Sie sind auf Seite 1von 200

Handexemplar

N IC H T ENTLEHN6AR
FOR ÖSTEKRLICHiSC ... v kU il
MOTIVE DER HAUS INDUSTRIELLEN
STICKEREI IN DER BUKOW INA

MOTIFS DE LA BRODERIE PAYSANNE


EN BUKOVINE

DESIGNS OF THE HOME-INDUSTRY


EM BROIDERIES IN BUKOVINA
u n
i Ok ö s l jc _ . .

MOTIVE
D ER HAUS IN D U S T R IE L L E N
STICKEREI IN DER BUKOWINA
GESAMMELT, GEZEICHNET UND BEARBEITET VON

INGENIEUR ERICH KO LBEN H EYER


K. K. REG IER U N G SR A T U N D BAURAT, DIREKTOR D E R K. K. STAATS­
G E W ER B E SC H U L E IN C Z E R N O W IT Z

HERAUSGEGEBEN VOM K. K. M IN IS T E R IU M FÜR


ÖFFENTLICHE ARBEITEN UND VOM BUKOWINER
LANDESAUSSCHUSSE

MOTIFS
DE LA BR O D ER IE PAYSANNE
EN B U K O V IN E
RECUEILLIS, D E S S IN E S ET ACCOMPAGNES D'UNE ETÜDE PAR

E R IC K O L B E N H E Y E R , I N G E N I E U R
CO NSEILLER DE G O U V E R N E M E N T ET C O N SE ILL E R DES TRAVAUX PUBLICS,
D IR E C T E U R D E L’E C O L E I. R. D E S ARTS ET M E T IE R S DE C Z E R N O W IT Z

OUVRAGE ED ITE PAR LE M IN IS T E R E DES TRAVAUX


PUBLICS ET LA DIETE DE LA B U K O V IN E

DESIGNS
OFTHE HOME-INDUSTRY
EMBROIDERIES IN BUKOVINA
COLLECTED, DRAWN AND ARRANGED BY

E N G IN E E R ERICH KO LBENH EYER


K. K. R E G I E R U N G S R A T U N D B A U R A T, D I R E C T O R O F T H E STATE
IN D U S T R IA L S C H O O L IN C Z E R N O W IT Z

PUBLISHED BY T H E IMPERIAL M IN IS T R Y FOR


P U B L I C W O R K S AND T H E B U K O V I N A D I E T
K. K. H O F- UND STAATSDRUCKEREI IN W IE N

IM PR IM ER IE IMP. ROY. DE LA CO U R E T DE L’ETAT A V IEN N E

IM P. ROY. C O U R T AND STATE P R IN T IN G O FFICE IN V IEN N A


DER WOHLWOLLENDEN BESCHÜTZERIN UND TATKRÄFTIGEN FÖRDERIN
DER Ö STERREICH ISCH EN HAUSINDUSTRIE,
IHRER K. U. K. H O H EIT DER DURCHLAUCHTIGSTEN FRAU ERZHERZOGIN

MARIA JOSEPHA
EHRFURCHTSVOLLST G E W ID M E T
V O M V ERFASSER

A SON ALTESSE I. ET R. MADAME L'ARCHI DUCHESSE

MARIE JOSEPHE
P R O T E C T R IC E BIEN V EILLA N TE ET P R O M O T R IC E INFATIGABLE DE
LTNDUSTRIE A DOMICILE D'AUTRICHE HOMMAGE TRES RESPECTUEUX
D E L 'A U T E U R

T H IS W O R K IS DEDICATED
TO H E R IMPERIAL AND ROYAL H I G H N E S S ARCHDUCHESS

MARIA JOSEPHA
AS A TRIBUTE OF P R O F O U N D R E S P E C T FOR T H E WARM
SYMPATHY S H E HAS S H O W N IN T H E AUSTRIAN H O M E
I N D U S T R I E S AND H E R E N E R G E T IC EN D EA V O U R S FO R
T H E I R FURTHERAN CE
BY T H E H U M B L E A N D G R A T E F U L A U T H O R
VO R W O RT.
F ernab von d en Z en tren d e r K u ltu r, e n trü c k t dem la u te n W e ltg e trie b e u n d bisher
n u r w en ig b e rü h rt von d en g ro ß e n F rag en u n d P roblem en, w elche d en W e ste n
E u ro p a s bew egen, lieg t im ä u ß e rste n O sten d e r ö sterreich isch -u n g arisch en M o n ­
archie, a n g ren ze n d an R u ß la n d u n d R u m än ien , die Perle der K arp ath en , d as kleine
K ro n la n d B u k o w in a. K aum 140 J a h re sin d es her, d a ß dieser L a n d stric h , ein T eil
des ehem als u n te r tü rk isc h e r O b e rh o h e it steh en d en m o ld au isch en F ü rsten tu m es, von
le tzte re m a b g e tre n n t u n d Ö sterreich einverleibt w u rd e .
Die nam entlich im 15. u n d 16. J a h rh u n d e rt u n te r dem h e rv o rra g e n d ste n F ü rsten
d e r M o ld a u S tep h a n dem G ro ß en u n d dessen n äch sten N ach fo lg ern in h o h er B lüte
g estan d e n e K u ltu r, von w elch er noch h eu te die R u in e des ehem aligen F ürstenschlosses
S u czaw a sow ie die verschiedenen k u n sth isto risc h h ö c h st b e d eu tsa m en K lo sterk irch en
Z eu g n is geben, w a r in d en sp äteren Z eitläufen, in w elchen zahlreiche K riegsstürm e
d a s L a n d v erw ü steten , m ehr u n d m ehr z u rü c k g e g a n g e n u n d letzteres einem d e ra rtig
tro stlo se n Z u s ta n d allgem einer V e rw a h rlo su n g anheim gefallen, d a ß nach d e r Ü b e r­
nahm e u n te r K aiser J o s e f dem Z w eiten die n u r noch spärlich V orgefundenen R este
frü h eren K u ltu rleb en s erst m ü h sam w ie d e r zu ern eu tem W a c h s e n u n d G edeihen
a n g e re g t w e rd e n m u ß te n .
A u f kleinem E rd en fleck z u sa m m e n g e d rä n g t w o h n en hier n eb en ein an d er R u m än en
u n d R u th en en , beziehungsw eise H u z u le n 1, ferner D eutsche, U n g arn , P olen, S low aken,
L ip p o w an e r, A rm enier, J u d e n u n d Z ig e u n e r; so w o h l nach N a tio n a litä t u n d G lauben
als au ch nach S prache, S itten u n d G ebräuchen, T ra c h te n u n d so w eiter ein b u n te s
V olksgem isch, ein B ild Ö sterreich s im kleinen.
N a c h d e r V o lk sz ä h lu n g vom J a h re 1910 b e lä u ft sich die Z ah l d e r B u k o w in er
B ev ö lk eru n g a u f ru n d 8 0 0 .0 0 0 , w o v o n d e r w e ita u s g rö ß te T eil a u f R u m än en
u n d R u th en en en tfällt. Diese beiden sin d au ch die seit altersh er im L an d e ansässigen
V o lk sstäm m e, die eigentlich heim ische B ev ö lk eru n g , w ä h re n d alle ä n d e rn v o re r­
w ä h n te n zum eist e rst nach Ü bernahm e d e r B u k o w in a in österreichische V e rw a ltu n g
ins L a n d k am en u n d sich d a se lb st an sied elten .
D er B odenbeschaffenheit des L an d es en tsp rech e n d ist au ch die B esch äftig u n g
seiner heim ischen B ev ö lk eru n g ; im n ö rd lich en u n d östlichen T eile le b t d e r B au er fast
ausschließlich vom A ck erb au , w ä h re n d im W este n u n d S ü d en , w elche g eb irg ig u n d
g rö ß te n te ils b e w a ld e t sind, n am entlich W a ld a rb e it u n d V iehzucht d ie Q uelle seines
L eb e n su n terh altes b ild en .
L ed ig lich a u f d en E rtra g seiner H ä n d e A rbeit angew iesen, fü h rt d e r B u k o w in er
B au er ein ä u ß e rs t an sp ru ch slo ses, bescheidenes D asein u n d ist es v o n je h e r g ew o h n t,
a u ch all seinen B edürfnissen in b ezu g a u f W o h n u n g u n d K leid u n g selbst zu g enügen.
Die H ü tte , in d e r er w o h n t, ist seiner H ä n d e W e rk , die E in ric h tu n g sstü c k e u n d
1 Die H uzulen, im allgem einen ein d en Ruthenen stam m verw andter V olksschlag und denselben insbesondere auch sprachlich
sehr nahestehend, bew ohnen die südlich des Czerem osz gelegenen, an Galizien grenzenden gebirgigen Teile des Landes; da sie hin­
sichtlich der Tracht und der d arauf zum Ausdruck gebrachten Stickerei-O rnam entik den Ruthenen des Flachlandes gegenüber
g ew isse charakteristische Eigentüm lichkeiten zeigen, so sind sie hier namentlich hervorgehoben und ist auch bei den folgenden
B etrachtungen gegebenen Falles stets a u f diese Sonderheiten hingew iesen.

2
9
H a u s g e rä te h a t er selbst g efertig t, die K leid u n g fü r die ganze F am ilie w ird von d en
w eiblichen G liedern derselben a u s selbst an g eb au tem Flachs u n d H an f, au s d e r W o lle
d e r selbst g ezü ch teten Schafe im H a u se hergestellt.
E ines ab er ist d e r B u k o w in er L an d b e v ö lk eru n g , sei sie im N o rd e n o d e r S ü d en ,
O sten o d e r W esten ansässig, sei es M an n o d e r W e ib , hierbei ein unabw eisliches
B e d ü rfn is; es ist dies d as V erlangen, ihren verschiedenen A rbeiten n eb st m ö g lich ster
Z w eck m äß ig k eit u n d D au erh aftig k eit au ch einen gew issen äu ß eren S chm uck, eine
angem essene Z ier zu verleihen, u n d g erad e a u f diesem G ebiete zeigt dieselbe einen
n atü rlich en K u n stsin n u n d ein angeborenes V erstän d n is, d as im H in b lick a u f die
sonstige k u ltu re lle R ü c k s tä n d ig k e it derselben um so m ehr u n ser S tau n en , j a unsere
B e w u n d e ru n g erregen m u§.
W a h r e n d d e r M an n d as H a u s u n d die d a rin befindlichen prim itiven E in ric h tu n g s­
stü ck e sow ie seine so n stig en G eräte fü r die W irtsch aft, die zum eist au s H o lz g efertig t
sind, m it O rn am en ten m ancherlei A rt in K erbschnitt o d e r au ch a n d e rw e itig g e a rte te r
H an d sch n itz erei zu verschönern tra c h te t, geben h in w ied eru m die m annigfachen, von
d e n w eiblichen F am ilien an g eh ö rig en a u f dem W e b s tu h l h erg estellten T eppiche u n d
G ü rte l, in sb eso n d ere ab er die H em d en u n d K o p ftü ch er den F rau en u n d M äd ch en
w illkom m ene G elegenheit, d u rc h A n b rin g u n g reicher farb en p räch tig er S tickereien
in m a n n ig fa ltig ste r Form ihre K u n stfertig k e it zu b etätig en , ihrem S ch ö n h eitsg efü h l
zu genügen.
V o n dem V erlan g en beseelt, diesen re ic h e n S c h a tz zu heben, denselben d e r
A llgem einheit b e k a n n t u n d zu g än g lich zu m achen, an d rerseits ab er auch ihn d e r
G efah r des V erschw indens u n d V erlorengehens zu entreißen u n d soviel als m öglich
h iervon zu retten , habe ich die vorlieg en d e A rbeit u n tern o m m en u n d in ja h rz e h n te ­
langem D u rch streifen des L an d es, k re u z u n d quer, nach allen R ic h tu n g en hin,
d u rc h g e fü h rt; sie e n th ä lt M o tiv e d e r h a u s i n d u s t r i e l l e n S tic k e r e i d e r b eid en in d e r
B u k o w in a heim ischen V olksstäm m e, d e r R u m ä n e n u n d R u th e n e n . Ich m u § te
m ir versagen, hier au ch die S tickereien d e r ä n d ern hiesigen V olksstäm m e, die solche
pflegen, so d e r U n g a rn u n d S lo w ak en , m it einzubeziehen, ist d o ch die Fülle d e r
ersteren schon eine d e ra rtig e , d a § dieses W e r k keinesw egs a u f V o llstä n d ig k e it
A n sp ru ch m achen k a n n , vielm ehr n u r eine A uslese des Besten derselben geben soll.
E s w a r au ch m ein B estreben, bei d en w eiters folgenden A u sfü h ru n g en m ich
stre n g ste r O b je k tiv itä t u n d S achlichkeit zu befleißen u n d , u n b e irrt von lo k alen
politischen, n a tio n ale n o d e r sprachlichen T ag e sfrag en , d en B lick stets n u r a u f d as
G anze g eric h tet h a lte n d , m eine a u f ja h rz e h n te la n g e r B eo b ach tu n g u n d E rfa h ru n g
b eru h e n d e n W a h rn e h m u n g e n u n d F o lg eru n g en au szu sp rech en ; h a n d e lt es sich hier
d o ch keinesw egs um eine B ev o rzu g u n g o d e r Z u rü c k se tz u n g des einen o d e r än d ern ,
so n d e rn im G egenteil um eine volle u n d ganze W ü rd ig u n g d ieser schönen volks-
k u n stlich en B e tä tig u n g b eid er V olksstäm m e n ich t n u r im L an d e selbst, so n d e rn auch
a u ß e rh a lb desselben, so w o h l in fachw issenschaftlichen als d en w eitesten gebildeten
K reisen ü b e rh a u p t, in w elchen die B u k o w in a, w ie a u f so vielen än d ern , leid er auch
a u f diesem G ebiete noch viel zu w en ig b each tet, rich tig b e u rte ilt u n d g esch ätzt w ird .
Es ist m ir n u n m e h r bei dem E rscheinen dieses W e rk e s eine angenehm e Pflicht,
d a n k b a r zu g e d en k en aller je n e r F ak to ren , w elche m ich bei m einer A rb eit m ateriell
u n d ideell u n te rstü tz te n , u n d sei hier an erster Stelle dem k. k. M in is t e r iu m f ü r
ö f f e n tlic h e A r b e ite n u n d dem B u k o w in e r L a n d t a g e , w elche die M ittel fü r diese
H e ra u sg a b e bew illigten, m ein ergebener D an k zum A u sd ru c k g eb rach t.
Z u b eso n d erem D anke fühle ich m ich au ch H e rrn k. k. G en d arm eriem ajo r E d u a rd
F is c h e r g eg en ü b er verpflichtet, w elcher die L ieb en sw ü rd ig k eit h a tte , m ir die bei­
g egebene K arte d e r B u k o w in a zu zeichnen u n d d a n k dessen In terv en tio n ich m ich
bei all m einen A u fen th alten u n d S am m elarbeiten a u f dem L an d e d e r w e rk tä tig s te n
U n te rs tü tz u n g des k . k . G en d arm eriek o rp s zu erfreuen h atte. D esgleichen g e b ü h rt
m ein D an k H e rrn ak ad em isch em M aler K arl O ls z e w s k i, w elcher so freu n d lich w ar,
m ir d a s O rig in alg em äld e des stick en d en B auernm ädchens au szu fü h ren , w eiters

