spenmntur LSh; vabra MT, LlSb, LSd; dolentium
LSb. - 3, 4 laureautes X. - 4, 1 Deus unicus LSd. - - 4, .'{ (^uo ipse
LSb. - 4, 4 bene LSb, LSd, X; praerog-aLSb. - 5, 1 triua di-itas X. -
5, 2 retines X; iudicaus LSd. - "r>,3 largire eontinua LfSd. - 5, 4 Et
ultra bene prosperas LSb ; prospiceras X.
Cfr. Migne 86, 1235 und 31, 454. Ferncr Acta SS. Oct. XII, m
(Abdruck aus Migne). Der hislang vit-lfach ganz unverstaudliche Text
bleibt leider auch nach Herbeiziehung weiterer Hss. stellenweise recht
dunkel.

Blnme, Hymnodia
Gotica. 17
IV. Commune Sanctorum.

180. Plnrimornm Martyrum.


Atl Vesperas.
Rector, redemptor, conditor, 3. Illi relictis terreis
Qui tuis olim servulis Te inspiranteperciti
Huius dedisti saecnli Strages secuti corporum
Oblectamenta temncre. Rcgnum poli adepti sunt.
2. Nobis refonde caelitus 4. Prostrati unde quaesumus,
Tuuro patrisquecomparem, Qui ob triumphos martyrum
Quo corda nunc tepentia Hyronum Deo persolvimus
Conflagrent igue proprio. Nuuc annuis recursibus:
5. Ipsoram interventibus
Cunctos ablutos sordibus
Sursum redac ab infimis
Sacris reformans sedibus.

MT. - 1, 1 et conditnr. -- 1, 3 saeculis. - 2, 4 Confraglent. - 3, 1


Illir. - 4, 2 Quo; martyres. Am nachsten liigc die Korrektur ,,martyris",
(so Xoale und Daniel, die dem Hymnus dic (Jberechrift,,De uno martyre"
gabcn); jilier di-r patizf Kontext spriclit 1'iir di-n Phiral; iiberhaupt war offen-
lp;ir diT llyiiniiis ureprunglich fur das nCumnniin.-|ilnriinnrum martyrum" be-
stimmt. - Cfr. MiRiie 86, U09; Ncale '-'14, daraus Daniel IV, 89.

181. Plurimorum Martyrnm.


In Laudibus.

1. Laudes sanctorum martyrum, 4. Aeterni fontis etiam


l^uos sacra fccit passio Semel rigati poculo
(.'liristi couformesgloriac, Sitim praesentistempuris
Puris canarausmcntibus. Refrigerabat spiritus.
2. <i'uosde futuris praemiis 5. Negatopaue fortius
Securos
caelimilites Non famemsentit sanctitas,
Nec mundimovitvauitas, Quospascitverbosolito,
Ncc terror fregit impius. Fide vivebant uberes.
3. Non tenebrosicarceres, 6. Cordis probato robore
Onus cervicis ferreum, Calcantes tot molestia*
Non manicacvel compedes Agon suscepitpublicus
Mentismutaruntgaudia. Vitampeteutesmartyres.
- 259 -

7. Sic sancti, quosnon fregerant 8. Sunm factorem,Doininuin


Carcer,fameset vincula, Christum,secutimurtyres
Alacres in supplicio Post ignes, crnces,gladios
Mundi vicerunt principem. Aeternis florent praemiis.
MT; X. - 1, 4 canamuscordilms X. - 2, 3 mundi vobit MT. - Str. 3
fehlt X. - 3, 2 Honuscervicis ferreisMT. - 3, 3 inaiiiresvol compi-di-
MT. -
3, 4 MentesMT. - - 4, 1 fontes X. - Str. 5-7 felik-n X. -- 5, :'. s,,. Li, s
viclleicht: Quos pascit verbo sulidu | Fidcs, viveKaut etc. - "">,4 vibi-luuit
MT. - 6, 2 Vel cantesMT. -- 7, :', suppli.-iaMT. - S, 4 At-tenuu.-
tlon-s
gratiae X. -" Als Doxolojrie: Deo Patri X. - Cfr Mipne 86, 910 IK. II.UHr
Abdruck von MT) u. 1003 (Text von X, ergaiizt duix-hTuxtvri-l.ss..nin^<-ii
aus MT).

182. De uno Insto.

1. Deus, immensa trinitas, 4. Hnius adclines, Domine,


Unita semper gloria, Te deprecamur, predbus,
Pater, Cbriste, Paraclite, Aetherea consortia,
Rerum invicte Domine. Celsa dona fastigia.
2. Qni largitatem muneris 5. Qui princeps esse principum
Tuo praestasti martyri, Rex niysticus agnusceris,
Cuius festa votissiraa, Agnita nostra crimina
Quam celebramus hodie. Larga dele clementia.
3. Tormenta qui saevissima 6. Adventus ut cum fulgidus
Ac varia supplicia Tuus, Cbriste, patuerit,
Victrice tua dextera Tuo ducante martyre
Mente robusta pertulit. Lucti pergamus obviain.

MT; LS.l. - 1, 2 Uuitas MT. - 2, 1 lartfitat.- MT. - 2, 4 Neale


korrigiert: Cuueclubrainiis; abur festa als nom. *g. t. ist mehrfach belfj^. -
3, 1 T<>riiifiitai]ii.' MT, LSd. " 3, '_' lla.- MT. 4, 1 Cuius MT. 4, 2
deprecamur largius MT. - 6,3 deducaute L8d. - 6, 4 nbvia. ('t'r. Migne
86, 911 (genauer Abdruck VODMTJ; Neale 215; daraus LauiL-lIV, --

183. De nno Martyre.

Ad Vesperas.

1. InsJKnem Christi inartyifiii 3. Non illum puena carccris,


Laudenms orc et pcctore, Nnn rigor saevu^ vlailii,
Quuni clara mortis gloria Non ferri, non incendia
Caelestcm fecit incolam. Fide ccTt;intrm exasperant.
2. Hic testis namque tidei 4. Sepulcro mortis redditur
Auctorem Christum praedicans Corpus piatum vulnere,
Litare sacris gentium Eniicans in caolum vnlat
Contempsit imperterritns. Christum sccutus spiritus.
17*
- 260 -

5 Quem
cingitcorona
Deus, G.Morsistapretiosa
est
Clarocoruscatlumine, Cuuisanctiset beatagens,
Laetumque
victorcm
cboris Quacaelum
iustispanditur,
Consociat
angelicis. Qnaregnura
lucistraditur.
X. - 2, 3 Litorem.- 3, 4 Fidemcertantes.
- - 4, 1 uiortis eiitum.-
4,2 pikto.
(Lorenzana:
B8epulcro
."".r|ms
nddituni
| Mc.rtis
piatovulnere;"
ob
auf Cruuclir-ni.l c-iiifr ','udlcV).- - 4, 3 volans. - 4, 4 spiritu. -- 5,2
lies vi.-llt-iclit coruscasc. ""(."nuiay- 5, 4 consocietX. - 6, 2 (?ebrdunkel;
vielloieht 2 u. 3 umstellt-n, dann lesen: est beata gens, Cui regnum etc.V -
|)...\i.li.ir:Uijn j>atri>it "rloriaetc.- Cfr. Migne6, 990.

184. De nno Pontilice.

Ad Vesperas.

1. Snmme confessor sacer et sacerdos,


Temporum metas rota torquet anni,
Tempus est nobis tibi consecratum
Pangere festum.
2. Praesul insignis meritisque clare,
Te sacra cleri populique turba
Corde prostrato pietate poscit
Vernula patrem.
3. Vota canctorum relegas in aula
Regis aeterni, foveas utrumque
Ordinem, cuius pius exstitisti
Pastor in urbc.

4. Questibus cunctis referunt gcmeiites


Gesta cnlparuni lacriinisquc pandunt
l'i'>^iniat' mentis aniinacque uigrae
Crimina dira,
5. Digna quae poena rcvocat in ora
Nostra, cum dira miseros perurget
Pcndcrc mundo variante facta
<';iditus ira.

6. Tu procul casus proliibe tonautis,


Pelle peccata, tcnua fururem ;
Pestis et morbus, petimus, recedant
Sospite cive.

7. Moribuscultis moderarevitam,
Conferet sndamplacidamque mentem,
Corda virtutum meditentur arma
Muncre Christi.
261 -

8. Sancte,tu praebe,quotiensrogaris,
Profluos fructus pluviasquelargas;
Credimus cuncta Domino favente
Te dare posse.
9. Credimus Christum pretiutn laborum,
Praemium iustum studiis dedisse,
A quibus artus etiam solutus
Morte bearis.

10. Gloriam Christo patulo canamus


Ore praestanti, sibi servienti,
Tanta qui pollet, deitate siraplex
Trinus et unus.

MT; LSd; X. - Ferner: Hymnar. ms. Moissiac. sa.ec. 10. Cod. Rossian.
VIII, 144. RM. - Cndd. nis. Rheaov. (Wemer, n. 157): God. Turic. 111. w c
10. R.-i; 91, saec. 11. iu. Rb; S2. saec. 11. Rc. - Oodd. mss. Bibl. Trev. (Mi,n.-
III, 3301: 1288. saec. 11. Ma; 1418. saec. 9.? Mb. - Aufserdeni: O,d. Capit.
Vi-rnii. 109 (102). saec. 10. - Hyranar. ms. Severin. saec. 10/n: Cod. Vatic.
7172; Cod. Paris. 1092.
1, 2 meta MT, Mb; etas RM; metam Rh. - 2, 3 prostrati MT; pie-
tatem poscit RM, Mb. - 3, 1 cunctorum relevans RM, Ra, Rl>, Rc, Ma, Mb ;
in aulam Ra, Rb, Mb. - 3, 2 fobeas MT. - 3, 3 Ordine Rc. - 3, 4 orbe
X, Ra, urljt init dem Beisatz vou gleicher Hand nvel orbe" Ma; orbem Rb/-
4, 1 Questubus X; cuucti Ra. - 4, 2 Gestis MT; larniiiu^ur LSd, X, RM
(aber a senkrecht durchstrlchen). - 4, 4 Orimiue dira MT; Crimiuu diru
X. - Sfr. 5 sqq. fehlen Ma. - 5, 1 Dignaijiii' H^s. mit Ausuahme von Mb
(qnae sc. L-riinina ist als (bji-kt anzusetzen); revocans Rc; Imra Rb, Rc. -
5, 2 Nostro cura duro JIT. - 5, 3 Pandere RM, Mb, Ra, Rc; pangere Rb
(die Lesart pendere der uiozarab. Hss ist uugleich sinnvolk-r: d,'is inn, r_-
E r-
wagen uustrer Thateu treibt uus diesellien zum Bekenntnis auf die Zunge);
varianti Rc. - 6, 1 tonantus X, RM, Ra, Rb, Ml,. - 6, 2 tenu.- MT. l,'.i;
tenuas Rb. - 6, 3 recedat MT, Ra, Rb, Rc. - 6, 4 Sospites Rc; civi-s ];!,,
Rc, Mb. -- 7, I cunctis moderare X, RM, Ra, Rb, Kc, Mb. - 7, 2 Confer-
que tolli suda piacula mentis X; Confert ac Rc; Conferat Mb; udarn Rb. -
7, 3 meditentur alma X. -- 7, 4 Munera MT, LSd, X; Numeni Mb. -8,2
Profluos fluctus Rb, Rc; plubiasque MT; que fehlt X. - Die Strophe 8 ist
insbesondere durch 8, 2 al.s specitisch mozarabisch charakteriaiert; so ist es
selir erkliirlich, dafs dieselbe nach Ubergang des vorstehenden Hyinmis in
die riJmische Liturgie umgedichtet wurde. In Ril stt-bt von gleicher Hand
iiber den Zeilen dieser Strophe geschrieben:
S.-incte, tu praebe miseris misertus
Lacriraas iuges, gemitus profundoB,
Et tuis per te meritis resurgant,
Quos sua premunt.
Wabrscheinlich sollte sie zuniichst nur dauu als Stellvertreter einriicken,
wenn die ,,pluviae largae" scbon aberreicb gespeiidet waren ; da-<was-ii^rarine
Spanien schien seltener einen soleJienUberschufs zti liabc-n. S]iiitcr y;i"- 'li'
Stropheni-bst der DTBprfinglichen
in di-n Text iiln;r, win in Rb, \vo sie als
fl'* finp;i'Sch<iln;n ist (siuhu \\TLTiirr a. a. <>.). I)ast.-lbst ist dic- \'arianti- iin
4. Vcrs: (^iiin-i sua mergunt, was nietriscli in dcm streng klassiscli gi'-
messenenHymnus den Vorzug verdicnt. - 9, 2 iustis X, RM; studium Mb. -
9, 3 A felilt X: |-r artus X; artus habet i't s.ilnt.is Rc; solutos Ra, 1,'b.
10, 1 Gloria RM, Mb. - H>,- sive serviunti LSd, KM (iilicrsclirii-ln-n: sibi),
Ub, Mb (sibi ist scbun :ms iin-trisrlicu Griiuden das rieliti^; iibrigeus ist in
- 262 -

mozarabisclirn
QuellendieSchreibung
nsivi" statt ,,sibiunichtsAuftallendes,
und der Sdiritt von sivi xn sive lag dann nahe); servientes X. "
Cfr. Mi-ne86, 912(= MT) u. 1011,'Bearbeitung
nachMT u. X); Tho-
maaint II. |nl (neunt irrtiimlich Cod.Vat. reg. 11 als seineQuelle):_Missae
Gotlii<,i, ,t orii.-ii M'./anibici ililucida expositio. Toleti 1875.p. 145 sq.

