Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
MEDII AEVI.
Herausgegeben
von
XXVII.
HYMNODIA GOTICA,
Die
Mozarabischen Hymnen
des
alt-spanischen Ritus.
Leipzig.
0. R. R e i s 1 a n d.
1897.
HYMNODIA GOTICA.
Die
Mozarabischen Hymnen
des
alt-spanischen Ritus.
Aus
handschriftlichen
und gedrucktenQuellen
herausgegeben
von
Clemens Blume
S. J.
Leipzig.
0. R. R e i s 1 a n d.
1897.
JUN - 8 1938
l C> 8 0 1
VORWOKT.
tandem ad calcem optatum perventum fuit non sine labore Alfonsi servi tni
vehementissirao. Tuis igitur industriac et impensis diu senio periclitata
officia hysidoriana legentur. Quae in omnium notitiam perventuraapud
posteros: charitatis tuac studia: et meos labores recensebunt. Videbitur
insuper diligcntia nobilis viri Melchioris goritii nouariensis: cuius opera
exactissima boc opus laboriosum est impressumin urbe regia toletana.
Vale et gaude quodannositatedelecta [1.deleta]sanctorumofficia tuo munere
renovata fuerint atque sine difficultate legenda nostris saeculistradideris.
Iterumque Vale."
bischenUrsprung hin zu prufen und als mozarabischwenigstens
mit Wahrscheinlichkeit zu befiuden.
Seit der leider recht mangelhaftenAusgabe von Ortiz gingen
die Hymnologenfurwahr nicht ohne Interessean den Hynmeii
der Mozarabervoriiber. Wer das Reiiertoriuni bymBologicumvon
Ulysse Chevalierbefragt, hort bei vielen Hymnendes ino/ara-
bisclienjBreviers die Nanien einesTommasi, Tamayo, Piuius,
Lorenzana1),Neale, Daniel nennen. Pas sind durchweg Namcu
von gutem Klang. Kine zieinliche Reilu-mozarabischerDichtungen
fand ferner bald in diesein, b.ild in jencm Hyinnar des roniischen
Ovdo Aufaahme, und so fiuclen wir dieselben vou namhaften
Hynmologen, wie Grimm, Stevenson,Mone, Dreves, Werner aus
wcrtvolk-ii alten Quellen veroffeutliebt. Trotzdem konnen alle
dieseArbeiten, so verdienstvoH einzelne derselben an sich gewifs
sind, nicht als ein wesentlicher Fortschritt auf deni Gebiete der
mozarabischeii Hynmendichtungbezeiehiietwerden, abgesehen
von der einen Arbeit des Erzbischofs und spateren Kardinals
Fr. Ant. Lorenzana von Toledo. In textlicher Hinsiclit
uivmlichschopftenjene zuerst geuanntenManuer ausdem Breviere
von Ortiz oder gar aus Quelleu dritter oder vierter Hand; nur
Lorenzana griff auf mozarabische Hss. zuruck und bereicherte
den bis dahin bekannten Hynmenschatzum eine stattliche Zahl,
indessenohne die Quelleii geniigeiid zu bezeichnen, ohne jedeu
kritischen Apparat, und im grolsen uud ganzen mit ahiilicheni,
wenngleich besserem Erfolg wie Ortiz. Dazu konimt nocli in
Betracht, dafs auJser Lorenzana niernand den vollen nioz-
arabischen HymvieubestandvevoffenUichte", die Gesamtzahl der
von Tbomasius,Keale uud Daniel publiziertenHynmenerreiclit
iiicht ein Drittel desselben.- Jeiie anderen Gelehrten, welche
aus alten romischenQuellen einzelue mozarabischeHymuen
edierten,liefertenzur Textkritik wertvolleBeitrage,insbesondere
Werner durch die treffliche Ausgabeder RheinauerHss.; aber
es sind eben keine mozarabisclienQuelleii, und die Anzahl dieser
so publizierten Lieder ist sehr gering. - - In litterar-histo.
riseher Hinsicht ist vollends aus Mantiel an Akribie durch
Mifsverstandnis,durch Ausbeutenreiner Konjekturenund ver-
trauensvolles
AbschreibenfalscherAngabeneine MengeIrrtiimer
*) Chevalier
nenntnichtdenNamenselbst,sondern
schreibt:nPatr.
lat. LXXXVI", woselbst
Lorenzanas
Werk abgedruckt
ist.
hetreffscler mozarabischen
Tlymnodiein Umlauf gesetzt,welchc
fast alle in Chevaliers Kepcrtoiium eingedrungen siud imd die
Konfusiou, iiber welclir Ortiz klagt, erst reclit venm-breu, statt
ehicii Fortscbritt zu kennzeichnen. Ein mutiger Strich niit dnu
Schwaniin iibrr ilic Tafel kanii allein helfen. Manche kiiustlich
ausgcfiillte Liicke iii uusm-in Wisseu betreffs der Mo/arabiT ist
herzhaft wieder blols/ulugm und dic Foiscliuug in deu iiltesten
Quellen aufs neue zu beginnen.
Das Urtcil klingt hart; einc niilicic lic.iuTindungdcsselben
ist sorait Pflielit. Vurab iiuiis ich jetloch bemerkeD, dals jene
Angaben eiuzig bezwocken, den Erweis /u bringeii, dais eine
Xoul)earbeitung der mozarabischen Hymnen ein wahres Be-
diirfnis fiir die Wissenschaft ist und letzteres keine blofse Phvuse,
wie man sie iu Vorreden oft liebt. Uiitcr deo rund 210 mozara-
bischeii Ilyrnnen dieses Bandes sind niuiilicli nur 25 inc-diti
iin streugou Siimc des Woites; wariun also, konute iiian sonst
ti.iLien, so viele bekaimte nochmals abdruckeii? Biu ich bei
diesen Erorterungeu iu die milsliche Lage versetzt , gegeu die
Arbeiten sonst hoeh\i.'rdienter uud gcscliiitzter Mannrr iu maiiclicii
Puiikten Stellung nehmenzu iniissen, so bedaure idi selbst dicses
zumeist. Weit angeiiehmer ist iriedliches Aufbaueii; aber eiu
Aufbauen ist luniioglich , wenu die Fuiidainente init Scliutt auf-
gefiillt siud, zu dessenEutfemung uuter Umstandeu schariesEi,--a
auzuwendcn ist. Sacliliclie AutklaruDg war gewisseu Irrtuiueru
gegeniiber, die man sonst ohne besondere Erwalmung lilM-rgehen
konnte, desto eher aimezeigt, als sie von Gelehrten ausghjui-i],
denen zuin Nachteil der Wisseuschaft viel zu voreilig und blind-
liugs Glauben geschenkt wurde. -- Feviiev wird bei der Schwierig-
keit der Sacbe, welche aus den erbraclitt-u uud gleich zu t-r-
bringeudeii Daten sich erweist, jeder Kimdige iii der vorliegemlai
Arbeit eineu ersten Scbritt und Versuch erblicken, clie Frago
betreffs der inozarabischen Hymriodie ibrer Losung niiher zu
bringen; bis zur vollen Losuiig derselben ist aueh hiusichtlich
der Texte noch ein weiter Weg /u machen. Es sei an dit-stT
Stelle die Mitteilung gestattet, daJs icb niit den Vorarbeiten zu
einor Specialstudie,in welcher die diesbezuglichen
sprachlichen,
metrischen und litterarhistorischen Probleme naher erortert werden,
bcscliiiftigt bin und dieselbe in einein der nachstenHefte unserer
nHyiiinologibcheu
Beitrager,
xprzulegen
gedenke.
Mit PiUcksicht
5Z5S
v.27
- 10 -
daraufmiigemangiitigstentschuldigen,
dafssowohlhier,alsauch
in den Fuisiioten zuni Text manclies nur gestreift oder prin-
cipiell unerwiihritblieb, das soiist nicht iibergangenwerden
durfte;daliiu gehortvor allemauchdie interessante und wich-
tige Frage iiacli dem Verfasserimd der Entstehuiigszeit der
einzelneu Hymwu.
Iui Vordergruude des luteresses, wie angedeutet, steht die
Ausgabedes Kurdiuals Loreiizaiia vom Jahre 1775, weil dieselbe
die AusgabeOrtiz' iui wesentlichenreproduziert und um eine
bedeutende
Anzahlvon Hymnenverinehrt,und weil die kritische
Forsclmng auch nicht uni eines Haares Breite iiber dieselbe
hinausgekomuicu ist. Der volle Titel des Werkes lautet:
,,L5iwiariuin Gothicuni secuudum regulam Beatissimi Isidori
Ardiiepiscopi Hispalensis iussu Cardiualis Francisci Ximenii de
Cisneros prius editum; nuiic opera excmi D. Francisci Antonii
Lorenzana sanctae ecclesiae Toletanae Hispaiiarum primatis
arcliiepiscopi recognituin ad usuuj sacelli Mozarabum. Matriti
anno MDCCLXXV. Apud loachiumm Ibavra S. C. R. M. et
I>i'jnit Arcliiep. Typog."J). Aus der Vorrede Lorenzanas ist fiir
nns folgeudes vou Bedeutung. Er habe nach deii Hss. geforscht,
\\clrlic vennutlicli Ortiz bei Herausgabe des Breviers beDiitzte,
innl dieselbeu nach der Ansicht mehrerer Gelehrten in Alcala
aufzufinden gehofft. Doch vergebens. Durch H. Florez sei er
belelirt worden, dafs jene Hss. sich unnioglich in Alcala be-
tindeu kouuton, sondevn in Toledo sein miissteu, v.?eil - - ein
niri kwiirdiger Grimd - iu Toledo dasBrevier desXimenes(Ortiz)
gedruckt sei. Thatstachlichwar das Forschenin der Kapitels-
liililiothek der Kathedralevou Toledoniit Erfolg gekrout2). nln
ea", soLorenzaua,noctocodicesGotici mss.reperiuntur,quorum
in uno praeter septem missas a st. lldefonso, ut creditur, cuni
cantus notis couipositas, coutineutur officia Nativitatis, Circum-
'-')1"amitsollnichtgesagtsein,dafsLorcnzanagerade
die Hss.entdeckte,
wi1<
ln' Orti/ bcnuty.tc.In jedemP"alle mufsOrtiznochausweiteren
Qucllen
LTM
-ln/ipfthaben,die jctzt fur uns verloren scheiaen.
- 11 -
I. Bandzu einergeplanten
Gesamtausgabe
derWerkeTominasis
ausmachen.Der Titel des Bandeslautet: Venerabilisviri Io-
sephiMariaeS. R. E. Presbyteri
Cardinalis
ThoniasiiOpera
omniaqua edita quanondumvulgata, nuncprimum in unum
collecta,Prolegomenis,
Tractatibus. . aucta, studio
curaque
losephiBlaiichiniVeronensis,
Presbyteri
Congregationis
Oratorii Romani. Toinus primus iu duas partes distri-
butus . . . Romae anno Domini MDCCXLI. Typis et suniptibus
Hieronymi Mainardi in Platea Agonali." Der erste der 2 er-
wahnten Teile umfafst 4 Abhandlungen, von denen uns hier
zunachst 2 interessieren. Die Specialtitel zu denselben zeich-
nen sich durch Schwulst und Unklarheit aus. Nach einer
unpaginierten nPraefatio generalis editoris" und einem un-
paginiertennlndexrerum ..." folgt die Aufschrift: nLiturgia
Mozarabica, Tractatus historico-chronologicusde Liturgia
antiqua Hispanica . . . Mixta, quam . . . illustravit loannes Pi-
nius, Soc. lesu theologus." Diesem grofsenSpecialtitel folgt die
rPraefatio ad lectorem" von Pinius (unpaginiert), und darauf:
nTractatus historico-chronologicus de Liturgia . . . Mixta",
umfassend S. I-CXJV. - Die zweite und dritte Abhandlung
(- S. CXXXVI) sind Abschnitte aus Tractaten von E. Roblesius
und Caj. Cenni iiber ein mozarabischesOrationale, das im zweiten
Teile abgedruckt wird. Die vierte und letzte Abhaudlung des
ersten Teiles umfafst: Josephi Blanchini Adnotationes in se-
queatemlibellum orationumantiquissimiritus Gothico-Hispani"
(S. CXXXVII-CCCXI). Darin ist eine Reihe von moz-
arabischen Hymneu aus dem Breviere von Ximenez-Ortiz
aufgenommen.
- Der zweiteTeil desI. Bandesbietet jenes
Orationaleauf Seite 1-136 (neue Paginieruns in arabischen
Ziffern) und das nPsalteriumcum cantids etc." von Thomasius
auf Seite 137-546.
Mit diesemI. Bande endetealleui Anscheinenach die Aus-
gabeder WerkeTommasis;
sieblieb ein Torso.DerVerleger
Mainardusveranstaltetedaraufhin im Jahre 1746 eine neue
Titelauflage des unvollendetenWerkes in 2 Banden. Der
Gesamttitel
der Ausgabe
Blanchinisund dessenunpaginierte
PraefationebstIndex rerum wurdenentfernt; dafurein neuer
genereller
TitelrLiturgia antiqua Hispanica,
Gothica,
Isi-
doriana,Mozarabiea,
Toletana,Mixta, illustrataadiectisvetustis
- 19 -
1. MT: Cod. Matritensis 1005 (ffli 60), olim Capit. Toletani 35-1;
Pergamenthandschrift in fol. mai. (335X265 mm.), foll. 175, saec. 10., in
westgotischer Schrift in zwei Kolumnen. Auf zwei nicht foliierte Blatter
folgt das Psalterium von S. 1-215; dann das Hymnar mit neuer Pagi-
nierung von S. I - CXXVI; endlich zwei Bliitter ohne Nummer, auch
mit Hymnen. Folgendes sind die Anfange der in der Handschrift ent-
haltenen Hymnen1):
Seite Seite
') Uie Hymnenanfange sind stets im Wortlaute des verbcsserten Teites gegeben; die
Yurianten gtehen bei den einzelnen Hymnentexten.
- 22
Seite
Seite
^ Pag.
LXVI
n.LXVIIsindResoript.
Die3nachgetragenen
Hymnen
sind.Sacram
tempus
etc." nnd die 2 nachstfolgenden.
Das Blatt war in derganomBreitebeschriebeD
und allea
mit Nenmen versehen.
- 23 -
Seite SeiU
Gaudete flores martyrum . fol. llla Laudem beatae Eulaliae . fol. 118a
RomaneChristi fortis assertor A solis ortus cardine . . . 118b
lllb Fit porta Christi pervia . . 118b
Christi caterva clamitet . . lllb Festum Christe rex per orbem 118b
Verbumsupernumprodiens. 112a Veni redemptorgentium . . 120a
Vox clara ecceintonat . . 112a Fenojacere pertuJit. . . . 120a
Incliti festumpudoris. . . 112b Hostis Herodesimpie . . . 120a
Clementisfestumcelebratur Catervamatrumpersonat. . 120 b
hodie......... 113a Quartodie iamfoetidus. . 120b
Vocisauditaenovitasrefulsit 114a Tuncille ludascarnifex. . 120 b
Fons Deus aeternae pacis . 114a Christus est vita veniens in
I)ecus sacrati nominis . . . 115 a orbem 121a
Sanctissimae
Leucadiae. . 115a Astantes pariter sexus uni-
Germinenobilis Eulalia . . 115b genae I21b
Solve vocem mens sonora . 133a lucundum nobis hunc diem 148 b
Almi prophetae
progenies
pia 135b 0 magne rerum Christe
Puer hic sonat lohannes . . 136 a rector inclite 151 a
Roxgloriose
martyrum. fol. 152 a Christe
rexmundicreator fol. 160
a
Exsultet caelum laudibus 153 a Deus ignee fons animarum 160 a
Benignitatis
fonsDeus. fol.'299
b Sollemnefestumplebs
lamsurgitboratertiaj Et benigna
promite. . - iol.:
nos 300 a lam nunc ad illos
n
335 b
Nunc sancte nobis spiritus jj 300 b properareconvenit. .
Rector potensveraxDeus rt 301a Agnes sepulcrum est
Dicamus
laudes
Domino. n 301
a Romulea
in domo.. " 336b
lam cursus horae sexies n 301 a Nec non et ipsosprotegit
advenas 337 b
Fundereprecestempusest n 302b
Convexa solis orbita . . n 302 b Adest miranda passio |
Perfecto trino nuniero. . 303 a Levitae 338b
n
3401,
Cibis resumptis congruis n 303a Beate martyr prospera .
Sol angelorum
respice.. 71 303b 0 sacerdotum inclita
342a
Cultor Dei memento . . n 303b corona
') Vers 25 (= 5 im mozarab. Hytnnas) ist mngedichtet in: Splendent perBpicuo lumine
ardna". - Nach Vers 27 (=7) ist ein Vera eingeschuben- in der Tabelle durcb ? angedentet -,
fnr den ich keine Vorlage auffinden konnte: ,,Nootpm illuminans fulgore pracrio". - V. 123
(= 12) umgeandert:,Hymnorummodnlis ora resolvimus".- V. 155 (= 19), worin Prudeatiug
von sich selbst redet: Lumen, quod famulans offern, suscipe" ward dem Gesange des Volkea
angepatst: nLumen, quod delibat plebs tna, suscipe". - Vgl. die Arunerkungen, weU'he Daniel
(I, 131) zu jener Form unseres Hymnug macht, in welcher er in anderen Eirchen bei der
Weihe dcr Osterkerze Verwendang fand.
20.Eitinmm vestis. . . . MT, LSc, LSd. Per.Octav.Resnrr.ter. III. Katb. IX. 40- 51.
. . . . " . fer.IV. . . 52-63.
21.Snetns antro
22.Clansns
anrinm
.... . fer. V. 64- 81.
, fer. VI. 82- 93.
94-108.
25.Postnt occasnm
. . . MT, LSc. PostABCHS.
Domini. , 104-144+Doxol.
26.Deueigneefons1). " MT,LSd,X. OfSciom
defnnctorura.Katb.X.l
-16.45-48,
57-68,
158-168 (+ 8 Vereen).