10
H e rrn V /e b e sc h u l-D ire k to r M o riz S c h m id t, d e r m ir je d e rz e it b e re itw illig st m it fach­
m ännischem R a t z u r Seite sta n d , sow ie au ch m einen A n staltsk o lleg en , d en P ro ­
fessoren: L u d w ig R o d e w a l d , V alen tin S e y b o ld , W ilh e lm M ü lle r u n d A lfred
K r a u s , w elche m ir bei d en zeichnerischen u n d p h o to g ra p h isc h e n A rbeiten a u f d as
ta tk rä ftig s te behilflich w aren .
Ä u ß e rst d a n k e n sw e rte stetige U n te rs tü tz u n g w u rd e m ir a u c h d u rc h die P räsid en tin
des rum änischenF rauenvereines, F rau H elen e v o n P o p o vi cz, geborene G räfin L o g o th e tti,
zuteil, w elche m ir in n im m erm ü d er W eise d u rc h E rte ilu n g sach g em äß er A u sk ü n fte
u n d bei B eschaffung einschlägigen M aterials m it R a t u n d T a t an die H a n d ging.
D en innigsten D an k sage ich schließlich au ch d en w eitesten K reisen d e r B evölkerung,
sei es E d el- o d e r B ü rg ersfrau , S eelsorger o d e r S chullehrer, B au er o d e r B äuerin, die
alle, alle, m it lieb en sw ü rd ig stem E n tg eg en k o m m en u n d g rö ß te r B ereitw illigkeit
m eine B estreb u n g en w irk sa m st u n te rstü tz te n .
Es w äre m ir bei d e n u n g e n ü g e n d e n K o m m u n ik atio n s-, bei d en m itu n te r noch sehr
prim itiven U n te rk u n fts- u n d V erpflegsverhältnissen g a r n ich t m öglich gew esen, diese
d a s ganze L a n d bis in die entlegensten D örfer um fassende A rbeit d u rc h z u fü h re n ,
w en n n ich t in dem selben a llero rten die herrliche B lum e d e r G a stfre u n d sc h a ft b lü h te.
Ü b erall w u rd e ich freu n d lich au fg en o m m en u n d gerne gesehen, ü b erall u n te rs tü tz te
m an m ich aufs beste u n d jede B äuerin öffnete gerne u n d b ereitw illig ihre T ru h e , um
m ir die E rzeugnisse ih rer K u n stfertig k e it in d e r N a d e la rb e it z u r V erfü g u n g zu stellen.
M ö g en alle in sg esam t in dem B ew ußtsein, au ch ihrerseits zu dem Z u sta n d e k o m m e n
des W erk es ihr red lich T e il b eig etrag en zu haben, B efried ig u n g finden. M ir selbst
g ereich t es z u r b eso n d eren G e n u g tu u n g , als erster im L an d e die W ic h tig k e it u n d
S ch ö n h eit d ieser K u n stb e tä tig u n g e rk a n n t u n d h ie ra u f bei je d e r G elegenheit d u rc h
W o r t u n d S ch rift die w eitesten K reise au fm erk sam g em ach t zu haben. Infolgedessen
e rfre u t sich au ch die heim ische h a u sin d u strielle S tickerei u n d W e b e re i h eu te sow ohl
seitens d e r k . k. R e g ie ru n g u n d des B u k o w in er L a n d ta g e s als au ch d e r v er­
schiedenen n atio n alen F rauenvereine u n d vieler P riv aten einer g an z b eso n d eren
U n te rs tü tz u n g u n d Pflege, w elche fü r d a s F o rtleb en u n d w eitere B lühen derselben
d a s Beste erhoffen lä ß t.
S ollte es m ir gelingen, d u rc h m eine A rbeit in e th n o g ra p h isc h e r B eziehung zu
ein g eh en d erer K enntnis u n d rich tig er B eu rteilu n g des L an d es, in dem ich m ehr als
m ein halbes Leben in angesehener u n d an g en eh m er S tellu n g w irk e, b eizu trag en , fü r
dessen L a n d b e v ö lk e ru n g die v erd ien te A n erk en n u n g u n d W e rts c h ä tz u n g in w eitesten
K reisen zu errin g en u n d schließlich au ch d e r S p ezialfo rsch u n g a u f dem G ebiete d e r
V o lk sk u n st ü b e rh a u p t v erw ertb are Behelfe u n d A ufschlüsse zu w eiterem , erfo lg ­
reichem Schaffen zu geben, so h a t dieselbe ihren Z w eck erreicht.

C zernow itz, im A u g u st 1912.


Erich Kolbenheyer.
DIE HAUSINDUSTRIELLE STICK EREI IN
DER BUKOWINA.
H A U S IN D U S T R IE , H A U S F L E IS Z .

U m von vornherein d en au ch im T ite l dieses W e rk e s v erw en d eten A u sd ru c k


„ h a u s in d u s trie ll“ ric h tig a u fg e fa ß t zu w issen, sei h ervorgehoben, d a ß es sich bei den
B u k o w in er A rbeiten, die in d e r Folge besprochen w erd en sollen, eigentlich nicht um
eine H a u s i n d u s t r i e im engeren Sinne, so n d ern v o rw ieg en d um H a u s f l e i ß u n d
dessen E rzeugnisse h an d elt. Die M erkm ale, w elche A u to ritä te n a u f diesem G ebiete,
so D r. B r a u n - M ünchen, D r. A. R ie g l- W ie n u n d G r o s c h - C h r is tia n ia , in ihren
trefflichen A u sfü h ru n g en als ch arak teristisch fü r letzteren h erv o rh eb en , treffen g erad e
fü r die B u k o w in a voll u n d g anz zu. Die textilen E rzeugnisse d erselben w erd en
fast au sn ah m slo s n u r zu eigenem B e d a rf an g e fe rtig t u n d h ierfü r ausschließlich die
freie Z eit, w elche nach d e r Feld- o d e r so n st n o tw en d ig en häuslichen A rbeit,
B eso rg u n g des Viehes etc. erü b rig t, nam entlich ab er die W in term o n ate, w o je d e
F eld a rb e it ru h t, v erw en d et. Am W eb stu h l sitzt ab w ech seln d die B äuerin o d e r eine
von d eren T ö c h te rn , je nach d em zufällig die eine o d e r die an d ere Z eit h at, u n d alle
a rb eiten am selben S tü c k Leinen, K opftuch, T e p p ic h o d e r G ü rtel; allerd in g s nicht
im m er zum V o rteil des G anzen, d a m itu n te r die D ichte u n d S chönheit des G e­
w ebes, je nach d e r k ö rp erlich en K raft u n d G eschicklichkeit d e r A rbeiterin eine
verschiedene ist. D as h alb w ü ch sig e M äd ch en , dem die O b h u t des Viehes a u f d e r
G em eindew eide obliegt, leh n t am Z a u n o d e r sitzt im G rase u n d stic k t; die
erw achsene T o c h te r, nach d e r T a g e sa rb e it vom Felde rü c k g e k e h rt, nim m t N a d e l u n d
F ad en z u r H a n d , um beim K irch g an g o d e r am T an zp latz im schönsten H em d e
erscheinen zu k ö n n en , u m ihre A u ssteu er zu m ehren u n d aufs p räch tig ste a u sz u ­
sta tte n .
D aß bei A n fertig u n g solcher A rbeiten an einen eventuellen V e rk a u f derselben nie
g e d a c h t w ird u n d sie einzig dem B e d a rf u n d d e r A u ssch m ü ck u n g des eigenen
H eim es, d e r eigenen P erson dienen sollen, g e h t insbesondere au ch aus dem U m stan d e
h erv o r, d a ß die B äuerin sich ü b er d en W e rt derselben keinerlei R echenschaft zu
geben w eiß ; sie ist w o h l allenfalls in d e r L age, die K osten d e r L ein w an d u n d des
S tick m aterials an zu g eb en , g e ra d e d en w ich tig sten P o sten aber, die au fg ew en d ete
M ü h e u n d A rbeitszeit, w eiß sie nicht einzuschätzen.
Es k o m m t allerd in g s tro tz d e m w o h l hie u n d d a vor, d a ß d e ra rtig e S tü ck e auch
v e rk a u ft w erd en , u n d a u f d en w öchentlichen M ä rk te n in d en einzelnen S tä d te n des
L an d e s w ird im m erhin eine nennensw erte Z ah l solcher A rbeiten feilgeboten; d a n n
ab er sin d es zu m eist die N o t, d e r M an g el an G eld zum A n k a u f von S a a tg u t, die
d ro h e n d e S teu e re x ek u tio n o d e r schließlich ein b ev o rsteh en d es Fam ilienfest, d as
g rö ß e re G eld au slag en e rfo rd e rt, w elche zum V erk au f einzelner S tü ck e derselben
zw in g en d en A nlaß geben.
Im allgem einen w ird d ie A rbeit des S tickens im H a u se n u r in so w eit betrieben, als
es sich um die A u ssch m ü ck u n g d e r dem eigenen G ebrauche d ien en d en G egen­
stä n d e h an d elt, d o ch g ib t es in ziem lich vielen, u n d zw ar so w o h l rum änischen als

13
ru th en isch en D örfern M äd ch en u n d Frauen, w elche diese B esch äftig u n g au ch ü b er
d e n R ahm en des eigenen B edarfes h in au s betreiben u n d fü r frem de L eute gegen
E n tlo h n u n g arbeiten.
Diese S tickerinnen, stets zu d en ärm eren Insassen des D orfes zäh len d , haben
en tw ed er irg en d e in kö rp erlich es G ebrechen, w o d u rc h sie zu so n stig er A rb eit w en ig er
geeignet sind, o d e r eine d e ra rt kleine W irts c h a ft, d a ß diese zu ihrem L e b e n su n te rh a lt
nicht au sreich t.
Die A rb eit w ird von dieser S tickerin in d e r eigenen W o h n u n g a n g e fe rtig t; die
E n tlo h n u n g fin d et stets n u r fü r die geleistete A rbeit s ta tt, w ä h re n d d as M aterial von
d e r A u ftrag g eb erin , gew öhnlich irg en d ein er reicheren B äuerin, d e r die V ersehung d e r
g ro ß e n W irts c h a ft diese N eb en b esch äftig u n g n ich t m ehr g e s ta tte t o d e r zu d e r sie
au ch schon zu stolz g ew o rd en , b eig estellt w ird .
A m h äu fig sten k o m m t diese A rt d e r A rbeit, w o rin sich schon ein gew isses V erlassen
d e r H eim arb eit u n d H in n eig en zu r eigentlichen H a u sin d u strie zeigt, bei d en H u z u le n
v o r; solche S tickerinnen w e rd e n bei denselben „ szw aly “ g en an n t.
Eine w eitere kleine V erän d eru n g in diesen A rbeitsverhältnissen ist in d en letzten
Ja h re n d u rc h die n atio n alen F rauenvereine insofern h erv o rg eru fen w o rd e n , als in d eren
A u ftra g in verschiedenen O rtsc h a fte n d e ra rtig e v o lk stü m lich e S tickereien von B au ern ­
m äd ch en zu H a u se an g e fe rtig t w erd en , w elche n ach h er als E insätze fü r F rauenblusen
u n d R öcke sow ie z u r V erzierung von Sofakissen, T äsch ch en etc. v erw en d et u n d
w eiter v erarb eitet w erd en .
Diese M äd ch en arbeiten, w ie erw äh n t, a u f B estellung, erh alten d a s erfo rd erlich e
M aterial vom Verein geliefert u n d w erd en n u r fü r ihre A rb eitsleistu n g en tlo h n t. D abei
ab er k a n n m an m it einer b estim m ten L ieferzeit keinesfalls rechnen, u n d es w ird au ch
in diesem Falle von d e r S tick erin g an z nach freiem Belieben u n d eigenem E rm essen,
u n d n u r w en n die B eso rg u n g d e r w irtsch aftlich en B edürfnisse des H au ses ihr dies
g e sta tte t, g earb eitet.
Die g en an n ten Vereine o d e r d e r seitens des B u k o w in er L an d esau ssch u sses ins
Leben gerufene L an d e sb asar, eine V erkaufsstelle d e r verschiedenen E rzeu g n isse des
H ausfleißes, sin d d a h e r au ch n u r ä u ß e rs t selten in d e r L age, allfällige von a u sw ä rts
k o m m en d e g rö ß ere B estellungen, falls d eren L ieferu n g an einen g anz bestim m ten
Z e itp u n k t g eb u n d e n ist, übernehm en zu k ö n n en .