185. De nno Pontifice.


In Laudibus.

1. Deus, iinmensatrinitas, 3. Ut confitenteserigas


Corona contitcntium Et peccatores redimas
Et raagna laus martyruin. Donando indulgentiam
Sumeprecestidelium. Et conferendogratiam.
2. Hnius sancti pontificis 4. Et ut vir hic confessusest
Et confessoris merita Tuura nomen mortalibus,
Praestent nobis solacia Ita devotis mentibus
Cunctaque purgent criraina; Te fateamur omnibus.
MT; LSb; X. -- 1, 1 imraenseX. -- 1, 3 Et mea LSb. - 2, 1 sacri
X. - 2, 3 Praestes MT. - - 2, 4 purges MT; purget LSb. - - 3, 3 indul-
i-ntia MT. - 3, 4 gratia MT. - 4, 1 ut leronimus confessus LSb. - 4, 4
fateamus LSb. - Als ])xiilrigie: Deo patri LSb; Deo patri sit gloria X.-
Cfr. Mi^ne S6, 912 (nach MTj und 1015 (nach X).

186. De nno Confessore.

1. Confessor hic probabilis, 3. Nil tam Deo probabile


Extorris aevo protiuens, Munus collatum permanet,
Veri ad aram numinis Quam si per oris victimam
Oris Deo fert hostiam, Litemus illi hostiam.
2. Quam patris acceptant manus, 4. Hic ergo filium Dei
yuam Christus ipse comprobat Confessusore nobili
Katam, tidelfin, vividam, Caelestis aulae curiam
(Jiui lnridaiitur intima. Intrat perennis incola.
5. Per bunc, redemptor DomiiK>,
Nos confitentesprotege,
Quo passione vulnerum
Caeli petamus impetum.
LSd. 5, 4 1. jiftarnusintiiiiiiin odermeritum?- - DieserHymnus
ging spiit.-r niit kl.-in.-n Anderuiigeii in spaiii.scheBreviere des romischen <)rdr
uber; cfr. Anal. XVI, 27s ^{.
V. In Variis Oceasionibus.

187. In Sacratinnc Basilicae.

1. Ecce, te, Christe, tibi cara semper,


Te redemptorem nimium potentem
Supplici poscit pietate patrem
Turba precantum.
2. Hic sacra sedes tua sempiterna
Perpetim constet maneatque nostris
Proxima culpis venia peractis
Corpore, corde.
3. Porta hic caeli pateat redemptis,
Clausa damnatis, reserata iustis;
Veritas, vita, via, lux et ignis,
Influe mitis.

4. Hic homo verus Deus et magister,


Petra et pastor, ovis et sacerdos,
Panis et vitis, sator et creator,
Respice plebem.
5. Manet hic rupes latices beatos,
Abluat noxas vitiis peremptis,
Innovet mentes maculis remotis
Fonte perenni.
6. Hic caput membra propria reviset,
Lectio pascat populos aperta,
Sponsusut tradat animis amicis
Oscula sancta.

7. Fraglet hic virtus specie decora,


Sumat hic dogma doceatque corda,
Irriget summa dubia potentcr
Pectora vita.

8. Lapsuset maestuspariterque lugens,


Fessus et languens, simul omnis errans,
Quidpiam quisquis humilis precatur,
Omnia praesta.
264

9. Gloriam psallat chorus et resultct,


Gloriam dicat, canat et revolvat,
Nomine trino, deitate soli
Sidera clament.

MT ; LSd. - Ferncr: Psalteriumet liymnarius ms.Trevirensissaec.10-


C'od. Bolland. 3. n. BT. - - lin-v. ms. Valentinense saec. 15. Cod. Atre-
l,;it,-iis.11.
42 (552).AV. -- 1, 1 Eccetibi Christeclara AV. 1, 2 Te
iv.l..ii>]>t'>vrm
iVhlt AV; omuiumMT, LS.l. -- 1, :J,tSimplici I5T; Supplicum
AV: j.atris AV. - '-'. 1 Mi<-sarra ut sc-dixMT, LSd; sacra ut sedesAV;
s.-in|iiterneBT. - 2, ;; vriiiani llss.; j.rrliarti* MT. - '.',,1 j.at.-atsedentis
M'|>. _. 4: 2 .ilii* MT. - I, .'. ]';mi- ft vinum AV. - 5, 1 Hir manet MT,
I'.T: Ilir nuiiat L.Sil: Ilic manant AV (das smist j:anz korrekt gewalirtu Mctrum
iinil iliu Svniiiii-lrii- /u Alilm-1. Iimuvet - cfr. iu i5tr.7: Fraglet, Sumat, Irrigi.-t -
gprechenfnr: M.mrt hic); rujjis MT, LSil, ]JT; ist vidleiclit Nebeuform von
rupes. - 5, 2 Al.hu-t MT; noxis AV. - "">,M Innobet MT; maculas MT. -
">,t itt-rt-iiuisMT, LSd. - 6, 1 membraproperarecuius AV. - 6,2 populis
BT. -- 7, 1 spt-ciesMT, J5T,A\'. - 7, 2 SuuimatMT. - 7, 3 summamLSd;
diil.iuin MT; ]iat. ntr-, MT. LSd : |M-t.-ntfS);T; jietentum AV. - 7, 4 Pectora
victum LSd: Peotora rata AV. - 8, 2 Laiiguens et fessus BT. - , 4 prar<tat
,MT; |irai-stct A\": praestafelilt BT. - 9, 1 Xur: Gloriam psallat MT, LSd. -
'.I. :J .U-itas olyinpi AV. -- 9, 4 clamant IJT. -- Cfr. Migne 86, 913, ein
genauer Abdruck nach MT.

ISS. ln Restanratione Basilicae.

1. 0 bcata Hierusalem, 5. lam tui templum honoria


in.icdicand:! civitas, eftice nos servnlos,
(Juae tuis laeta triumphas Non caro, non corda nostra
iu supernis civibus, militent discrimini,
Innovata regis amplo Sed tuo sacro dicati
claritatis stigmate. serviamus nomine.
2. Fulgidum gestas honorem, 6. Hic tui altaris arani
plena mater tiliis, cum decoris gloria
Pacis almae gloriosis Rite rursus reparatam,
laetabunda finibus, rex superne, visita,
Rite restaurata clara Hic tua virtus reduudet,
sanctitatis lampade. hic honor refulgeat.
3. Ilic tui templi refulget 7. Regis hoc altare summi
sanctior memoria sit coruscumlumine,
lure restaurationis, Sit honore mancipatum,
lucido fundamine, sit repleturagaudio,
Cum decorispollet aucto Sit beatum,sit serenum,
dignitatis sidere. sit placensregi Deo.
4. Te precamur hic adesse, 8. Hic tibi nostrorum alma
conditor sanctissime, cordium altaria
Hisquepromptus consecrandis Consecra,
superneiudex,
sedibusillabere innovansnosgratia,
Atque consecratoripse Sedibusillapsa donans
hic adestoiagiter. de supernismunera;
265

9. Ut tibi per omne tempns,


trinitas sanctissiraa,
Sit honor, immensa virtus
et perennis gloria,
Qui Deus in trinitate
permanes in saecula.
MT; LSd. -- 1, 3 triumpliis MT. -- 1, .5 Iimnl.nt.-iMT. -2, 1 geatstu
MT.- :'.,"> pollet liart., MT. 4, :', Hi.-qu.-promtusMT. -4, 5 AdqueMT. -
5, 1 templuiu tui MT; tcmi>li LS.l. - li, '_' ijmiin drcnris ^lnriain MT. -
6, 3 pivpanitani MT. -- 7,4 replctum fjaudio MT. - 8,4 innobansMT. -
X, "">iulapsc MT. - 9, 1 omne sednm MT. - 9, 2 sanrtNsini.- LSd. -
Cfr. Mi-nc 80, 91.5 (= MT); NYal<- 'Jlr, |l,,-,r mi,,d.-r -liirklirh,- An-
devuugeuvor^fiioiumen und Str. 6 ausgelasstu),abgeflruckt Ijfi l>:in'u-\IV, 110.

1S9. In Anniversari Sacrationis liasilicae.

1. Cliriste, cunctorum domiaator alme,


Patris aeterni genitus ab ore,
Supplicum vota pariterque hymnum
Cerne benignus.
MT; LSd. - Sehr zweifelhaft, oli raozarabischenUrsprungs. l)er Hym-
nus besteht aus 11 Strophen -)- Doxologie. Quelk>n idic sich um ein I5e-
djiiti_-udes
nocli vermehren lassen) und Litteratur s. Chevalier, Rep. hyinnol.;
daselbst wird auch ein Hymniis ,,Cliriste sanctorum dominatnr alme, Patris
at-tenii etc." (12><4) an^efiihrt, der mit vorliegendem gewifs identisch ist.
Cfr. Anal. II, 72. Varianten nnd Knrrekturen zu deui dort gebotenen
Texte (leider ist iiberseheu worden, auch LSd zu kollationieren): 2, 2 Plebs
tua supplex (diirftu ilas Richtige sein) resonet MT. - 2, 3 sq. Annua cuius
revehunt (RM hat redeunt; redolent ein Schreibfehler) colendum | Terapora
festiim MT (hat einen sich sehr empfehlenden Sinn). - - 3, 2 in quo populos
MT. - 3, 3 bibit et beati (sacratiun ist ein Druckfehler; RM hat l^eatum)
MT. - 4, 1 veteraos MT. - 4, 2 M:in beachte Diluunt, ein dvrv Mozarabem
ziemlich gelaufiges Wort; peremunt ist nach RM in perimunt zu verbessern.-
5, 2 veniaraque MT. - 6, 1 Demnis saeva MT. - C, 2 paves ist nacb KM
in pavet zu verbessem.- - 6, 3 fugit hic remotus MT. --1,2 immensi
veaqueMT. - - 8, 3 tetrus laedit MT. - 9, 2 guberuansMT. - 9, 3 Qui
tuis summo MT. - 11, 1 in quo (ist das Richtige) tibi consecratum MT. -
12, 1 in MT:
Gluria(raJ summo resonet parenti,
Gloria Christo pariterque sancto
Spiritu, dulci modulemur hymno
Omni per aevo.
Vgl. aufserdemText und Variantenausden RheinauerHss.Werner n. 70.