27.Scripta
snntcaelr,2)
MT,LSb,LSd,X.S8.EmetheriietCeledonii.
Perint.
I. 1-51+ Doiol.X.
28.EnmartyrisLanrentu3)
MT,LSb,LSd,X. s. Lanrentii. Periat II. 15, 17,393,394,
20-32, 549, 550, 565
(+ 5 Vereen).
29.Gemrine
nobilis') . . MC,LSd,X. a. Enlaliai". Perist.ni.vollst.(+10Ver-
sen X).
30.Bis Dovem
noster6).. MT.'LSc,LSd. s. Engratiae. Perist. IV. 1-16, 53-64,
109-164, 189-200 +
Dozol.
31.MartjTisgestansZoili8)
MT, LSb,X. s. Zoili. Perist.IV. 13-16, 93-96,
101-104, 113-116, 73-78
57-60, 11-80 -r Doiol.
32.Beatemartyrprospera7;
X. s. Vincentii. Perist. V. 1-289 + Doiol.
vornherein
zu vermuten;ein aufmerksamer
Beobaehter
wird
thatsachlich
derAnklangean Prudentius
gar vieleantreffen.Ein
naberes
Eingehen
hieraufniufsichjedoch
dererwahnten
Special-
studie vorbehalten.
Die detaillierte Zusamraenstellung
iiber dasEindringen der
Prudentianischen Hymnen in die Liturgie der Mozaraberwar
schondeshalbgeboten,weil die AngabenChevaliersin seinem
Repertorium
hymnologicum
ganzdanachangethan
sind, be-
treffs Beurteilung des mozarabischenHymnenbestandes
Ver-
wirrung und Irrtiimer herbeizufuhren.
Alle obenerwahnten
37
Nummernsind namlich auch in jenem Werke verzeichnet;aber
wie? Es mag nicht viel einzuwendensein gegendie ungleich-
mafsigeBehandlungund Bezeichnungder einzelnenHymnenund
Hymnenteile. So wird Nr. 32 (unsererTabelle) von Chevalier
unter einer und derselben Nummer zugleich mit dem
Prudentiusbynmus
gleichenAnfangsbehandeltund als ein Bruch-
stuck des letzteren hinlanglich durch die Angabe gekennzeichnet:
n=:73X4. -- B. Gothic." Ebenso Nr. 27 durch den Zusatz:
=18X6(3). - - B. Gotbic." Warum nicht auch gerade so
Nr. 30, also etwa: = 25 X 4 (intermissis ter aliquot stropbis). -
B. Gothic.", anstatt ihr eine eigeneNummer zu geben? Die
Variante nQuem" statt rCum" in Vers 9 ist doch kein Grund,
da auch Nr. 32 in Vers 2 und 10 Varianten aufweist. Ferner
sind Nr. 2 und 3 als divisiones, Nr. 19 als segmentum eines
Prudentiusbymnusbezeichnet. DieseUnterscheidungist begrundet.
Aber wirft die Benennung von Nr. 28. als divisio diese unter-
scheidendeTerminologie nicht wieder vollig ilber den Haufen?
,,En, martyris Laurentii" ist doch viel eher ein segmentumbezw.
ein cento, als eine divisio. - - Solcbe Unebenheiten und unniitze
Nummernhaufung,zumal das Repertorium hymnol. auch die
wirkliche Hymnenzahlzum Ausdruckbringensollte, sieht
man nicht gern in einer sauber und exakt auszufuhrenden
Statistik; doch ware es unbillig, derartige Mangel an dem
ersten Versucheeines grofsen und schwierigenUnternehmens
zu tadeln. Von ungleichgrofsererBedeutung ist, dafsdie
Nummern1, 5-17, 21, 23, 26, 30, 34 und 36 im Repertorium
einfach
mitderAutorenaugabe
nPrudentius"
figurieren
ohnejeden
Vermerk,dafsdieselben
als divisiones
bezw.segmenta
odercen-
tones einesPrudentiushymnus
zu betrachtensind. Wofiir \vird
- 41 -
Vielfaehwurdenunmittelharangefugt,die ebendortbesprochenen
3 Strophen:Fit porta Christi pervia etc.
2) Fenoiacerepertulit etc.(2 Strophen)
fiir dasFestNati-
vitatis Domini (MT, LSdj.
3) Hostis Herodesiinpie etc. (4 Strophen)fiir das Fest
EpiphaniaDomini(MT, LSd); hierbeiwurdendie Strophen
mit
den Aufangsbuchstaben K und M ubersprungen.
4) Katerva matrum personatetc. (4 Strophen)fiir dasFest
nAllisio infantiuin" (MT, MC, LSd, X); die Stropbenbeginnen
hier mit denAnfangsbuchstaben K, M, 0, P. - - X hangt aufser-
dem als weitereStrophenan: nHonor matris et gaudiumetc."
(= 3. Stropheder Divisio, nFit porta Christi etc.") und: nMe-
mentosalutis auctor etc." (= 3. StrophedesWeihnachtshymnus
nChriste redemptor gentiurn1').
5) Quarto die iam foetidus etc. (3 Strophen)fur den Sonntag
nde Lazaro" = Doniinica III. Quadrag. (MT, LSd).
G) Tunc ille Judas carnifex etc. (5 Strophen: T, V, X, Y, Z)
fiir das Fest nCena Domini" (MT, LSd). - In X sind die unter
3, 5 und G genannten Divisiones zu einem Hyninus fiir Epi-
phanie verbunden unrl dureh eine Doxologie abgeschlossen.
Schliefslich ist der schone Hymnus nPange lingua gloriosi
proeliuin certaniinis" anzufuhren,durch welchenArenantius Fortu-
natns den Sieg des Kreuzes besingt. Die Mozaraber (MT, Tc,
LSc, X) verwandten ihn am Charfreitag nad salutationem ligni
Domini".
Jedenfallsliegen meinesErachtenshinreichendeGriindevor,
die besprochenenhymni cottidiani iii die vorliegendeText-
sammlung nieht aufzunehmen: Ihr Vorhandenseiu, ihre Verwen-
dung und Verbreitung nach den Quellen ist hinlanglich bezeichnet;
ihr Text ist allen zugauglich und aus zahlreichen Hss. geschopft,
so dals die etwaigen Varianten der mozarabischenQuellen keine
namhafte Verbesserung des Textes erzielen wiirden; ihr moz-
arabischer Ursprung ist ilberdies iiufserst zweifelhaft.
Eine Ausnahmedurfte der Hymnus ad vesp. sabb. bean-
spruchen, dessen Sonderstellung bereits hervorgehoben wurde.
Im Hymnar von Wincbester steht er als ,,invoeatio ad sanctam
trinitatem", in X als ,,hymnusin II. domin.postOct.Epiphaniae",
in MT als nbymnus cottidianus doiuinicalis". Obendrein tritt er
uns iii den mozarabischen Quellen in einer bedeutend erweiterten
Forra entgegen, und in d e r Forni durfte er in dieser Sammlung
wohl nicht fehlen. Naheres an der betreffenden Stelle.
In ahnlicher Weise war aus ahnlichen Griiiiden meines Er-
messens mit jenen Hymnen de Communi Sanctorum zu ver-
fahren, die zuni festen Bestande aller romischenBreviere gehoren,
und die ich deshalb nicht aufgenonimenhabe. Dahin gehoren:
1. Exsultet caelum laudibus (De apostolis) LSd.
2. Rex gloriose rnartyrum (De martyribus) MT, LSd, X.
3. Sanctorum meritis inclita gaudia (De martyribus) LSd.
4. Martyr Dei qui unicuni (!)<-"uno iusto = raartyre) MT, LSJ.
5. Deus tuorum iiiilitum (De uno iusto = martyre . MT, LSd, X.
6. Jesu redemptor omnium (De confessore) .... LSd.
7. Iste confessor Domini saeratus (De confessore) . X.
8. Virginis proles opifexque matris (De virginibus) . MT, LSd, X.
Hispanoadditain editionecardinalis
Ximenii." Irrig ist letzteres
betreffs der beiden Hymuen auf das Fest Allerheiligen, die
bereits in LSd Aufnahme gefunden hatten, die aber trotzdem
nicht als mozarabischanzusehensind (vgl. die Angaben tiber den
Festhymnus fur Allerheiligenbei Baumer,GeschichtedesBreviers,
Freiburg 1895. S. 255). Auch in LSd ist kein Allerheiligenfest
verzeichnet,soiiderndie zweientlehntenHymnensind als Tages-
hymnenfur fer. IV. und V. verwendet.Folgendesdie Liste der
ausgeschiedenenHyiunen:
selben unter dem Namen des Hilarius auf (a. a. O. S. 66). - I>ir
bediirlen der Berichtigung: 1) Im mozarabischen Crevier steht wohl dcr
Hymnus nBeata nobis gaudia", frcilich, was ausdrticklich zu betonen ist,
ohne Autorenangabe. - 2) Das Citat aus Thomasius ist iibereinstimmend
ungenau; die 3 Hymnen stehen dort pg. 358, 360 und 374 ff. - 3) Nur drr
erstere der drei Hymncn wird von Thomasius dem Ll. Hilarius beigelegt
unter Verweisung auf Fabricius. Aufserdem steht bei Thomasius blofs der
Hjinnus nLucis largitor optime (1.splendide)" unter dem Namen des Hilarius;
die beiden anderen erwabnten durcbaus nicht. Nicht einmal eine solche Er-
klariuig, wie bei dem Irrtume Daniels,kann fiir diesefalsche Angaln1liuhr-
undKayserserbracbtwerden;dunndasdemHJTHDUS nJesuquadragenaiiin
vorhergehende
Lied steht unter demNamendeshl. Gregor,undjcnesvoi
rBeata noV>isgaudia" unter dem Namen des bl. Ambrosius.
J) In Chevaliers
Repertoriumsind alle besprocbenen Autorenangabcn
Danielsals sicherangefuhrt;nur beimbJ.Gregorist ein ? beigefugt.
2)BeiEbert(undManitius,derihmbeistimmt)ist esfrappant,dafseiner-
seitsbehauptetwird, nkeineeinzige (derDichtungen vonHilarius),dic lie-
glaubigt ware, hat sich erhalten" (a. a. 0. S. 136)und anderseitsals Bc-
griindung
ndiemetrischen
Verstofse"
undndasSchwanken
desquantitativen
Princips"(a. a. 0. S. 136 u. 383; vgl. auch S. 181)geltcnsoll. Woher
kenntdennEbert dasMetrumder Dichtvmgen deshl. Hilarius,wenn
erhalten ist?
- 53 -
,Ysmaragdusu
statt BSmaragdus"
handschriftlich
belegt. Diese
vorlaufigenBemerkungenniogengenugen.Zweifelkann nur sein,
ob e oder i vorzuschlagen
ist, vielleicht ein Mittellaut zwischen
beiden.In Versen,wo zur Ergiinzungder fehlenden
Silbedieses
Aushilfsmittelanzuwendenschien,habeich z. B. statt spiritus
"spiritus geschrieben.
Schliefslich ist zu bemerken, dafs in mehreren Versen eine
scheinbarfehlendeSilbedurchDiaresedesDiphthongs,namentlich
von au, zu erganzen ist, so z. B. laus zweisilbig als laus; um-
gekehrt eine scheinbaruberschiissige
Silbe durchSynizese,bezw.
konsonantische Lesungvon i und u, getilgt werdenmufs, eine
Erscheinung, die bekauntlich bei altklassischen Dichtern schon
vorkommt. Die graphischeBezeichnung habe ich austechnischen
Grunden in solchen Fallen unterlassen. Hierhin gehort auch
der alte Brauch, den unechten Diphthong eo, namentlich in
Eigennamen als eu und soniit einsilbig zu sprechen und zu
schreiben. Aus dem Grunde habe ich die Schreibweise der Hss.
in Wortern wie Theuphilus, Leucadia etc. in den Text auf-
genommen. Dafs bei Wortern der U-Deklination im dat. sing.
ofters -ui zu -u zusammengezogen
wird, also spiritu statt spiritui,
darf ich kaum ausdriicklich bemerken.
Vereinzelte Dichtungen religiosen Inhalts kamen mir unter
die Hande, welche wohl zum mozarabischen Liederschatz gehoren,
aber schwerlich fiir clieLiturgie bestirnmt waren. Siehez. B. Traube,
Poetae latinae III, p. 149 sqq. (in den nMonumentaGermaniae").
Fiir die Geschichte der mozarabischenLiturgie sind sie von Be-
deutung und sollen dort herbeigezogenwerden. Hier als Probe
nur ein derartiges Lied, welches interessant ist wegen der Vers-
kunst und der Datierung, und zur Vergleicbung mit Hymnen
ahnlicher Art in diesem Bande erwilnscht sein diirfte. Auch
lernen wir daraus in etwa die Sprachedes ausgehenden10. Jahr-
hunderts, und haben daran einen Fingerzeig filr Datierung von
Hymnen mit ahnlichenSpracheigentiimlichkeiten.Ich entnahm
das Lied, welches meinesWissenssonstnirgendsgedrucktist,
aus Florez, Espana sagradaXXXIII, 472. Letzterer edierte
es aus dem CodexAlbeldensis(jetzt im Escurial), welchendie
MoncheVigila und Sarracino im Jahre 976 geschriebenhaben.
Am Schlufsdes Codexist namlich von gleicherHandein Gedicht
angefugt mit dem doppeltenAkrostichon: Vigila Sarracinusque
- 56 -
nPreces Abecedariae".
1. Ad te clamantes oxaudi, Christe, 6. Fixis genibus te deprecavit,
i * lesu bone, tu illi parce. Aliquotiens dum tribulavit.
2. Benigne Deus, aurem adpone, 7. (ienitor, alme rex omnis terrae,
Ku[g]itum nostnim pius intende. lanuam vitae tu illi pande.
3. Caelitus, alme rex omnis terrae, 8. Inclite Chribte, Redemptor sancte,
lanuam vitae tu illi pande. Delictum eius caelitus dele.
4. Dira peccata quoil r^it tanta, 9. Lugentes, Peus, caelitus audi,
Nos deprecantestu iam condona. Et illi dele, qiiidquid peccavit.
,"i. ExauJi, Chribte, ru[g]itum nostrum 10. 0 renim, Deus, conditor bonus,
Pro hoc defiincto famulo tuo. Citius dele delictum eius.
Clemens Blume.
HYMNODIA GOTICA.
Prologus hymnorum.
1. Miracula primaeva * hymnorum modula clara
Angelicaprompserunt
* nascentc
Dominoora,
Uidelicet paucis * infusa caelitus dona
Resumeretterrestris* pastoruraaciesvisa.
2. In vetere iam quidem* hymnorumrefulserat ordo,
Cum trium ora iuvenum* fornacis igne devicto
Ueteriqae patri filio * iam tunc ab ipsis adiuneto
Sumpserunt hymuum laudum * cunctorum, rite quod altum
Olympi ambit quodque* terrenum circuit gyrum.
3. Beati tam coetus * quam cuncta elementa creata
Tot sacra, tot rara * hymnizavere camena,
Adntmc quod celebrat * toto pie orbe diffusa
Nitens ecclesia * divino sacramento locata.
Wilhelm Meyer aus Speyer (nAnfang und Ursprung der lat. u. griech. rythm.
Dicbtung. Miinchen 1884". In den Abbandl. der k. bayer. Akad. d. Wiss.
Cl. I, Bd. XVII, Abth. II, S. 119 Anm.) nennt diese Verse 40 rythmisclie
Hexameter, welebe aii die fonnlosesteD der longobardiscben Grabschrifteii
erinnern." Ob mit Kecht? - Aufschrift: nlncipit prologus hymnorum."
I. Proprium de Tempore.
1. In Adventn Doniini.
2. Dominica 1. Adveutus.
Atl Laudes.
3. Dominica 1. Adventus.
Ad Vesperas.
1 Cbristi caterva clamitet 5. Venit Deus factus horoo,
Kcrum parcnti, proximas Nitescat ut cultu novo
Quas csse sentit, gratias Renatus in nato Deo
Laudesque promat maximas. Factus novus vetus honio.
2. Vatom poli oracula 6. Natalis binc ob gaudium
Pcrfecit olim tradita, Ovans tropaeo gentium
Cuni nos rcdemit unicus Renata plebs per gratiam
Factoris orbis tilius. Haec festa praebet aunua.
3. Verbum profecto pruditam 7. Adventus bic sollcmnibus
Tulit reatum criminum Votis feratur omnium,
Sumensquenostruiu pulverem (,)uos sustinerc convcnit
Mortis peremit principuin. Tanti diei gloriam;
4. A tnatrc natus tempore, 8. Secundusut cum venerit,
Sedserapiternus
a patre Orbemque
terror presserit,
Duabus in substantiis Suecurrat liaec bumillima
Personasola est numinis. Susceptionisdignitas.
MT; LSd; X. -- Feruer: Cod. ms. Trevir. 1404. saec. 10. in. (Mon, I, 4"n
M. - Aufserdem im Hymnar. ms. Severin saee. 10/n. Cod. Vat. 7172 und
J'aris. 1092;und in einer Hs. zu Engelberg61. fol. 174.
1, 1 caterbaMT, LSd; clamitat M (entsprichtfreilich dem Keim; ..!,,r
aiicb 7, 4 vernachliissirrtden Keim, wie uberliaupt ein gelegentlicbes\l.-
Srlnai vora Reimedt-n Mnzaraberneigen ist; femer korrespondiertclamitrt
mit promat). - - 3, 1 profectum X, M. - 5, 2 nobo MT. - 5, 4 verus bomo
X, M. - 6, 2 ObausMT. - 6, 3 gratia MT. - 7, 3 Quo LSd. 7, 4 Tauti
- 65 -
Feria 2. ad Vesp.
1. Verbum supernum prodiens,
A patre olim exiens,
Qui natus orbi subvenis
Cnrsu declivi temporis.