E R Z E U G N IS S E D E S H A U S F L E IS Z E S .

Die häusliche B e tä tig u n g a u f textilem G ebiet ist bei d en R u m ä n en u n d R u th e n e n


in d e r B u k o w in a fast ausschließlich Sache d e r w eiblichen F am ilienm itglieder, u n d
n u r vereinzelt finden w ir au ch M än n er, w elche sich m it S tickerei o d e r W eberei
befassen.
D er W e b stu h l g e h ö rt in je d e m H a u se zu dem u n u m g ä n g lich n ö tig en H a u s ra t u n d
die h eiratsfäh ig e T o c h te r setzt ihren S tolz d arein , die A u ssteu er selbst g esp o n n en u n d
g ew eb t, g e n ä h t u n d g e stic k t zu haben.
A us F lachs, H a n f o d e r B au m w o llg arn w erd en a u f dem W e b s tu h l feinere o d e r
g rö b ere g la tte L ein w a n d sow ie sehr schön g em u sterte H a n d - o d er, ric h tig e r g esag t,
K o p ftü ch er (stergare — ru czn y k y )1, d a dieselben bei festlichen G elegenheiten u n d zum
K irch g an g von F rau en u n d M äd ch en um d en K o p f geschlungen w erd en , sow ie von
A bfällen des H an fs eine A rt g an z g ro b e r K otzen (toi — w ereta) e rz e u g t; aus
W olle w ird d a s w eibliche O b e rk le id (catrin ta — h o rb o tk a — opynka), ein d en R o ck
v ertreten d es viereckiges S tü c k b ra u n e s o d e r schw arzes T u c h , w elches m it b u n te n
Streifen, m itu n te r au ch G o ld - u n d S ilberfäden d u rc h z o g e n u n d m it einer R a n d b o rd ü re

1 Bei den frem dsprachigen B ezeichnungen für die einzelnen G egenstände w u rd e stets zuerst die rumänische, dann die ruthenische
genannt u nd schließlich, falls eine eigene B enennung auch bei den H uzulen üblich, die letztere. Die sprachliche T ren n u n g ist stets
durch die horizontalen Striche an ged eu tet.

14
versehen ist, ferner ein g ro b e r schw arzer, b ra u n e r o d e r w eiß er g e w a lk te r LodenstofF,
au s w elchem die B einkleider d e r M änner, sow ie M än tel fü r M ä n n e r u n d F rau en
h erg estellt sind, des w eiteren b u n t gem u sterte breite o d e r schm älere G ü rtel (brau,
b rä n e t — p o jas, k rajk a), U m h än g tasch en (tra isträ — tajstra) u n d T ep p ich e (läicere —
kow erci) verfertigt.

T R A C H T IM A L L G E M E IN E N .

Die K leid u n g d e r B u k o w in er rum änischen u n d ru th en isch en L a n d b e v ö lk e ru n g ist,


w iew o h l sie in d en D etails sehr viele V erschiedenheiten au fw eist, d e r H a u p tsa c h e
nach d o ch im ganzen L an d e u n d bei b eid en V o lk sstäm m en die gleiche.
Die F ra u tr ä g t ein ü b e r die Knie hinabreichendes H em d , in d e r H ü fte m it einem
z irk a 10 bis 15 cm b reiten gew ebten G ü rtel zusam m engehalten, d a rü b e r, d en U n te r­
k ö rp e r um schließend, ein viereckiges d u n k le s T u c h , die c a trin ta — h o rb o tk a , dessen
E n d e n v o rn ü b erein an d erg esch lag en sind, u n d d a s m it einem gleichfalls g ew ebten
b u n te n G ü rtel von 4 bis 5 cm Breite, d e r m ehrere M ale um die H ü fte n g e w u n d e n ist,
festg eh alten w ird . Die u n te re n E cken dieses T u c h e s w erd en , um beim G ehen u n d bei
d e r A rb eit nicht zu b eh in d ern , em p orgehoben u n d h in ter d en G ü rtel g esteck t. Als
K o p fb e d e c k u n g d ie n t ein w eißes K opftuch. Die F u ß b e k le id u n g d e r F rau en , die
zu m eist n u r im W in te r o d e r bei b eso n d eren A nlässen g e tra g e n w ird , b ild en Stiefel
m it gelben S chäften, w o h l auch H albstiefel m it m ancherlei V erzierung.
Die M än n e r tra g e n im S om m er ein w eißleinenes (ismene — portjanyci), im W in te r
ein au s w eiß er o d e r b ra u n e r W olle (berneveci, cioreci — haczi) gefertigtes B einkleid,
d a rü b e r d as bis an die Knie herabreichende H em d , w elches m it einem z irk a 15 bis 20 cm
b reiten b u n te n W o ll- o d e r L e d e rg ü rte l (brau, chim ir — pojas, czeres) in d e r H ü fte
zu sam m en g eh alten w ird . Die F u ß b e k le id u n g b esteh t zu m eist au s L ed e rsan d a len
(opinci — postoly), d o ch w erd en vielfach bereits au ch R öhrenstiefel g etrag en .
Als K o p fb e d e c k u n g d ie n t allgem ein eine hohe b rau n e o d e r schw arze L am m fell­
m ü tze; im S om m er w erd en g ro b e schw arze F ilzhüte, d eren F orm in d en einzelnen
G eg en d en verschieden ist, g e tra g e n ; im ru th en isch en F lac h lan d am P ru th u n d
C zerem osz sin d vielfach selbstgeflochtene S tro h h ü te im G ebrauch, w elche bei d en
ju n g e n M än n ern allerlei p erlen g estick ten Z ierat aufw eisen.
Als O b e rk le id u n g dienen sow ohl bei d en R u m än en als auch bei d en R u th en en ,
u n d zw ar in gleicher W 'eise fü r M änner u n d W e ib e r in erster Linie ein b ra u n e r o d e r
sch w arzer faltenreicher, nach u n te n sich erb re ite rn d e r R o ck , d e r ü b e r die Knie
h in a b re ich t (sum an — sard ak ), des w eiteren ein au s w eißem L o d en an g efertig ter
M an tel m it K apuze (m anta —■' m anta) u n d schließlich d e r Schafpelz.
D er Pelz ist e n tw ed er ein la n g er o d e r k u rz e r, beide A rten sin d e n tw e d e r m it
Ä rm eln versehen o d e r ärm ellos.
D er lange m it Ä rm eln versehene Pelz h e iß t cojocul — k o zu ch , zu p an , d e r ärm ellose:
p ie p ta riu l — k ip ta r; d e r k u rze Ä rm elpelz fü h rt d en N a m e n : m intean, cojocel —
k o z u sz o k ; d e r ärm ellose b o n d ita — k ip ta ry c z o k .
S äm tliche Pelze sin d a u f d e r A ußenseite verziert, e n tw e d e r m it au fg en äh ten
O rn a m e n te n au s b rau n em o d e r ro tem L ed e r o d e r m it b u n te r W o llstick erei.
E in u n en tb eh rlich es A u srü stu n g sstü c k fü r d en A u fb ru c h z u r F eld a rb e it o d e r zu
so n stig en A u sg än g en b ild e t schließlich fü r M an n u n d W eib die aus b u n te r W o lle in
m an n ig fach er M u ste ru n g gew ebte U m h än g tasch e (tra istra — tajstra), in w elcher d e r
S p eisev o rrat, etw aig e V erk au fso b jek te fü r d en M a rk t etc. u n te rg e b ra c h t sind.
T eilw eise ab w eich en d von dieser so n st im g anzen L an d e üblichen T r a c h t ist jen e
d e r H u z u le n ; d a s H e m d d e r M änner, w elches gleichfalls ü b er d e n B einkleidern
g e tra g e n w ird , ist ziem lich k u rz ; ebenso tr itt an Stelle des langen, bauschigen,
d u n k e ln W o llro ck es eine k u rz e Ä rm eljacke m it verschiedenen b u n te n V ersch n ü ru n g en ,
W o llk n ö p fe n u n d Q u a ste n ; die B einkleider (kraszeniaky) sin d von h elleu ch ten d er
g re llro te r F arbe, w elche sich bei ihnen ü b e rh a u p t g ro ß e r B eliebtheit erfreut.
An Stelle d er gew ebten, b u n tg e m u ste rte n U m h än g tasch e, w ie sie so n st allgem ein
üblich, tr itt bei d en H u zu len eine L ed ertasch e (dubiw ka), w elche m it allerlei
gegossenen M etallzieraten o d e r K nöpfen, P lä ttc h e n etc. d ic h t b esetz t ist.
G leich d en M än n ern tra g e n au ch h ier die F rau en als O b e rk le id die vorbeschriebene
k u rz e J a c k e ; a n s ta tt des w eißen K opftuches w ird ein ro tes m it rech t b u n te n M u ste rn
b e d ru c k te s T u c h (perem idka), w elches als F a b rik sw a re k ä u flic h erw o rb en w ird ,
v erw en d et.
M än n er u n d F rau en tra g e n L ed e rsan d a len , letztere hüllen die U n tersch en k el
ü b erd ies in w ollene W a d e n tü c h e r ein.
Die v o rsteh en d e S ch ild eru n g d e r T ra c h te n ist hier n u r schem atisch u n d in
g ro ß e n Z ü g en gegeben; die V erschiedenheiten in denselben sin d d e ra rt w eitg eh en d ,
d a ß d eren A u fzäh lu n g im D etail, im H in b lick a u f d en Z w eck d e r v o rlieg en d en
A rbeit, viel zu w eit fü h ren w ü rd e . Die n ach fo lg en d en B etrach tu n g en sollen sich d a h e r
ausschließlich n u r m it d e r g en au ere n B eschreibung je n e r K leid u n g sstü c k e, w elche
S tickereien aufw eisen, u n d m it diesen selbst befassen.

DAS H E M D , S C H N IT T U N D V E R Z IE R U N G .

Die vornehm lichsten O b jek te, a u f w elchen die B u k o w in e r B äuerinnen ihre K u n st­
fe rtig k e it m it d e r N a d e l zum A u sd ru c k b rin g en u n d w elche m itu n te r einen ü b e ra u s
reichen o rn am en talen S ch m u ck zeigen, sin d ihre H em d en , von d en en so w o h l
hinsichtlich des S chnittes als d e r A n o rd n u n g d e r S tickerei zw ei A rten u n tersch ied en
w erd en m üssen, w obei beide je d o c h d a s gem einsam haben, d a ß d e r U n terteil
derselben, w elcher d e r G efah r rasch erer A b n u tz u n g au sg e se tz t ist, stets au s einer
b e d e u te n d g rö b e re n L ein w an d als d e r obere T eil an g e fe rtig t w ird .
1. Das F e s t t a g s h e m d (cäm esa — soroezka), w elches n u r an Sonn- u n d F eiertagen,
zum K irch g an g o d e r T a n z sow ie bei F am ilienfesten u n d so n stig en feierlichen A nlässen
g etra g en w ird ; bei dem selben sin d in sb eso n d ere die A chseln u n d Ä rm el, letztere von
oben bis un ten , reich b estick t, ferner ü b e r B ru st u n d R ü ck en , rech ts u n d links des
v o rd e re n B rustschlitzes, sow ie zuw eilen au ch am u n te re n H e m d ra n d e schm ale
streifen artig e S tickereien an g eb rac h t.
D er S ch n itt dieses H em d es ist au s d e r Z eich n u n g F ig u r 1 zu entnehm en. Die W eite
des H em d es ist im O b er- u n d U n terteil (stan — sta n o k ; p o a le —p id ty czk a) die gleiche,
b e trä g t 1*40 bis 1*60 m u n d setzt sich zu m eist au s d rei B reiten zusam m en; vereinzelt
w e rd e n w o h l au ch n u r zw ei o d e r vier B reiten v erw en d et.
Das an g e fü h rte Beispiel zeigt die A n o rd n u n g d e r N ä h te eines au s d rei B reiten,
d e r g e b räu ch lich sten A nzahl, h erg estellten S tü ck es.
D as H e m d b leib t oben seiner ganzen B reite nach offen u n d ist au ch a u f b eid en
Seiten ein S tü c k v ertik al a b w ä rts au fg esch litzt; in diese b eid en Schlitze w e rd e n nun
die A chselstücke (altita — p leczeka — u staw k a) u n d Ä rm el, (m äneci — ru k aw y ), u n d
zw ar nach d e r Linie b, c, d, e eingenäht, so d a ß die obere H e m d ö ffn u n g au ch noch
die b eid en B reiten a b d e r A chselstücke u m faß t. M ittels eines d u rch g esch lu n g e n en
sta rk e n B in d fad en s w ird n u n diese ganze Ö ffn u n g u m d en H als zusam m engezogen,
so d a ß d a s H e m d rin g s u m denselben zahlreiche F alten b ild et. D as Z w ick elstü ck
d, e, f (pava — p a c h a — altedza) d ie n t d a z u , eine g rö ß ere B ew egungsfreiheit des
A rm es beim H eb en zu erm öglichen. Die A chselteile sin d stets um die H älfte bis ein
D rittel schm äler als die Ä rm el selbst.
Die schem atische A n o rd n u n g d e r verschiedenen S tickereien a u f d en Ä rm eln u n d
dem H e m d sto c k ist gleichfalls in F ig u r 1 ersichtlich gem acht, sow ie teilw eise au ch
au s d en w eiteren p h o to g ra p h isc h e n Ä b b ild u n g en zu entnehm en.
Die A chsel- u n d Ä rm elstickerei des festtäg ig en H em d es ist von oben nach u n ten
fo lg en d e rm aß en a n g e o rd n e t: D er oberste T e il (altita — pleczeka), die A chsel b e d eck e n d
u n d teilw eise au ch a u f d en O b erarm h in ab reich en d , zeigt zw ei, d rei o d e r au ch