190. In Ordinatione Episeopi.


Ad Vesperas.
1. Verus redemptor, Christe, luraen luminis,
Imago patris, splendor iiivisibilis,
De patre natus antecedensterapora,
Ex matre vero prodiens in tempore,
Proiaissionis foedus implens debite.
- 266 -

2. Tu es sacerdos, tu sacerdotes creas,


Tu principatumsortishuiusfloridae
Aaron dedisti, consecratorinclite,
Perfusione sacrosancti unguinis
Et veste sancta cultum eius praeparans.
3. Sublime cuius in caput praemittitur
Nitens olivo mitra, auri lamina;
Stola decoris, vestimento poderis
Ambitur idem, quem sacratumnuutiat
Impressa vesti et colorum dignitas:
4. Coccus, iacynthus, torta byssus, purpura
Cnltus dicati praeferentes gloriam;
Vestis sacratae ora tintinabulis
Erant corusca rite dependentibus,
Ut templumintrans audiretur pontifex.
5. Distincta gemmis pulchritudo pectoris
Adfigebatur sub tiguris optimis,
Smaragdus illic, sardius, topazius,
Onychinus, carbunculus, ligurius,
Sapphirus, iaspis et nitens chrysolithus.
6. Beryllus inde seu achates fulgidi
Cum amethysto ordinis sui loco
Distinctionis iuris illic positi
Dabant futurae gratiae signaculum,
Quo hae figurae nuntiareut te Deum.
7. Huius dicatae sacramentnm gratiae
Temptum per umbras transiendo saeculi
Pcrvcnit ad te, liberator Domine,
(Jt, quae figurae praecinebant mysticae,
CompleU in te veritas ostenderet.
8. Ilinc tinis ipse legis ad iustitiam
Mundi reatum proximans detergere,
Oblatus ipse tu, oblator, consecrans
In patri ara collocatam victimam
Hoc sacramento suscitans ecclesiam,
9. Caput cui farius ct ducator praevius
Duces in illa praesulesquecollocans,
(Jaoniiii regatur instruenda legibus,
Ut erudita gratia pontificuin
Vitare possit damna saeva mortium.
10. Hinc te corona,Christe,fratram postulat,
Sacrationisclara huius gratia
Descendatin liis, quosfuturos praeligis
Uni columbaepraeferendosprincipes,
Apostolatus gloriam his conferens.
- 267 -

MT; LSd. - - 1, 5 deviteMT. -- 2, 4 sacrisanctiMT, LSd. - 2, 5


sancta vultum eins praedicans MT. - 3, 1 .SublimenMT. - 3, 2 Nitens olivum
MT; olimpo LSd. - 3, 4 Aml.itus MT; sacratam LSd. - 3, 5 vestis LSd. -
4, 1 Cuius iacynthus MT; di.-klassischeForm ware coccum.- 4, 2 Cuius
dicati MT. - 4, 3 sacrataMT. -- 4, 4 Erat MT. - 5, 1 pulcbritudotem-
poris MT. - 5, 3 Izmaragdus(sehrinteressantwegendes geschriebenenVor-
schlaglautes)
MT; topadius
LSd.- 5, 4 Auffallender,
abererklarbarer
Mangel
der Casur.- 6, 3 illis positi LSd. - 6, o Quod MT. -- 7, 1 Cuius MT. -
7, 3 liberatoroptimeMT.- 8,4 aramMT, LSd(vgl.iibrigens9, 2, wo aber-
raalscollocaremit dem Accusativverbundenistj. - 9, 1 Caputqui LSd;
natiirlich,,cui" einsilbig.- 9, 2 iu illam MT, LSdicfr.8,4).- 9, 3 regantur
LSd.- 10, 2 SuccessionisMT; SacraLuius clara huius LSd. - 10,3 Lies
in hos? in his, quo MT; preligis (= praeeliyis)MT. LSd. - 10,4 praeferentis
MT. - Als Doxologiein LSd: Sit trinitati. - Cfr. Migne 86, 916.

191.ln OrdinationeEpiscopi.
Ad Matutiiium.

1. Adest diei, Christe, consecratio


Honoris illa suscitati antistitis
Nostri recursu innovatae temporis,
Qua hunc vel omnes personare convenit
Ecclesiarum deputatos principes.
2. Sint sacrosancto consecrati unguine,
Sint sanctitatis praenitentes lampade,
Comiiunctionis compluantur munere,
Confessionis innoventur cantico
Omni repulso criminum contagio.
3. Sint carne puri, sint et ore fulgidi,
Sint hospitales, sint amantes invicem,
Signis coruscent sanitatum compotes,
Virtute pellant spiritus daemonia
Et veritatis convalescant gratia.
4. Retorta bissus castitatis fulgidae
Et unitatis punicae concordia
Indesinenter corda horum repleant,
Quae dum patenter mentibus insederint,
Astare possint Cbristi ad aram liberi.
5. Sit. his potestas et ligare et solvere
Episcopali probra privilegio,
Curare morbos corporum vcl mentiura,
Compassionisferre testimonium,
Portare motum litis ortae scamlalum.
6. Ut de peractis sanctitatis cursibus
Vitae coronam,quam parasti omnibus
Te, Christe,vero cordediligentibus,
Hi consequanturpost triumphossaeculi
Regno perenni consecrandiperpetim.
268

7. Sit Irinitati sempitcrnagloria


Iloiwmjue summusct potestasinclita,
(,tuaetrinitas, pater patrisquefilius
Cuni spiritu, unus Deus substantia
ivr cuncta regnat saeculoram saecula.
MT; ]>"!. - - 1, 2 illi siisritati antistitem MT. -- 1, 3 recursus iuno-
vatu J,sd. - 1, 4 consonare LSd. - 2, 1 pmcreati unguine LSd. -
iiiiiul,..|ifiir MT. - 3, 1 In.iv MT. - 3, 2 fisjiitalrs M'J'. - -, '"'""i.inpr.t.-ns
LSd. - :>, -r, convalc.-sciiiitMT. - 4, 1 rastitatis tinridae LSd. - 4, 4 Quo
LSd. 1, "".iiM-s.-ut MT. - 5, 1 solbciv MT. - "">,:'" vel mcntibus MT. -
(i, -J 1,11:1
para-ti MT. - 6, 4 Ilic MT. -- 7, 1 Von dcr Doxologie nur die
/\vt'i crstcii \\rnrti- L.SJ.- 1, "> rejnat in saiTiilciriunMT. - I>"n-Doxologie
ist au"<-ns<:lieinlifli iiiu^t-rii Dat\ims als ik-r Hymuus; cfr. den Casurmangel
in 7, 3 sq.- Clr.Migne86^916sq.-

19^. In Natalitiu E|iisco|ii.

1. Laudfm Christo plebs dicata 4. Benedictionis donum


omrinat i saeculis, ct ooroua gloiiae,
Qui sacravit sacerdotem Indumentum nuptiale
comparcm apostolis praemiurn, seplemplici
Et remedia concc-ssit Dccoravit hunc decorem
populis. Cliristus suo muaere.

2. Exsultet chorus fidrlis, 5. Ipsc pt>pulum et clerum


laeteutuv praecordiis per huius satfragia
De manu saiTTilntali Protegat iu suo templo
percopturi liostiain pietatis dextera
Chriiti corporis [KTcnni Et attollat in futuro
coiiiitanii1 ^ratia. indulta facinora.

8. [De] caelo rofulgc-nslumcn 6. Quaesuraus


tuain p^tcntes
replevit discipulos actcrnam clementiam
Et doctrina gratiarum, Annua recursionis
pervenit in posteros per longaevatempora,
Regnum hoc sacerdotale, Ut hunc diem celebremus
quod praesentes cernimus. cum summa laetitia.

7. Gloriam canamus patri


cum honore debito
Filioque redemptori
simul et paraclito,
Qui rcgnat per infinita
ct aeterna saecula.

L.Sd.- - 2, 2 letent in ]>raecon]iis(laetentur prac.-ordiawiirde di. ^


beaehteti-'
Endassonanz
Iierstellcn,vnraiis^esc-tx.t,
dafswir in Str. 4 ao, e, i,
als Assnnair/liildfiid piOtenlassen).- 6, 4 per longa.
- 269 -

193. In Ordinatione Regis.


Inclite rex magneregum, 3. Gaudeatcum plebe totus,
consecratorprincipuin, tota plebs cum principe,
Veritas signata patris, Sit dies natalis huius
Christe, vcro chrismate, feriata gaudio,
Quo favente regna durant Sit piis omnino votis
atque reges iinperant. plena ex^ultatio;
Provehe regnuni tidelis 4. Ut pif H-tH-ndoirgnum
principis ad gloriam, cum beatis moribus,
Unguine sacro nitescat, In quibus nunc principatur,
sanctitate floreat, sic modestus imperet,
Fulgeat vitae corona, (Juo simul cum his fruatur
polleat clementia. sempiterno munere.
5. Gloriam patri melodis.
MT; LSd. -1,1 magne rerum LSd. - 1, '"' Vi-ritas signa MT. -
1, 4 vero stigmate LSd. - " 1, 5 fal.c-nt.- MT. - " 1, 6 Adque regt-m MT,
LSd. -- 2, 1 Provee MT. - 4, 2 quum beatis MT. -- 5, 1 fehlt MT; das
weitere fehlt MT, LSd. - Cfr. Migne 86, 917.

lii-1. ln Natalitiu Re^is.

1. Anni peracto circulo 4. Quem disciplinis erudis


Adest dies celcbrior, Gratis perornans sensibus,
Natale nobis principis Maturitate teraporis
Novans recursu temporis, Honore ditas regio.
2. Quo matris alvo proditus 5. Ob boc, Deus, te poscimus,
Diem petivit saeculi Ut huius assis quaestibus,
Lucisque hnius prodigac Fave rogantem munerc
Intravit ortum nescicns. Poscentis audiens preccm;
3. Hunc tu, crcator optimc, i;. <v>uolucis liuius tfnniuum
Canalibus infantiae lininaculatus transeat
Vectum per oras tcniporuni Metani labcntis saeculi
Perfectuni aptas iu viruin. 1'ergcns gradu inculpabili.
7. Dco patri sit gloria.
MT; LSd. - 1, 1 perliactu MT. -- 1, '_'Ad.-s MT. -- 1, 4 Nolare-
rursi MT. -- 2, :'" huius pro die MT. - 3, 1 obtitne MT. - :!, 1 .-ilil:^
MT. - Str. 4 feblt LS'l. - 4, 2 (iratis [n-rMgrns MT. - 5, 3 Fabe MT. -
Stv. 6 fehlt MT.- 7, 1 sit p;lori:i s<|<i.fehlt L!>d; <lic gauze DoxoUigii- f.-lilt
MT. - Cfr. Mi^ne 86, 917 s.(.

105. In Profectione Exercitns

1. 0 verum regimen, Cbriste, tidelium,


Qui vita, via es ac pia veritas,
Lustrans conspicuo lumine credulos,
Obscuransquoquepertidos.
- 270

2. Tu es uuigeria alma redcinptiu,


Tu verus genitor nosque clientuli,
Tantis [dum] lacrimis pectora tundimus,
Intende pie supplices.
:!. Rectores, humiles quaesumus,patriae
Cum cunctis sibimet plebibus creditis
Uirccto itinere, inclite, ducito
Dans pacis bona omnibus.
4. IMoysi qui famulo ad precem intucns,
Ponti purpurea aequora dividens
Traducis cnneos Israeliticos
Siccato maris alveo,

5. Et qui ad nihilum printipis illias


Pharaonis opus calle potissimo
Calcando rediens impiuni ilico
Mergis limpha superfluens,
6. Eius quique pius qnacstibus annuens,
Frcndens pracvalidc mox truculentior
Divinis Araalec plectitur ictibus
Consumptis suis otnnibus:
7. Dux esto placidus his tuis servnlis,
Virtus angelica illis adhaereat,
Custos invigilet his tua gloria,
(Jui cs sunima lirnignitas.
8. Ut tamquum vituli plebs tua comraeans
Ex grege fidui aui^ibus liberis
Gentes barbaricas coniil>us vcntilet
Ac planta terat impios.
'J. Ilostiles ar.ics telaquc bcllica,
(Jnac frustra minitat inrha satcllitum
In necein pupuli tendcre acrius,
Everte, Deus, funditus.
10. Cuius praesiilio inrlitus belliger
David opilio mentc tyranniilcin
Goliam subijicns saxeo impctu
l.uiMus nmncre redditur.

11. Post hunc ([ui utiani tempore postero


ludain iiiuiiitiiaiin ffticis praclio,
Clemens salvitica castra tideliuni
Depellens cito tacdium.
12. Nostroiuin gcuiitus aspiceprincipum
A ulgi funerea muncra contucns
Et iusto iugulo desecaaernulos,
Tu regum pater omniuni.
- 271

13. Non nostris noceatpugio tinibus,


Sed firmes animo principes inclitos,
In cunctis vigeant robore gratiac
Facti undique compotes.
14. Defendepopulnm vindice dextera,
Qui sacropretio sanguinisemptusest,
Ac vero lavacri gurgite abluens
Tot sacra tibi milites.