MT; LSd. - - Der altehrwiirdige llynmus (Mone I, 49 set/.t ibu in die
Mitte de.s 5. Jahrh.) scheint nicbt mozarabischeu Urspruii^s YM si-in. Er
lirstrlit aus vier Strophen, denen spater eine Doxologie In verschiedenen
Fassungeu angefiigt wurde. Das reichhaltige QuelLeu- und Litteraturver-
zeichnis siehe Chevalier Kep. hymuul.
Cfr. Anal. II, 35. Zu dera daselbst aus dcm Hymiiar. Moissiac. (K.Mi
gebotenen Texte folgendu Varianten: 1, 3 orbis MT. - 2, 3 Audito ut prau-
conio MT. --3,1 ludexque cum adveneris MT, LSd. - o, 2 Rimare MT,
LSd. -- 4, 1 Nou demues artemur malis MT, LSd. Diesc Lesart ist voii
grofsem Iiiteresse. Ist ndemnisu iiiclit vielleicht als simplex zu iudemnis
(iudemuatus) aufgefafst, also demnes == damnati im Gcgcnsatz zu boatis in
4, '"'>'! Das larblnsere ,,deiuum" der mcisteii llss. dfirfte danu nino Korrektur
iler lectio difficilior sein; jihnliches giiltu danii von ndaiimis" in dcii KlnMiiainT
(Xviricher) Hss. 83 u. 129. So miichte man iii mozarabischen Qucllcn die
Vorlage vermuten. - 4, 2 crimiuis (lieim; aucli so in KM, criminiim eiii
Schreibfehler). -- 4, 4 perennes caelibes MT, LSd (verdient in Uberein-
stiramung mit vielen andereu Hss. deii Vorzug). - Doxolugie-Anfaug: Deo
MT; Deo patri LSd. - Vgl. aufserdem Werner 11.7.
Der Keim ist so rein durcligefiihrt, wie in keiuem mir bekanuten llymaus
mozarabischen Ursprungs.
Feria 4. ad Vesp.
1. Vox clara, ecce, intonat, 3. E sursum agnus mittitur
Obscura quaeque increpat, Laxare gratis debitura,
Pellantur eminus somnia, Omnes pro indulgentia
Ab aethre Christus promicat. Vocem deraus cum lacrimis.
2. Mens iam resurgat torpida, 4. Secundo ut cum fulserit,
Quaesorde exstat saucia, Mundumquchorror cinxerit,
Sidus refulget iam novum, Non pro rcatu puuiat
Ut tollat omne noxium. Nos, sed pius tunc protegat.
"
1, 3 Pellat DW (Monemachtbeim HyronusBChriste,qui lux es et
_ I, 92 - die Note: 80 lanten z. B. die drei erstenVerseeines
Hymnus
in allenHandschriftcn
undDrucken,
dieichgesehen:
Voxclara....
nellantur eminus somnia. Hier rourspellat gelesenwerden, denn es
zieht sich auf vox, nicht auf somnia1'); eminusomniaRc. - 1,4
ChristusRc; AbethraRa. - - 2, 1 turpidaKM. - 3, 1 En sursuraX. -
3, 2 Laxaregratia X. - 3, 4 Auffallenddie Vemachlassigung
der Asso-
nanz.- 4, 4 Sed piustuncnosX, RM; Sednospius tuuc Ra, Rb, Rc;
SedpiusnostuncRd,Re,DW.- Doxologie
sehrverschieden:
Niu BDeo."
MT; Deo patri sit gloria etc. LSd, DW; Praestapater piissimeete. X;
Deopatri. RM; Laushonor.Codd.Rhenov.,nur Rb hat:
Gloria tibi, trinitas, | Aequalis una deitas,
Et ante omne saeculum ( Et nunc et in perpetuum.
Cfr.Migne86, 56; ThomasiusII, 379; DanielI, 76; Roth.n. 41. Ziemlith
umgeandert
ist der Ttxt desHymnus,wie er jetzt im Rom.Brevierim Ad-
vent gebetetwird: En, clara vox redarguit etc. - Ob der vorgelegteText
mozarabischen Ursprungs sei, bleibt sehr zweifelhaft.
Feria 2. ad Vesp.
1. A patre unigenite, 4. Mane nobiscum,Domine,
Ad nos venis per virginem Noctem obscuram remove,
Baptismi rore consecrans Omne delictntn ablue,
Cunctos, fide regenerans. Pie medelara tribue,
2. De caelo celsus prodiens 5. Quem iam venisse uovimus,
Excepit formam hominis, Redire item oredimus,
Facturam morte redioiens, Sceptrum^jueluum inclituni
Gaudia vitae largiens. Tuo defeude clipeo.
3. Hoc te, redemptor,quaesuraus
: 6. Vita, saluset veritas,
Illabere propitius Xriste, rogantesadiuva;
Klarumque nostris cordibus Ymnum sonantes iubilo
Lumen pracbe deificum. Zelam viacamus lubricum.
X. - - Fenu-r: Hymnar. ms. Mni^iat.-. saec. 10. Cod. Rossiau. VIII,
144 (cf. Anal. 11, 80) EM. - Hymnar. nis. Wintoniens. V saec. "/12. t '..(].
Iiiuiclm. s. n. (Stevcnson53) DW. - 1,1 nni^fiiitus RM, UW (dic Assonanz
!>prirlitfiir X). - 1, 2 veiiit ItM, DW. - 1, '.-jU;ipti-iiu;icruceinRM ; liaptisma
cruce DW. -- 1, 4 fideles generan- KM, DW. - 2, 1 prodiit DW. - :_'.::
\'ict.T a morte rediens X; Factura RM. - 2, 4 vita redk-ns KM. - '"-'",1
Lies vielleicht Huc(sc.illabere)?- 3, 3 sensibusU\V. - :'.,4 jiravbetidtlilms
RJI, DW. - 4, 2 Obscuramnoctem removens RM. -- 4, 4 Piam RM, DW. -
5, 1 QueRM; credimus
X. - 5, 2 nuvimusX. - - 5, 3 Sceptrum
tuumque
KM; Tu sceptrumDW. - 5, 4 Tuum defendeolipeumRM. - Strophe6
fehlt RM, DW; nur X hat den Abcdarius vollstaiidig, ji-floch so, dafs anf
Strophe 3 die Doxologie folgt (Deo patri sit gloria) und mit Stropbe4 ein
Hymnusad vesp.fer. IV beginnt.- Als Doxologieist angefugt:Deo patri
sit gloria X; Gloria tibi, Domine, Qui natus es ]{M: Gloria tibi, Domiix-,
Qui lotus es m flumine DW. - Cfr. Migne 86, 74 u. 76; Thomasius II, ::.v.i-
Mone I, 79 (2 Hss. des 14. u. 15.Jahrh.j; Daniel IV, 151. Bei keinem der
panze Abcdarius. Vgl. Vorwort S. 33.
- 67 -
Feria 2. ad Laudes.
8. In Circnmcisione D. N.
Ad Vesperas.
1. Sacer octavarum dies 3. Inde Simeon grandaevus
hodiernus rutilat, ovans ulnis accipit
(Juosecundumcarnem Christus Amplexansque videt laetus
circumcisus traditur, salutare Domini:
Patri, non adoptione, Resolve iara nunc in pace
coaeternus geiiere. artus istos debiles.
2. Spiritu completur alvus 4. Sed nec illa impar Anna
incorruptae virginis, continentia gradiens,
Pariens quae mansit caelebs Quam in flore iuventutis
virgoque puerpera; coniuax viduaverat,
Illibatam genctricem Vagientem confitetur
proles casta eligit. fore mundi principem.
5. Impleta est priscae in eo
legis circumcisio,
Utriusque ut testamenti
se auctorera ostenderet,
(Jui manens in trinitate
universa coudidit.
Damit die Erwahnung von Simeon und Anna im Hymiius auf die
Beschneidung Christi iricht den Verdachteiner Interpolationaufkommen
lasse, fiige ich ein C.ipitulumaus dem mozarabischen Festofficiumauf
CircumcinioDomiiii bei: nlesu Domine, cuius admirabile nomen angclus
praudixit,materimposuit,Sfm eon cognovit,Aiina laudavit:salvapopulum
tuum etc."
3. Sicnos,excelse
Dominc, 4. Ut nonfuscatis
mentibus
Precantestuosfamulos Dies abscedatluminis,
Laborefessosdiei Sedtua (pro)tectigratia
Quietanox suscipiat, Cernamuslucemprosperam.
X. - 3, 4 suscipiet.
- Cfr. Migne86,195;ThomasiusII, 421sq.;
daraus Daniel I, 152.
camur Ea, Rb, Ec, Rd, Re, Rf; deprecc-murKM, DW; vesperi RM, Rb. Re. -
5, 4 cuncta laudes Rd; laudat Re. - Doxolngie in KM: Sit tibi virtus, gloria
etc. (siehe Anal. a. a. O.); Rb, Rc, R<1,Rf, Vatic: Deo patri; Re, JMV: ]>,-,,
patri sit gloria etc.; Ra oline Doxologie. - Re fiigt vor der Duxologie noch
2 weitere Strophen ein (siehe Werner a. a. O.)- - - Cfr. lligne 86, 220;
Thomasius II, 421 (aus X); Dauiel I, 36; IV, 47.
Die BemerkungDaniels (IV, 47) nVersusmozarabicos[Str. 2-4] spurios
habeo bat Wahrscheinlichkeit fiir sich. Vgl. die Bemerkungenzum Ilyninut:
Aeterue rex altissime. Anderstits scliliefst ^icb fStr. 2 stlir passend an, und
zwar sind 2, 1 u. 2 ganz symmetrisch zu 1, 3 u. 4 gebaut: Die Sonne wciclit:
gieb Licht den Herzcn; dafiir riiekt die Nacht heran: gieb Kuhe den Glieil.m.
Fcrner fallt der Umstand ins Gewicht, dafs Vat. u. Rl> dii- Str. 2 aufweisuu,
die schwerlich aus romischer Quelle stammt. Scbliefslich weisen die mozarab.
Quelleu fiir 5, 1 u. 2 entscliii-dc-u l.rs-iTi- Lrs.-irten auf, als d'n- romisclien
<^ucllen. Dafs einmal die Endassonanz felilt (4, 4), ist nichts JJi.-fremdendes.
Einstweilen wird also cin Endurteil noch in der Scliwebe lileiljen miissen.
Die grofstcWahrscheinlichkeitalier spricht dafiir, dafsStr. 2-4 einen ninz-
arabischen Abendbymnus Ijilden, der niit dem romisclieii versclmiolzen wunlc.
Der Text des jetzigen romiscljenAbendhymnuB
nlam sol recedit igneus" ist
budcutcnd umgeiindert. Vgl. Vonvort S. 43 u. 45.
18. Dominica 2. post Epiplianiam.
Ad Vesperas.
1. Christe, lux mundi, salus et potestas,
(,>ui diem solis radiis adimples
Noctem ct fulvam faciens corusco
Sidere pingis,
2. Certis ut totum motibus peractum
Tcmperes mundum vicibus recursus
Atquc resolvas omnium labores
Sorte quietis.
3. Eccc, vergcutem rotat hora solem,
Vcsperis rursum rerneantis ortuni,
Hinc et astrorum cliorus omnis alto
Snrgit Olympo.
4. Nos pio cultu tibi praecinentcs
Vocibus sacris modulamus hymnis,
Sensibus totis simul excitamur
Pangere laudes.
5. Tura libamus tibi, magne rector,
Luraen et sacrumDominoexhibemus,
Fervidum guttas madidumquc summo
Verticc nectar.
6. Praestetut votum, ferat ut medelam,
Donet nt nostris veniam delictis,
Firmet ut sensum, placida quiete
Mulceat artus.
7. Et licet noctis subeant profunda,
Horridis mundi tenebris operta,
Mens tamen nostra fidei supernae
Splendeat ortu.
- 74 -
Ad Vesperas.
1. Alleluia piis edite laudibus,
Cives aetherei, psallite naviter
Alleluia perenne.
2. Hinc vos perpetui luminis accola
Assumetresonanshymniferis choris,
Alleluia perenne.
3. Vos urbs eximia suscipiet Dei,
Quae laetis resonans cantibus excitat
Alleluia pcrenne.
- 75 -
Feria 3. ad Vesp.
Christe,lumenperpetuum 2. Nullusincidatlaqueus,
Astrorum,
fulgorsiderum, Nullisgravemur
hostibus,
Noctemnostramillumina, Nec maculenturcorpora
Conservapura pectora. Per soporemlascivia.
- 77 -
Feria 5. ad Vesp.
1. Christe, qui rcgis omnia, 2. Exeiiiplum dans apostolis
Verbo alis carnem nostram, Kedcmptiuuem corporis
Cruce illuminans eam Cracis oraatu florait;
Perducis ad Denm patrem. Laetemur in te, Domine.
X. - 1, 2 alisque. - Doxolog-ie:Deo patri sit gloria etc. -- ('fr.
Migne 86, 306.
2. Sedensque
caecustencbris oppressus,
Quem voluerat sic nasceretur caecus,
In quem virtus sua cunctis credentibus
Comprobaretur.
3. Gaudetque caecus lumine recqito,
Quem visitabat medicus excelsus
A Patre dilectus, ut ablueretur
Mundi delictum.
4. Plebs Hebraeorura simulque diKeruut:
Veniant parentes; per quos quaesierunt:
Qui caecus est natus, a cuius virtutc
Est illuminatus?
Iii 2. Vusperis.
Ad Vesperas.
MT; LSd. - 1, 1 Fabens MT, LSd; vota MT. - 1, 4 Fonna futuri MT.-
1, 5 caelesteMT. - 2, 1 Cui si consorsclara sidus rutilans MT; Cui sic
LSd.-- 2, 2 sq.Ignitalampas
miseeatur
largitas
JUtraque
libansct-lsa(juis-
nam dextraMT. - 2, 4 pinnigera MT, LSd. - 2, 5 pernix poliatus intime
LSd.- 3, 1 mysterio
LSd.- 3, 3 HeliasLSd; 1.cat-licurru?vgl. iibrigeiis
die Variante nhausto" 6, 3). - 3, 4 Fultu LSd: Ninnibe MT, Ninniiu- LSd.
3, 5 Quod verbi MT. - 4, 3 triumphansLSd; heremoMT, LSd. - 4, 4
Morsu MT. - - 4, 5 resisteustemptatori MT. - 5, 1 Quod MT. 5 2
bostiaMT. 5, 4 Ut holocausta
MT; olocausta
LSd.-- 5, 5 QuaMT^
sordium piacula LSd. - - 6, 1 Poculum mit grofser Initiale (als Zeichcii
einerDivisio?)LSd. - 6, 2 aquaeuibeLSd. - 6, MGuile qui MT; qui
baustoLSd. - 6, 5 ReficiamusMT. - - 7, 1 usu MT. - 7, 2 AdestLsd. -
8, 2 Praeviam
crucem
LSd.- 8, 3 tubeque
concusseris
MT.- 8, 4 ij.sis
LSd; gloriamMT. - 9, 1 Praestaquaesumus LSd. - 9, 3 fruentes,ein
weitererBelagfiir acc.absol.- Die CollationvonLSd besorgtefreundlicbst
Sir Edw. Maunde Thompson, Principal librarian des Britischen Museums.-
Cfr. Migne 86, 896.
- 83 -
5. lesus,suisdiscipulis 7. Petrus
iurabatomnrtras
Dum crncerasuampraedicat, Senonnovissehominem;
Negarisesepraemonet, Vox iamque
galli resonat
Petrusfacturusabnegat. Et Petrusculpamraeminit.
6. 1'etrusfervenscspiritu 8. lesusdum Petrumrespicit,
Secutus,
in praetorio FidemPetritumsuscipit,
Sedagnitusdiscipulus Petrusque
flendorecipit,
NegavitChristumDominum. Quodante pauloatuiserat.
9. Et nos precamur, Domine,
Fidem Petri recipere
Fidemque apostolicam,
Flere pro nostra crimina.
MT; Tb; C; LSd; X. - - 1, 2 canit vivis X. -- 2, 1 Somnuni <'. -
:.!, :: d..b. MT, LSd. - 4, 4 Noctem MT, Tb, X; Noctis LSd. - 6, 2 Falls
,,in praetoriu" init nsecutus" zu verbindeu ist, Laben wir eiuen weiti-ivu Ue-
]<"tiir Verwechslunp;dcs Acc. mit clemAbl. (cfr. 9, 4). - 6, 3 Quem cognos-
centem discipuluin X; discipulis Tb; diecipulnm C. - - 7,3 lam vore galli
MT; Vox namque Tb, C, LSd, X. Vielleicbt: lam voce resonat K11'!11*'1"
So ware der Reim, der sonst eingehalten ist, gewahrt. Zu dcm Zwecke
miifste aber auch 8, 2 geandert werden, etwa: Fidem Petri susceperat; w, 4
namlich zu schreiben namisit", ist schon wegen des sonst vertniedenen Iliatus
bedeuklich. Walirsrbeinlich aber ist der iiberlieferte Text, den ich beibphielt,
rk-r urspningliche, da aucb sonstwo das Abspringen vom Reim uicht zu den
Seltenheiten geb("irt. -- 9, 1 Ut nos Tb. - 9, 3 apostolica C. - 9, 4 nnstrn
crimine MT, C, LSd, X. - In Tb, C und X folgt umnittelbar der liyinims:
Gallo canente venimus; in MT hingegen wird mit Rec-ht letzterer durcli cine
neueInitiale und die Dberschrift nAlius" getrennt; ahnlich in LSd. - Cfr.
Migne 86, 446 u. Thomasius II, 362 (heide == X). Daniel (I, 183) druekt
nur 2 Strophen aus Thomasius ab mit der Bemerkung: nln Thomasii hvin-
nario exstat sub Gregorii nomine hoc carmen magna ex parte ex Amlimsii
elo(|\iiis confectum et pessime tornatum." Daraufhin ist bei Chevwlier als
Autor ,,S. Gregorius M.?" verzeichnct; vollig haltlose Augaben.