16
m ehrere ü b erein an d erlieg en d e d u rc h schm ale B orten (rum . m ascatele) v o n ein an d er
g etre n n te, h o rizo n tal g estick te Streifen, w elche in sg esam t seitlich u n d u n te n m ittels
einer B o rd ü re u m ra h m t sind.
Das M o tiv ist e n tw e d e r fü r alle Streifen d as gleiche o d e r es w erd en zw ei verschiedene
M otive reihenw eise reg elm äß ig ab w ech seln d an g e o rd n e t.
D ieser A chselteil h ä n g t m it dem Ä rm el nicht zu sam m en ; er b ild e t ein b esonderes
S tü ck , w ird stets g an z fü r sich allein g estick t, nach F ertig stellu n g v o re rst m it dem
Ä rm el zu sam m en g en äh t u n d beides d a n n zusam m en in d e r frü h e r beschriebenen
W e ise in d a s H e m d eingesetzt.
Die h o rizo n talen S treifen des A chselstückes sin d e n tw ed er säm tlich einfarbig, w o h l
au ch ab w ech seln d in zw ei F arben, zu m eist ab er m eh rfarb ig g eh alten ; die diese
einzelnen Streifen tre n n e n d e n B orten sow ie die B o rd ü re, w elche die ganze A chsel­
stickerei seitlich u n d u n te n einfaßt, sin d e n tw e d e r m it G o ld - u n d S ilb erfäd en im
K ettenstich o d e r m it au fg esetzten Perlen o d e r v erg o ld e ten o d e r versilb erten k re is­
ru n d e n M etallp lä ttch e n (fluturi — lilitke) au sg efü llt. Die G esam thöhe d e r S tickerei
dieses A chselteiles b ew eg t sich zw ischen 10 bis 20 cm.
U n m itte lb a r u n te r diesem A chselstück sch ließ t d e r Ä rm el an ; a u f dem selben ist
in seinem o b ersten T e il z u e rst ein w eiterer h o riz o n ta l g e stic k te r Streifen (increteala—
m orszczynka) von 5 bis 15 cm B reite a n g eo rd n et, d e r ein ausschließlich geom etrisches
O rn a m e n t h a t u n d sich sow ohl hinsichtlich d e r A rt d e r A rbeit als in sb eso n•»d ere d e r
F a rb e n g e b u n g w esentlich von dem A chselstück u n d dem w eiteren u n te re n A rm elteil
u n te rsch eid et.
D ieser Streifen ist zum eist einfarbig, u n d zw ar in d en m eisten Fällen gelb; in den
ru th en isch en G em einden am D niestr w ird h ie rfü r G rü n v erw en d et, vereinzelt fin d et
sich au ch S chw arz, B lau, W e iß , S ilb erg rau o d e r R o t vor. Die A u sfü h ru n g dieser
S tickerei erfolgt, w ie aus d en einzelnen T afeln ersichtlich, stets in einer von d e r
ü b rig en w esentlich verschiedenen O rn a m e n tik u n d u n te r A n w e n d u n g einer g an z
b eso n d eren S tich art. In se k u n d ä re r W e ise tre te n zu dieser einen F arbe hie u n d d a
w o h l au ch noch an d ere hinzu, zum Beispiel d u rc h E infassen d e r H a u p tm o tiv e
m ittels farb ig er W o llfa d e n , w elch letzteres in sb eso n d ere bei d en H u z u le n b elieb t ist
(T afel 67: 3,4,12 u n d andere), o d e r d u rc h A ufsetzen von G o ld - u n d S ilb erp lättch en ,
b u n te n P erlen etc. V o n b eso n d erer M a n n ig fa ltig k e it d e r M otive ist die S tickerei des
Ä rm els von hier a b w ä rts; sie ist hinsichtlich ih rer A n o rd n u n g im w esentlichen zw eier­
lei A rt: bei d e r ersten sin d d u rc h die ganze Ä rm ellänge d rei S treifen in v ertik aler
R ic h tu n g h e ra b g e fü h rt, w elche en tw e d e r alle d rei d a s gleiche M u ste r zeigen,
F ig u r 2 *, o d e r es ist d e r m ittlere derselben als H a u p tstre ife n b eso n d ers h erv o rg eh o b en ,
w ä h re n d die b eid en ä u ß eren diesem g eg en ü b er etw as schm äler u n d einfacher
g eh alten sind, F ig u r 3 u n d 4. Es b ild e t in letzterem Falle d e r M ittelstreifen (stälp —
stow p) eine A rt au fstre b e n d e n A st, von w elchem gleichzeitig o d e r ab w ech seln d nach
rech ts u n d links B lätter u n d B lüten abzw eigen. U m die zw ischen d en einzelnen
A b zw eigungen sich erg eb en d en leeren F eld er etw as zu beleben, w e rd e n in dieselben
nah e am S tam m noch kleine E in zelfü llo rn am en te eingesetzt. Die diesen H a u p t­
streifen b eg leiten d en schm äleren S eitenstreifen (m ärginari — w elanky) zeigen so d a n n
irg en d ein anderes, en tw ed er zu sam m en h än g en d es o d e r lose an ein an d erg ereih tes
O rn am en t.
Bei d e r zw eiten A rt d e r A rm eiverzierung sin d u n te re in a n d e r m ehrere (5 bis 7) sch räg
v erlau fen d e S treifen, e n tw e d e r in derselb en o d e r in verschiedener M u ste ru n g , a u s ­
g e fü h rt (F igur 5 u n d 6).
Die S tickerei des Ä rm els ist d u rch w eg s etw as b reiter g eh alten als je n e des A chsel­
stückes.#* n
D er A rm ei w ird u n te n zu m eist in F alten zusam m engezogen, e n tw e d e r n u r m ittels
eines sta rk e n F adens w ie am H alse, o d e r es w ird diese Z u sam m en zieh u n g d u rc h
A n b rin g u n g eines D u rch b ru ch es (gäurele — cerka) b e w irk t.
1 Bei den photographischen Abbildungen der H em den ist der U nterteil derselben stets w eggelassen w orden.

3
17
Ü b er B ru st u n d R ü ck en lä u ft beiderseits je ein schm aler g e stic k te r Streifen m it
e n tw e d e r zu sam m enhängendem O rn a m e n t o d e r losen a n e in an d er g ereih ten E inzel­
m otiven; ein solcher w ird in m anchen D örfern au ch am u n te re n H e m d ra n d a n g e ­
b rach t.
Die v o rg esch ild erte A u ssch m ü ck u n g des F esttag sh em d es g ilt in sb eso n d ere fü r die
R u m än en u n d die R u th e n en des F lachlandes; bei d en H u z u le n ist sie insofern etw as
an d ers g eartet, als dieselben m it V orliebe fü r die A chselstücke, hier „ u s ta w k y “
g en an n t, fü r den oberen H o rizo n ta lstreifen des Ä rm els, den w eiteren Ä rm el h erab ,
sow ie die rechts u n d links des B rustschlitzes befindlichen Streifen, ein u n d dasselbe
O rn a m e n t verw enden, w ie dies aus den p h o to g ra p h isc h e n A b b ild u n g en F ig u r 7 u n d 8
zu ersehen ist. In F ig u r 7 ist d as gew ählte M u ste r ü b erall in v o llkom m en gleicher
W e ise zu r V erw endung gekom m en, in F ig u r 8 w u rd e dasselbe u n te r B eib eh altu n g
des G ru n d g e d a n k e n s a u f B ru st u n d Ä rm el d u rc h H e ra n z ie h u n g w eiterer M otive in
etw as an d ere F orm gebracht.
A llerdings finden sich w ohl au ch A bw eichungen von dieser H a u p tre g e l, w ie zum
Beispiel F ig u r 9 zeigt, w oselbst bei so n st gleicher O rn a m e n tik an d en ü b rig en Stellen
d e r obere h o rizo n tale Ä rm elstreifen in d erselben W eise d u rc h g e fü h rt ist, w ie dies
a u f d en ru m änischen u n d ru th en isch en H em d en des F lachlandes ty p isch ist, o d e r
F ig u r 10, w o selb st a u ß e r diesem S tre if au ch noch S ch u lter u n d Ä rm el in verschiedener
M u ste ru n g gehalten sin d ; d o ch g e h ö rt dies, w ie g esag t, zu d en selteneren Fällen.
Die S tickerei des Ä rm els ist bei den h u zu lisch en H em d en d u rc h w e g s von gleicher
B reite w ie je n e des A chselstückes u n d viel d ic h te r g eh alten als bei d en frü h er
beschriebenen. Die einzelnen v ertik alen o d e r sch räg en Streifen sin d g an z nahe
a n e in a n d e rg e rü c k t o d e r die ganze Fläche ü b e rh a u p t m it einem lose o d e r zusam m en­
h ä n g e n d an ein an d erg ereih ten n eu tra le n M u ste r b e d e c k t; rechts u n d links dieses
Ä rm elm usters ist stets als A bschluß ein schm aler v ertik aler Streifen, aus kleinen
R o setten o d e r Z ickzackelem enten g eb ild et, a n g e o rd n e t (F ig u r 7 bis 10).
D erartig e H em d ärm el, w elche ih rer gan zen L än g e nach voll b e stic k t sind, w erd en
im V olksm unde als „ g em alte“ (pysani) bezeichnet; sie bild en im allgem einen die
M in d erh eit u n d finden sich n u r bei d e n b em ittelteren L eu ten v o r; zum eist b e sc h rä n k t
sich die S tickerei a u f d a s A chselstück u n d einen am oberen Ä rm el an g eb rac h ten
h o riz o n ta le n Streifen, w elcher seitlich u n d n ach u n te n irg en d ein kleines ab sch ließ en ­
des E in zelo rn am en t zeigt, w ie dies sehr d eu tlich au s F ig u r 11 zu ersehen ist.
Die Ä rm el d e r H u zu le n h e m d e n sin d u n te n alle m ittels einer D u rch b ru ch sp itze
zusam m engezogen u n d d a ru n te r als A b sch lu ß noch ein k lein er b u n t g estick ter S treifen,
eine A rt M an sch ette, an g esetzt.
Im S ch n itt sin d säm tL che h u zulischen H em d en v o llstä n d ig gleich d en frü h er
beschriebenen F esttag sh em d en d e r R u m ä n en u n d F lach lan d sru th en en .
2. D as A llta g s h e m d o d e r A r b e its h e m d (cam esoi— ch!opianka)..D asselbe ist sow ohl
hinsichtlich seines S chnittes als au ch d e r A u ss ta ttu n g w esentlich einfacher g eh alten
als ersteres.
D er S ch n itt desselben ist, w ie au s d e r Z eich n u n g F ig u r 12 ersichtlich, fo lg en d er:
d e r m ittlere T eil des O b erh em d es (sta n —stan o k ) b esteh t hier aus einem einzigen, ü b er
B ru st u n d R ü ck en la u fe n d en S tü ck , in w elchem n u r eine angem essen g ro ß e ru n d e
Ö ffn u n g zum D u rch steck en des K opfes m it en tsp rech en d em B ru stsch litz sich b efindet.
Das A chselstück fehlt h ier u n d d e r Ä rm el ist d ire k t in dieses obere M itte lstü c k
ein g ep aß t. U n te r d en Ä rm eln w ird d e r O berteil d u rc h E insetzen je einer h alb en B reite
(clini — klyny) b eid erseits a u f die norm ale W eite g eb rach t. Die reiche V erzieru n g
a u f d e r A chsel b leib t h ier g an z w eg, an d eren Stelle w ird n u r u n m itte lb a r v o r d e r Ä rm el­
ein n ah t ein g anz schm al g estick tes S treifchen (pe um eri —- k o lo rubcia) a n g e o rd n e t.
Die S tickerei e rstre c k t sich h au p tsäc h lich n u r a u f d en Ä rm el selbst, a u f w elchem
in v ertik aler R ic h tu n g ein Streifen, eventuell a u c h ein b reiterer M ittel- u n d zw ei
schm älere S eitenstreifen hinablaufen, sow ie a u f B ru st u n d R ücken, ü b e r w elche rechts
u n d links je ein schm aler S treifen sich hinzieht, sow ie schließlich a u f eine zierliche

18
E in fassu n g des v o rd eren H em d sch litzes; zuw eilen w ird üb erd ies au ch noch d e r
u n te re R a n d d e r Ä rm el o d e r des H em d es selbst m it g an z einfachen E inzelm otiven
besetzt.
In einzelnen ru th en isch en D örfern zeigt d as A rb eitsh em d n u r rechts u n d lin k s des
B rustschlitzes je d rei o d e r vier sym m etrisch z u e in a n d e r gestellte g rö ß e re E in zelo rn a­
m ente (siehe T afel 56, 57, 61), w ä h re n d alle ü b rig e S tickerei fehlt.
Die Ä rm el bleiben bei diesen A lltag sh em d en stets in ih rer g anzen W e ite offen, um
bei d e r A rbeit nicht zu b eh in d ern . Die h u zu lisch en A rbeitshem den h ab en n u r a u f dem
A chselstück eine zum eist einfarbige Stickerei in m ehreren ü b e rein an d er liegenden
S treifen u n d stets zusam m engezogene Ä rm el.
In m anchen G egenden sin d au ch die M än n erh em d en b u n t o d e r w eiß b estick t, so
in sb eso n d ere bei d en H u z u le n , d och fin d et m an dies au ch bei d en R u m än en des
sü d lich en gebirgigen T eiles u n d vereinzelt im F lachlande. Diese S tickerei w ird in
schm alen S treifen a u f dem K ragen (guler — szupak) u n d d en S ch u ltern , ferner als
E in fassu n g des B rustschlitzes sow ie des u n te re n R an d es d e r H em d ärm el u n d des
H em d es selbst a u sg e fü h rt (F igur 13).
A n sta tt d ieser S tickerei w erd en bei d en h uzulischen M än n erh em d en an d en g en an n ten
Stellen o ft au ch schm älere o d e r breitere D u rch b ru ch streifen a n g e o rd n e t (F igur 14).