15. Victricem tribue, Christe, de hostibus


Palmam cliristicolis caelitus regibus
Ex totis viribus te redamantibus
Voto, vita et actibus.
16. Nunc coepta peragant gressibus prosperis,
Cum pace redeant sedibus propriis
Pactumque recinant hymnum in aetheris
Huiusce tibi vocibus.

17. Sit trino Domino gloria unico,


Regnum perpetuum, aucta percunitas,
Qui semper famulis comta corona es,
Regnans saeculis oranibus.

MT. -- 1, 2 hac pia. - 2, 3 tante lacrimis. - 5, 2 Faramiis. - - 5, 4


mersis. - 6, 3 liictihus. --1,2 adereat. - - 9, 2 frustrjit niiuitrat turba
satellitum. - 12, 3 Ex iusto. - 13, 2 Sct tirmrs aniun> principis iucliti. -
13, 3 vigeat. - 14, 2 Quem sacro. - 14, "".llar vero. - 14, 4 Totb sacras.-
15, 4 Vota vita. - Cfr. Migne 86, 91 sq.

l!l(i. In \o\(i Annii.

1. Fove nunc, saucte Dnininc, 4. Fac nos hoc teinpus


Tua repletos gratia, Fiileli inentc agere,
Anni hoc cursu lemporis Qualitcr oculis tuis
Novi seraper custodias. Mereamur complaccre.
2. Mornenta cuucta, Uumiuc. 5. Nam hisce nunc tcniporibus,
Concede sine criminc. Cbribtu redcmptor,
Fruamur tua, Domine, 1'ellas a nobis noxium
Custodiaperpetua. Anguis ne<iuisbiinivirus.
3. Tcrrannjuc repk- fructibus, 6. Perenui cursu spatia
Animam, curpus facito deptfin dicruin vulviimn.
Morbis, dclictis carere, Nos septiforiui gratiac
Famem ct hosteni coliibe. Diguaro proniptus ingcn,
7. Haec nempe,Christe, condita
Tua nianet poteatia,
('uius potestas, gloria
Per cuucta rcguat saccula,
272

MC. - DerAiifang
dieses
Hymnus
feliH.-- 1,.i.l.-ti. 1.:! hunc
cursu.- 1, 4 Nol.is (novis, novi) semper.- 3, 2 Ai. B.
5, 2 Christi. -- 5, 4 m-<iiiis-imum.

197. ^Hymnnsde Primitiis."


Ad Vesperas.

1. Inclito regi polorum 7. Rutilat ubi coruscum


deferentes debitum lumen pulso nubilo,
Puro corde, plebs alumna, Turmae fulgidae sanctorum
IHTSonernus canticum, collaetanturDomino
Nostrnm ut ipse placatus Caodidaveste togati
diluat piaculum. in choro angelico.
2. Munu,en, primitiaruiu 8. Ipse nobissic instantc[r]
annuo recur>io. irapendat remedium,
Ipse ut rite praercpit, Ut caelestepotiamur
olim prisco populo, infinitum guudium
Offerentes dedicemus Aeternumque evadentes
iubilantes Domino; erebi suppliciuru.
3. Noxa nt procul detersa (J. Mandialis cura procul!
conferantnr commoda, auferatque omnia,
Fructum arvae iam iniectum Ingcrens viae caclestis
sacra Christi dextera alma desidcria,
Tueatur, ut repulsa Ut illuc corde directo
cuncta sint per[icula]. deseramusterrea;
4. Ulcus cminus remotum, 10. lura conservantes clara
aeris incunmiodum, lcgales dominica,
1'crimcns grando prllatur Offerentes illibata
turbine cum nultiuin, puritatis hostia,
Matura quaequc fruatur Ut per haec possidcamus
omnis turba homiimm. vitam sine macula.

5. Sobric, iuste pieque 11. Tus oblatum regi almo


viventcsin saeculo, rcfraglet anibrosco
Sacra virtute t-uffulti Odore Christo aetcrno
scrvifiitt-s Domino sacro in altario,
Collocarimcreanmr JMystica
simulingcsta
regno in aetbcreo, caritatis unctio.

6. Polorumciveseffecti 12. Ipsumnuncomnes


rogemus,
hic ablutissordibus, caelitusut praebeat
Fotituri claritatem Gratuma nobisoblatum,
in supernissedibus, quodipse suscipiat,
Dulceresonantes carmen Munus,pcr quodin aeternum
Dominiin laudibus; regnumnobisvigeat.
- 273 -

13. Abluat nostrorum ornne 15. Uni Domino couexi


delictornm facinus, leru^alem indita
Purget et pius in nobis, Susceptosin se retentct
prave quod deliquinras, in sanctornm agmina,
Praemiumaeteraitatis Regnumadepti simulquc
tribuat propitius. cacli habitacula.
14. Rura florida vivorum 16. Manentisit lauspatri,
decore vernantia honor atque gloria,
Absqueterminofruentes Inclita una cumprole
cum divina gratia intinita gratia,
Liberi ingrediamur Spiritu simul cuin almo
in aeterna patria. per aeterna saecula.
LSd. --1,2 devitum.- 2, 2 Schonder Reim spricht fiir rrcnrsio, das
also wolil eine Nominativbilduug nrecursium" voraussetzt. - 3, 3 arbae
iam iniactum. - 5, 2 vibentes. - 6, 3 Zu potiri c. acc. cfr. 8, 3 und frui c.
aco. 14, 3. -- 8, 6 erevi. - 10, 1 conserbantes. - 10, 2 legalis. - 11, 5
ingecta,vielleicht iniecta? - 16,3 proli. - Akrostichon:Ininiis |iriuiitiaruill.

198. An Festo Priuiitiarnni."

1. Rex angelorum, Domine, 6. (Jui pro humano genere


Qui raundum verbo contines, Sacruni fudisti sanguinera,
Adesto nostris precibus, Ut nos a morte eriperes,
Qui prospicis cuncta solus. Lextera tua protege.
2. Accipe, quod offerimus, 7. Suscipe, rerum Domine,
Nostrae primitiae munus, Primitias plebis tuae,
(tiui Moysi praeeepcci- Vuas tibi modo obtulimus
Kerum dare primitias. In teraplo hoc sanctissimo,
3. Sacrisacro altaiiu 8 Salvaque tua gratia,
Primitiasque litamus, Quam hos habeutes muncra,
Quas tu, Chribte, suscipias Mis-i-rkurs vocatus es
Et postulata tribuas. In nos, pater omnipotens.
4. Parce, prccamur, fragiltus ',. Insjiiraque prindpibus
tiimul(qae) cunctis gcrminibus, Ut pie regant pupulos.
Nec graadinis iuteritu (.Jui sunctus ab altissirno
Labores nostros diluas; Cuacta regis iu saeculo,
5. Ut cuucta, quau salvaveris, 10. Tu elerieis couwrduiiii.
(,>uar nit-tnj victu pcrtincut, Tu plcbibus custudiani,
Legitimc otferamus Ut Sf qUuqUt.'ad ilivirciu
Dc munerumquc debito. Caritate assucient.
11. Solve captivos, Domine,
Compeditosqueredime,
Cunctos dispersos congrega
Et pacis tuae condona.
lilume, UymnodiiiOutita. 18
- 274 -

LSl,. 1, 2 continens(ec. es?).- 2, 3 praeeipiens


(gegendie sonst
fliircliiTtViln-t.-Kinl.-i-s.,ii:niz;vgl. iil.rigens 4, 3 s.|.|. 4, 2 {reriniiius.
1, :: interitiu (vi.-ll.-irlit im Int.-rv^,- d.- Ktimrx: iniquitas). - 5, 1 Balba-
bcrig. 5, 1 iVvitiiiii. - G,2 .Sacrofudisti sanpiiine.- 7, 2 pl.-l.i. - 7,:j
it)i,;i,.. ,. i sanctiBBimeiKrim!). - s, 1 Sall>;u|ue.
-- ^', '1 Vielleicht/.n
konstruieren: Salva|t:un hasprimitias],ijiiam hos(-nos)?- 8, 4 Tn ]>IT
iii.s. - !,-' rctfat. - '.', :' sancti.s.
- 10,'.'"alj iuviccni. - 10,4 Caritatis.-
11, 1 Si.Il.r. - 11, 4 coiiilniia \v..lil -= comiiiiuiiea, fac participcs. -
li.jjii-: 1'racsta.

199. De Primitivis.

1. Plcbs oranis sancta, conventus ecclesiae,


Primitivorum deferentes munera
In loco sancto, quem elegit Dominus,
In nuvitate ambulantes gratiae,
Illuminati corpore et spiritu.
2. Huius diei clara sit sollemnitas,
Sit feriata gaudiis sollemnibus,
Qui sanctum habent spiritum paraclitura,
Regni caelestis innovati gratin
Accipiamus munera caelestia.
3. Absit a nobis daemonum collcgio
Ille, qui olim obcaecavit populum,
Diei ullas nesciens rniseriam,
Communionissequestrati gratia
Sanati quoque vera Dei gratia.
4. Te autem alme poscimus omnipotens,
Ut lumen verum tribuas fidelibus,
Ne obcaecati vadant in deterius,
Huius diei nesciens miseria,
Quae sanctitatis tanta crevit gratia.
5. Hinc advocati omnes binc in crastina
Accipiamus sanctaqne mysteria,
Recedant doli animae et corporis,
Ut lumen verum luceat in cordibus,
Te protegente conservemursaepius.
6. Oremus quoque Domini clementiam,
Ut mittat nobis sanctum adiutorium
Ulud de caelis, angelorumagmina,
Jlluminata corda innocentia
In novitate ambulemus gratiae.
7. Occmrat nobis Michael archangelus
llle caelestis angelorum agmine,
Ut bonis semper innovatis sensibus
Tenebraecordis auferanturocius,
Lumenque verum luceat in cordibus.
- 275 -

8. Hnius catervae multitudo populi


Sanctificentur a supernis sedibus,
Ut per multorurn temporum curriculu
Possint explere sancta sacrificia
Huius dici primitiva gratia.
0. Sit triuitati sempiterna gloria
Honorque humnms et potestas indita,
Quae trinitas, pater patrisque tilius
Cnm spiritu, unus Deus substantia
Per cuncta regnat saeculorum saecula.
Tc. - 1, 2 Primitivum. - 1, 4 ambulaus. -- 1, 5 corpus ct sjiiritu. -
3, 3 miseria. - 3, 5 verschrieben; lies vera Dei dextera oder vcro Dei
mutifrf V - 5, 5 conservetnuK. - 6, 3 Illum. --1,2 a^iuina. - 7, 4
aufcratur. - 8, H currifuhi temporam. - 9, 1 Tu trinitatis. - 9, 2 Honor
quaesumus. - Vgl. iibrigens betreffs der Doxologie die Amnerkuiig zu
nAdest diei, Cbriste, consecratio."

200. Pro Varia Clade.

1. Rex aeterne, Deus, fons pietatis,


Spes, tranquilla salus, vera medela,
Defessis requies, pascua vitae,
Lux indeficiens, pace redundans,
2. Ad te maestitici murmura dantes
Acclines famnli assumus omnes,
Nolens qui miseros morte punire
Conversos potius vivere mavis.

3. Tu es confugium illud opacum,


Ad quod dum titubans conscia culpis
Mens tandem properat, percipit idem
Pro flagris veniam atque salutem.
4. Nos unde nimium territi actu,
Qui cladis validae plectimur ictu,
Ad te confugimus, alme redemptor,
Ut culpam pietas mox esequatur.

5. Mortem, qnam minitans voce propheta


Olim vaticinat sic leremias,
Videmus propius percite uostras
Nunc intrare domos atque fenestras.
6. David quae gravius tempore fluxit,
Urbem depopulans impia clades,
Nostris pro meritis finibus instans
lam quoquc gladio vindice truncat.
18'
- 276 -

7. Morbi, euce. lues longins grassans


Ad nos proclivior paene vicinat,
Ac nunc pro vitiis proxima nostri^
Consistit perimens agmina plebis;
8. Quasdammortificans darins partt^
Mittit fuuereos febrium ignes,
E\ quibus putrida reddita membra,
Xou tiat spiritus nec pulmo anhelal.
i. Virtus nulla viget carnis bumanae,
."Mibsistitfacilis fessa dolore,
A cladis facie cuncta tabescunt,
Ut cera solito igne fugatur.
l'\ Infantes. iuvenes, sexus nterque,
Aetas ipsa senum cignea iamque,
Lactantes etiam nbera matrura
Prostrantur pariter vulnere diro.
11. Repletae nimium civibus urbes,
Castella populis. villulae onmes
Effectae vacuae sunt solitudo.
Cultore[que]caret arida tellus.
12. Hanc peccata plagam nostra merentnr,
Hoc nostrnm facinns partarit ulcus,
Haec funesta qaoque nempe iumentis
Admissa tribuunt nostra luenda.