Ingrediente Vespera.
1. Vocaris ad vitam, sacrum Dei genus,
Creator asciscensamat, quae condidit,
Kedemptor attrahit benigno spiritu;
Venite, dicit, vester unus sum Deus.
2. Damnationis vos iugum pressit grave,
Collum dedistis ponderi nequitiae,
Obstrangulavit guttur et pernicies,
Substarequidquid adfuit, totum ruit.
- 86 -
Feria 4. ad Vesp.
Ad Primam.
Ad Vesperas.
1. Ad cenam agni providi
eStolis albis candidi
Post transitum maris rubri
Christo canamus principi.
LSd. - Wahrscheinlich nicht mozarabischen Ursprungs. Der Hymnus
bestehtaus 7 Strophen+ Osterdoxologie.Quellenu. Litteratur s. Chevalier,
Repert. hymnol.
Cfr. Anal. II, 46. Die Varianten zu dera dort gebotenen Texte: 1, 2 Stolis
alvi LSd. - 2, 4 vivimus LSd (so auch im Hymnar. Moisiac.; vivamus ist ein
Druckfehler). - 5, 2 Per quam LSd (quem ist ebenfalls ein Druckfehler). -
5. 4 Reddito vitae praemio LSd. - 6, 2 redit de uarvero LSd. - 6, 3 tradons
vinculo LSd. - Von Kcdeutung und Interesse sind namentlich auch Text
uml Varianten der Rheinauer Hss. (s. Werner n. 55). Dem Schreiber der
IIs. 91. saec. 11. in. bat sichtlich 1, 2 Schwierigkeit bereitet; er versucht
2Konjekturen:
n*stolis^1^'1ca:ididis."
Hiersehen
wir dieGenesis
desTextes
im jetzigcn romischen Krevier, erkennen dcn ursprunglich iiberlieferten Text
iiinl vermuten seinen Ursprung aus der Liturgie der Mozaraber, w<> ja
ottrrs ein vorgesclilagener E-Laut die scheinbar fehlende Silbe herbeisehafft.
Entgegenstehende Bedenken aber schwachen den Wert dieser Vermutung
bedeutend ab.
1. Te centiesmille legionumangeli
Concentu plauduntet canoraiubilant,
Christelesu,alpba et omnipotens,
Sepultusolim et vivens in saecnla,
Testisfideliset verumprincipiam.
2. Qui mnndihuiusdeiecistiprincipem
Redimens orbemtuo &\mosangnine,
Sanctuset verusgenitusingeniti,
Reserans clausumet opertumobstruens,
Faciens Deo regni sacerdotium.
3. Tu, Dei pignushominisque
filius,
Septieslibrum signatumsignaculis
Solveresignadigniorrepertuses,
Agnus occisusseptempollens cornibas
Septenofulgenset lumine flammeo.
- 89 -
(ias Futur im Text<- ili-r Il-s. ilurftf sii-li aN Hezeichnung der Bestimmung',
der Aufgabe der 4 apukalyptischen
Tiore erklarenlassen. Petensad
astra ist meinesErachtcns als korrespondierend zu per genus, voce, ore auf-
zufassen,also: rDer nacli A.lk-r-Art riic-fende"hat Cbristus siunbildlich zu
vcrkiindenndurchseineRic-btung
(= als hinstrebend)
zu denGestirnen."
Ilart i-t tn-ilicli die Konstniktion. - 7, 1 Auch hier durfte der auf den ersten
Blk-k augenscheinlich vunk-rbteText urklarbar sein, wenn wir eine Ellipse
dcr Priipositiou cura (sc. senisalisj annehmen(cfr. 4, 3 Qui dextram= ad
di-xtram); also: BDk- vii-r Zeielien mit jc 6 Fliigeln habeu ein jedes u. s. w. -
7 '"'"Vigilent LSd; dormieudi nnsciuntTc; Vigilant semper sine requie X. -
7, 4 Vicim Tc; exclaniautcs Tc. - - 7, 5 Ille qui Tc; qui venturus (uhne
i-st) X. - 8, 1 circum qnaliter X. - 8, 2 cuncti nebeisTc. - 8, 3 laurea-
tis X. - 8, 4 aromatis Tc. - 9, 1 laus, sapientia MT, X. - 9, 2 thronum
paternum Tc. - 9, 3 regnans Tc. - 9, 3 siraul tribus una Tc, X. - Cfir.
Migne 80, 637. - Der Hymnus ist offenbar rhythmisch zu lesen, und zwar
wohJ nach dem Schema:
I. Text in Tc.
Ad Vesperas.
1. Actcriicrex altissime 4. Ut trina rerum machina,
Redcmptor ct tidelium, Caelestium, terrcstrium
^uo mors soluta deperit, Et infernorum condita
Datur triuinphusgraliac. Flectatgeuuiam subdita;
2. Qucm lex subacta tartari 5. Nec sit salus ullo modo
Marcensavcrnodispulit, Tuo foris vocabulo,
Carensmucronepessimo A quo creata cuncta sunt
Throno remisit patrio. Et recreata sancta sunt.
3. Scandens tribunal dexterao 6. HaectantaChristi gratia
]';ilris, potestas
omnium Nexumtulit peccaminum,
Collataest lesu coeliius, Sumpsitquecorpusproprium
Quacnon erat liumanitus. Totumqnepossidetpolum.
- 97 -
Ad Vesperas.
1. Sacrate veni spiritus, 5. Quos Petrus constans arguit
Ore patris paraclite, Non, nt putatis, vino sunt
Pollicitus qui dudum es Repleti sed espiritu,
loele vate, editus. De quo propheta loquitur.
2. Temporibnsnovissimis 6. Post haec receptoplurimi
Implenda inquit viscera Verbo rimantes cordibus
Deo cunctorumplacita Auctaqueplenitudine
Vaticinareinsignia. Christi iunguntur agmini.
3. QuemDeusnoster hac die 7. Mysterium,absconditum
Effudit in discipulos, Quondamquod erat Israel,
Ascendens,ut promiserat, Nunc revelatnm canitur,
Morte devicta ad sedem. Ostensumin apostolis.
4. Quosvidenscaecaet invida 8. Hic diesquinquagesimus,
ludaeaplebssic fatetur Qui iubilaeustraditur,
Plenosquemustoclamitant, Sollemne nobisgaudium,
Dum non credunt magnalia. Remissionisproprinm.
- 99 -
In Laudibus.
Ad Vesperas.
47. Sabbato.
Ad Nocturnum.
48. Salilial.
Ad Vesperas.
1. Rerum Deus fons omnium, 3. Concede nunc mortalibus
Qui rebns actis omnibus Uti malorum hostiis,
Totius orbis ambitum Instare iam virtutibus
Censu replesti munerum, Et munerari prosperis.
2. Non actibus fessus manens, 4. Terroris ut cum iudicis
Laboribus non saucius, Horror supremus coeperit,
Cunctis quietem das aegris, Laetemur omnes invicem
Curis roant ne morbidis. Pacis repleti munere.
MT. - 1, 3 ambitu. - 2, 3 Cuncta; sehr befremdlich ist der metrische
"Verstofs in ndas aegris". - 3, 4 munerare. - 4, 3 Laetemus. - Cfr. Migne
86, 926. - Betreffs dieses hochst interessanten Hyrnnus, der den Abschlufs
der sechs Schopfungstage besingt uud die Series der Hymni cottidiani iiber
das Hexhiimeron beschliefst, a. Vorwort S. 44.
51. Ad Anroram.
52. Ad Secundam.
54. Ad Quartam.
1. Qui amne nunc quadrifluo 2. Scelus dimitte proprium,
Evangelistarum rigas Aufer tepores mentium,
Mundi quaternos cardines, Omnesquedignos effice
Andi, precamur, supplices. Compunctionis munere.
3. Corpus libido non terat,
Non ira maestis subrepat,
Informet actum veritas,
Servet pudorem castitas.
MT. -- 1, 2 Umstellung der 2 Worte wiirde die sonst eingelialtene End-
assouanz herstellen. --3, 2 Neale andert: ira raentis; mit Unrecht. -
Cfr. Migne 86, 936; Neale 10, daraus Daniel IV, 43.
55. Ad Qnintam.
1. Qui tot libris per Moysen 2. Fac nos tuis in legibus
Aevum ruentem instruis, Sic permanereperpetim,
Quot sensibusnos corporis Quo spiritu et corpore
Regi,redemptor,praecipis, [Te] concinamus
naviter;
- 104 -
3. Repelle,quod pavescimns,
Concede,quod te poscirans,
Ut te pium, raitissimum
Laudemns in perpetuum.
MT. 1,1 toth libri. - 1, - Evum (Neale andert unnotig: In aevum
inentem instruis). - 1, 3 sq. unlesbar; ich acceptierteden von Neale, im
Anschlufs an Lorenzana, vorgelegtenText. -- 2, 4 vor nconcinamus"ein
Loch in der Hs. - 3, 1 pabescimus. - Auffallend,dafsanch hier 2, 2 gegen
die BonstdurchgefuhrteAssonanzverstofst. - Cfr. Migne 86, 937; Neale 11,
daraus Dauiel IV, 43.
56. Ad Sextam.
57. Ad Septimam.
58. Ad Octavam.
59. Ad NiMiain.
60. Ad Dechnam.
61. Ad Undecimam.
62. Ad Dnodecimam.
64. Ad Completam.
1. Noctis taetrae primordia 2. Tu omnibusda gratiam,
In laudibus transegimus, Tu fessaquoqnealleva,
Nunc te precamur,trinitas, Errata dele crimiDum,
Ut praecinentesaudias. Exclude iuge scandalum.
3. Lax vera nos illurainet,
Mentis tenebras effuget,
Ut pax abundet omnibus,
Qoi te, creator, credimus.
MT; Ta; LSd; X. - 1, 1 primordio Ta. - 2, 2 alleba MT, Ta. -
2, 3 crimina MT. - 3, 3 habundetMT. -- Cfr. Migne 86, 929 (= MTj
und 965 (=X); Thomasias II, 425 (Abdruck aus X mit den 2 Druckfehlern:
1, 1 Noctis terrae u. 1, 2 transigimus), daraus mitsamt deu Fehlern
Daniel I, 141.
66. Ad Tertiam.
68. Ad Tertiam.
Tempore paschali.
69. Ad Sextam.
70. Ad IVoDam.
Per Annum.
71. Ad Nonam.
In Quadragesima.
1. Convexa solis orbita, 3. Hac Petrus hora mystica
Novem volnta circulis, Claudi resolvit vincula,
Horae peracto trauiite Nunc visionum cognitor
Ter conficit ternaiium. Terno recnr&u terminat.
72. Ad Completorinm.
1 Assunt tenebraeprimae, 3. Nos spiritu perarma,
Noctis taetrae excursus, Invicta radix David,
Cum canticiset hymnis Disrumpevincla noctis
Nnnc dedicemur omnes. Et da iubar salutis.
2. Nam tempus illud hoc est, 4. Somni quies sit grata,
Quod leremias dicit, Mens pervigil resurgat,
Snrgendum esse nobis Non sordidemur actu
Primordio in noctis. Nec spiritu gravemur.
5. Sed corpore et mente
"Spiritu fervente
Vestigio impigro
Te conseqoamur,Christe.
BIT, LSd, X. -- 1, 2 terre X. - 1, 3 ymnis MT. - 2, 1 Nunc tempus
LSd; illut MT. - 2, 2 Ihieremias MT, hieremias X. - 2, 3 SurgendamX. -
3, 1 per arma X. - 3, 2 In vita X. - 3, 3 vincula X. - 4, 1 Somno LSd,
X; quiescit X. -- 4, 4 grabemur MT. - 5, 2 ferbente MT. - Cfr. Migne
86, 928 u. 965.
73. Ad Completorinm.
1. Quieti tempus adest, 3. Ut sub umbra alarum
Quo fessa membra quies Tutissima tuarnm
Obtineat innocens Protecti maneamus
Et Christo vigilet mens. Ad laudesque surgamus.
2. Pelle a nobis, Deus, 4. Sit gloria et honor
Rogamus, omne taetrum, Deo patri et proli,
Anguis prisci malignum Paraclito aequali
Yirusque mortiferum. In saeculorum saeclis.
MT, LSd, X. - 2, 2 QuaesumusLSd. - 2, 3 priscis LSd; pricis X. -
3, 4 Ad tuasquelaudesMT; Tuasquelaudes LSd; Ad tuas laudesqueX. -
4, 1 Sit gloria et potestasLSd, X. - 4, 3 coaequaliMT, X; quoaequali
LSd. - 4, 4 saecula X. - Cfr. Migne 86, 929 und 965.
74. Ad Completorinm.
1. Sol angelorum, respice, 4. Frugalitas tu sensuum
Qaem concnpiscit mentium Sator, salus, refectio,
Intenta visu castitas Potus cibusque, gaudium,
Sursura manentem cernere. Lnx atque virtus cordium.
2. Quo cuncta pollent caelitus 5. Repelle membris lubricam,
Cursu, recursu prospero, Ne polluat, lasciviam,
Quo vita constat omnium, Ne foeda vexet passio
Intende grates supplicum. Culpetque mentis actio.
3. Da servulis custodiam, 6. Virtutis infer copiam,
Quatemperentnrcommoda, Qua conferasclementiam,
Aversa sint innoxia, Oblitns ut peccaminum
Corruptane sint pectora. Donesquietemtemporum.
- 111 -
75. Ad 1'ompletorinm.
Diebus dominicis.
76. Ad Completorinm.
In Quadragesima.
1. Lucis auctor clemens, lumen immensum,
Lumen cnius fulget sanctus aeternus
Christus, cum quo regnat, cum ipso in unum
Et sanctus spiritus, una potestas.
2. Taetrae noctis huius caliginem pelle
Serpentisque fraudem, quaesumus, fuga,
Nos armatos crucis signaculo salva,
Sacrosancto tuo nomine dita.
Cfr. Migne 86, 931; danach (bezw. nach Lorenzana) Neale 6 sqq., ab-
gedruckt bei Dauiel IV, 26. - Neale verband vorliejjenden Hymnus mit dem
eben bozeicbneten ,,Mediaenoftis tempore" zu einem Ganzen, wogegen Daniel
1. c. mit Recht Einsprache erhebt, wenngleich nicht alle seine Griinde stich-
haltig siml.
81. In Puriticatione B. M. V.
Ad Vesperas.
1. Sacer puritatum dies 3. Inde Simeon grandaevus
hodiernus rutilat, ovans ulnis accipit
Quo secundumcarnemCliristus Amplexansque videt lactus
t empl o Simeon traditur, salutare Jtomini:
Patri, non adoptione, Resolve iam nunc in pacc
coaeternus genere. artus istos debiles.
2. Spiritu completur alvus 4. Sed nec illa impar Anna
incorruptac virginis, rontinentia gradiens,
Pariens quae mansit caelebs Quam in flore iuventutis
virgoque puerpera; coniunx viduaverat,
Illibatam genetricem Vagientem contitetur
proles casta eligit. fore mundi principcm.
5. Veneranda tunc ex lege
offeruntur munera
Turturom columbarnmque
bina in sacrificia,
Corporis quae animaeque
puritatem doceant.
X; (Strophe 5 auch MT u. MC). - Vorstehender Hymnus deckt sich in
Str. 1-4, abgesehen von den gesperrten Worten in Strophe 1, voll.standig
mit dem Hymnus ,,Sacer octavarum dies", dem er walirscheinlich nacli-
gebildet wurde. Es geniigen daher die Varianten zu Strophe 5: 5, 1 Tunc
veneranda MT, MC, X. - 5, 4 sacrificio X. - 5,5 Quae corporis MT,
MC, X. - 5, 6 doceret MT, MU; docerent X. - Die Anderungen bezweckten,
den rhythmischen Accent rait dem Wortaccent in Einklang zu bringen; dabei
ist freilich die Gefahr vorhanden, das Urspriingliche vervvisclit zu haben. -
Cfr. Migne 86, 1088; s. Vorwort 8. 46.
82. In Annnntiatione B. M. V.
I. Ad Vesperas.
1. A solis ortus cardine 2. Beatus auctor saeculi
Et usque terrae limitem Servile corpus induit,
Christum canamus principem, Ut caro carnem liberans
Natum Mariae virginis. Non perderet, quos condidit.
- 118 -
3. Clausa
parentisviscera 5. Enixaestpuerpera,
Caelestisintrat gratia, QuemGabrielpraedixerat,
Venterpuellaebaiulat Quemmatrisalvo gestiens
Secreta,quaenonnoverat. Claususlohannessenserat.
4. Domuspuaici pectoris 9. Deo patri sit gloria
Templumrepentefit Dei, Eiusquesoli filio
Intacta nesciens virum Cum spiritu paraclito
Verbo creavit filiura. Regnans per omuc saeculmn.
MT, LSa, LSd, X. - Die Strophen6 - 8 (FH porta Christi etc., (jenus
superninuminis etc. und Honor matris et gaudium etc.) wiederholensich im
ti.l^eudenHymnus als Str. .-6 und sind deshalb hier von mir ausge-
lassen. -- LSa hat nur die 3 ersten Strophen; LSd hat die 5 er ten
Strophen; darauf folgen die Hymnen nFestumChriste rex per orbem" und
,,Veni redemptor gentium", alsdann erst nFit porta Christi pervia". -
Die Uberschritt in X lautet: nln festo annuntiationis sanctae Mariae Vir-
ginis", in MT nlii diem sanctaeMariae" (vgl. hietzu dasVorwort ts 46f). -
Die 5 ersten Strophen sind dem bekaunten Abcdar des Sedulius ent-
nommen. MT macht vor ,,Fit porta Christi pervia" die beachtenswerteNote:
nln alia festivitate non dicitur". Das soll wohl bedeuten: Statt der sonst
im Seduliushymnus folgenden Strophen nFeno iacere pertulit etc.u sind hier
am Muttergottesfeste und nur dann die 3 ebenfalls den Abcdar mit F, G, H
weiterfiilirenden Stropheneiuzuschalten. Diese 3 Strophen kommen vielfach
auch als besonderer Hymnus vor. OVj sie mozaraVjiscVienUrsprungs sind,
bedarf noch eingehender Untersuchung. Die Verbindung derselben mit
den 5 Strophen aus Sedulius findet sich sonst nirgends vor. Naheres beim
folgenden Hymnus. - Cfr. Migne 86, 1291.