DAS K O P F T U C H .
Als ein w eiteres B ek leid u n g sstü ck , w elches die B äuerin m it S tickerei verziert, ist
d a s K o p f tu c h (sterg ar — rucznyk) zu nennen.
S chon in d e r H e rste llu n g desselben a u f dem W e b s tu h l besitzen die B äuerinnen
eine g ro ß e K u n stfertig k eit, indem sie d ab ei die m annigfachsten M u ste ru n g e n , w elche
sich m itu n te r rech t p lastisch von dem g la tte n U n te rg ru n d abheben, h erv o rzu b rin g e n
verstehen. Diese T ü c h e r w erd en n u n in m anchen G egenden, so in sb eso n d ere in D o rn a
u n d U m g eb u n g , an d en b eid en E n d en in ein em S treifen o d e r in m ehreren h o rizo n talen
o d e r sch räg en R eihen ü b erein an d er, m it b u n te r O rn am en tik , vielfach b eid erseits
gleich g earb eitet, versehen. Beispiele hiervon zeigen die T a fe ln : 1 : 7, 8 ,1 4 ; 2 :1 , 2, 3,
sow ie F ig u r 15.
Z u erw äh n en ist, d a ß diese T ü c h e r a u ß e r ih rer eigentlichen B estim m ung, als
K o p fb e d e c k u n g zu dienen, vielfach auch d a z u b e n u tz t w erd en , die R ah m en d e r
H eilig en b ild er im H a u se u n d in d e r K irche zu um fassen; etw as k ü rzere d e ra rtig e
T ücher, zu m eist je d o c h n u r m it gew eb ten b u n te n S treifen an b eid en E n d en versehen,
w e rd e n in d e n sü d lich en G eg en d en au ch z u r U m fassu n g d e r F ensteröffnungen in
d e r W o h n stu b e b e n u tz t.

D IE „N A F R A M A — S Z Y R Y N K A “ .
M it b u n te r S tickerei versehen w ird schließlich au ch noch die so g en an n te „ n a -
f r a m a — s z y r y n k a “ , ein q u a d ra tisc h e s T ü c h le in au s L ein w an d in F orm u n serer
T a sc h e n tü c h e r von 50 bis 6 0 cm L än g e u n d B reite, in dessen vier E cken irg en d ein
geom etrisches o d e r a u c h stilisiertes P flan zen o rn am en t a n g e o rd n e t u n d dessen S au m
m it b u n te n W o llfa d e n ein g efaß t w ird ; dieses T u c h w ird d a n n d e ra rt zusam m en­
gefaltet, d a ß die vier E cken g an z nahe an ein an d ersto ß en , g eh eftet u n d die E cken
m it b u n te n W o llq u a s te n versehen (F igur 16, u n d die M u ste r T a fe l 28 : 20, 22, 38 : 30, 34,
42 : 24, 43: 1, 3, 27, 31 u n d andere).
E in d e ra rtig e s T u c h m u ß je d e s M äd ch en ihrem B räu tig am zum G eschenk m achen
u n d derselbe tr ä g t es bei d e r H ochzeitsfeierlichkeit im G ü rte l; es d ie n t a u c h d a z u ,
b eso n d ers h e rv o rra g e n d e n P ersönlichkeiten, die d em D orfe o d e r H a u se einen B esuch
a b sta tte n , bei d e r B eg rü ß u n g , d e r alten S itte gem äß , d a r a u f B ro t u n d S alz zu überreichen.
A uch an d e r W a n d u n te rh a lb d e r H eilig en b ild er w e rd e n d e ra rtig e T ü c h e r hie u n d
d a als Z ie ra t an g eb rach t.

3*
DIE PELZE
Eine von d en v o rg en an n ten etw as ab w eich en d e A rt d e r S tickerei, bei w elch er
ü b erd ie s stren g genom m en n ich t m ehr d a s P rinzip des H ausfleißes v o rw a lte t, in d em
hier zw ischen A rb eitg eb er u n d A rbeitnehm er m ü n d lich ein gew isser V ertrag v erein­
b a rt w ird , d a r f füglich hier au ch nicht u n e rw ä h n t gelassen w erd en . Es ist d a s je n e d e r
Pelze, u n d in sb eso n d ere d e r k u rzen , sow ohl m it Ä rm eln versehenen als au ch ärm ellosen.
Die S tickerei dieser B ek leid u n g sstü ck e w ird au sn ah m slo s von M än n ern b eso rg t,
w elche als eine A rt B au e rn k ü n stle r von D o rf zu D o rf ziehen, in d en einzelnen
H ü tte n , w o ihnen A rbeit ü b e rtra g e n w ird , fü r d eren D au er W o h n u n g u n d K o st sow ie
ü b erd ies eine p ro S tü c k v ereinbarte E n tlo h n u n g in G eld erhalten.
Es e n tsp rich t diese A rt d e r A rbeit in gew isser W e ise d er seinerzeitigen „ S t ö r “ -A rbeit,
dem „ A u f - d i e - S t ö r “ -G eh en , w ie es im W e s te n zu r Z eit d er Z ü n fte bei einzelnen
M eistern üblich w ar.
Die O rn a m e n tik dieser Pelze b ild en zum eist d er P flanzenw elt entnom m ene, m ehr
o d e r m in d er stilisierte M otive, B lum en, B lätter, zu B u k etten vereint o d e r in ra n k e n ­
a rtig e r F orm zu sam m en g estellt (Figur 17). Die A u sfü h ru n g d e r A rbeit ist, dem
M aterial entsp rech en d , selb stv erstän d lich eine viel derbere u n d g rö b ere, als dies bei
d en H em d en d e r Fall ist.

DAS S T IC K E N .
Bei dieser im gan zen L an d e g ek an n ten u n d g eü b ten K u n stfertig k e it ist v o r allem
ein b eso n d ers ch arak teristisch es M erk m al herv o rzu h eb en , w o d u rc h sich dieselbe von
d e r so n st üblichen W eise des S tickens u n te rsch eid et; es ist dies die H a ltu n g u n d
F ü h ru n g d e r N a d e l bei d e r A rbeit; w ä h re n d bei d e r schulm äßigen S tickerei die N a d e l m it
den rechten d rei F in g ern g eh alten u n d d e r Stich stets „ z u s ic h “ g em ach t w ird , h ä lt die
hiesige B äuerin die N a d e l n u r m it D aum en u n d Z eigefinger u n d m ach t d en S tich
stets „ v o n s ic h “ . W eiters ist b em erk en sw ert, d a ß die S tickerin nie m it Z uhilfenahm e
irg en d e in er A uflage, zum Beispiel K anevas etc. arb eitet, so n d ern das M u ste r stets a u f
die L ein w a n d d ire k t b rin g t u n d hierbei die einzelnen F äden zäh lt; allerd in g s eine sehr
m ühevolle u n d z e itrau b en d e A rbeit, ab er g erad e diesem U m sta n d ist es in erster
L inie zuzuschreiben, d a ß sich die B u k o w in er b äuerischen S tickereien d u rc h ihre g ro ß e
E x a k th e it au szeich n en ; au ch die B en u tzu n g des F ingerhutes ist d e r B äuerin gänzlich
u n b e k a n n t.
Die S tickerei w ird e n tw e d e r von oben o d e r von d e r U nterseite (pe d o s — nezini)
a u s g e fü h rt; in sb eso n d ere letztere A rt ist eine g an z au sn eh m en d m ühsam e A rbeit, in d em
bei dieser M a n ie r ein S tich neben d en ä n d e rn g eleg t w ird , so d a ß d a s G anze fast
d en E in d ru c k d e r W eb erei m acht. Beispiele fü r diese A u sfü h ru n g geben die M u ste r
T a fe l 4: 19, 21; T a fe l 27: 16,21; T a fe l 30 : 13 und 16 u n d andere.
Die K o p ftü ch er u n d die H o c h zeitstü ch er w e rd e n zum eist beiderseits gleich, d as
h e iß t d e ra rt, d a ß a u f b eid en Seiten derselben die S tickerei in ganz g le ic h e rw e is e
a u s g e fü h rt erscheint, g earb eitet (T afel 1: 8, 11, 14, 17; T a fe l 2 : 1, 2, 3; T a fe l 4 3 : 1, 3, 27, 31
u n d andere).
In einzelnen O rtsc h a fte n ist es B rauch, die S tick fad en so d ick zu nehm en, d a ß die
K o n tu rie ru n g h ie rd u rc h fast g an z v ersch w in d et u n d die M u ste ru n g sich d a n n n u r
d u rc h die S c h a tte n w irk u n g d e r einzelnen Stiche b em erk b ar m ach t; so bilden zum
Beispiel die M u ste r a u f T a fe l 6 : 1, 3, 8,12 u n d an d ere, die in d e r Z eich n u n g in
d e u tlich e n K o n tu ren erscheinen, in W irk lic h k e it eine g anz schw arze Fläche, au s d e r
die ü b rig en s g an z k o rre k t d u rc h g e fü h rte K o n tu rie ru n g n u r d u rc h gen au e U n te r­
su c h u n g h e ra u sg e fu n d e n w erd en k an n .
Als S tick m aterial w ird S eide u n d B au m w o llg arn sow ie W olle v erw en d et.
Die A rten d e r verschiedenen Stiche sin d ziem lich zahlreich u n d zufolge d ieser
M a n n ig fa ltig k e it ist die S tick erin bei A u sfü h ru n g d e r verschiedenen M u ste r d u rc h a u s
n ich t an die g e ra d e Linie g eb u n d en , so n d ern es w ird au ch die g e k rü m m te Linie in

20
sehr au sg ieb ig er W eise v e rw en d et, w o d u rc h die B u k o w in er S tickereien vornehm lich
ihren g anz eig en artig en R eiz erhalten.

D U R C H B R U C H A R B E IT E N .
N e b s t d e r eigentlichen S tickerei w ird zu r V erzierung d e r H em d en u n d K o p ftü ch er,
w ie bereits erw äh n t, au ch vielfach die D u rch b ru ch arb eit (gäurele — cyrky) v erw en d et,
u n d z w a r en tw ed er als reiner D urchbruch, indem die einzelnen S ch u ß fäd en h e ra u s­
g ezo g en u n d d u rc h Z usam m enfassen d er K ettfäd en u n d Ü berflechten derselben
m it w eißem , hie u n d d a au ch bu n tem G arn die m annigfachsten M u ste ru n g e n erzielt
w e rd e n (F igur 18), o d e r es erfo lg t eine K om bination dieser reinen D u rch b ru ch arb eit
m it d a r a u f an g e b ra c h te r W eiß stick erei in P lattstich , w obei d a n n einzelne F elder,
u n d zw ar sow ohl K ett- als auch S ch u ß fäd en h erau sg esch n itten w erd en .

P E R L E N F L E C H T A R B E IT E N .
Eine g an z interessante B etätig u n g d er M äd ch en finden w ir des w eiteren au ch a u f
d em G ebiete d e r P erlenflechtarbeit, eine T ech n ik , w elche n achgew iesenerm aßen
b ereits bei d en alten Ä gyptern heim isch w a r u n d w elche au ch h ie rz u lan d e noch
allero rten gepflegt w ird . D erartige schm älere u n d breitere, g la tte o d e r au ch a u f einer
L än g sseite m it Z acken versehene, b u n tfarb ig e F lech tb än d er (sg ard ite — g erdany)
(Figur 19) w erd en von d en M äd ch en als H alssch m u ck g e tra g e n u n d z u r H e rste llu n g
ihres eig en artig en K opfputzes v erw en d et; auch die H ü te d e r B urschen sin d vielfach
m it einem d e ra rtig e n Z ierat versehen. Die O rn a m e n tik dieser F lech tb än d er ist eine
d u rc h w e g s rein geom etrische.

FARBEN W A H L.

Die Farben, d eren sich die B äuerinnen zu ihren S tickereien bedienen, sin d : S chw arz,
W e iß , K arm esinrot, Z in n o b erro t, Z itronengelb, O ran g e, B lau u n d G rü n , letztere d rei
so w o h l licht als d u n k e l; in d e r V erw e n d u n g derselben sin d sie im allgem einen ziem lich
k o n serv ativ u n d beobachten bei d e r Z u sam m en setzu n g au ch die G ru n d sä tz e d e r
H arm o n ie , w as um so m ehr anzuerkennen ist, als ihnen irg en d w elch e sachgem äße
B eleh ru n g hierin selbstverständlich nie zuteil g ew o rd en ist u n d sie d ab ei n u r ihrem
n atü rlich en E m pfinden folgen.
In reicher F arb en p rach t sind zum eist die F esttag sh em d en a u sg e fü h rt u n d b ild en
d e ra rt m itu n te r w irklich einen das A uge en tzü ck en d en A nblick; in selteneren Fällen
w e rd e n dieselben, abgesehen von dem oberen Ä rm elstreif, w elcher au ch d a n n gelb
bleibt, w o h l au ch n u r zwei- o d e r g a r einfarbig g eh alten , so zum Beispiel ro t u n d
w eiß o d e r n u r ro t, beziehungsw eise schw arz allein, d o ch m ach t au ch dies w ied er
g e ra d e seiner ru h ig en W irk u n g sw eise w egen, u n d insbesondere S chw arz, einen sehr
v o rn eh m en E in d ru ck .
Die A rbeitshem den w erd en vorw ieg en d einfarbig, allenfalls au ch in zw ei, höchstens
d rei F arben g estick t, bei den einfarbigen g e lan g t S chw arz, R o t o d e r B lau z u r A nw en­
d u n g ; die zw ei- u n d d reifarb ig en w erden schw arz u n d ro t, beziehungsw eise schw arz, r o t
u n d gelb gehalten. G rü n w ird , abgesehen vom Z a sta w n a e r B ezirk im N o rd e n , w o se lb st
d e r obere h o rizo n tale Ä rm elstreifen d er F eiertagshem den zum eist in dieser Farbe
a u s g e fü h rt ist, ü b e rh a u p t n u r in sehr bescheidenem M aße u n d in u n te rg e o rd n e te rW e ise
an g ew en d et, indem dasselbe allenfalls abw echselnd m it B lau z u r A u sfü llu n g k lein er
Z w isch en feld er dient.
In te re ssa n t ist, d a ß in m anchen G egenden a u f dem H em d , w elches d a s M äd ch en bei
d e r T r a u u n g trä g t, d e r oberste gestickte T eil, d as A chselstück, stets eine g an z kleine
M u ste ru n g , u n d zw ar ausschließlich in R o t haben m u ß , ebenso w ird d a s O rn a m e n t am
Ä rm el sow ie ü b er B ru st u n d R ü ck en en tw ed er ganz ro t o d e r ro t u n d w eiß gehalten.