13- Ac proinde pium cernui onmes


Sanctum, Christe, tuum quaesumusvultum,
Qui semper bonus es atqne benignus,
Contritos releva corde piatos.
MT. - 1, 2 medclla. - 2, 1 mestificati. - 2, :j Kullensque. -- 2, 4
vivcre mairi-. - '"'".1 illut - 3, 4 fraglis veniam adque. - 4, 1 Xos unde
iiimiuin territi actum.-- 4, '2 Quoscladis valide plectiturliictu. - 4. 4
mox sequatur. - .".. o propriu^. - 5, 4 adque. - 6. 1 Davidque. -- 7. 1
crasans. -" 7. 2 prix-libi^r. 7. '"', Ad nunc. --8,1 Quosdam. - -
jmtriflua. - " 1 antlat. - y, 8 Hac laudi> tacie. - 10. 1 >.:-xusutrisque. -
10. 4 Prostratur. - 11, 1 Kepltt te. - 11. 2 umnis. - 11, 4 (,'ultore mauet
arida. - 12, '.j iumeiita. - 13, 1 Hac proinde. - 13, 3 adque. - !"'". 4
releba. - Ctr. Mi/ne >f>, 919 sq.

201. Pro Varia Clade.

Ad Sestam,

1. Iram, qua uierito stemiDiur, anctur,


lam ^uspende cito iure paterno
Mucruneraque plagae valde fremeutcm
propitius partibos pelle.
- 277

2. Dele iam maculasmentepatratas,


Purga, quidquid inest vulnus iniquum,
Nodos perfidiue redde solutos
Ac saevum cohibe caelitus ictum.

3. Pro notris pietas tua te poscat,


Inspiraque tuis, inclite, sanctis
Talem pro miseris sumerevocem,
Quae intrare tuas possit ad aures.

4. lam vide gemitus, aspice planctus,


Rugitum populi, praesuhim atque
Sacrorumque pios principum audi
Singultas, lacrimas, flebiles quaestus.

5. Nobis immeritis commodaaurem,


Ne quamvis gravidos ponderis mole
Consumas facili ulceris labe,
Quas sacro redimis ipse cruore.

6. Fletum qui sceleris Ninivitarum


Commutans melius aethre repeute
Mortem, quam timidi iam raetuebant,
Clemens innocuam esse quivisti.

7. Tot tantaque tuam murmura nostra


Scandant flammigeram culminis arcem,
Ex quo salvificum rite fomentum
Cunctis adveniat ocius aptum.

8. Dempta, magne, plaga inguinum omnes


Incursus varios mortis acerbae
In pressum redige, noxia quaeque
Dextra, sancte, tua percitus arce.

9. Caelestis medice, Christe tremende,


Incursus varios mortis acerbae
In pressum redige tuque potenter
Langnenti populo pande vigorem.
MT. - 1,1 Iram quam.-- 1, 4 A nostris. - 2, 2 inicum. - "2,4 Hac
sevumquoibecelitushictum. - 3, 2 Spiraquctuis. - o, .'! MimnuTevocem.-
4, 2 adque.-- 4, 3 pius principiim. .r>,4 ipsn cruore. - - 6, 1 Xim.-vita-
rnm. - 6, 2 etlierc n-piMit.'.- 7, 1 Ttli taut;i|iietuum. - 7, 2 Scandat
flammi^crum.-- 7, '.', salvivicum.- - 7, 4 al.tum. ^, 1 Temptosmagne
plagaminguinumomnis.-- 8, 2 Incnrsisnmrtisvarios.-icerve.
--8, 3 In-
pressum.- 8, 4 Dextcrasanctatua pan-itu*. - 9, 2 acerve.- - 9, '.'>In-
pensumredige.- L>i<-crHymnus-wie autli der folgendesclieineunur
Divisiones des vorhergehenden zu sein.
- 278 -

j . Pr Varia Cltlt.
Ad Xonam.

1. HnitLs supplicinm pestis aroarae


Ii, j.elle. opifex, crimine derapto,
Ct morbi foeiens dira vetnstas.
Suc'e iat popnlis aucta venustas.
2. MeivedU propriae ungnine sancto
F.iutor debilia membra foveto.
NV-r. -'.>:>mera iam piolatus
Et vitam tribuens ablae noxas.
3. At quamqnan. - . -ubinstet,
Maior uamqne tua gratia pollet.
nostri uneris Tincla resolvens
niam. debita lax

4. Pr.i-- . nitf-. gl..ria summa.


- -iiper cum ^enito omnia implens.
i ..nipar spiritui, trinitai ona.
A v.-ra deita^ saecla gubernans.
MT. - 1, ;> l"t morviniTij- - '2. '2 Fauct--r derilia membra fobeto. -
1 Ad qnamqoAin. - "'". '2 p.lleat.
.iam devita. - 4, 2 imple-. - 4. 4 Ha^ vera. -
I

. ; ..Hi- l">.^rtate noriaf.

1. Obduxere p^.lam nnbila caeli


"."ndunt'iue dieni _ito.
Nootes continois sidt-re i/
Et Innae ndnas carpimns olim.
_ Aether dira micat isrne c.jru-
:uit cardine mnndos.
rnptaque cr
Axis aetherei %-incla resolvi.

3 Excreicnnt pluviis ae<juoraponti.


nne; j.roprios iam freta nonuit.
Terrarum medio flactnat unda.
Errabunda secat arva carina.
4. Portus nanta suos, litora nanta.
Secessnsque
sn)snauta requirit.
Ho-pes nama satis. \-itibos ho-
Messcsnanta super navigat hospei.
5, Flentes agricolae cnlta relinquunt.
Spectant naofragram triste laboris.
Messis laeta natat, semina, c^nsus.
Xati. tecta, pecnsarvaqneraigrant.
- 279 -

6. Cernasalta domusculmina ferri,


Mutatisquelocis culminaponi,
Maestas inter aves ludere pisces,
Pisces in tremulis ludere tectis.

7. Eversa videas arbore nidos


Pullis cum teneris per freta duci,
Nec matrem exsilio ponere curas
Maioresque metu cogere fetus.
8. Spectat turba viram, turba feoestris,
Spectat ferainei turba pudoria,
Deploratquefamemturba precantum,
Victum navigiis nauta rainistrat.
'.i. Icsu, parce tua morte redemptis,
Prior diluvium pertulit aetas,
Ut mundaret arjua criniina terrae,
Sed mundata tuo sanguine terra est.
10. Kiiiiiuni inissa ferens ore columba,
Rainuin paciferae muuus olivae,
Exutas liquido ttumiue terras
Laeto significet lapsa volatu.
MT; LSd. - Ferner: C.-.fl. ms. Fontida Vatic. 82 saec. 11. V. - El.en-
sn sti-lit er im ('1.Anibros. U. 23 int'. saor. 1:!. von s|>.-itrnT lland; ct'r.
Dreves, Atnbrosins, !S. 24. -- 1, 2 sol effugat MT. -- 1, 4 idim, wohl in
der Bedeutung ,,seit langem". -- 2, '"> i.i[pt.h|in n.-das MT, I-S.I. - :!, :',
Terrarum tfdio ,MT; Aquarum tedio LSil. -" 4, :! i >sp.^ MT, LSd -- 4, 4
navigat liostt-s MT. -- 0, 2 Spectaus MT. - 5, o Mcssi MT. - - 5, 4 tecta
petunt MT. -- 6, 2 Et nmtatis ]m-is luinina MT, LSd; liniiua V. - 6, 3
int.-r .tli.-s MT. - 6, 4 Pisc-es fehlt MT. -- 7, 1 Evors.,s I.Sd. - 7, 4 co-
gere fretas MT: COII^IT'-trctas LSd. - 8, 3 Deploratquef.-inianiMT; tame
LSd. - 8, 4 ministrct MT, LS<1.- 9, 2 dillul.iiiin MT. - 9, :'. turra^ MT.
Str. 10 tVhlt LfSd, ila 2 liliitter jiusgerisvt-u sind. -- 10, 1 lam nunc raissa
V. - - 10, 4 significat MT. - - 1loxcdcigic.1 in V wie im folgendfii Hyinnus;
Mrtrnm, Stil, Strophenzahl weisen unzwcideutig auf i-i IK-II DiclitiM- beider
fii liiii. Vgl. iibrigcns den Uyclus dcr Hymnen tempoiv belli.
ClV. Migin- 86, 922 (= MT); Thomasius II, 426; Daniel I, 2'..

204. ,,De Sterilitate Plnviae".

1. Squalent arva soli pulvere multo,


Pallet siccus agcr, terra fatiscit,
Nullus ruris honos, nulla vcnustas,
Quando nulla viret gratia floram.
2. Tellus dura sitit nescia roris,
Fons iam nescit aquas, tiumina cursus,
Herbara nescit humus, nescit aratrum,
Magno rupta patet turpis hiatu.
- 280 -

3. Aestu fervet humus,igneus ardor


Ipsas urit aves, frondea rami
Fessis tecta negant, pulvis harenae
Sicco dispuitur ore viantis.
4. Ventis ora ferae, bestia ventis,
Captantesqneviri Hamina ventis,
Ventis et volucres ora recludunt
Hac mulcere sitim fraude volentes.
5. Fetus cerva suos, pignora cerva,
Fetus cerva siti fessa recusat,
Fetus cerva pios maesta relinquit,
Quaesitamquoniamnon vehit herbam.
6. Venerunt iuvenes pocula noti
Quaerentesputei, lymphaquefugit,
Et vasis vacuis tecta revisunt,
Fletus, heu, proprios ore bibentes.
7. Bos praesepe suum linquit inane
Pratorumque volens carpere gnimen
Nudam versat hamum, sic pecus omne
Fniudatum moriens labitur herbis.
8. Radices nemorum rustica plebes
Explorut misero curva labore
Solarique famem cortice quaerit
Nec succos teneros arida praestat.
9. Hanc peccata fvimein nostra merentur;
Sed mercem propriam, Christe, foveto,
Quo cnlpa gravior, gratia maior
lusti supplicii vincla resolvat.
10. lam caelum reseres arvaqne laxes
Fecundo placidus inibre, rogamus;
Eliae meritis impia saecla
Donasti pluvie, nos quoque dones.
11. Aeterae genitor, gloria Cliristo
Semper cum genito sit tibi., suncto
Compar spiritui, qui Deus unus
Pollens perpetuis inclite sueclis.
MT, L,Sd. - Feruer: Cud. ms. Pontida Vatic. 82. saec. 11. V. - Ebenso
stt-lit i-r naHi Ehrensberger im Cod. Vat. 4754. saec. u/ir>. vor fol. 5Gb. -
1, 1 1mllH.-re
MT, LS,1. - 1, 2 siccusaer MT, LSd; fatescit MT, LSd. -
1. :'. Nnlla MT; v.riv .,Uvis MT, LSd. - 1, 4 vires fratia MT. - 2, 1 tellus
dira MT, L.Sd; nescit ftr..ris MT. - 2, 3 Ilorljas V. - 2, 4 Magnorumrupta
MT. - 3, 1 Arstus LSd; ferbet MT, LSd; Pen-enssole dies V. - 3, 2 urit
al)fs MT. vauiis MT, L.Sd.- :!, :! tuvta necatLSd; pnlbis areneMT. - 3, 4
.[."s,mitiirV. -- 4, 2 flaminaventi MT, LSd.,V. -- :,, 1 cerbasuospignera
""."rl.aMT, LS,1. r>,2 sitim LSd. - 5, 4 non venit erbamMT. - 6, 2
pntewri MT. - 6, 4 Fletu seuMX^_piaHtitt^oTevibentesMT, LSd. - 7, 3
Nudavena.tlnnimsLSd.^#fjr\>ty3 WEftl^i^vmiseros
MT;curbalabore
- 281 -

MT, LSd. - 8, 4 arida praestetMT. - 9, 2 mercepropria V. - 9, 4 re-


solvensV. - 10,2 SecundoMT LSd. - 10,4 pluviamMT, pluvie V. - 11,3
Compari spiritui (lies: spiritu?) MT. - Ctr. Migne 86, 921 (= MT); Tho-
masiusII, 426 (= V),darausDaniel I, 31(wenigzutreffende
NachtrageIV, 110).