II. Ad Laudes.
In Laudibus.
85. In Assumptione B. M. V.
In Laudihus.
89. In sanctaeAgathar.
Ad Vesperas.
1. Adesto, plebs fidissima, 5. Tunc demum martyr acrins
Venustum festum gratia, Afficitur verberibus,
Laudum deprome carmina Pectus, papilla tollitur
Cbristoque vota maxima. Castumquecorpus tunditur.
2. Beata virgo Agatha, 6. Magnussed Cbristi senior
Fide clara ct germine, Disrumpit claustra carceris,
Mundirefellensnoxia Redditpapillamintegram
Adepta est caelestia. Curatqueomnia vulnera.
3. HaecgraviterChristumamans 7. Sic, sic puella sanctior
Ipsumque
solumpraedicans, Tantoadeptopraemio
Extensa iussu praesidis Genu orando flectitur
Artatur imo carceris. Fuuditquecaelospiritum.
4. Saevifuroreiudicis 8. Mox namqueclarusiuvenis
Christipuellaterrita, Tabellamscriptamdeferens,
Sed virgo sanctaimpiis Mente sacra pronuntians
Libare renuit aris. Defensionempatriae.
- 129 -
6. QuamQuintiauuspraesentariiubens
Idola vana cogit adoranda,
Fortis puella Christnmest professa
Fide perfecta.
7. Iratns iudex sibilat crudelis,
Tortores suos excitat imraanis,
Torqneri iubet delicatum corpus
Puellae sacrnm.
2, 3 poena
MT.-3,2 Agatem
MT.- 4, 4 Praemiaque
X. - 5, 3
Spemque
fixamX. - 5, 4 invictaX. - 6, 3 puellaretinetin ChnstoMT
verschriebenaus 5, 3. - 7, 2 excitat in malis MT; in mamillis X. - 9, i
torquitur MT. - 9, 3 abscidi MT, X. - 10, 4 mamilla MT. -
Splendor
sanctus
X. - 11,2 emicatMT,X. - 12,3 volitariMT.- 13,2
cunctisMT. - 13, 3 SilbanumMT. -- 14, 4 Fugiit MT; Fu^it X. -- 15, 3
in caelo X. - 15, 4 Toga cum .anctisMT, X. - 16, 2 tumula MT;
hrmoris X. - - 17, 2 Volcns inquirit X. - 18, 1 Miratam X. - 18, 2
comprobarisMT. - 18,3 EtheneusX; EthenusoderEtnenusMT; eructaubit
MT. - 19, 2 expandentem
MT. - 21, 1 clerusdecantatur
MT. - 21, 2
accepturaMT, X. - 21, 4 sacrumMT, X. - 23, 1 Cuiusquefestumannuis
MT, X; recursumMT; rccursibusX. -- 24, 1 lionore MT; carminaque
MT, X. - 24, 2 sacraeet merita X. - 24, 3 in caeli X. - 25, 4 lugi
per aevoMT. - Cfr. Migne 86, 1094sqq.; Acta SS. Feb. I, 59 sq.;
Daniel I, 183 sqq.
Ad Vesperas.
Atl Laudes.
5. Refutansnamquedogmataperversa
Rerum fatetur omnium auctorem,
Celsi parentis coaeternam prolem
Orbem creasse.
6. Aris hortatur daemonnmlitare,
Spernens artatur bacis catenarum,
Collo gravatur pondere bolarum,
Compede pede.
7. Fit gregi pastor magnumdocumentum,
Urbi monstratur veluti contemptus;
Hinc ovans defert Christo vota laudum
Victor insignis.
8. Fictile vicit ratiocinando,
Vanas perdocet artes liberales,
Indicit sensuni potios disertnm
Trium puerornm.
9. Suboles sequens, genetrix quos mitlit
Agonjzandos iiraesule cum almo,
Qui alapati putrem et magistrum
Eundfm dicunt.
1. [Fideles]Christi praeparate
mentem,
Babilaefestum[celebr]aterite,
Voce et corde promite [huic bymjnum
Et laudem Deo.
- 137 -
Strophe 8 feblt.
9. Christus qua
. . voluntati
Per eius trina
Et cr . . .
MC.- 1, 1 properate
mentero. - 2, 2 Hahietaulam.- 3, 1 Fidehs
loci adgrababit.
- 3, 3 Ort[atur].
- 4, 1 ornare
iubet.- 4,2 Opem fefelht
quem.- .5,3 regis.- - 6, 4 Extrenodolore.- - 11,1 turbo aspectu.-
11, 3 Onustum.- 12, 2 Unvergtiindlich.
Zum Verstandnis cfr. Acta SS. lan. III, 185 sqq.
9. Mercatusmagnesancteseuapostole,
Exaudi nostra saepia praeconia,
Linquenspeccatanostravel facinora,
Furvum serpentemet invidum, comissime
ludex, subverte,tegaturter sulfure.
10. Trino sit magnasemperergo gloria
A cunctis narnque tiliis perennia
Nnnc et per saeclasaeeulorumin omnia,
Unito namque sit Deo piissiraa,
Semperqui et saeperegnat ipse, gloriu.
L&d. - - 1, 2 Celsode semper.-- 1, 3 Celsoqui. -- 1, 5 perfectuniet
caterva.- 2, 2 mitigando consinms.- 2, 5 filius. - 3, 2 Deum patrera
inclitum. - 4, 1 Liquens; Indiae. - 4, 2 clementia.- 4, 3 Magnumque.-
5, 2 Possint; semperunda.- 5, 3 magnani.- 6, 4 Cum.- 7, 1 iiitirmus. -
7, 2 Maestisvinclis vel ipse tunc vel espite.- 7, 3 sancto.- 7, 4 con-
locabit " - 8, 1 piti>;.- 8, 2 Tulem quara. - 8, 4 Et sanctum sanctiset
pius piissimus.- -;, ~>Ho.stemqae. - - 9, 3 Liquens.-- 9, 4 Turbam ser-
penteraet invidain conissimam.- 9,-5 tergater ter sulfura.- 10,3 Et nunc
et. - - Akrostichou: Ecce uiiiuis Bartholumei apostoli (iue,m fecit Leo
Melfitaniu.
3. Quaepaternaderidendo 7. Caediturnamquesuspensa
flagravel supplicia virgisquepertunditur,
Nonattenditpravaverba, Aeneumque vasrepletura
cor ad liaec non posuit, resina et oleo
Sed serenopoenasvultu Pice simulquetorrente:
sustulit viriliter. ibi alma raittitur.
4. Ipso nominebeata, 8. Uudis impressamarinis
quod Christina dicitur a Christo eripitur,
Appellari virgo pia Serpentium omne genus
et a Christi nomine depulit saevitia,
Derivatum patenssuum Mortem simnl ac tormenta
esse sic vocabulum. reputans pro nihilo.
5. Paternam tide probata 9. Tribus itaque devictis
iram teranens despuit, profanis iudicibns
Celsogaudiooppleta Trinitatein confitendo
divinitus gratia, triumphat feliciter,
Depellebat ac supernis Sic e saeculo vocata
incumbebat praemiis. migrat ad caelestia.
6. Nulluin banc tormentum fregit, 10. Tuo namque in honore,
nulla mors perterruit, virgo sancta, canimns,
Sed alacri corde cuncta luva cunctos supplicantes,
perferens certamina tege tuos famulos,
Irridebat cruciatus, Funde preces pro delictis
perdita vesania. Christo regi Domino.
11. Et tu, Christe, rex iminense,
audi preces supplicum,
Vota accipe cunctorum,
culpas dele scelerum,
Haec in festa hic orantes
esto in subsidium.
5. Laetusquemiles in caelumaspiciens,
Parata cervix gladium suscipiens,
Suoquefuso dedicatumsanguine
Corpussepulcrohumatumreconditur
Astigitanaeurbique reponitur.
6. Ad cuius corpus sacrum aegri veniunt,
Claudique,surdi, caeci vel lunatici,
Christum confessi salatem recipiunt
Et vere sancti martyris oracula
Sanitatisque medelam percipiunt.
7. Tu intercessor, alme martyr, praevius
Pro nostris malis intercede crebrius,
Ut abluantur cuncta nostra crimina.;
Animas nostras corpusque omne liberes
De persequentis inimici insidiis.
8. Indulge nobis, pater clementissime,
Pro tui sancti intercessu martyris,
Dele secreta, cuncta laxa criraina,
Ut annuis in tuis semper laudibas
Istud canamus festum laeti cordibus.
9. Gloria patri personemus famuli,
Gloria Christo concinamus pariter,
Qui nos redemit pretioso sanguine,
Mittens in nobis spiritum paraclitum
Heredes fecit in caelesti gaudio.
MT; X; Florez, Espafia sagrada X p. 472 sq. ^Hymno Gotico del
martyv S;m Vrispiu contejado por v\ P;ulre Roa con <lnsM*s. p. 85." F. -
1, 1 Insignem Christi Crispinum X. - 1, 2 suum X, F; laliit MT. - 2, 2
perspiciens F. - - 2, 4 Paraclisunic|iieF (wohl Knrivktur). -- 3, 1 suae sic
('liristus pnsnit X; sigiium (,'briiti F. -- 3, 2 Qui ipsum Dei pietatem ex
r.-iclii vidit rulere X; <)ni ipsuni ]iic ex caelo vidit eolere F. - 3, 4 Sed ille
forti et alacri animo MT; Sed alacri animo X. - 3, 5 Kenuntiavit MT, X. -
4, l Oniiiipf.t.-ntiMT. - 4, 2 Tanta MT, X. -- 4, 3 poenasMT, X. -- 4,4
Nec sitini famis corpore coumaculat MT; \i.-c sitis famis corpus comma-
culat X: nniiiimculi-ut F. - 4,5 pnti-rat MT, X. - 5, 1 miles cum caelum
aspiceret F. -- 5, 3 dedicato MT, iliratn X. - 5, 4 humanum reconditur X. -
"i, 1 rni-pns v,x.iti.|iu" v.-uiiint X, F. - 6,5 accipiunt MT. -- 7,2 intercede
propitius X. ^mpius F. - 7, .', m.-tra incta MT, X. - - 9, 1 und 9, 2
Gloriam F, X. - Cfr. Migne 86, 1251 u. 31, 199.
Tamajo (VJ, 224) schreibt v..rlif^euileii Hynmns dem Uischof Montanus
VOllToledo(522- 5:31)zu, leidcr ohnejede J!i-irn"unlung. Die Strophen-
anlangeergeben
dasWurt ,,Infolnti". als,, , in Akroatichon.(>bEi^enname
.'.1.i- wahrscheinlicher == Infulati, Hyronus eines Infulierten, eines Bischofs?
1. Barcinon,laete Cucufatevernans,
Corporis sancti tumuluin honorans
Et locum sacri veneranssepulcri
Sparge ligustris.
- 151 -
5. Tu passionisgloriam 6. Sicsicdocens,
quodverumest,
Quaestuoblatodistrahis, Fundisbeatumsanguincm,
Mercedemortemcomparans, DitanscruoreAfricam,
Cum te feriret carnifex. VerbodocensHcsperiam.
7. Tu ductor in terra pius,
Tu martyr in caclestibus,
Quod praedicasti dogmate,
Fac nos tenere per precem.
2. Nampersonabat
vocibus 8. Tormenta
cessant
viscera,
Praeconis
vox frequentior: Virtus datur martyrii,
Deorumest sollemnitas, GratiasDeoagimus,
Libemustura promptius! Qui est fidelisomnibus.
3. Haec audiens miratus est 9. Magnus est Deus omniurn,
Qui dat victoriam Quirico,
Gemensque se hortatus est
Pro confirmandas animas,
Quiricus: inanissimis
Non deshonoremidolis. Qni credunt ChristumDo-
minura.
Ad Vesperas.
113. In sanctat-Eiijilieniiae.
1. Ecee, micantia veluti sidera
Nostrae Eufimiae certautis tropaea
Se volvens advexit anni rotatile
Cursu nobis iam celeri.
2. Uota cum gaudiis, crimina lacrimis
Mixta perpendere nuni1 omnes cogimur,
Causarapiaculi venite praepetes
Christo regi persolvere.
- 161 -
114. ln .sanctai*
Ad Vesperas.
1 Honorem sauctae Eugcniae 4. Castani vitani duni agcret
Castis cananius laudibus, Coenobioquedegeret,
Christi tideli iubilo Pater effecta monachis
l)ulci psallamusmodulo. Matrem celabat legmine.
2. Qui dudura sanctam virgincm 5. Edax amor libidinis
Puro sacravit pectore, Vexat pectusMelaniae,
Mentis arcana possidens Pulchrumvultumqnaevidcrat,
Sacro nitore illuminat. Amore caecocarpitur.
3. Fidelis Christi famula 6. Quaravirgo Christi praevidens
Mundi calcat iactautiam, Veris pellit eloquiis
Artum callem arripiens Saevumquevirus aspidis
Vitani caelestem sequitur. Certo refutans carmine.
- 163 -
uiiuioq T;J[
"*UIISBUOIU
oSju sipns
OJ.IUABJisnd onli y
on.i[9fj ]3 ardtid onijiuSi^ii ijog
,is saajijrud uinn \\
Ad Vesperas.
1. Fulget liic honor sepulcri Virginem videte nostram,
martyris Eulaliae, quam sit index gloriae,
Quae sacro signavit idem Quae fide probata terret
passionurastigmate; sic furentera iudicem,
Huc vocat adesse cunctos, Praedicans crucis honorcm
convenit occarrere. vel salutis indicem.
In Laudibus.
/\(1 Vcspcr.i-.
1. Gaudet caterva uoliilis 4. Faustus benignus priinus est
Dei repleta gratia, Effatus: Huius temporis
Trium sacrorum martyrum Condigna non est passio,
Praeclaraest sollemnitas. Fratres, futuram ad gloriam.
2. Templum beata trinitas 5. Beatus lanuarius:
Pcrenne coudidit sibi, Aperta, inquit, ianua
Ex ijuo novum depromitur Est iam nobis, ut gaudia
Dalcissimnmqae canticam. Caeli fruamur optima.
3. Hi tres viri concorditer 6 Et Martialis praebuit
Ad passionem veniunt, Assensum almum, oninilms
In trinitatis noniine Sanctis et Deo ut gloria
Hostem vicerunl pessimum. In cuncta dicant saecula
- 175
Ad Vesperas.
1. Fons, I>eiib, \itac 7. Oinnia tormenta forti
lux, origo lurninis, percucurrit pecton\
Aspice plebem cauent<jiu 1'ostijue poenas et catenas,
IVsta suiunii martyris, ungulas ac verbera
Excipe vota pimiutum, ('arnea claustra relinquens
suinc laudum carmina. raigrat ad caclestia.
2. En, tui Felids ;ihni 8. 0 nimis Gerunda felix,
pangimus insignia, o beata civita^,
Tu resolve vincla liuguae Nil raalorarn tu pavescis
dans sunora canti'a, frcta tanto inartyre;
Ut tua rite qucamus 1'ostulata pronieretur,
promere magnalia. quisquis hic confluxerit.
In Laudibus.
4.
Ad Vesperas.
1. Clara saactorum una, Hicrusalem,
Mater, exsultu, nimium laeture,
Filii multi quia sunt desertae,
Quam virum habens.
2. lacobus ob hoc vocitatus lustus
Sacram conscendit sacer ct catliedram,
Sancta sanctoruni solus imle intrat,
Virgo quod exstat.
3. Canic hic frater Domini vocatus
Gratia fretus et aposlolatu
Imbuit plcbes pie custodire
Dogmata Christi.
4. Ardua posthinc positus iu arce
A malis, (Jhvistum ut uegct venisse,
Confutat dogma schisma iiupiorum
Pharisaeorum.
Doxologie:
<;iori;ipsallatchorusetc.)MT,X. - Leiderist ausdemMetrumkein
Anhaltepunkl
fiir dieTextkritik zu gewimien,daderHymmisnur rliytbmisch
X<"Imiitist. Der Hiat ist haufig; nur 4, 3 wiirde eine Elision aufweisen,
wislialli srliou aus dem Grunde die Lesart von LSd, namlicli scliisma st.
diserte, in den Tcxt uufctuoinmeuist. -- Cfr. Migne 86, 136. Vgl. di-n
llymnus:Chirumnobis,Christf,tui; dersclbe
giebteiiiigeGesiehtspuuktc
tur
den Text des vorliegenden Hymnus.
Ad Vesperas.
1. Deus sanctorum, psallimus 7. Verbisquc mitibus prinmm
(Jliristi canentes praemia, Gaudere sese simulat
(^ui sancto largus spiritu Adoraturum pollicens,
Triuniplium dedit parvulis. Natum regressi ut prodant.
2. Ex orc qui iufantium 8. Scd pustquam Deo muiiiti,
1'crfecta laude Doniini Uolis terra evanuit ;
Totuni potens in omnibus linmanc tcniptat faciuus
ArU-s lostruxit ^abuli. Cunctis igiKjtum saeculis.
:'>. ({m mcntem regis ini]iii 9. C'liristuin Betlilccm audicrat
Vix [imtus] agens stimulis Div(in)o nasci oraculo,
Dcum regemque Dominuiu Urbis andito noinine
1'ussc suasit pcriiui. Parentis nuti
4. Wagi sequuutur iudiccin 10. Jsascentistempus cumputans
Duceutis facem sideris, JnlVa biiiialuiu pucms
Quae ortu sui lumiiris Matruin raptos|ab) uberibus
Aeterno .scrvirut icgi. iubet impius.