21
M u ste r, w elche nicht n u r allein d u rc h ihre K o n tu ren w irk en sollen, so n d ern au ch
eine vielfarbige A u sfü llu n g d e r innerhalb liegenden Flächen erh alten , w e rd e n als
„ g e fü llte “ (im plute — zapow neni) bezeichnet.
D er V orliebe d e r H u z u le n fü r die ro te Farbe en tsp rech en d , tr itt diese au ch in allen
ihren S tickereien g an z b eso n d ers hervor, in bescheidenem A u sm aß e w ird a u ß e rd e m
noch S chw arz, G elb u n d G rü n v erw en d et; S ch w arz nam entlich z u r A u sfü h ru n g d e r
K o n tu ren , Gelb u n d G rü n z u r A u sfü llu n g k lein erer F elder; an d ere Farben k o m m en
n u r sehr selten v o r u n d b ild en d a n n schon eine A b w eich u n g vom A lth erg eb rach ten .

DAS F Ä R B E N .

In frü h erer Z eit (teilw eise geschieht dies w o h l au ch h eu te noch) w u rd e d as F ärben


d e r G arne u n d d e r W o lle zu m eist im H a u se selbst b e so rg t, u n d z w a r w u rd e n h ierfü r
B lätter, B lüten u n d die R in d e v erschiedener P flanzen v erw en d et, w elche zu e n t­
sp rech en d er Z eit in W a ld u n d R u r gesam m elt, d a n n g e tro c k n e t u n d in so n st
g eeigneter W eise h ierzu v o rb ereitet w o rd e n w a re n ; au ch gew isse M ineralien fan d en
z u r H erstellu n g einzelner Farben V erw endung.
Die so erh alten en F arb en w aren d u rc h a u s d a u e rh a ft u n d von einer g anz b eso n d eren
W arm e des T o n e s; m an k an n d eren Frische u n d g ü n stig e W irk u n g noch h eu te an
alten S tü ck en b ew u n d ern .
Es w ü rd e zu w eit führen, alle einzelnen R ezepte, die h ie rfü r im G ebrauche w a re n
u n d teilw eise noch sind, an zu g eb en u n d in sb eso n d ere die o ft ziem lich lan g w ierig en
M an ip u latio n e n bei d e r B ereitu n g d erselben d e ta illie rt zu beschreiben; spielen d o ch
n eb st d e r tatsäch lich en A rbeit au ch noch verschiedene geheim nisvolle Z au b e rfo rm eln
u n d so n stig er A b erg lau b e eine gew ichtige R o lle; im m erhin ab er seien w enigstens
die h au p tsäc h lich sten d erselben h ier a n g e fü h rt. 1
Z itro n en g elb . Z u r B ereitu n g d ieser F arbe w ird F ärb erg in ste r (genista tin c to ria ;
d ro b itä — zan o w at) v erw en d et. Die gegen E n d e J u n i z u r Z eit d e r v ollsten B lüte bei
tro ck en em , schönem W e tte r eingesam m elten B lü ten w e rd e n v o rerst an einem w in d ­
stillen, sch attig en O rte g etro c k n et, u n d es ist bei d e r A u sw ah l d erselben d a r a u f zu
achten, d a ß keine fleckigen B lüten d a ru n te r V orkom m en, d a diese die S ch ö n h eit d e r
F arbe b eein träch tig en ; au ch soll d a s P flücken u n d die w eitere B earb eitu n g stets m it
d u rc h a u s reinen H ä n d e n u n d in reinen G efäßen, w elchen keine S p u r irg en d w elch er
S äu re an h aften d a rf, v o rg en o m m en w erd en . Die g e tro c k n e te n B lä tter w e rd e n in reinem
W a sse r g ek o ch t, nach dem K ochen etw as a b g e k ü h lt, so d a n n ein w en ig A laun, etw a
zw ei bis d rei M esserspitzen voll, h in zu g esetzt, h ie ra u f d a s z u färb en d e w eiße G arn
hineingegeben u n d nochm als a u fg ek o ch t. D as G a rn e rh ä lt h ie rd u rc h eine g an z lichtgelbe
F arbe; soll dieselbe etw as d u n k le r w erd en , so w ird a n s ta tt des W assers g e k o c h te r
ab g eseih ter R ü b e n sa ft (borszcz) verw en d et.
O ran g eg elb . Die kleinen d ü n n e n B lä tter u n d gelben B lüten d e r P u rp u rw e id e (salix
p u rp u re a ) o d e r au ch a n d e re r W e id e n a rte n , die ebenfalls u n te r B eo b ac h tu n g d e r
frü h e r bereits erw äh n ten V orsichtsm aßregeln gesam m elt u n d g e tro c k n e t w o rd e n
sind, w e rd e n in reinem W a sse r u n te r Z u sa tz v o n etw as A lau n g ek o ch t, so d a n n die zu
färb en d e W o lle o d e r d a s G arn hineingegeben u n d d a s G anze nochm als a u fg e k o c h t;
soll die Farbe d u n k le r w erd en , so w ird dies letztere w ied erh o lt.
R o t w ird au s d e n B lättern u n d d e r R in d e des w ild e n A pfels (H olzapfels) sow ie
d en B lä ttern u n d B lüten des gem einen W a s s e rd o s te n (o rig an u m v u lg are) (sovärv —
m atery n k a) in fo lg en d e r W eise herg estellt.
Die in d e r Sonne g etro c k n ete R in d e des H o lzap fels w ird im W a sse r g u t a u sg e k o c h t,
a b g e k ü h lt u n d abgeseiht. S o d a n n w e rd e n zw ei T eile d e r im S ch atten g e tro c k n eten
B lä tte r des w ild en A pfels u n d ein T e il d e r g e tro c k n eten B lä tter u n d B lüten des

i Eine sehr ausführliche Arbeit über das Färben bei den Rum änen stam m t v o n P rofessor Marian aus Suczaw a: Chromatica
p op oru lu i rom änu de S. Fl. M arianu, Bucuresti 1882, T ipografia academ iei romäne.
W a sse rd o ste n g u t v erm engt u n d m it den H ä n d e n zerrieben, in ein Faß o d e r einen H o lz ­
b o ttic h gegeben, m it dem A b su d d e r H olzapfelrinde üb erg o ssen u n d so d rei bis v ie rT age
ru h ig stehen gelassen. N a c h dieser Z eit w ird nu n diese M ischung neun T a g e h in d u rc h
je eine S tu n d e la n g bis zum S chäum en geschlagen u n d so d an n u n te r Z u sa tz von etw as
A lau n g ek o ch t, w o m it es nach dem A bkühlen zum Färben fertig ist. D as gew aschene
G arn o d e r die W o lle w ird n u n in diese F lüssigkeit hineingegeben u n d d as G anze in
einem reinen Kessel e in -o d e r zw ei-o d er auch m ehrm als au fg ek o ch t, je n ach d em m an
ein helleres o d e r ein d u n k leres R o t erzielen will.
In frü h e re r Z eit w u rd e z u r H erstellu n g d er ro ten Farbe fast allgem ein d e r R u ja stra u c h
(rhus cotinus), rum änisch scum pia, verw endet, d e r aus d e r b en ach b arten M o ld a u
m assen h aft nach d e r B u k o w in a u n d nach G alizien als H a n d e lsa rtik e l ein g efü h rt w u rd e .
Die b lau e Farbe w ird hergestellt, indem m an K upfervitriol in S alp etersäu re a u flö st,
einen entsp rech en d en T eil dieser L ö su n g in einem K upferkessel in h e ile m W a sse r
k o c h t u n d etw as A laun hinzufügt.
In d a s b la u gew o rd en e W a s s e r w ird n u n die w eiße W o lle hineingegeben u n d
ab erm als au fg ek o ch t, w o d u rc h dieselbe eine lichtblaue Farbe erhält. Soll die Farbe
d u n k le r w erd en , so m u ß d as A u f kochen zw eim al, eventuell au ch m ehrm als erfolgen.
Z u m Schlüsse w ird die W o lle in reinem F lußw asser au sg ew asch en u n d g etro c k n et.
Eine an d ere, bessere A rt des B laufärbens b esteh t d arin , d a ß m enschlicher U rin in
einem G efäße d u rc h m ehrere T a g e stehen gelassen, d a n n d as K lare a b g e sc h ü tte t u n d
hierin ein S tü c k B laustein, in einem Fetzen eingebunden, d u rc h m ehrere T a g e belassen
w ird , bis dasselbe g an z m ürbe g ew o rd en ist u n d leichter zerrieben w erd en k a n n . In
diese F lüssigkeit, d e r m ittlerw eile auch etw as A laun zu g esetzt w o rd e n ist, w ird n u n
die W olle h ineingelegt u n d bleibt zwei bis drei T age d arin , w o ra u f m an sie h erau sn im m t,
im W a sse r g u t a u sw äsc h t u n d an d er L u ft tro c k n e t. Ist die W o lle zu licht, so w ird
sie nochm als hineingelegt, bis sie den gew ünschten T o n b ek o m m t.
S ch w arz w ird aus d e r frischen R inde ju n g e r E rlen b ereitet; diese w ird g e k o c h t
u n d in d em A b g u ß derselben etw as K upfervitriol u n d K ochsalz a u fg e lö st; n u n w ird
d a s zu färb en d e G arn hineingegeben, au fg ek o ch t, so d a n n im F lu ß w asse r au sg ew asch en
u n d im Freien g etro c k n et. Z u r E rzeu g u n g d e r schw arzen F arbe w erd en au ch die B lätter
des w elschen N u ß b a u m e s verw endet.
Die ü b rig en F arben, als G rün, Lila, B raun etc. w erd en zum eist d u rc h zw eim aliges
F ärb en hergestellt, so zum Beispiel G rün, indem m an gelb g efärb tes G arn n ach träg lich
m it b la u e r F arbe b eh an d elt, L ila d u rc h N ach färb en ro te n G arns in B lau etc.
Soviel ü b e r d as F ärben m it PflanzenstofFen, w ie es frü h e r allgem ein g eb räu ch lich
w a r, h eu te hingegen n u r noch ausnahm sw eise g e ü b t w ird .
Z u je n e r Z eit, als es in d er B u k o w in a noch keinerlei nennensw erte In d u strie gab
u n d d e r B au er sich m angels je d e r an d erw eitig en V erdienstgelegenheit ausschließlich
m it d e r B ew irtsch aftu n g seines B odens beschäftigte, blieb dem selben, beziehungsw eise
d en w eiblichen M itg lied ern d e r Fam ilie hinlänglich Z eit zu so n stig er häu slich er
B e tä tig u n g , u n d dem zufolge k o n n te w ohl au ch die K u n st des F ärbens in d ieser so
ungem ein viel A u fw an d an Z eit u n d M ühe e rfo rd e rn d e n W eise g ep fleg t w erd en ;
h eu te, w o infolge d e r stets neu entstehenden In d u strieetab lissem en ts die A rbeitszeit
u n d K raft d e r L an d b e v ö lk eru n g m ehr g esu ch t u n d h ö h e r b e w e rte t w ird u n d
a n d re rse its d u rc h ein vielfach verzw eigtes B ahnnetz die P ro d u k te d e r m o d ern en
In d u strie , u n te r diesen speziell auch g u te k ü n stlich e F arbstoffe, j a g efärb tes G arn
selbst, in die entlegensten D örfer leichter zu g än g lich g em ach t w u rd e n , k o m m t diese
A rt des F ärbens m ehr u n d m ehr a u ß e r Ü b u n g , u n d m an b e g n ü g t sich m it dem F ärb en
m ittels k ä u flic h erw o rb en er Farbstoffe, w enn m an es füglich n ich t v orzieht, die
fertig g efärb ten G arne zu kaufen.
A llerdings lä ß t sich die bedauerliche T a tsa c h e n ich t leugnen, d a ß h ie rd u rc h leid er
d e r W e rt d e r h au sin d u strielle n E rzeugnisse u n d die O rig in a litä t derselben, w elche
g e ra d e in je n e r schönen u n d gediegenen F a rb en g eb u n g gelegen ist, m ehr u n d m ehr
zu rü ck g eh e n .