205. Tempore Belli.

1. Tristes nunc populi, Cliriste redemptor,


Pacem suppliciter cerne rogantes,
Threnos et gemitus, cerne dolorera,
Maestis auxilium desuper adfer.
2. Dire namque fremens, en, furor atrox
Gentis finitimae arva rainatur
Saeve barbarico murmure nostra
Vastari, perimens ut lupus agnos.
3. Defensor quis erit, ni pius ipse
Succurras miserans, anctor olympi,
Humano generi crimina parcas,
Affectos venia dones amareV

4. Abram praesidio pertulit olim


Reges quinque tuo, conditor aevi,
Haud multis pueris nempe parentem
Prostratis reducens hostibus atris.

5. Moyses gelidi aequora ponti


Confidens populum torrida carpens
Deduxit, refluens uudaque hostera
Extemplo rapiens occulit omnem.
6. Tercentisque viris Amalecitas
Deiecit Gedeon iussus adire,
Oppressumpopulumgente feroci
Liberavit ope fretus opima.
7. Haec tu, cunctipotens, omnia solus,
In cnius manibus sunt universa,
In te nostra salus, gloria in te,
Occidis iternm vivificasque.

8. Maior quippe tu;i gratia, Icsu,


Quam sit tiagitii copia nostri.
Contritos nec enim maestaque corda,
Clemens,vel humilessperncrenosti.
9. Salva crgo tua morte redemptos,
Salva supplicitor pacta pftuntes,
Disruinpe frameas,spicula frange,
Confringeclipeos bella volentum.
- 282 -

10. lara caelum gemitus scandat amarus,


lam nubes penetret vox lacrimarum
Vatum, contritio plebis anhela;
Salvator placidus, iam miserere.
Cod. ms. Pontida Vatic. 82. saec. 11. V. -- Ferner (nach Ehrensberger):
Psalter.Ambros.et hymnar. ms. saec.10. Cod.Vat. 83,; und Cod.Vat. 4754.
saec. u/ir,. - 2, 4 Vastavi V. - 3, 4 venia V; Thomasiu iindert: Affectis
vrniam dones aiimiv; .,ain:ire" der Hs. ist als Adverb mit naffectos" zu ver-
hiudca - 4, 4 Statt reducens lies wegen des Metrums: revehens oder redi-
mens? - 6, 1 .Ani:il(( itis V. - 6, 3 gentem fcm> V; die harte Le.sart, welche
Tlioniasiusvorsi-hlagt,,,geutemque
ferro", ist gegendas Metrum. - 10, 3
Thomasius andrrt Vatnni in votum; waruni nicht vatum = sacerdotum? -
Cfr. Migiif 17, 1222; Thomasius II, 427; daraus Daniel I, 114.
Dieser iiud ilcr Inl^cmlc-llynmus fanden Aufnahme, obschonsie in keiner
mozaraliischen Quelle sich vorfanden. Vielleicht folgtcn sic in LSd auf den
Hymnus ,,Sqnalent arva soli"; dort namlich sind an dieser Stelle 2 Blatter
herausgerisscn, woilnioh aucli die S<'lilnfsstro])he des letateren Hyranns eiit-
fernt wurde. ]>ie Ki-ilienfolge der llymntM in V und in den geuannten
Codd. Vat. 83 11.47M ist tnlgende: Obduxere polum; >Squ:ilent arva soli;
Tristes uuu<-|i'.|mli; Sax-.vusbc-lla serit.- Uliri^eus wird olme eingebenden
Nachwcis, der liiur /,ti wcit fiilin-n uiirde, es jedera bandgreiflich sein, dafs
der vorliegende nnd nachstfolgendeIlyniini.s L-inerseits mit den Hymnen: Irain
qua raerito; Kex aetrrm- lii-us; Huius .snppliriini], niid anderaeita mit den
lifideii Hymnen de .stfrilitati- iind di,- nbertate pluviae in Metrum, Stil und
charakteristischen Redewciulniiyi-u ants innigste verwandt sind und daber
nicht getrennt werden diirfeu.

206. Tempore B-1H.


1. Saevus bella serit barbarus horrens.
Fn-ndpns bella furor senijKM-acervat
Ac rcspcrgit ovans caede recenti
Multa strage supcr laetus anhelans.
2. Terret continuo fervida liello
Gens effrena, suis vasta catervis
Findcns innumcris aequora ponti,
Perturbat rigidis arvaque telis.
3. Vertit terga suis hostibus, ccce.
Diris ipsa cohors christicolarum
Ac per prona tremcns invia perque
Turpi pulsa fugit fessa pavore.
4. Gens impune ferox milia vexat,
Et crude lacerans milia truncat;
Lymphis lota sacris corpora foedis
Passim nuda iacent tradita corvis.
5. Aedes inde sacras, templa dicata
Aras atque Deo sanctificatas,
Exsultans valido cuncta triumpho
Invadit spolianspraedo superbus.
- 283 -

6. Urbes urit edax barbarus ignis,


Commnnesquedomos urit et alraas;
Vinctos praedo senesducit, ephebos,
Nuptas et viduas atque puellas.
7. Casumvirgo feram, virgo sacrata,
Casnm virgo suum deflet amarum,
Amissumque dolet virgo pudorcm
Lcti ferre volensvirgo laborem.
8. Hoc peccata malum grande merentur
Vere nostra Deus plurima sancte,
Sed nunc suppliciter poscimusomnes,
lain clemens famulos aspice tristes.
9. Immensus penetret Hetus olyinpum,
Ascendatquepias clamor ad aures,
Moysi nam meritis Amalecitus
lesus stravit agens nomine clarus.
10. lesu, natc Dei cunctipotentis,
Virtus vera, salus summa labore,
Pax et certa quies ac decus omne,
Tu nunc esto tuis fantor aluranis.
11. Emptis parce tna morte, rogamus,
Instaurans animos pelle timorem,
Hostes comminuens sparge fugatos,
Pacis perpetuae munera confer.
12. Laus et perpes honor, gloria patri,
Laus acterna tihi, gloria, tili,
Una spiritui gloria sancto,
Sicnt semper erat, nunc et in aevum.
Cod. ms. Pontida Vat. 82. saec. 11. V. - Aufserdem (nach Ehrensberger)
in Cod. Vat. 83. saec. 10. und 4754. saec. 14/r,. - 2, M Kid.-ns V; wenn Daniel
^Sidens"schreibt, ist das wohl nur ein Druckfehler.- CtV.ThomasiusII,
428; daraus Daniel I, 112. -- Vgl. iibrigens die Note zura vorigen Hymnus.

207. De Nnbentibus.

1. Tuba clarifica, plebs Christi, revoca


Hac in ecclesia votiva gaudia,
Fide eximia celebra monita,
Confitere piacula.
2. Rite magnalia clange deifiea,
Caelicas ianuas patentes intona,
Quasdira truserat veneni invidia,
lam Christus cuncta reserat.
- 284 -

3. Sic fera frainea, serpcntis lancea


Adam protoplaustum,primaevumincolam,
Evae feminea pulluit labia
Et expulit a patria.
4. Usurpant vetera ligai pomifera,
Deceptis oculis cerauat "squalida,
Exusta corpora flammaanguifera
Dolendo gigtmnt pignora.
5. Epithalamia, usque dum reddita
Voce paradica receptant gratiara,
Crescite, clarnitat, replete aridam,
Oraate tori thalama.

6. Pistis nardifica, arva ambrosia,


Cum Christum caelicum virgo puerpera
Redimens miseros ad vitam invitat,
Plaudite, evangelizat.
7. Choreis, tympanis exsulta, musica,
Et redde Domino vota perennia,
Qui crucis gloria eruit animas,
<,iuas coluber raomorderat.
8. Pusilla copula, assume fistulam,
Lyram et tibiam, perstrepe cantica,
Voce organica carmen, melodia
Gesta psalle Davidica.
9. Fecunda, Domine, praesentesnuptias
Prole diguissima, qui tibi serviant
Et tuo nomini gratias referaut
Beuedictique raaneant.
1(. Cithara, iubila, cymbalum, concrepa,
Cinara, resona, nablum, tripudia
Excelso Domiuo, qui regit onmia
Per cuncta senaper saecula.
MT. - 1, 2 Hi>cin. - 2, ?>Quosdira. - a, ?yEva. - 4, 4 pignera..-
5, 2 paradica = paradisiacusV oder lies paraclitaV - C, 1 arba ambrosea.-
C, .'Jinvita. - 6, 4 Plainl.-tc. "- 7, '">i-niris ^loriain. - 8, 2 i>ivste|ipcanti-
i-ani. .x, 4 divitic-a. - 9, 4 permaueant. -- 10, 1 cimbala.
Cfr. Mignf xfi, '.i~2'2sq. I)ie durchgefuhrte Eiiilassmianz auf a springt
in ilie Augen; zn bi-:u-liteii isf, l.-if^x.nglcicli fl.-r Uiinjriin-iin aii^e.strebt, aber
ilpuvliyvtTilirt wnnlc. Ahnlichea s. iin llynnins ,,Oai]Jet niim:

'JOS. In Oflirin lnlininirnni

1. Cliriste, caelestis medicina patris,


\erus liunianae medicus salutis,
1'rovidae plebis precibus poteuter
Paiide favorem.
- 285 -

2. En, ob infirmos tibi supplicamus,


Quos nocens pestis valitudo quassat,
Ut pius inorbum rclcves iacentum,
Quo cjuatiuutur.
3. Qui potestate manifcstus exstaus
Mox Petri socrum febrilus iucentem,
Rcguli prolcrn puerumquc salvas
Centurionis,
4. Ferto languenti populo vigorera,
Effluc largani populis salutem
Pristinis more solito reformans
Viribns aegros.
5. Corporum morbos animaeque sana,
Vulnerum causis adhibe raedelam,
Ne sine fructu cruciatus urat
Corpora nostra.
6. Omnis impulsus peritnens rccedat,
Omnis incursus crucians liqucscat,
Vigor optatae foveat salutis
Membra dolentis.