5. Herodes nalum nietuit 11 testes sibi Domiiius
Kfgeni ludueau dcbituui, C'i-'rto jiassurus tenipurc
In qua extcniuin gfnere Pius redemptnr oiniiium
Succedi timcbut bibi. Laude sacravit perpetim.
(3. Edicto caeli pusito 12. Oblatis matrura fletibus
Magis iutenif territus Osteudens seri lacrimib,
Totius causani.succuli At in futura gloria
Caecusignoiat ambiens. Ccrtis ineti com gaudiis.
X. - 2, 1 quoque. Vielleicht zu lesen: Ore qunrjueinfantium. Weil
<>ttt
TS Hiat (4, H; .5, 3; 8, 2), so i*t liier Elisiou miuder wahrscheiulich; ver-
iibrigfns 9, 2. -- 3, 2 Lorenzana: Visorum agens. - 4, 2 faciem. -
.".,:! ."xtcnius. - - 6, 2 Magis iu ti-rram. -- 7, 1 Verbisqnemittis. -- 7, 4
iil jirodiMint. -9,4 Parentequo uaseitur; vielleicht Glosse.- 12,1 niag-mn
tli-tibns. 12, 3 Ad futurani gloriani. - 12,4 meteturgaudiis. - E> folgt
in X: Memi-utii, s.-ilntis auctnr; I^nvn/.ana ergiinzt dic Struphe aus detn be-
kannten Weihnachtshymnu.s. ] )ann der Anfang der Weihnachtsdoxoloirif:
(ilria tibi, Domine,Qui natus es de Virgine. - Cfr. Migne 86, 132.
- 191 -
,,Exeunte vespera."
Puer hic sonat lohannes, 3. Precibus favc, rogamus,
Geniti Dei alumnus, Pietas redundet alraa,
l)onrini potens amicus, Miseris adesto nobis,
Rutilis lucerna orbis Rejileat salus labentes,
Rutilo peracto sole. Facinus remitte cunctis.
Sapientiae loqucla, 4. Patriam regat modestus,
Deitatis aptus index, Acies recedat ensis,
Vetulae refusus alvo, Perimeiis ruat peremptus,
Uteri senilis ortus, Gladium retundat ignis,
Palrio dccorc clarus. lugulum recliuet liostis.
5. Sit houor Dco ter uni,
Genitu ab ore patris,
Paraeleto sit perenni
Similib tcnax potestas
Et apex lionoris alti.
MT;Tc; LSd; X. - Fc-riier: Apographum Burriel Cod.Matrit.-n. Dd 73. 13.-
2, 1 Sapientia MT, Tc, LSd. B; loriu.-l;u- .M')', T,-, X, B. - - 2, 3 refiiNu-
Tc. - 4, 1 modesta.sLSd, B. - 4, 3 ruat premt;iit.-m MT, Tc; per im nti-m
X. - 4, 4 Gladius Tc, LSd, Glidius B; redundat Tc, retuudct LSd. - 4,5
luculus Tc, lugulus L^d; recli liusK-s MT. - 5, 1 si|. lU-o L-t nui^eiiitu rl'i-,
LSd, X, B. - 5, 3 !Sit para.-lito MT, Tc, LSd, X, M ^egeu das riuliti^ ge-
handhabte auakreoutisclie Versuiafs. - Cfr. Migue ^G, 113'J.
Ad Vesperas.
Hic lohannes,
mirenatus 2. Huncthori vinorepletus
de senili viscere, sanguineiubet rui,
Aute iudicemprophctans, Qnarestupramcaeditaudax
quarasit indexeditus, coniugalis
criminis;
Praeiit nascendoChrislum, Sed sacramsumit coronam
praeiit et mortnus. laureatusgloria.
- 197 -
Ad Vesperas.
1. Iste electus loliannes, 3. Accipit Dci parentem
diligendi promptior, in suis praecordiis,
Advocatus in perennein Ut minister veritatis
vcritatis gratiam administret virgini,
Mcrcedem (asjsumcns honoris, <t>uaeDeum enixa sola
arabit, olitinet. vivgo sempcr astitit.
2. Insula 1'atliriios tencri 4. Istc. supra pectus illud
imperante promitur, '-i-iiipiterni numinis
Conspirit illic refusa ('orporis usu reclinis
raelitus mysteria liauriebat intinia
Et profunda, quae notavit, Spiritu, quae indicabat
mente narrat ardua. veritatis gutture
- 198 -
5. Ad crucem
tractusredemptor Nonaduratterramignis,
essematrisfilium aeremnon sauciet,
Dicit istum,rursusipsam Non refundatultionis
cssematrcinpraecipit, tristecaelum turbines,
Carneunus,spirhualter Nonreclinetin ruiaam
ut manerenttilii. orbem ira funditus.
6. Ultimaepraenotus horac Dccidatdelictumomne,
srinderetunc praecipit subsequaturgratia,
Terrcamfossamministris, Auferatur culpa tota,
qua reclinisirruit, sit salutiscopia,
Mortis et vice quicvit Sit rcmotacunctalabes,
omni vivens saeculo. augeatur caritas.
7. Te rogamus,
te prccamur, 10 Gloria sit Deopatri,
sancteChristi apostole, gloria sit filio,
Tolle pestem.auferulcus Sit paraclitomanenti
et fovetolanguidos, semperingensgloria,
Pelle morbum,caedehostem Dcus vivit per omnc
ct remove scandalum. saeculorum saeculum.
MT; LSa; LSd (nnr Str. ,8-10); X. - Ferner: Hymnar. ms. Moissiac.
saec. 10. Cod. Rossian. VIII, 144 fCfr. Anal. II, 82) RM. - Ilymnar. ms.
Scverin. saec. 10/n. Cd. Paris. 1U'J'J.I'S ~- Cmlil. ms. Rhrmov. (Wcrner
ii. H4>: Uod.Turic. 91. sacc. 11. in. Ka; Cod.Turic. 2. saec.11. Rb. -
Hrev. ms. Caelestin. saec. 14. Cod. Mazarin. 360 (778): !'(.'.
Aufsurdem enthalten don vorstehcnden Hymnus: Hymnar. ms. Severin.
saec.I0/n. C.'<id.
Vat, 7172.- Ilynmar. et oration. ins. Ik-nedictin.(Casiuens?)
saec. /io. Cod. Vatic. Ottobon. 145. - - Psalt. et hyranar. ms. st. Sophiae
lienevent. sai-c. 11. Cod. Neapol. VI E 43. - Psalt. et hymnar. ms. Benevent.
aaec. 12. Cod. Neap.d. VI F 2.
1, )! pfrbennu KM, Rb. -- 1, 5 Ille mercem assumensKM; Mercem
."issiniM-iisLSa; Mercedem sumrns la, Ivb, PC; honoris feblt KM ; anmris PS,
Ka, Kli, PC. - 2, 1 sq. teneris Doniitiaiins imperat; am Kande: imperante
niittitiir PS. - 2, 2 imperante mittitur Ka, Kb. - 2, 3 Concipit Rb; retulsa
LSa, RM. - 2, 5 notabit MT, LSa. - 2, 6 mentem Ra; arda Ra. - 3, 1
parciitnni LSa ; parente IJM. - :'i, 4 ut ministret X; ut miuistei' KM; ac
ininister PS, Rb; virginis RM, Pg, Ra, Rb. - 3, 5 Quem Ra. - 3, 6 semper
exstitit PC. -- 4, 1 super Rb, P(J; illut LSa. - 4, 2 sempiternum X; luininis
K'M; niniiiiiis Ra. - 4, "'! nsum RM; reclivns X; reclines Ra; reclivis PC. -
l, .">Spiritnque MT, LSa, X; Spiritusque PC; Spiritus quae RM, Rb; Spiritus
i|iii Ka; indagabatPC. -- 4, 6 veritatis gratia MT ; gratiam X. - 5, 2
inartyr suae tilium Rb. - 5, 3 Dicit ipsum PC; rursum Ra; ipse RM; ipsi
(COIT.ipsius) Rb. -- 5, 4 matrem esse PS, Rb; esse matris RM; praecepit
(corr. praecipit) Rb. - 5, 5 unura Ra; spiritus alter X, RM, Rb (corr.
spiritu). -- 5, 6 raaneret RM, Ra; Rb; filii fchlt X; filium Ra; filius Rb. -
6, 1 Ultirnae praeventus X; praeii"tatus PS. - 6, 2 tunc feblt, iiber d. Linie
humumRb. - 6,3 Terram ministris X; Terreant fossaRa. - 6, 4 quare
drclivus X; quam reclinis RM, Kb. - 6, 5 Mortis vitae juievit X; Mortis
ct vitae PS, Ra, PC; et vicem RM; ad vicem Rb. - 6, 6 omne vivens MT,
LSa, X; bomeni vivens RM; omuem Ra; saeculum Ra, Rb, PC. - 7, 1 te
deprecamur
PS, Rb. - - 7, 2 sancteDei apostole
PS. - 7, 3 pestesRb. -
7, 4 fobetoLSa;languidns
Rb.- - 7, 6 remobe
LSa.- 8, 1 aduretRM,
Ra; terrae Ra. - 8, 2 aereRa. - 8, 3 Nostraefundat PS; Refundet Ra;
ultioui MT, LSd; ultione X. - 8, 4 tristem RM; tristet Ra; turbinem X,
Rb; turbineRa. - 8, 6 acerbamira X; iramLSa; orbem ire Ra; infiinditus
- 199 -
In Laudibus.
3. Quibis novenisaunuisrecursibus
Spemcumserendae prolis in seostenderet,
Assunt parentes, ire nuptum suggerunt,
Ijuo liberorum castaprocreatio
Avos perenniconsecraretnomine.
4. Sed,ecce,Christiservusad Deumfugit,
Septeradiebusnoctibusquepervigil,
Quid ipse dicat, quid velit, iam consulit;
Adest Deus docens fidelem servuluro,
lubens, salutis appetat conubium.
5. Firmatus idera gratiae oraculis
Surgit parenti laetior consentiens;
Ex more virgo tunc puclla quaeritur,
Mox Basilissa sorte huic desponditur,
Decus decori compar hic adiungituv.
6. Adest et ipse nuptiarain iam dies,
Urbis vocata multitudo convenit,
Plcbcs vicinae civitatum coufluuut
Urbana laetae concinentes cantica,
Amore carnis perstrepentes cymbalu.
7. Sparsis sonoram musicis conceutibus
Meloa pcr omnem civitatem personat.
Cantu sonora concrepabant organa,
Lyrae strepentes tinaiebaut chordulae,
Cavis plateae perstrepebant citharis.
8. Sed baec beatus gestiens contemnere
Mentem futurae praeparat victoriae;
Ac ipse victor tradita cum virgine
Intrat sacratum iam tori cubiculum,
Jllic reclines contuentur mox Deum.
9. Scd prima virgo dona sentit muuerum,
' Quil>us beato mox odoris nectare
Tori refusa iam sacratahorrcsceret;
Hinc fundamentacontremiscuntlectuli,
Et luce clara innovantur caelibes.
10. Fulgorc postbinc praeeunte lampadum
Rox Christus illis luce clara ostenditur
Chori angelorumvel sacrarumvirginuin;
Visu salutis intuentur cernui,
lam tunc foventur, tunc doceuturamplius.
11. Hoc sacrosanctoprovocati muncre
lunguntur ambo iunctionespiritus
Et carnis actum nescientes lubricuin
Tenent beatumcaelibesconubium,
i^io spiritales proferant partus Deo.
- 201 -
1. lam passionisinchoandaegloriam
Fides beati luliani provocat,
(^uamMarcianusnuntiatamnon ferens
Omnes fideles martyrum sacrichoros
Flainmis peruri pcr satellempraccipit.
2. Ast lulianum, quem rebellempertulit,
lubct suspcndi, verberari fustibus,
Sed unus ex his caesor ausu jiestifer
Sacrata diris membra tundcns ictibus
Carens ocelli ultus est mox lumine.
I4o. in -ani-tar
lu Lauditiu-.
In Vesperis.
1. Virginis sacraetriunipliuni 7. Hacrisvirgiuuin superni-.
plebs alumna parili accita consortiis
Cniicpiitu lustac caclcbti Sangoine
p-.iratum ex gratia monte vicit
Resoact piisque modis Gemiii.i proiudu
almis pandat cautibiib. laureuta gloria.
2. Cliens, ccce, Christe, cuetus 8. Haec buprriio soli
uddit votu dedicaos, <iv;ts,sic perpeluis
Martyris ut pixrc queat Angcloruiii mixla choris
[irnpriis piaculis novuin pangit rantirum,
Hurrcndis semper carcrr, Triuiniiliat potita n-^no
inunitus suttVagiis.
3. Haec saepeinunduinliostriiii|ue '.' Indc ccrnui piccaniur,
vicit simul impium, rex serene, servuli
Te cordis amoi'e sequi-ns Ef simul piaculorom
taetrum calcat zabuluu, jiandentcs facinora:
Gemella serta corona lain mcdclis fovc, pater,
caelo pollet perpetim. quos Irementes conspicis.
4. Huius inculatu niagis 10. Huius acro impetratu
consors claret Occidens, terge nostra crimina,
Rccinens senipcr triumphuni Scclcrum nodos resolve,
locis praestat ccteris, cla fomenta gratiae,
Caespite sacrum cruorein Ut tecum sempcr victuvi
caelo arrham vindicans. gloriemur, liagie.
5. Intrepida Deo saepe 11. Pelle iram, arcc pestem
famulans comminuit a nostris confinibos,
Tenacis mundiquc vitam Gladium hostis retuude
simulacruni profanum liuius prece martyris
Ilico regis tremendam Et bupeniani da quictem
patitur sententiam. tuis, Christe, fnniulis.
6. Variis adflicta poenis 12. Gloriaui patri canamus
mentis calens ignibus, Christoque perpetuo
Gladio confossa hoslis Etiani cum sancto simul
caelo reddit spiritum; utriusque spiritu,
Hinc loco mutatur corpus Qui Deus unws aeternus
vivens Deo perpetim. regnat ante saecula,
- 208 -
11. (.) locum vere beatum, 14. Hinc te, Deus, postulamus,
quo cruur rcconditur nt precantes audias,
Sanctus ille parvulorum Pcllc morbos, solve vincla
:id salutem plcbium, ct rclaxa crimina,
multa sanitatum Utque illaesi futuram
signa aegris cftiuunt. appetamus patriam.
L. Assunt puniceaflosculavirginum
Caelestiplacido rore virentia,
(.tuarumvasa poli stigmatesiderum,
Saecli flaminigero igne probata sunt.
2. Haec primis olei imbribus illita
Ignescunt facibus cordis in aethera,
Noctis perfidiam hostis et irapetum
Yincentes fidei lumine optimo.
3. En, lusta pariter atque Rufina est,
Quae clarent meritis, moribus iuclitis,
Discreto siquidem nomine virgines,
Uno sed stndii munere martyres.
4. Thesaunim Domini legibus inclitum
Vasis tictilibus corporis unice
Gestantes pretio vascula distrahunt,
Quo quaestu satient viscera pauperum.
5. Sed his subsidiis callidus artifex
Frangit testacea vascula invidens,
Ne testa hominum scanderet aethera,
Et pulvis tieret gloria caelica.
6. Hinc robusta fides fragmine fictili
Gliscens martyrium corporis excipit
Praestans femineo praemia sexui,
<Juo celsa valeat sidera illabi.
7. Ob hoc, vita, salus et via, veritas,
Te summis precibus, Chiiste, reposcimus,
Harum suffragio nos tibi consecres,
Quarura tu fidei voce placatus es.
8. Mentis nos facito lampadevirgines,
Fluxu corporeo eftice liberos,
Ut votis rigidis corda calentia
Gestantes habcant regna perennia.
9. Te nostra iubilet gloria perpetim,
Qui solusDominustrinus et unuses,
lugi imperio saecula continens
Et cuncta dominans,omnibusimperans.
MT; Tc; LSb; LSd; X. - 1, 1 flusculaTc. - 1, 2 CaelestisLSb. -
1, "">stigmataLSb. - 2, 1 primumolei X; ignibusTc; inclua Te; indita
LSI,.- 2, 2 Ingesennt ilT, Tc, LSb; ImescitX. - 2, 3 perfidiaX. - 2, 4
Vinceu^X. 3, 2 claresLSb. - - 3, 3 DiscretosTc; virginis Tc. 3, 4
uno et studuiLSb. - 4, 1 inclite X. - 4, 2 imici MT. - 4,4 satiantTc,
LSb. - 5, 1 SetLSb; callibusTc; calidusLSb.- 5,2 invidusTc; mundens
- 5, 3 NecX. - 5, 4 Et pulbi essetMT; pulbisLSb.- 6, 1 Hic LSb"
- 213 -
framine Tc; fracmine LSb. - 6, 4 Quo celso valeant sidere MT, Tc, LSd,
- 7, 2 rex Christe poscimusMT; Clmste rex postimusTc, LSb, LSd. -
8, 1 MenteMT, LSd; vos faciteX; lampadaTc. - 8, 3 rigidosTc; regidis
LSI,. -- 8, 4 regnacelestiaX. - 9, 4 imperasX. - - Cfr.Migne86, 1159
und 31, 439.
Festum,turba,sanctissimum, 2. Mammes,
puer sanctissimus
Hyinnum dicainusDomino, Et unicus parentibus,
Qui sanctumsuummartyrem Adbaeruitconvallibus,
Collegit inter augelos. Successitcum pecoribus.
- 215 -
5. Dehinc praescitoselegisapostolos:
Petrum,Audream,
lohannemet lacobum,
Bartholomaeum ludamque et Simonem,
Thomam,Philippura et Alphaei lacobum,
Matthaeum vero vocans a teloneo.
6. Hinc post asceusum,Christe, tuum ad caelos
Propere pergit .qni ad Aethiopios,
Mox a Candacis susceptusest eunuclio;
Praestigiatos liberavit a magos,
In sonino vertit dracones saevissimos.