23
DAS O R N A M E N T .

1. A llg e m e in e C h a r a k t e r i s t i k d e s O r n a m e n te s ; v o lk s tü m lic h e B e n e n n u n g e n
d e r M u s te r . A us d e r reichen Fülle des B u k o w in er O rn am en ten sch atzes fallen v o r allem
zw eierlei A rten von M otiven d u rc h ihre vielfache V e rw e n d u n g au f: d as geom etrische
u n d d as P flanzenm otiv. D as erstere ist in sb eso n d ere bei d en H u z u le n fast au sn ah m slo s
im G ebrauche, bei denen sich dasselbe, w ie die T a fe ln 62 bis 75 d a rtu n , d u rc h w e g s a u f
alle T eile d e r S tickerei des H em d es erstreck t. D och au ch bei d en R u th e n en des
F lachlandes u n d den R u m än en w ird d as g eom etrische O rn a m e n t vielfach a n g e w e n d e t
u n d sei hier nochm als nam entlich a u f d eren obere Ä rm elstreifen hingew iesen, die ja
stets in diesem C h a ra k te r g eh alten sin d ; in im m erhin n en n en sw erter A nzahl ist
dasselbe au ch bei d er A chselstickerei vertreten , am w en ig sten am U n terärm el.
D as geom etrische O rn am en t w ird e n tw e d e r als n eu trales, u n b eg ren ztes F lächen­
m u ster, als rhythm isches R eihen- o d e r E inzelm otiv in q u a d ra tisc h e r, rhom bischer,
sechs- o d e r ach teck ig er R o setten fo rm v erw en d et.
N ic h t m in d er zahlreich w ie d as geom etrische k o m m t au ch d a s pflanzliche M o tiv
in den B u k o w in er S tickereien vor, u n d es ist stau n en sw ert, w elche V ielseitig k eit die
B äuerinnen hierin b e k u n d e n : allerlei B äum e u n d Z w eige, P flanzen, B lätter, B lüten
u n d F rü ch te des W a ld e s un d Feldes, m eh r o d e r w en ig er g etreu e N a c h b ild u n g e n d e r
sie um g eb en d en N a tu r, w ie sie sich eben in ihrem A uge w id ersp ieg eln , viele ab er
a u c h gänzlich d e r freien P h an tasie en tsp ru n g en e G ebilde sin d h ier v ertreten . U n te r
d e r M enge d e r N am en seien hier als Beispiele e rw ä h n t: Eiche, T a n n e , A pfelbaum ,
R ose, M ohn, P flaum e, G u rk e, B ohnen u n d an d ere.
A uch die T ie rg e s ta lt ist in m a n n ig fa c h e rW e is e b ild lich d a rg e ste llt, so zum Beispiel
von H au stie re n d as P ferd, d e r H u n d , die E nte, die H enne, d as K üchlein u n d an d e re ;
ferner d e r S torch, die S chlange, K äfer u n d W ü rm e r, die Spinne, Fliege etc.; au ch hier
einschlägige N am en , w ie F roschpfote, H a sen o h ren u n d an d ere g ib t es, ohne d a ß
je d o c h d a m it au ch im m er eine w irkliche bildliche W ie d e rg a b e d ieser G eg en stän d e
v e rb u n d e n w äre.
L an d w irtsch aftlich e A rb eitsg eräte, W e b e v o rric h tu n g e n sow ie sonstige G e b ra u c h s­
g eg en stä n d e sin d gleichfalls in B ild u n d W o rt v o rh a n d e n , zum Beispiel die L eiter, d e r
R echen, d a s W ebeschiffchen, d e r K am m , d a s H u feisen etc.
In b e d e u tsa m e r W eise k o m m en au ch K irche u n d R eligion in D arstellu n g u n d
N a m e n g e b u n g zum A u sd ru c k ; d as K loster, die K irche, d a s K reuz in verschiedenerlei
G estaltu n g , die Schale fü r d as gew eihte O l etc. E ine D arstellu n g d e r m enschlichen
F ig u r fin d et sich in d en b äu erisch en S tickereien n ich t v o r, w o h l ab er k om m en
vereinzelt h ie ra u f bezügliche N am en , als „ p o p e z ik i“ (kleine P riester), „ ch lo p czik i“
(kleine B auernjungen) etc. vor, ohne d a ß je d o c h d as betreffende M u ste r e tw a eine
figürliche diesbezügliche N a c h b ild u n g zeigen w ü rd e .
In allen Fällen, in w elchen d a s O rn a m e n t d e r N a tu r en tn o m m en w u rd e , ist dasselbe
ab er keinesfalls n atu ra listisc h au fg efaß t, so n d ern stets in m ehr o d e r w en ig er g elu n g en er
W eise stilisiert, u n d es b ild e t g e ra d e dies ein ch arak teristisch es M o m en t z u r B eu rteilu n g
des F orm ensinnes u n d d e r reichen G estaltu n g sg ab e, w elche d e r hiesigen L a n d ­
b e v ö lk eru n g a u f diesem G ebiete innew ohnt.
Alle D arstellu n g en , seien sie geom etrischen o d e r ä n d e rn C h a ra k te rs, sin d fast
ausschließlich n u r in d e r Fläche g eh alten ; A usnahm en hiervon finden sich n u r
vereinzelt vor, w ie zum Beispiel a u f T afel 18: 12, T a fe l 6 2 : 7, T a fe l 65: 1, u n d T a fe l
6 6 : 7, w o die V erschlingungen einzelner Teile p la stisch zum A u sd ru c k g e b ra c h t w erd en .
V o n d e r G esam th eit d e r im G eb rau ch steh en d en M u ste r ist je d e n fa lls eine sehr
g ro ß e A nzahl tra d itio n e ll u n d h a t sich von G en eratio n a u f G en eratio n bis zum h e u tig e n
T a g e u n v e rä n d e rt erh alten ; viele w ied er m ö g en im L aufe d e r Z eit d u rc h d a s B estreben
d e r S tickerinnen, hierbei au ch ihrerseits eine gew isse E ig e n a rt hineinzulegen, m ancherlei
V erän d eru n g in F orm u n d F arbe erfah ren h ab en ; viele schließlich au ch sin d P ro d u k te
des jew eilig en A ugenblickes, gelegentlich e n tsta n d e n infolge irg en d ein er von

24
au ß e n h e r k o m m en d en A n reg u n g , o d er A usflüsse eigenen Schaffenstriebes, dem sich
in n eu ester Z eit au ch d e r w eibliche E hrgeiz zugesellt, ein M u ste r zu ersinnen, w elches
im D orfe keine an d ere aufzu w eisen in d e r L age ist.
Diese S ucht, als einzige zu glänzen, v e rfü h rt in n eu erer Z eit au ch hie u n d d a zu
einer g an z eigenen A rt d e r „ E n tw e n d u n g “ von M u ste rn ; ein M äd ch en , d as die
K irchw eih eines b en ach b a rten D orfes b esu ch t, sieht d o r t bei irg en d ein er D orfschönen
au s a n d e re r G eg en d ein M u ster, w elches ih r b eso n d ers in die A ugen stich t; die
B ek an n tsch aft ist b a ld gem acht, sie b esich tig t d as M u ste r, p rä g t sich dessen H a u p t­
form en m öglichst g e n a u ein, zäh lt w o h l au ch K reuze u n d Stiche u n d b rin g t dasselbe,
zu H au se an g ek o m m en , au s dem G ed äch tn is rasch a u f die L ein w a n d ; etw a V ergessenes
w ird nach eigenem G u td ü n k e n erg än zt, m itu n te r w o h l au ch noch eines o d e r d as
an d ere h in z u g e fü g t u n d ihr E hrgeiz ist b efried ig t, gleichzeitig ab er au ch w ied er ein
neues M u ster, eine V ariante des vorigen, geschaffen.
Die in frü h erer Z eit so so rg sam g eh ü tete E ig e n a rt d e r M u ste ru n g in d en einzelnen
G egenden, j a selbst G em einden g e h t d e ra rt allerd in g s m ehr u n d m ehr verloren.
W ie schon aus d en frü h e r h erv o rg eh o b en en B eispielen ersichtlich, w ird eine g ro ß e
A nzahl d e r M u ste r m it N am en b e n a n n t; au ch h ier ist je d e n fa lls vieles Ü berlieferung,
w as insbesondere d u rc h A ussagen älterer B äuerinnen seine B e stä tig u n g findet, indem
dieselben die A nfrage nach d e r H e rk u n ft des einen o d e r des ä n d e rn N am en s oft
d ah in b e a n tw o rten , d a ß bereits bei ih rer M u tte r u n d G ro ß m u tte r dieser N am e
g eb räu ch lich gew esen sei.
M anche M u ster, die d u rc h gelegentliche E in h eirat eines M äd ch en s in ein an d eres
D o rf in dessen n u n m eh rig em A u fe n th a ltso rt b e k a n n t u n d d o rtse lb st heim isch w erd en ,
erh alten w o h l au ch d en N am en des U rsp ru n g so rte s beigelegt, zum Beispiel
„ m a h a la n sk i“ , „ c z a h o rsk i“ (aus M ah ala, beziehungsw eise C zah o r stam m end), bei d en
R u th e n e n fin d et m an öfters fü r m anche von ihnen v erw en d ete M u ste r au ch die all­
gem eine B ezeichnung „ w o lo sk ie“ (rum änische).
Ein g ro ß e rT e il dieser alten N am en ist h eu te schon d e r V ergessenheit anheim gefallen,
an d ere allerd in g s sin d w ied er a u fg e ta u c h t; sow eit als m öglich w u rd e n sie alle
gesam m elt u n d sin d am Schlüsse dieser A rbeit, d e r T afelfo lg e en tsp rech en d ,
angegeben. W ie diese N am en en tsta n d e n u n d ob dieselben U rsache o d e r W irk u n g
des zu g eh ö rig en M u sters, d as h eiß t ob bereits v o r H e rste llu n g desselben ein ganz
bestim m tes W o lle n v o rh a n d e n gew esen, ein dem N a m e n en tsp rech en d es G ebilde zu
schaffen, o d e r ob u m g e k e h rt das^ M u ste r g an z frei d e r P h an tasie e n tsp ru n g e n u n d
dem selben erst d a n n ob seiner Ä hnlichkeit m it irgendeinem G eg en stän d e dessen
N am e beigelegt w u rd e , ist eine F rage, die sich w o h l schw er entsch eid en lä ß t; so ­
w o h l fü r die eine als fü r die an d ere M ö g lich k eit sin d h ie rz u lan d e A n h a ltsp u n k te
z u finden.
2. H i s t o r i s c h e r R ü c k b l ic k ; H e r k u n f t d e s O r n a m e n te s . In ungew isses D unkel
g e h ü llt ist d e r U rsp ru n g u n d die allm ähliche E n tw ic k lu n g d e r B u k o w in er V olkskunst,
d a keinerlei schriftliche A ufzeichnungen frü h e re r Z eitläufe h ie rü b e r K u n d e geben. F ehlt
d o ch selbst in dem so n st so ü b e ra u s g rü n d lic h e n B erichte des G enerals E n zen b erg
an läß lich d e r B esitzerg reifu n g d e r B u k o w in a d u rc h Ö sterreich , in seiner ein gehenden
S c h ild eru n g von L a n d u n d L eu ten je d e r H in w eis a u f die T ra c h te n u n d a u f die hier
in F rage k o m m en d e B eschäftigungsw eise seiner B ew ohner.
N ic h tsd e sto w e n ig e r m u ß ab er an g enom m en w erd en , d a ß die häusliche B eschäf­
tig u n g d e r B u k o w in er a u f textilem G ebiete, sei es W e b e re i o d e r S tickerei, jed en falls
eine seit vielen J a h rh u n d e rte n schon h ier heim ische ist; sprechen sich d o ch m aß g eb en d e
F o rsch er a u f diesem G ebiete, w ie A. R ie g l1 u n d M ichael H a b e rla n d t2 g an z entschieden
in diesem Sinne aus, u n d nach den U n te rsu c h u n g e n des ersteren erscheint es g a r
nicht ausgeschlossen, so n d ern vielm ehr w ahrscheinlich, d a ß die V o lk sk u n st unseres