7. lam, Deus, nostros misererc tietus,


Sic, quibus te nunc petimus, medcre,
Ut tuam omnis rocubans medelam
Sentiat aeger.
8. Quo pcr illata mala dum teruntur,
Eruditorum numero decori
Compotcs intrent sociante fructu
Regna polorum.
MT; LSd (lic^iinit erst mit Strophe 7, d;i zwei Blatter fehlen); Xa(ful. CO.i).
Xb (fol. 311;i). ~ Feruer: Cod. ni.s. Floriai.-eu. SJIL-C.
10. GVl. Aiuvliaii. LSl.
(161).AF. - Cod. ms. Fuldeu. saec.11. Cod. th.-.d.("i.ittingcn.231. GF. -
1, '"'<plebemMT; plebi AF. - 2, 1 E imljis intirmos GF " - 2, 2 valrtudn
AF; cassat Xb. - 3, 2 socerum Xa. - :'", '.J>salvans MT, Xa, Xb, GF. -
4, '_' populo AF; populi GF. - 6, 1 penitusrecedatXa. Xlj. - 6, 3 Vimr
Xa. -- 7, 1 nostri Xa, Xb; niiserate AF; miserato GF. -- 7, 2 Pro quibus
Xa, Xb; mederi MT, L.Sd, Xa, Xl>. -- 7, 3 Lies vielleiclit cunctus st niiini.s,
um den sonst im Ilymnu.s nielit vorkommenden Iliat zu inuidcii uiid dii-
Endsilbe von tiiam zn lau^en. Abgeselicn namlich vmi dur nicljt nn^c-
wiJhnliclieii Laiiffiin^ eini^er kurzeu Endvocale in der Arsis (3, 1; 4, '2;
4, 3; 5, 3; 8, 1) utid der auch *onst wohl gebrauchlichenKiirzun^ \n "<in
der Thesis (4, 1) verstofst iiur Vigor (6, 3j gegen das strcug klassi.schuMu-
trum. -- 8, 2 decoros GF. - - 8, 4 pollorum Xb. - MT u. Lsd t'n^,.n ;l|s
Doxologiean: Gloria patri genitipi|iicpmli, Et tilii cnmparutriusrjuesfiii|iLT,
worau sic-h die Schlnftverge dvr IJuxnld^jc: Gloriani psallat scliliefisfii. Xa
und Xb haben die bekannteDuxulogieGloriam psallat etc. voIlBtandig. AF
und GF bieten beidegenaimtenDoxuldgiuL-n:Gloria patri und Gloriam p^allat,
in dutienjedoch Vers 3 uud 4 jt-desmal lauten: Hpiritus alme Deus unus
omni Temporc saccli.
Cfr. Migne86, 207 uud 972sq. - TLomasius
(II, 425) nennt X als
- 286 -

seine Qnelle, bat aber ;< 'ulich noch andcn- b.-iiutzt. - Martene, de
antii). ei-el.riti llvmnu in /.\vei F;t-'injri-ii vur: Ex ms.
IViititi'ali Nar l 700 -.u:-c. 11.1 x.-ript". itn <>rd" quo-
in..fl.. mi-_'eudu> <-it iufirv. I -'<ll: und: Ex iu~. Mi--:ili K-miarieeusi ante
.iijii"- " ;pt", im Ord" ad visitandum infirmum ct inungendam
I 117). An ~:ell._- i-t uebeu andcren Andernngn der Text anf
i:\ni -ii Kranktn zii^t.-tutzt; aii zweitcr t>ttlle i>t die Keibeijfiilfre der
Str..],ln-ri fo!pendv: 1. L', 3, ""', 4. 7. '.. ~ u. Doxolo^ie: iloria patri ctc.
1ir.lnHii^' liiclt Ilanicl (I. ly^i bei nach dem Vorgan^e
I _ i dem jedoch im.sere 4. .^tropbc fehlt

209. In A^enda Mortnornm.

1. Christe. rex, mondi creator 3. Hx- triumpho confidentes


et rcdemptor inclite. nifute prona quae^arau-.
Vota pk-ln obseLTanti? Mortui? ut des ijuietem.
tu benigne soscipe, cuin qaiete gandium
Snpplici voce precamur, Dcxterae patris tropaeo
postnlatus adveni. cnm beatis omnibus.
2. Mortis olim tu potenter 4. Non eos flamma perurat.
vinceres ut principem, non catena "cut.
Tartara saeva petisti VcrraU illius pavendi
dira claustra dinifn-. nemo poenam sentiat.
Ferrea vincla resolvens Sed tuo dono beati
et retrusos eximens. absque tiue gaudeaut.
5. Praestet haec unitas semper
atque sumDia trinitas,
Cuios est perenne nomen
sempiterna clarita;.
^ui L)eu= trinm et unus
regnat ante saecula
MT: Ls.l: X. - 2 1 tu fehlt MT. -- 2, 2 vineens nt princt-p>X. -
" vincula X. - :' 1 i.-'.iirit'-i.te* MT. X. - :.': :-\ M..rtis ut tu dcs MT.
LSd: Mnrtis ut di- X -\'"rtui- i-t K>niektur Neal--). - 4. 1 perurat
flamma X. - 4. 1' X '" X: vinc.-;.tMT. L>'1: viurat X. - 4. 6 gaudeat
MT. - '.. :, AL l>*m~ MT. X. - Cfr. Mi.-ne 1. c. 9r9: Xealc 21'j (erlaubte
siuh mehrere Umstelliuigeni: daraus Abdruck Daniel IV, 117 =q.

2HI. De Defnncto.

1. Hic fanctionis est dies 3. Serena huic raicet d:


1'redentis in te, rex Deu~. Sidus perenne splendeat.
Functi fidelis spiritnm Nallis teratar taedii;.
Tradue clioris caeleitium. Summisferator gaadiis.
2. Ilaius tenebras discute. 4. Ut inferonim carceres
Peccatahuius di-ice-, Et clanstra qoaequehorrentia
Locetur in caelestibus Pertransiens in aethera
lunctus polonim ci\ibus. Caeli fruator patria.
- 287 -

5. Kinc et reccpto corporc


Kcsurgat liic ad gloriam
Te nientis aucta gratia
Laudans

MT; LSd. - 1, 1 lliuc tuuctiotiis du/s .-st MT, I.Sd. 1, 2 ('ivdt-iiti


MT. -- 1, 3 spiritus MT; LSd. - 1, 4 Triinsiliic LSd. - '_',4 ciliil.us. -
3, 3 Nullus MT, LSd; tc-nsitiir M I'. - 4, 2 urrmtia MT, L.Sd. -- ">, '.',
aucte gratie MT. " - Cfr. Migiie HB, 'J2:Jisq. Neulu (-1^ sij.) liitkt uur 4
Stropheii, abgedruckt bei Dauitl IV, 117.
"V

Inhalts-Ubersiclit.

I. Rea 1-Index.
Nr. Nr. Seite
Prologus hymuorum .... 61 33. DominicainRamisPalmarum
1 In Adventu Doroini " 63 34. Post Dominicam Palmarum. 86
2. Doniiiiica I. Adventus. ... 64 35. Iii Kesurrectione Domini . . 87
3. Dominica I. Adventus ... 64 36. In Resurrectione Domini . . 88
4. Iiifra ln.-lidoniadamI. Adventus 65 37. A Resurr. Domini usque ad
5. lufra hebdomadaniI. Adventus 65 88
6. Infra hebdomadamII. Adveutus 66 90
7. Infrahebdomadamll. Adventos 67 39. In Ascensione Domini . . . 96
8. In cirtunicisione Domini . . 67 40. Dominica post Ascensionem 97
9. Doininica antc Epiphaniam . 68 41. In sancto Pentecoste
.... 98
10. Primo die leiuniurum .... 68 42. In sancto Pentecoste. . . . 99
11. Fcria II. pnst<>ct.Epi|>baniai>
1!l 43. In sanctoPentecoste.. . . 99
12. Feria II. p..st Oct. Epiphaiiiac 69 100
13. Feriam. postOct,Epiphaniae70 100
14. Frria IV. post Oct. Epiplianiao 71 4*i Feria tertia 100
15. Feria V. post <>ct.Epiphauiae 71 47 Saliliatn 101
16. Domiiiica I. post Epiplianiam 71 1- Saldiat 101
17. Domiuiea II. jmst E)>ij>liani:tm 72 49. L Prima Viplia 101
18. Dominican. postEpiphaniam!'"'< 50. Media Ncn-te 102
19. Duiniuica 1. <,>iiadrai;-.-simae. 74 102
20. Iiifra lielid. I Quadragesimae7li 102
21. lutra lii/l>d. I. ^ii.-Hlniiivsiinaf 77 53. Ad Tertiam 103
22. Infra hebd. I. f^i.-idi :i'rrt^iiiiai- 77 103
'_':!. Jntra Iiebd. I. i(iiiailr.-iL,r'^iin.-i. 55. Ad Quintam 103
'J4. lntVa bebd. I. Quadragesimae1- 56. Ad Sextani 104
25. Durainica II. Quadragesimae. 7'.i 57. Ad Septimam 104
26. Dcpininira II. Quadragesimae. sO 58. Ad ( ictavani 105
27. Dcnriiiiira III. yuadra^csiinai- >'(l 59. Ad Nuiiain ... ... 105
2S. J),. inrdiarite iliiiadra{r.-sinia. 81 60. Ad Decimam 105
29. l>i>niiiiica I\'. Quadragesima. 61. Ad Undecimam 1U6
30. Iioininica IV. Quadragesimae83 62. Ad Duodecimam. . 106
31. Dciuinira IV. (juadragesiraaf6 1 63. Ante Complctam. . . 106
32. De Quadrae-esirua . . 85 64. Ad Cnranlptjim 1117
- 289 -

Nr. Seite ST. Seite


65. Ad Prima-n 107 116 In s. Eulaliae 167
66. Ad Tertiam 107 117 In s. Eulaliae 169
67. Ad Tertiam 107 118 In s. Eulogii 169
68. Ad Tertiam 108 119. In ss. Facundi ct Primitivi 171
69. Ad Sextam 108 120 ln ss. Facundi et Primitivi 172
TH. Ad Nonam 109 121. lu ss. Fausti, lanuarii,
71. Ad Nonam 109 Martialis 174
72. Ad Completorium .... 110 12. In ss. Fausti, lanuarii,
73. Ad Corapletorium . 110 Martialis 175
74. Ad Completorium . 110 123 In s. Felicis 177
75. Ad Conipletoriuni . . . 111 1 124
ii.t. In s. GenesiiArelatenxi.s. 178
76. Ad GompletoriuiD . . . 112 125 Iu s. Gerontii 180
77. Hyranus ad Quietem . . . 113 126. In s. Hieronymi 180
7*. Hymnns Mecliae Noctis I . 113 127. In s. Hippolyti 183
79. Hymnus Mediae Xoctis II . 114 128. In a. lacobi 184
80. Hymnus Mediae Noctis III 115 129. In s. lacobi 185
81. In Purificatione 15. M. V. . 117 130. In s. lacobi 186
82. In Aununtiatione B. M. V. 117 131. In Translatinne s. lacobi . 189
83. In Diem sanctae Mariae. . 120 132. In ss. Innocentium .... 190
84. In Diem sanctae Mariae. . 120 133. In Nativitate s. lohannis B. 191
85. In Assumptione B. M. V. . 121 134. In Nativitate s. lohannis B. 191
86. In ss Adriani et Nataliae . 122 135. In Nativitate s. lohannis B. 192
-7. In s. Armiliani abbatis . . 125 136. In Xativitate s. lohannis B. 194
88. In s. An-athae 127 137 In s. lohannis Baptistae. . 195
8!l. In s. Agatbae 128 138. InDecollationes.IohanmsB. 196
90. In s. Agatbae 129 139 In s. lohannis Evangelistae 197
91. In s. Andreae 132 140 In ss. luliani et Basilissae 199
9^* In s Andreae . 133 141 In ss. luliani et Basilissae 199
93 In s. Au*ustini .... 133 14 In ss luliani et Basilissae 202
94 In s Babilae 134 "MQ In s. lustae 206
95 In s. Babilae 136 144 In s. lustae 207
96. In s. Bartholomaei .... 138 145. In ss. lusti et Abundii . . 208
97. In s. Bartholoraaei .... 139 146. In ss. lusti et Pastoris . . 210
98 In s. Caeciliae .- . 140 147 In ss. lustae et Kufinae . . 212
141 148 In s. Leocadiae 213
100 In 8. Christinae 142 149 In s. Lucae 213
101. In s. Christophori .... 143 150. In s. Mammetis 214
102 In s. Cletnentis 145 151 In 3. Marcelli 215
103 In s Columbae 148 152 In s. Marcianae 217
104. In ss. Cosmae et Damiani. 148 153. In s. Martini ...... 218
149 154. In s. Martiui 218
150 155 In s. Matthaei 219
107 In s. Cypriani 159 156 In s. Matthaei 221
108. In s. Cyrici (Quirici) . . . 153 157. In s. Matthaei 222
109. In s. Cyrici (Quirici) . . . 154 158. In s. Michaelis 223
155 159 In s. Micbaelis 226
156 160 In ss. Nunilonis et Allodiae 227
159 161 In s. Petri Cathedra ... 228
113 In ^ Eufemiae .... 160 162 In s. Philippi 228
162 163 In s. Saturnini 230
115. In s. Enfpniae . 164 164. In s. Sebastiani 231

Blnme, Hymnodia Gotica. 19


- 290 -
Seite
Nr. Nr.