7. Exhortat coetnm vanos deos temnere
Et Deum verum lesum Cbristum credere,
Ut paradisi fruantur delicie.
Mox ab Eglippo est accitus principe
Et prolem eius suscitat a fnnere.
8. Rex videns credit, et plebs templum construit,
In quo rex lot.us coniunxque baptismate,
Cum Eufranone plebs et Effigenie
Almam ducentes vitam in progenie,
Usque dum coepit Irtacus regimine.
9. Convocat namque rex rudis apostolum
Eique regnum spopondit dimidium,
Ut caelebs illi detur Effigenia,
Cui bis centum almae in coenobia
Virgines erant sacra cum velamiua.
10. Ad haec Matthaeus Irtaco exortus est:
Fas non est regis sponsam servo ducere
Nec Christi sponsam fas est tnae copulae
lungi. Ob hoc mox Irtacus apostoli
Percuti iussit pectus ictu gladii.
11. Orans confossus,migrat caelis anima;
Aurum mox praebet virgo Effigenia,
Et Christo dignom construunt basilicam,
In qua Matthaeus requiescit in urna,
Vigent virtutes per aeterna tempora.
12. Virgines uri rex praecepit, sed flamraa
Veutusinvergenscremat regis atria;
Mox est percussus totus elephantia,
Proles abreptus daeraonissaevitia,
Et pater caesus ense efflat animam.
13. Regnumhoc cepit frater Effigeniae,
Beor gestabatnomenex baptismate,
Quemsanctusmartyr unxeratqucclirismate;
Provinciaesunt plenaemox basilicae,
Quo canunt Deo dulci modulamine.
- 221 -
lu Vesperas.
In Laudilius.
17. Ultimus dies cum ille 19. Quo tibi percompti, alme
resurgendi fulserit, Michael fortissime,
Non reoram sorte vincti Hienisalemgloriusue
mancipemurtartaro, simusmixti carmine,
Sed urbano Incis loco Ut imraensoperfruamur
deputemur libero. rite lucis lumine.
18. Duplex tunc honor dum sanctis 20. Laudem soli trino fantes
digne dignus redditur, nuniiui multimodam,
Non indignis mala nobis Spiritus, patris et agni
obvient, quae gessiraus, mox adepti dextiraiii
Sed mutandi transferamur Guuduumus, exsultemus
ex fidc sideribus. affalim per saecula.
LSd; X. -- 1, 2 Der son.st lir.-iclitctcn Assonanx u-L-pvii kninitr rnan
npotissimus" erwarten; abi-r hier wic an alinlielieii Sti-lK-n (6, 2; 13, 2;
17, 2) tritt dafiir der Uciin mit drr lictrcBi-nik-ii llall>/.i-i]i- i-in. Amli-rwarts,
um da.s glficli hier zii erledigen, rciint dic c-rstc Vurszeile eintT iStrupbc
mit di/r Schlnfszeile dcr vorhergehenden; sn 7, 2; 10, 2; 15, '..'. -- I, ">Aye
Uis LSd; A-^rus nuucupatus X. -- 1, 6 ut Dominus I-SJ, X. - '_!,1 nulac
vasus LiSil; vasis X. - - 2, 4 virtutumque |irai-miiiriis X. - 2, l> rnriisrn,
JjSil; curiiscans uvites X. - 3, 2 turn' lnis LSil. - ','", 1 i-i-ntu nixns LSd,
X; aj,rii.stu ]>Sd. - ;!, 5 Arcem X. - '">,0 >i/nior X. - 4, 3 bis <lm> X. -
4, 4 flunifii i's X. - 4, 6 adsistaus, korrigiert aii-* adadstane LS<1; adastans
X. - 5, 1 sacro vultus X. - 5, 3 iirbauo LSd, X. -- 7, 1 tlavns LSd, X
(beachtenswert dk- Allituration; aiioli sunst im Hviniius). - 7, '_' vnlaiililnis
X. - 7, " Immane. - S, "> caeli felilt X. - 9, 4 turliibus daetnoaicis X. -
ll.t, 'J e eaelu missus altor cs LSil; lator cs X. -- 11, 6 aL-uiginati X. -
"!"', '2 revoluto X. - !"'', -i Aniiiiali.-in LS.l; Aurio alleluia aulac X.
14, 1 incnte di.j<-iis IjSil; (.-arrus X; 1. vicllciclit ims iiifiiti- ili-i-ros. -- 1-4, """
caeno molli X. -- 14,4 libidim- LS.l, X. -- !"">,5 Labes ulluin X. -- 16,2
"iissa I>Sil. - 16,3 clives X. -- 17, 1 Ultiino LSd, X. - 17, 2 resurnjeriti
LSd. - 1S '_' di-iua iligiiis X. -- 18, 4 oblip-nt X. - - 18, 5 S.-d niitainli
X. - 19, 1 praiM/acti alirn- X. -- l'.l, 4 sic ciiixi LSil; sint ciiixi X.
Auffallend ist die vom Ulivtlitiius M-rlan^te Hetuinnig: adsistens 4, 6;
i-i-ti'ii;a S. f; ijiiai'>i'iniiis 11, 1; rciriuve 12, 1; liustilis 15,4; trucident 15,6;
uiid ilucli ist I!(_TJiiditcT recht gpracbgewandt. Solche Thatsachen verlangen
bci dfr Textkritik und Heurtcilung- der Metrik ernste Beachtung.
Cfr. Migne 86, 1213 (= X mit einigen ungliicklicln n Knijjekturen
Lorenzanas); danach Neale 203. Letzterer uuterdriickte di<- Halfte der
Strophen: tttr. 3-7, 12-15, 19. Eine Probe, wie \vcnig <\<-rWi Urtiz oft
zur Unverstandliclikeit enrstellte Text dun-li gpatere Koiijt-ktnri-n dem Ori-
ginale naher geliracht wurde, liictct Strn|ihe 8, 2 sqq. Lorenzana sclireibt:
Hurailem praelatus axeni | non linquis fastigio,
Ille dum refuga plectitur | insolens in tartam;
ohne daliei rinsolens" als seine Zutbat aozumerken; dafs bei Ortiz in der
ersten Halbzeile 2 Silben feblten und ,,plectitur" zur zweiten Hallizeile ge-
hcirte, entging ihm. Neale anderte alsdauu:
Humilem praelatusaxem| non linquis faatidio,
Ille duin refuga cadit | insolens in tartaro.
,S ist dasMetrum wiedergesichert,aber der Kiriu? Nealeiibersahwc.bl,
dafs in vorliegendemHymnus oftraals(cfr. 2, 3; 3, 2; 3, 5) statt in c. abl.
der lilofse Ablativ gebraucbtwird, also (im fasti-rio allein richtig ist: Auf
dem Gipfel der Maclit verliefsMichaeluiehtseineilim zukommende de-
miitigeStellung.- Der Text NealeswortlichabgedrucktDanielIV, 106.
Blume, Hymnodia
Gotica. 15
- 226 --
Ad Vesperas.
MC; X. - MC zugammenhangend
nur von 8, 1 bis 20, 3; im Vorlier-
gi"licniU-n nur ciii/clnf \Vurti.' rrlialten. -- 1, 1 prompte X. - - 1, 4 Omiiis
X. - 1, 5 pnr.-i ivdit . . M<': piip> redite X. - 2,2 Kt Mc<liu],-uirMC; in-
dnlis indigena X. - 2, .5 Fidei X. - 3, 5 audientos optimo pracsidi X. -
6, 1 obiciens X. - 6, 2 Cousulto eunctos X. - 7, 1 His eum X. - 7, 2
Clmiiis: ruin X. - 8, 1 Aedcs sunt intra acta haec Nicostrati X. - 3, 'J
( 'niii-i|iir prinr /"('" X. - 8,3 Annos elinguis quae bis ternos duxerat X. -
8, 5 insequid MC. - 9, 1 Nam se notabat angelum prospicere X. - 9, 4
ad hoc credi X. - 9, 5 Ablutioucmque X. -- 10, 1 Si.-d suiuper cautus at-
que dignus praesagus X. -- 10, 2 iSabastiauusJIC. -- 10, 3 vinelis tenti,
traditi carceribus X. -- 10, 4 cum iam tunc credentibus X. - 10, 5 abtius
MC. -- 11, 2 Natis cum caris et cum coniuge X. -- 11, 3 Cum Polycarpus
advueatus X. - - 11, 4 erat metu latitans X. -- 12, 1 prodeunt MC; Tunc
nomen dantes universi proprium X. - 12, 2 sexrm X. - 12, 3 Tincti per
idem MC. -- 12, 5 Dies per decem X. - 13, 1 Komae praefectus urbis sed
Cromatius X. -- 13, 2 Ad sciscitandum vocat sic Tranquillinum X. - 13,3
livrrorum MC; Qui de natorum dicerct arbitrio X. - 13, 4 que fehlt MC. -
13, 5 Ipsum credendo sese natum indicat X. - 14, 3 Venalem pensansX. -
14, 4 intinita poudera X. - 14, 5 expostulant MC, expostulat X. - 15, 2
Nisi MCX. -- 15, 4 Adst MC, Adest X; vobet MC; statim praeses credere
X. - 15, 5 Edemta MC. - - 16, 1 Sed mox beatior cernit eum commode
- 16, 2 fiucta monstrata MC; ]>erum ficta prius monstra X. - 16, 3
Cultura iiempe noxa omni pellere MC. - 17, 1 ut feblt X; conterere X. -
17, 2 rnecanicc MC. -- 17, 3 iuvenis Cnnnatio X. -- 17, 4 solbit MC; sol-
vat X. -" 17, 5 protiims sculastico MC; prutinus calatbico X. - 18, 2
emulat Cromatius MCX. - 18,3 ait publicae X. - 18, 4 mundi istius X. -
18, 5 adpetit MC: capiantX. - - 19, 1 Credit cum patre X. - 19,3 quater-
nos . . promiscu"* MC: Quater et dena centies promiscua X. - 19, 4 Sacri
abluta lavacri C. - 20, 1 Antestis JIC; Autostari magniungalustum potissi-
mum X. - 20,2 tueudo qui X; colligit MCX: cromaticosX. - 20, 3 prae-
ceptis X. - - 21, 5 adiret X. - 23, 1 Polycarpus X. - 24, 1 remanere X. -
24, 2 Marcellianum , Marcum , Tranquillinumque X. - 24, 3 Tiburtium,
Castolium, Nicostratum X. - 24, 5 lii/ba-tianum et Zoe sauctissimura X. -
26,2 Houorquaesumus
X. - Der folgende
Hymnusist urspriinglichnur
eine Fortsetzung(divisiu) des vorstelieuden.- Cfr. Migne 86, 1044.
- 235 -
In Laudibus.
sopuagj SOJOIBUIT!43
ppy
siaiAip
snqppno umJO[opi qy
snq;qJ8A ot; spuaui Jajsnni JIA
u| N)|
spoA
'.snqisiA sms IBJOO
uqjoA onb ap 'a.iouoi
uinjaSuTJ itujoo 'SIUUE (510194sig
annb njnui 'tJiBaq aog '
- 88S -
239 -
Ad Vesperas.
1. Christus est vita veniens in orbem
Mortis occasu patiens acerbae,
Mortuis actu pietatis usu
Vivere donat.
Confumle X; rel.-va iacentes Rb. -- 10, 4 Hoste Hss. Mirarliti-t man, dafs
maerorcm mit m schlicfst iunl st in westjoitisrlitT pSrliritt k-icht mit rt ver-
wechselt wird, so ist das VrrM'ln'n lnpsti-stMtt morte gleich erklarlich); sub-
lata X; subacto Ra. -- 11, 1 Gloriam psallat, das iibrige felilt MT. -
11, 3 Nomini Hss; deitati MT, LSd, X.
Weitere Qu.-ll,-u n.-l.st Vavianten Anal. XIV, 27 und Anal. II, 37 (Bruch-
stiick: pStr.7, 2 sqq.) Von Helang ist dio Variante iai'i-nti - -t. in.u i PPHmln, '.'>.
Da alle mozarabischen Hss. (anfserdein Ka uud das Hyniu. Mipis^iac.i niai-rnrein
haben, durfte in <lrm sipjist inrtns<:)i krirrrkten Ilyinniis hii-r dii- Kiirxnug
einer Lange bxw. ein metrischer Verstufs anzusetzen scin (ct'r. ileu Hynmus :
Christe caelestis 6, '.'). Hier wie dort ist melirlai li L>MHgiui^kurzer End-
vokale in dcr Arsis (8, 1; 8,2; 8,3; 10,2; 10, 3) und umgekehrt Kiirzung
vou o in di.-r Tli^sis cJ, 2; 2, 3; 2, 4).
CYr. Migne 86, 124. - Morel 308; Text aus Ra, aber mehrfach diffe-
rierend von dem zuverlassigeren Texte bei Weruer n. 11)7; am-li die Aus-
stellungen lirtri-rt's des Metruins siml unzutreffend. I'p-r Ilyininis steht
ferner im Cod. Jiihl. rt.-g. linixi-llciis. SH60-C>7. saec. 11. in. (Anal. Bollandia,
Apend. V- VIII. p. 256).
Ad Vesperas.
1. Festum,Christerex,perorbem 8. Sed beatusatque sanctus
illuxit almificum, Didymus apostolus
In quo tibi contitetur Erogandoregis aurum
ruin'ta cbors tidelium, constrnit aediculum
Gloriac persolvit liymnum Rutilum, coruscauigemmis,
pro triuuiphis martyrum. in supernis sedibus.
2. Gloriosus, ecce, tuus- 9. Carcere mox rex Abbanem
que Thomas discipulus, trusit cum apostolo;
Cicatrices contrectando Gat, infirmus regis frater
creditus es Domiuus, migrat ab hoc saeculo,
Inter fratres gloriosus Caelo ductus vidit dignum
exstitit apostolus. fratrisque palatiura.
3. Nuntius venit de Indos 10. Angeli expetunt Christo,
quaerere artificem ut resurgat mortuus,
Architectum, construere Gundaforo reddat aurum,
rcgium palatium; emat aedificium
In foro deambulabat Et resolvat vinculatum
cunctorum venalium. Domini discipulum.
4. nHabeo servum fidelem," 11. Ilico surgens exponit
locutus est Dominus, sacrum regi ordinem,
BUt exquiris, talem, aptum Carcerem deinde petit,
esse hunc artificem." elicit apostolum,
Abbanes videns et gaudens Obsecrant undique fratres
suscipit apostolura. veniamque criuiinum.
5. Traditur regis ministro 12. TuiicThomasincampumvocat
sanctus Dei apostolus; populos Indanicos,
Elioforumingressus Lapidemconscendit
altum,
susceptusconvivio, corda mulcet gentinm,
Digna suo percussori Per baptismapollicetur
reddita est ultio. veniampeccaminum.
6. Rex, ut vidit et audivit 13. ludiam superiorem
insignemiraculum, visitansaggreditur,
luvenesut benedicat, DogmaChristi praedicando
supplicanter postulat, fundavitecclesiam,
Sicbaptisma
candidatos lufinitaper baptisma
consecratvelamine. consecravitmibia.
7. Gundaforas,
rex Indorum 14. Mira quippeac stupenda
iniquus ac perfidus, faciensmiracula
Romanorummoresibi Sinticemque restauravit
voluitpalatium, corporalilamine,
Iluius opusconstruere Laticis perfunditunda
praecipit apostolum. illam et Mindoniam
247 -
:i.,.',.|i.s
LSd.- 16,Gvrstil.itcorpoream
LS.-i.- 17,2 cumidolumMT,LRa;
idolisX - 17,4 Bolbitnrin I.I.H..T..,,.
J>a; pulbereKSd.- 17,6 f.ut onm
LS,1 \- Cnrisi,, X. -- 1, 3 tr:ii.-l'i-l..-nil.it LS;t. - 18, 6 laurtntum Ml,
X- [kureatusI.Sa. - 19,2 aedea
senarivitas KSa:EdissenaLSd;Edesena
X! - Als J),,x,,|,,-ir tVi-t1,111-
MT l.ri: (ilm-ia patri. - Cfr. Migne 86, L I SM.J.
I. Text in X.
Illc potenter,
4. Aedem exponat nimiam in arvam
Regis ipsorum merito fruendam;
Qui poli portam reseraus ibidem
Intulit illam.
Ad Vesperas.
7. Sedpunspracvalidomuriccfortior
lu partes subito pronus resolvitur
lustos ex manibus bostium cruens,
Hostes flumineo gurgite subruens.
8. Haec prima fidei est via plebium,
Inter quosmulier sanctaLuparia
Sanctosaggredienscernit et obsecrat
Sanctoruin monita pectore collocans.
9. Tunc Christi famula obsequio parens
Sanctorum statuit condere fabricam,
Quo baptisterii unda patesceret,
Et culpas hominum gratia tergeret.
MT; LSd; X. FeriHT: Hrev. nis. Vivarienst- anni 1342. Cod. S. losephi
Lugdunen. Ya 6. Va. - - Brev. ms. Vivaricnse saec. 15. Cod. S. Inscphi
Lugdunen. Ya 7. Vb. - 2, 3 vincla dira MT, LSd, X; dira vincla Va,
Vb. -- 2, 4 suscepit MT, L.Sd, X, Va, Vl>. 3, 1 Omiies mirantur MT,
LSd, X, Va, Vb. - 3, 2 toth LSd; Post tactum cruorem X; bunc cruorem
Va, Vb. - "'>,'"'<fragmine X. - 6, 1 Vesanus impcrator feris MT, LSd, X;
\'i-sanus iinprrat feris Va, Vb. - 6, 2 mandat X. - 6, 3 Corvo custode
Va, Vb; corpore X. - 6, 4 Famis LSd. -- 7, 1 tirannus inexcitat X. -
7, 3 luuctum parvu navitulo Va; Insitura parvo navieulo Vb; ecuk-o X. -
7, 4 mergere Va, Vb. - X, 1 Honor sumnuis X; regitur Va; leditur Vb. -
S, 2 lictori Va, Vb. - 8, 3 Refectis MT, X, Va, Vb; leiiilms Va, Vb. -
S, 4 IVrveiiit MT. -- Nach Str. 3 folgeii in MT, LSd, X PeristL-pb. V.