165. In s. Sebastiani . . 187. In Sacratione Basilicae . .


166.In s.Sebastiani
. . . 188.In Restauratione
Basilieae.
264
167.In s. Sebastiani
.. " 189.In Anniversario
Sacrationis
168. In ss. Servandi et ('.."- Hasilicae . . .
diani 241 190.In Ordinatione
Episcopi.. 265
169.In ss.Simonis
t-tluJae. . 242 191.In Ordinatione
Episcopi.
. 267
170.
In s.Sperati 243 192.
In Natalitio
Episcopi
. . . 268
171.In s. Stephani
. . 193.In Ortlinatione
Regis. 269
172.In ss.Syriaei
rt 1'anlar.. 245 194.In Natalitio
Regis.... 269
17'.'..
In s. Thomae.... 195.lu Profcctione
Exevcitus.. 271
174.In s. Thomae 248 196.Jn NovoAnno 271
175. In s. Thyrsi 197.Hymnusde Primitiis . . . 272
176. In s. Torquati . 253 198. lu fcsto Primitiarum . .
177.In ss.Verissinii,Maximae, 199.De Priitritivis 274
Inliac 255 200. Pro Varia Clade -7"-
178.In s. Vincentii . . . 255 201. Pro Vavia Clade -7<>
179.In ss. Vincentii, Sabinae, 202.Pro Varia Cladc 278
Cbristetae 256 203. De UbertatePluviae . . - 278
180.De plurimisMartyribus. . 258 204.De SterilitatePluviae. . - 27!
181.DephirimisMartyribus
- . 258 205.Tempore
Belli 281
182.De uno lusto 259 206. TemporeBelli 282
183.De unoMartyre. . 207.De Nubentibus 283
184. De uno Pontifice 260 208. In Officio Infirmorum . . - 284
185. De uno Pontifice... 262 209. In AgendaMortnorum . . 286
186. De uno Confessore.... 262 210. De uno Defuncto 286

II. Verbal - Index.

NachstehendesRegister bietet zunachst ein vollstandiges alpbabetisehes


Verzeichnis aller Hymnen (bezw. Divisiones), die nachweisbar bis zum
16. Jahrliuudert im mozarabischen Ritus in lirauch waven. Um die echt
mozarabischen von den bestimmt odcr wahrscheinlich amlerswolier entlehuten
und deshalb nicbt im vollen Text vorgelegten Hymneti zu scheiden,
sind letztere durch einen vorgesetztenAsteriscus * gekennzeichnet. Hytunen-
kopfe in Sperrdruck sind inediti. Einen Gesamtuberblick iiber die
Quellen vermittelt die Tabelle, in welcher eiu + in der betreffenden Kolumne
die lls. augiebt, welche den fraglichen Hymnus enthalt; die Kolumne NM be-
zeichnet nicht-mozarabische Quellen.

oc
Hymnentext. - : '^ ~
-9 ="$ r- r- r- r-
-s
2.* ^ S.
-| .' ' \ 38
*Ad cenam agni providi \ QQ
Adest diei Christe consecratio -' ?67
Adest dies percompta summis
j -if ,
.[ 1 \(\
1 ] ! 1
Adest m iranda passio | Quirici "" -\ 15S
(Adesto nostris precibus ctr. lutende)
- 291 -

~f.

Flymnentext. ^ .= ^ -3 ? n >-.r- r-
X -"r- - - 2
Adt-sto plebs fidissima ... T>8
4- T>7

- - 4- 35
Aeternae lucis conditor " 77
4- - 4- 35
i - - 96
Aeterne rex altissime | Kedemptor -- \
Aeterni proles patris et incliti - 138
*Agnes sepulcrum est. ... 4- -| 39
j .- 68
-- 4- 74
Almi nunc revehit festa

Almi prophetae progenies pia - | - 19.5


Altissimi verbum patris . 4- 71
- 99

4- 66
, -- -i ^
* Apostolorum passio - Hf>
A solis ortus cardine (5 bezw. 9 Slr.) . -; ; 117
4-
i - 4 183
- V
- -| ?19
-- 4. - 110
Astantes pariter sexus un igenae "" " " - "" 164
4. 79
-| .: - 104
-- a 4- 43
4 4- 107
4- 4- 46
Barcinon laete Cucutate vernans ^ "" "" -' - 150
-| " - 4- 99
1 4- 38
Benignitatis fons Deus "f "" + "" "" "" " " : - 68
- - 38
4.3
__
- 4- 103
-- - 4- 284
" 26.5
- -
4- 85
4- 80
4- 76
-i 155
1 4- 73
4- 4- 78
4 -! | 4 111
4- 77
_l_ 46
4- - - 286
Cliriste salvator omniurn 1 Caelorurn . 69
- ^ 219
:- 241
4 |; - !| 64
--- 4- 180
4- - 4- 4, 243
Cibis resumptiscongruis -f + "" " " "" 106
- 292 -

e-1 c-1 r- *s. a>


"S.""&. -3 -3 _3
Hymnentext. r^ p, f -^ ? <-5ti<*-^-'J-"f.rz Qfc
"- | X
"
1'
'
-|_ 91
' 92
Clange lyra Zachariam (22 Str.) . 1 -- -f 89
i- 4
1 38
" + ' 4:,
06
H 62
46
'
"Cuiisors jiatrrni lumiuis " 43
" 09
37
64
48
" 32
1
70
| ' 78
! + 38
62
"
1 59
71
80
90
- 45
' '" 104
Uulce carmen lingiia promat.... : -)- 90
Ecce mieantia veluti sidera.... i 60
*Ecce quetn vates vetustis + 4- 37
Ecce salvator omniura 67
Ecce te Christe tibi cara 263
En evangelistac adest 213
En festuin prodiit virginis 159
*En martyris Laurentii -(- '. + + " 38
En pater gloriae rutilumgaudii -'- 4- 121
Exaufli
Exsulta
Christe
nirniura tnrba
nos jiatris
tiiJelium
\ 1
139
249
*Exsultet aula caelica 46
*ExsuItrt cai-luni landibus r 45
*Extimum vestis sacratae H 1- 38
Favt-ns rediTiiptis voto abstinentiae . . . - 81
'Felix Tarraco Fructuosu -'- -' 39
*Feno iacere pertulit + 42
Festum Christe rex per nrbtMU + 246
Festum insigne prodiit + 129
Festum turba santissira um 214
Fideles Cliristi praeparate 136
(FitportaChristipervia. C't'r.A snlis i.n-tus
Fons Deus aeternae pacis... -" 171
Fons Dcus vitae perennis ' ' + -' 177
Fove nunc sancte Domine 271
*Frenentur ergo -'; J - 37
P"ulgentis auctur aetlieris - 4 69
Fulget coruscans ut sidus 228
Fulget hic honor sepulcri
Fnnfleri- jirec-rs tcnijni-i c-st +1+ + 167
+ 109
- 293 -

- 5C
-~*
Uymnentext. ^ - ^ a n y V V.~s.s
=- -. >*

(jiallo caiiente veniinus j. -" -1


85
46
(jiaudet caterva nobilis 7-1
Gaudete tiurc^ maTtyruin L 63
Gaudet nunc naviter 72
^Germiue uobis EuLalia 1 RK
^
*iiic est dies verus L)ei .... H,1
Jlic tunctionis est dies "86
Hic liiLaiuies uiire natus + 96
"
: J-
Jiieru.sak-in ^lnriu^a " 122
Honurem saiictau Kugeiiiae 62
Hori.s peractis undecim .06
-
*Hortator ille - r!7
4"

Huc vos gratitice W6


'7-

Hyiniiuni Alarlae virg^iriis 20


lani cursus horae sexies 108
lain dena no.s pr&eceptio 105
-r,
lam leg"is umbra clauditur
- 10;?
lani meta noctis trausiit m
w,
lam UUDCad illos properare + + 23o
J.MIJIpassionis inchoandae _L "02
lam sur^it hora tertia ] Et - 108
+ :;:,
1 + 114
*iesu redetnptor omniuni 1 Perpes . + 4.5
107
H + 46
- - 35
4::
; 269
Incliti testuru pudoris -- - 14(1
272
luclito r*igi polorum
*In caeltsti coliegio -'- | 46
71
In nuitu.ti.Lus aurgimufl
*Iu Niuivitas - 37
- 199
259
1 149
100
1 87
*Iohannea huius -\ 37
-i - "- 37
*lonain propbetAm 2VG
4--.
: : 197
242
- 25o
luliani vit'i martyri^. .. + 199
- 42
*Katerva niatrum nersonat . - + + -
- 294

~ ~ - - ^-
Hyui
nent
ext. "a
ll? ""3
-^ - - "~
? F ' ''=- *
"1- -1 T . 46
;- 169
- 268
258
- 112
: 43
. 46
-- -- - 133
100
43
(Mane nobiscum ct'r. A patn-l
-: - 218
.- 218
1 - 45
215
1 - 38
1 115
61
J ,- 37
175
-" - 148
" 194
- - 39
Nncti-staetrae primordia 1 - 107
Noctis tempus iam praeterit ^_ _l_ J 83
+ "\ 37
'N'i'i'um sidus emicuit - 46
*Nn)liis liihi-ndi 1 " - 37
'Niinc cunctorum vox 46
.... " 35
*\inic sancte noliis spiritm
O licata Ilierusalem 264
"" - 143
olidnxere polum imbila t
i)l,-idiones obvias - 101
O caelorum alme princeps - - 223
'( ) (Jhristi martyr inclita 46
< ivt.mi- Imrai- c-iri-uliis -}- 105
() decus sacruni virginum 120
- - -'
O Dei perenne vcrliiiin "" H H 210
O Dei verlinm patri* -)- 186
<> I>i'i verlmm patris 56
O lux ht-ata trinitas 1
- 72
O magne renim rhriste .... + 125
Omnipotenti Dmnino 133
*O Nazarene lux Bethlem -r - 37
O Petre petra ecclesiae -r - 228
*Orbis exsultans celobret 46
O rerum Domine conditor - H "" -r + 178
O sacerdotum inclita 134
'
*O triplex honor - H 39
( i vi-rum regimen Christe - 269
*Paug:elingua gloriosi | proelium.. . . H H - 4-2

*Pange
lingua
gloriosi
Perfecto
*Perfusa
|corporis
....
trino numero
non sic 4
J 46 +
105
37
- 295 -

-/.
=-' s -s ~= c- -
Hymnentext. =55 P r- ?- V.r*
~ V-|r* ^
-: " : L 37
4:1
r 48
274
- 3fl
221
"
- 4::
+ 226
46
- :M
_ + 191
-
- 42
103
4- - 110
103
- + " 102
- 106
+ - 35

4. + 37
"
- 43
101
+ 35
Restaiit nunc ad Christi fidem . 227
275
273
- H 45
+ + 39
+ -f- 67
- 117
- "217
14-2
+ "" - 97
- 98
4 1*0
" 46
_|_ 245
"J--2
- . ,- - 213
-- - - 45
-
r 38
236
-
-,- 37
- - -
. 37
. 110
231
222
38
+ 43
+ 243
-
: 35
- - 279
+ -, 38
*Summae Deus clementiac 43
Snmmo confpssor sacr-r . 4 " - 260
- 296 -

S2'S! -5 r- cr c<
-3 rt "^ ri' s-
Hjmuentext. "s.
"- ~S- 'S->"-^ 5-
~S.
F" r=
r- &

-- _|_ -. 113
- --
- H ,
156
-
"- 43
+ 45
+ + 87
"r "
i- 107
- - 113
-4 + 96
Te perf r uamiir Domine - 100
+ + 37
- 281
- 283
*Tunc ille Iud-'is carnife^ - + H 42
- -
Tu rex mlemptor omnium . "" "" 101
- + J 48
'
- 4 152
Urbis Komiileat' iain t<"ra . -- -T
*Urbs beata Hierusalern . . - + 4.-,
*Veni rfidemptor "vntiiun . - - 35
Vurlniiii |>atris quod prodiit -.- -r 83
VIT)IIU,I -n|ii.-ruum prodien 51 A . - 65
"Vrrlmm snperiium prudim s | \.-e . . . - 46
\Yni~ iv(]eiu]it'r Christe . . .._ 265
'"'Vir^iuis prulcs ojjit'i'.xc|iie . - 4 H 45
Vir<firiis *:i<-r;tr triumphum 207
Vir^ini^ sai'ra<-triumphum prosequamur H 141
Vncari-i ad vitam sacrum . |- 4- . 85
-, - 230
Vnx clara ecce intonat . . . J - 65
\i_i\ 1-cc'L-
\atuiu vivjila . . '.'.{'.'... -

llofbucbaruckerei
StBplian
Ueilel& Co.in AltenburK.
t-
o
00
o

THE INSTITUFEOF MEDIAEVALSTUC


59 QUEEN'S PARK CRESCNT
TORONTO - 5. CANADA

( t> 8 o 1

Das könnte Ihnen auch gefallen