537-541; 545-576; in Va, ^'b 1',-rist, |,1,. V. 573-576; dauu iu MT, X:
l'1-ai.'sta, pati-r pils>linr etc. -- (_'t'r.Mij;ue ^6, 1060. sij. Weitere Qiiellcn uiirl
Variantuu siehe Anal. llymu. XlVa, 52 M|. - Y^l. aufserdem deii Oyricus-
Hymnus gleicbeii Anfangs.
Blnme, Hymnodia
Gotica. 17
IV. Commune Sanctorum.
Ad Vesperas.
5 Quem
cingitcorona
Deus, G.Morsistapretiosa
est
Clarocoruscatlumine, Cuuisanctiset beatagens,
Laetumque
victorcm
cboris Quacaelum
iustispanditur,
Consociat
angelicis. Qnaregnura
lucistraditur.
X. - 2, 3 Litorem.- 3, 4 Fidemcertantes.
- - 4, 1 uiortis eiitum.-
4,2 pikto.
(Lorenzana:
B8epulcro
."".r|ms
nddituni
| Mc.rtis
piatovulnere;"
ob
auf Cruuclir-ni.l c-iiifr ','udlcV).- - 4, 3 volans. - 4, 4 spiritu. -- 5,2
lies vi.-llt-iclit coruscasc. ""(."nuiay- 5, 4 consocietX. - 6, 2 (?ebrdunkel;
vielloieht 2 u. 3 umstellt-n, dann lesen: est beata gens, Cui regnum etc.V -
|)...\i.li.ir:Uijn j>atri>it "rloriaetc.- Cfr. Migne6, 990.
Ad Vesperas.
7. Moribuscultis moderarevitam,
Conferet sndamplacidamque mentem,
Corda virtutum meditentur arma
Muncre Christi.
261 -
8. Sancte,tu praebe,quotiensrogaris,
Profluos fructus pluviasquelargas;
Credimus cuncta Domino favente
Te dare posse.
9. Credimus Christum pretiutn laborum,
Praemium iustum studiis dedisse,
A quibus artus etiam solutus
Morte bearis.
MT; LSd; X. - Ferner: Hymnar. ms. Moissiac. sa.ec. 10. Cod. Rossian.
VIII, 144. RM. - Cndd. nis. Rheaov. (Wemer, n. 157): God. Turic. 111. w c
10. R.-i; 91, saec. 11. iu. Rb; S2. saec. 11. Rc. - Oodd. mss. Bibl. Trev. (Mi,n.-
III, 3301: 1288. saec. 11. Ma; 1418. saec. 9.? Mb. - Aufserdeni: O,d. Capit.
Vi-rnii. 109 (102). saec. 10. - Hyranar. ms. Severin. saec. 10/n: Cod. Vatic.
7172; Cod. Paris. 1092.
1, 2 meta MT, Mb; etas RM; metam Rh. - 2, 3 prostrati MT; pie-
tatem poscit RM, Mb. - 3, 1 cunctorum relevans RM, Ra, Rl>, Rc, Ma, Mb ;
in aulam Ra, Rb, Mb. - 3, 2 fobeas MT. - 3, 3 Ordine Rc. - 3, 4 orbe
X, Ra, urljt init dem Beisatz vou gleicher Hand nvel orbe" Ma; orbem Rb/-
4, 1 Questubus X; cuucti Ra. - 4, 2 Gestis MT; larniiiu^ur LSd, X, RM
(aber a senkrecht durchstrlchen). - 4, 4 Orimiue dira MT; Crimiuu diru
X. - Sfr. 5 sqq. fehlen Ma. - 5, 1 Dignaijiii' H^s. mit Ausuahme von Mb
(qnae sc. L-riinina ist als (bji-kt anzusetzen); revocans Rc; Imra Rb, Rc. -
5, 2 Nostro cura duro JIT. - 5, 3 Pandere RM, Mb, Ra, Rc; pangere Rb
(die Lesart pendere der uiozarab. Hss ist uugleich sinnvolk-r: d,'is inn, r_-
E r-
wagen uustrer Thateu treibt uus diesellien zum Bekenntnis auf die Zunge);
varianti Rc. - 6, 1 tonantus X, RM, Ra, Rb, Ml,. - 6, 2 tenu.- MT. l,'.i;
tenuas Rb. - 6, 3 recedat MT, Ra, Rb, Rc. - 6, 4 Sospites Rc; civi-s ];!,,
Rc, Mb. -- 7, I cunctis moderare X, RM, Ra, Rb, Kc, Mb. - 7, 2 Confer-
que tolli suda piacula mentis X; Confert ac Rc; Conferat Mb; udarn Rb. -
7, 3 meditentur alma X. -- 7, 4 Munera MT, LSd, X; Numeni Mb. -8,2
Profluos fluctus Rb, Rc; plubiasque MT; que fehlt X. - Die Strophe 8 ist
insbesondere durch 8, 2 al.s specitisch mozarabisch charakteriaiert; so ist es
selir erkliirlich, dafs dieselbe nach Ubergang des vorstehenden Hyinmis in
die riJmische Liturgie umgedichtet wurde. In Ril stt-bt von gleicher Hand
iiber den Zeilen dieser Strophe geschrieben:
S.-incte, tu praebe miseris misertus
Lacriraas iuges, gemitus profundoB,
Et tuis per te meritis resurgant,
Quos sua premunt.
Wabrscheinlich sollte sie zuniichst nur dauu als Stellvertreter einriicken,
wenn die ,,pluviae largae" scbon aberreicb gespeiidet waren ; da-<was-ii^rarine
Spanien schien seltener einen soleJienUberschufs zti liabc-n. S]iiitcr y;i"- 'li'
Stropheni-bst der DTBprfinglichen
in di-n Text iiln;r, win in Rb, \vo sie als
fl'* finp;i'Sch<iln;n ist (siuhu \\TLTiirr a. a. <>.). I)ast.-lbst ist dic- \'arianti- iin
4. Vcrs: (^iiin-i sua mergunt, was nietriscli in dcm streng klassiscli gi'-
messenenHymnus den Vorzug verdicnt. - 9, 2 iustis X, RM; studium Mb. -
9, 3 A felilt X: |-r artus X; artus habet i't s.ilnt.is Rc; solutos Ra, 1,'b.
10, 1 Gloria RM, Mb. - H>,- sive serviunti LSd, KM (iilicrsclirii-ln-n: sibi),
Ub, Mb (sibi ist scbun :ms iin-trisrlicu Griiuden das rieliti^; iibrigeus ist in
- 262 -
mozarabisclirn
QuellendieSchreibung
nsivi" statt ,,sibiunichtsAuftallendes,
und der Sdiritt von sivi xn sive lag dann nahe); servientes X. "
Cfr. Mi-ne86, 912(= MT) u. 1011,'Bearbeitung
nachMT u. X); Tho-
maaint II. |nl (neunt irrtiimlich Cod.Vat. reg. 11 als seineQuelle):_Missae
Gotlii<,i, ,t orii.-ii M'./anibici ililucida expositio. Toleti 1875.p. 145 sq.
191.ln OrdinationeEpiscopi.
Ad Matutiiium.
MC. - DerAiifang
dieses
Hymnus
feliH.-- 1,.i.l.-ti. 1.:! hunc
cursu.- 1, 4 Nol.is (novis, novi) semper.- 3, 2 Ai. B.
5, 2 Christi. -- 5, 4 m-<iiiis-imum.
199. De Primitivis.
Ad Sestam,
j . Pr Varia Cltlt.
Ad Xonam.
207. De Nnbentibus.
seine Qnelle, bat aber ;< 'ulich noch andcn- b.-iiutzt. - Martene, de
antii). ei-el.riti llvmnu in /.\vei F;t-'injri-ii vur: Ex ms.
IViititi'ali Nar l 700 -.u:-c. 11.1 x.-ript". itn <>rd" quo-
in..fl.. mi-_'eudu> <-it iufirv. I -'<ll: und: Ex iu~. Mi--:ili K-miarieeusi ante
.iijii"- " ;pt", im Ord" ad visitandum infirmum ct inungendam
I 117). An ~:ell._- i-t uebeu andcren Andernngn der Text anf
i:\ni -ii Kranktn zii^t.-tutzt; aii zweitcr t>ttlle i>t die Keibeijfiilfre der
Str..],ln-ri fo!pendv: 1. L', 3, ""', 4. 7. '.. ~ u. Doxolo^ie: iloria patri ctc.
1ir.lnHii^' liiclt Ilanicl (I. ly^i bei nach dem Vorgan^e
I _ i dem jedoch im.sere 4. .^tropbc fehlt
2HI. De Defnncto.
Inhalts-Ubersiclit.
I. Rea 1-Index.
Nr. Nr. Seite
Prologus hymuorum .... 61 33. DominicainRamisPalmarum
1 In Adventu Doroini " 63 34. Post Dominicam Palmarum. 86
2. Doniiiiica I. Adventus. ... 64 35. Iii Kesurrectione Domini . . 87
3. Dominica I. Adventus ... 64 36. In Resurrectione Domini . . 88
4. Iiifra ln.-lidoniadamI. Adventus 65 37. A Resurr. Domini usque ad
5. lufra hebdomadaniI. Adventus 65 88
6. Infra hebdomadamII. Adveutus 66 90
7. Infrahebdomadamll. Adventos 67 39. In Ascensione Domini . . . 96
8. In cirtunicisione Domini . . 67 40. Dominica post Ascensionem 97
9. Doininica antc Epiphaniam . 68 41. In sancto Pentecoste
.... 98
10. Primo die leiuniurum .... 68 42. In sancto Pentecoste. . . . 99
11. Fcria II. pnst<>ct.Epi|>baniai>
1!l 43. In sanctoPentecoste.. . . 99
12. Feria II. p..st Oct. Epiphaiiiac 69 100
13. Feriam. postOct,Epiphaniae70 100
14. Frria IV. post Oct. Epiplianiao 71 4*i Feria tertia 100
15. Feria V. post <>ct.Epiphauiae 71 47 Saliliatn 101
16. Domiiiica I. post Epiplianiam 71 1- Saldiat 101
17. Domiuiea II. jmst E)>ij>liani:tm 72 49. L Prima Viplia 101
18. Dominican. postEpiphaniam!'"'< 50. Media Ncn-te 102
19. Duiniuica 1. <,>iiadrai;-.-simae. 74 102
20. Iiifra lielid. I Quadragesimae7li 102
21. lutra lii/l>d. I. ^ii.-Hlniiivsiinaf 77 53. Ad Tertiam 103
22. Infra hebd. I. f^i.-idi :i'rrt^iiiiai- 77 103
'_':!. Jntra Iiebd. I. i(iiiailr.-iL,r'^iin.-i. 55. Ad Quintam 103
'J4. lntVa bebd. I. Quadragesimae1- 56. Ad Sextani 104
25. Durainica II. Quadragesimae. 7'.i 57. Ad Septimam 104
26. Dcpininira II. Quadragesimae. sO 58. Ad ( ictavani 105
27. Dcnriiiiira III. yuadra^csiinai- >'(l 59. Ad Nuiiain ... ... 105
2S. J),. inrdiarite iliiiadra{r.-sinia. 81 60. Ad Decimam 105
29. l>i>niiiiica I\'. Quadragesima. 61. Ad Undecimam 1U6
30. Iioininica IV. Quadragesimae83 62. Ad Duodecimam. . 106
31. Dciuinira IV. (juadragesiraaf6 1 63. Ante Complctam. . . 106
32. De Quadrae-esirua . . 85 64. Ad Cnranlptjim 1117
- 289 -
oc
Hymnentext. - : '^ ~
-9 ="$ r- r- r- r-
-s
2.* ^ S.
-| .' ' \ 38
*Ad cenam agni providi \ QQ
Adest diei Christe consecratio -' ?67
Adest dies percompta summis
j -if ,
.[ 1 \(\
1 ] ! 1
Adest m iranda passio | Quirici "" -\ 15S
(Adesto nostris precibus ctr. lutende)
- 291 -
~f.
Flymnentext. ^ .= ^ -3 ? n >-.r- r-
X -"r- - - 2
Adt-sto plebs fidissima ... T>8
4- T>7
- - 4- 35
Aeternae lucis conditor " 77
4- - 4- 35
i - - 96
Aeterne rex altissime | Kedemptor -- \
Aeterni proles patris et incliti - 138
*Agnes sepulcrum est. ... 4- -| 39
j .- 68
-- 4- 74
Almi nunc revehit festa
4- 66
, -- -i ^
* Apostolorum passio - Hf>
A solis ortus cardine (5 bezw. 9 Slr.) . -; ; 117
4-
i - 4 183
- V
- -| ?19
-- 4. - 110
Astantes pariter sexus un igenae "" " " - "" 164
4. 79
-| .: - 104
-- a 4- 43
4 4- 107
4- 4- 46
Barcinon laete Cucutate vernans ^ "" "" -' - 150
-| " - 4- 99
1 4- 38
Benignitatis fons Deus "f "" + "" "" "" " " : - 68
- - 38
4.3
__
- 4- 103
-- - 4- 284
" 26.5
- -
4- 85
4- 80
4- 76
-i 155
1 4- 73
4- 4- 78
4 -! | 4 111
4- 77
_l_ 46
4- - - 286
Cliriste salvator omniurn 1 Caelorurn . 69
- ^ 219
:- 241
4 |; - !| 64
--- 4- 180
4- - 4- 4, 243
Cibis resumptiscongruis -f + "" " " "" 106
- 292 -
- 5C
-~*
Uymnentext. ^ - ^ a n y V V.~s.s
=- -. >*
~ ~ - - ^-
Hyui
nent
ext. "a
ll? ""3
-^ - - "~
? F ' ''=- *
"1- -1 T . 46
;- 169
- 268
258
- 112
: 43
. 46
-- -- - 133
100
43
(Mane nobiscum ct'r. A patn-l
-: - 218
.- 218
1 - 45
215
1 - 38
1 115
61
J ,- 37
175
-" - 148
" 194
- - 39
Nncti-staetrae primordia 1 - 107
Noctis tempus iam praeterit ^_ _l_ J 83
+ "\ 37
'N'i'i'um sidus emicuit - 46
*Nn)liis liihi-ndi 1 " - 37
'Niinc cunctorum vox 46
.... " 35
*\inic sancte noliis spiritm
O licata Ilierusalem 264
"" - 143
olidnxere polum imbila t
i)l,-idiones obvias - 101
O caelorum alme princeps - - 223
'( ) (Jhristi martyr inclita 46
< ivt.mi- Imrai- c-iri-uliis -}- 105
() decus sacruni virginum 120
- - -'
O Dei perenne vcrliiiin "" H H 210
O Dei verlinm patri* -)- 186
<> I>i'i verlmm patris 56
O lux ht-ata trinitas 1
- 72
O magne renim rhriste .... + 125
Omnipotenti Dmnino 133
*O Nazarene lux Bethlem -r - 37
O Petre petra ecclesiae -r - 228
*Orbis exsultans celobret 46
O rerum Domine conditor - H "" -r + 178
O sacerdotum inclita 134
'
*O triplex honor - H 39
( i vi-rum regimen Christe - 269
*Paug:elingua gloriosi | proelium.. . . H H - 4-2
*Pange
lingua
gloriosi
Perfecto
*Perfusa
|corporis
....
trino numero
non sic 4
J 46 +
105
37
- 295 -
-/.
=-' s -s ~= c- -
Hymnentext. =55 P r- ?- V.r*
~ V-|r* ^
-: " : L 37
4:1
r 48
274
- 3fl
221
"
- 4::
+ 226
46
- :M
_ + 191
-
- 42
103
4- - 110
103
- + " 102
- 106
+ - 35
4. + 37
"
- 43
101
+ 35
Restaiit nunc ad Christi fidem . 227
275
273
- H 45
+ + 39
+ -f- 67
- 117
- "217
14-2
+ "" - 97
- 98
4 1*0
" 46
_|_ 245
"J--2
- . ,- - 213
-- - - 45
-
r 38
236
-
-,- 37
- - -
. 37
. 110
231
222
38
+ 43
+ 243
-
: 35
- - 279
+ -, 38
*Summae Deus clementiac 43
Snmmo confpssor sacr-r . 4 " - 260
- 296 -
S2'S! -5 r- cr c<
-3 rt "^ ri' s-
Hjmuentext. "s.
"- ~S- 'S->"-^ 5-
~S.
F" r=
r- &
-- _|_ -. 113
- --
- H ,
156
-
"- 43
+ 45
+ + 87
"r "
i- 107
- - 113
-4 + 96
Te perf r uamiir Domine - 100
+ + 37
- 281
- 283
*Tunc ille Iud-'is carnife^ - + H 42
- -
Tu rex mlemptor omnium . "" "" 101
- + J 48
'
- 4 152
Urbis Komiileat' iain t<"ra . -- -T
*Urbs beata Hierusalern . . - + 4.-,
*Veni rfidemptor "vntiiun . - - 35
Vurlniiii |>atris quod prodiit -.- -r 83
VIT)IIU,I -n|ii.-ruum prodien 51 A . - 65
"Vrrlmm snperiium prudim s | \.-e . . . - 46
\Yni~ iv(]eiu]it'r Christe . . .._ 265
'"'Vir^iuis prulcs ojjit'i'.xc|iie . - 4 H 45
Vir<firiis *:i<-r;tr triumphum 207
Vir^ini^ sai'ra<-triumphum prosequamur H 141
Vncari-i ad vitam sacrum . |- 4- . 85
-, - 230
Vnx clara ecce intonat . . . J - 65
\i_i\ 1-cc'L-
\atuiu vivjila . . '.'.{'.'... -
llofbucbaruckerei
StBplian
Ueilel& Co.in AltenburK.
t-
o
00
o
( t> 8 o 1