1 Alois R iegl, „Altorientalische Teppiche". L eipzig, T. O. W eigels N achfolger, 1891.


2 Prof. Dr. M. H aberlandt, „Ö sterreichische V olkskunst". W ien. J. L öw y, 1911.
L an d strich es in noch w eit frühere Z eit hineinreicht, als beide V olksstäm m e u n te r
ihren g eg en w ärtig en N am en denselben ü b e rh a u p t bew ohnten, j a m it ihren V /u rz e ln
teilw eise so g a r in die Z eit des spätröm ischen R eiches zu rü ck g reift.
A ngesichts d e r historischen T a tsa c h e , d a § die B u k o w in a seinerzeit als n ö rd lic h ste r
A u släu fer d e r ehem aligen röm ischen P rovinz D acien an g eg lied ert w ar, w eiters ab er
insbesondere dem U m sta n d zufolge, d a § sich in den B u k o w in er M u ste rn eine ganze
M enge je n e r M otive, w elche R ie g l1 als ch arak teristisch e d e r sp ätrö m isch en K u n st­
in d u strie a n fü h rt, allerd in g s in einer d u rc h die V erschiedenheit des M aterials u n d die
an d ers g eartete technische H erstellu n g sw eise b ed in g ten m odifizierten Form , w ie d e r­
finden, d ü rfte w o h l fü r die W a h rsc h e in lic h k e it o b ig er A ussprüche eine w eitere
B e g rü n d u n g gegeben sein.
V on d en M otiven, w elche R iegl als d e r sp ätrö m isch en E poche eigentüm lich
h erv o rh eb t, sin d es insbesondere d e r la u f e n d e H u n d , die s p ir a l ig e u n d die i n t e r ­
m i t t i e r e n d e W ^ e lle n ra n k e , d as F le c h tb a n d , d e r V ie rw irb e l, die S-, H e rz - sow ie
B o h n e n fo rm u n d an d ere, w elche sich in d e r B u k o w in er O rn a m e n tik in g rö ß e re r o d e r
g erin g erer Z ah l in verschiedenerlei A n o rd n u n g im m er w ied er vorfinden.
In h e rv o rra g e n d e r W e ise ist a u f die E n tste h u n g u n d w eitere E n tw ic k lu n g d e r
B u k o w in er textilen V o lk sk u n st u n d O rn a m e n tik ab er je d en falls au ch die ja h rh u n d e rt­
lange Z u sam m en g eh ö rig k e it dieses L an d es m it d e r T ü rk e i u n d d a d u rc h m it d e r
K u ltu rsp h ä re des gesam ten O rien tes ü b e rh a u p t von E influß gew esen, w as w o h l am
besten d a ra u s erhellt, d a § sich sow ohl in d en W eb e re ie n als S tickereien derselben
ü b erau s zahlreiche M otive altb y zan tin isch en , k au k asisch en u n d persischen U rsp ru n g es
bis a u f d en h eu tig en T a g erhalten h a b e n .2
Die einstigen H an d elsb ezieh u n g en d e r ehem aligen tü rk isc h en P rovinz w aren sehr
rege, sie erstreck ten sich ab er zum g rö ß te n T eil a u f d en O rien t, so w ie au ch dessen
S itten, G ebräuche u n d L eb en sg ew o h n h eiten d am als h ie rz u lan d e heim isch w aren ; die
T ep p ich e b ild eten , w ie h eu te noch im M o rg en lan d e, au ch hier einen w esentlichen
B estandteil d e r A u ss ta ttu n g u n d A u ssch m ü ck u n g d e r W o h n rä u m e bei reich u n d
arm ; die O rig in ale, die d e r reiche B ojar au s dem O rie n t bezog, m ögen w o h l vielfach
als V orbild u n d M u ste r g e d ien t h ab en fü r die in besseren V erhältnissen lebende
P o p e n fra u u n d die einfache B äuerin, die solche a u f dem prim itiven W e b s tu h l im
H a u se selbst v erfertigten.
D a^ au ch die des S tickens k u n d ig e n B au ern m äd ch en , d en en es vielleicht v e rg ö n n t
w ar, gelegentlich im G utshofe d e ra rtig e O rig in altep p ich e zu sehen, sich d e r d a rin
en th alten en M otive b em äch tig t u n d selbe bei ihren S tickereien v e rw e rte t h ab en m ögen,
k a n n d en nicht w u n d ern eh m en , d e r w ie ich so o ft G elegenheit h a tte zu b eo b ach ten ,
m it w elch raschem B lick dieselben ein ihnen zu G esicht k o m m en d es O rn a m e n t in
seinem W esen erfassen u n d so d a n n in die S tick tech n ik u m g e setzt a u f die L ein w a n d
brin g en . A uch die frü h e r ziem lich regen, so w o h l m e rk a n tilen als kirchlichen Bezie­
h u n g en zu S ü d ru ^ la n d , insbesondere zu Kiew, m ögen, w ie d as V o rk o m m en m ancher
russischen M otive in d e r B u k o w in er O rn am en tik bezeugt, a u f letztere teilw eise
b e fru c h te n d ein g ew irk t haben.
D a§ die K u n st des S tickens tatsäch lich schon v o r J a h rh u n d e rte n im L an d e heim isch
w ar, ist eine feststeh en d e T a tsa c h e ; an d en seinerzeitigen m o ld au isch en F ü rste n ­
sitzen — u n d speziell S u czaw a in d e r B u k o w in a w a r j a au ch ein solcher — w u rd e
dieselbe in g anz h e rv o rra g e n d e r W e ise gepflegt, indem die F ü rstin selbst sich im
V erein m it ihren D ienerinnen in d eren D ienst stellte.
Z ahlreiche, noch h eu te in d en K löstern des L an d es vorfindliche u n d w o h lb eh ü tete,
au s dem 15. bis 17. J a h rh u n d e rt stam m en d e P rach tstü ck e, als G rab- u n d A ltard eck en ,
P rieste rg e w än d e r, E p itrach ilien u n d anderes, sow ie teilw eise a u c h noch im P riv a t­
besitz befindliche alte S tü ck e v erg an g en er Z eit zeigen, in w elch h o h e r B lüte d am als
schon d ieser K u n stzw eig sich b efand.
* Alois R iegl, „Die spätröm ische K unstindustrie". W ien, k. k. H of- und Staatsdruckerei, 1901.
2 N eugebauer und O rendi, „H andbuch der orientalischen Teppichkunde“. Leipzig, Karl W . H iersem ann.

2(i
Die alten K losterkirchen des L an d es, so vornehm lich S u czaw a, S uczaw itza,
W o ro n e tz , H u m o ra , W a tra m o ld a w itz a u n d an d ere tra g e n an ihren A u ß en w ä n d en
w ie au ch im Innern reichen, so w o h l figuralen als o rn am en talen m alerischen S chm uck
in byzantinischem Stile, w elcher, insbesondere w as letzteren an b elan g t, sichtlich au ch
a u f die F o rm g eb u n g d e r p ro fa n e n b äu erisch en S tickereien von E in flu ß gew esen ist.
3. V e r g le ic h e n d e B e t r a c h t u n g e n u n d U n t e r s u c h u n g e n . Ist d e ra rt die viel­
fache Ü b erein stim m u n g d e r B u k o w in er M u ster, u n d zw ar beso n d ers d er geom e­
trischen, m it denen des O rien tes d u rc h die seinerzeitigen H an d els- u n d politischen
B eziehungen u n d die d a ra u s fo lgende u n m ittelb are B eeinflussung leicht erklärlich
u n d v erstän d lich , so ist hin g eg en eine E rk lä ru n g fü r die T a tsach e, d a ß sich bei
B e tra c h tu n g u n d V ergleichung d e r textilen h a u sin d u strielle n E rzeugnisse vieler
a n d e re r V ölkerschaften, w elche m it d e r B u k o w in a teils nie, teils allenfalls n u r
v o rü b e rg e h e n d infolge k rieg erisch er V erw icklungen in B erü h ru n g g etreten sind,
gleichfalls eine g ro ß e A nzahl gem einsam er M otive vorfinden, ungleich schw ieriger
zu geben.
An B eispielen dieser G em einsam keit seien fo lgende a n g e fü h rt: Als b eso n d ers
au ffällig zeigt sich bei d en M o rd v in en , einem finnischen V olksstam m e, w estlich von
M o sk a u , im oberen F lußgebiete d e r W o lg a, in d en russischen G ouvernem ents
N isc h n ij-N o w g o ro d , K asan, S im b u rsk , S am ara, S a ra to w u n d P u n a, in d eren
S tic k e re ie n 1 eine ü b errasch en d e A nzahl von M otiven, w elche d en en u n serer H u z u le n
(T afel 62 bis 75) im Spiele d e r Linien nicht n u r sehr ähnlich, so n d ern m itu n ter,
abgesehen von d e r F arb en g eb u n g , g e ra d e z u vollkom m en gleich sin d ; eine solche
Ü b erein stim m u n g fin d et sich ab er au ch vielfach m it d en geom etrischen gelben u n d
g rü n e n M u ste rn des oberen A rm eistreifens (increteala — m orszczynka) in d en ü b rig en
ru th en isch en u n d ru m änischen T afeln , w ie d e r V ergleich dieser m it d en B lättern
L X bis L X V des g en an n ten W e rk e s e rg ib t. 2
Viele v e rw a n d te u n d gleiche M otive finden sich des w eiteren u n te r d en g ro ß ­
russischen S tick ereien 3 sow ie u n te r denen N o rw eg e n s und S chw edens.
Insbesondere hinsichtlich d e r h au sin d u strielle n S tickereien d e r letztg en an n ten
beiden L ä n d e r b o t die im Ja h re 1910 in W ien sta ttg e fu n d e n e J a g d a u s s te llu n g
reichlich G elegenheit zu vergleichenden B etrach tu n g en u n d S tu d ien . A uch die d o rt
au sg estellt gew esenen T ep p ich e sin d in b ezu g a u f T ec h n ik , Z eich n u n g u n d F arbe
vielfach den B u k o w in er A rbeiten nahe v e rw a n d t. 4
W e n d e n w ir un seren Blick von N o rd e n dem S ü d en zu, nach d en slaw ischen
L än d e rn , K ro atien u n d S law onien, D alm atien, M o n te n e g ro , Bosnien, Serbien u n d
B ulgarien, so findet sich au ch hier eine m annigfache V erw an d tsch aft u n d vielfach
m it d en heim ischen M otiven Ü bereinstim m endes vor.
An P u b lik a tio n e n ü b er die O rn a m e n tik in diesen L än d ern , a u f w elche diesbezüglich
hingew iesen w erd en k ö n n te, liegt allerd in g s bis a u f d as W e rk von Felix L a y 5 leider
nichts v o r; d o ch habe ich d u rc h w ied erh o lte B ereisung derselben au s eigener
A n sch au u n g diese W a h rn e h m u n g gem acht. Im m erhin ab er b e stä tig t au ch eine
D u rch sich t des v o rg en an n ten W erk es dieselben zu r G enüge.
A uch d as W e r k von P u lszk y u n d F isch b ach 6, d as u n te r dem S am m elnam en „D ie
H a u s in d u s trie U n g a rn s“ vereinzelt u n g arisch e, serbische, slow akische u n d sächsische
M u ster, v o rw ieg en d ab er solche d e r ru m än isch en B ev ölkerung des L an d es e n th ä lt
1 Siehe „Trachten und M uster der M ordvinen“, von Axel O. H eikel, H elsingförs, 1897 bis 1899.
3 Bei dieser G elegenheit sei a u f die ganz auffällige sprachliche Gleichheit eines Ausdruckes aufmerksam gem acht: Ein von den
m ordvinischen Frauen getragenes w eites O berkleid w ird von denselben seman oder suman benannt; ganz den gleichen Namen:
suman oder sukm an trägt bei den Rum änen der bei der B ukow iner B evölkerung beider V olksstäm m e u nd Geschlechter in Gebrauch
stehende braune, mit Ärmeln versehene M antel, w ie dies schon eingangs bei B esprechung der Tracht hervorgehoben w urde.
3 L'ornement national russe, W . S tassow , PStersbourg. 1872.
4 H och interessant ist es, w elche V erw andtschaft zw ischen den Ornam enten a u f den alten H olzgerätschaften u n d Gefäßen der
bäuerischen B evölkerung in Schw eden und jenen der B ukow iner Bauern besteht. Siehe „Peasant Art in S w ed e, Lapland, Iceland“,
A utum n-N um ber o f the S tu dio, 1910.
5 „O rnam ente südslaw ischer nationaler H aus- und K unstindustrie“ von Felix Lay in Agram, 1871 bis 1884, K om m issionsverlag
bei H aton und Goldm ann, W ien, I., Babenbergerstrafje 1.
• „O rnam ente der H ausindustrie U n garn s“, T ext von Dr. Karl Pulszky, gezeichnet von Friedrich Fischbach, B udapest, königl.
Universitätsbuchdruckerei, 1878.

4*
27
u n d hierbei nam entlich gew ebte A rbeiten zu r D arstellu n g b rin g t, lä ß t bezüglich d e r
S tickereim otive hie u n d d a G em einsam keit erkennen; diese G em einsam keit hinsichtlich
d e r ru m än isch en M otive tr itt allerd in g s viel reichhaltiger u n d au ffällig er noch z u ­
tag e, w enn m an au s d er B u k o w in a a n s ta tt d er Stickereien n u r die ru m än isch en
W eb ere ien zum V ergleiche h eran zieh t. 1
Es e rü b rig t füglich noch zu u n tersu ch en , w ie sich die O rn a m e n tik d e r B u k o w in er
S tickereien zu je n e r d e r R u th en en u n d R u m än en in d en u n m itte lb a r an dieselbe
gren zen d en L än d e rn , also G alizien im W esten u n d N o rd e n , S ieb en b ü rg en u n d
R u m än ien im S ü d en u n d letzteres au ch im O sten verhält.
G alizien, in seinem sü d ö stlich en T eil, je n e r E cke, die zw ischen U n g a rn u n d d e r
B u k o w in a liegt, u n d dem hieran an sto ß en d e n w estlichen T eil d e r letzteren d u rc h ­
w egs G ebirgsland, w ird von dem ru th en isch sprechenden V o lk sstam m d e r H u z u le n
b ew o h n t. G leiche L eb en sb ed in g u n g en , gleiche T ra c h te n , S itten u n d G ebräuche g elten
h ü b en u n d d rü b e n von alters her, u n d so ist auch die O rn a m e n tik ih rer S tickereien,
fast ausschließlich lineare geom etrische M otive, v o llstän d ig die gleiche.
Ein V ergleich d e r M u ste r in den T afeln 62 bis 75 des v o rlieg en d en W e rk e s m it
jen en d e r ru th en isch en B auern in G alizien, in dem vom städ tisch en G ew erbem useum
in L em berg h erau sg eg eb en en W e r k e ,2 m ehr ab er noch die B e tra c h tu n g d e r ü b erau s
zahlreichen in dem g en an n ten u n d dem D zieduszyckischen M u se u m a u fb e w a h rte n
h uzulischen O rig in alstick ereien b e stä tig t dies a u f d as sch lag en d ste.
Diese G ru p p e d e r B u k o w in er O rn a m e n tik erscheint ü b e rh a u p t g an z lo sg elö st von
d en so n stig en M otiven im L an d e ; en tsp rech en d dem k o n serv ativ en Sinne u n d d e r
abgeschlossenen L ebensw eise d e r H u z u le n h ab en sich au ch bisher frem de, d en
C h a ra k te r ih rer S tick ereim u ster b eein träch tig en d e E inflüsse noch w en ig stö ren d
b e m e rk b a r gem acht. Form u n d Farbe, letztere vornehm lich ro t u n d d e ra rt m it ihrer
K leid u n g übereinstim m end, sin d seit alters h er dieselben geblieben.
G anz im G egenteil zu d e r v o rg esch ild erten v o llstän d ig en Ü b erein stim m u n g d e r
galizischen u n d B u k o w in er M u ste r bei d en H u z u le n fehlt dieselbe in d en m ehr
n ö rd lich gelegenen b en ach b arten , beiderseits von R u th e n en b ew o h n ten L an d stric h e n
fast gänzlich, u n d es ist, insbesondere so w eit d e r D niestr die G renze b ild et, d e r
allgem eine C h a ra k te r d e r S tickereien ein g an z verschiedener, w enn sich auch, w ie
dies j a bei d e r u n m itte lb aren N a c h b a rsc h a ft selb stv erstän d lich ist, noch vereinzelt
Ä hnlichkeiten, j a selbst G leichheiten im O rn a m e n t vorfinden.
Die reiche S tickerei in d e r B u k o w in a, w elche sich a u f d en g an zen Ä rm el sow ie
B ru st u n d R ü ck en erstreck t, verliert sich jen seits d e r B u k o w in er G renze sehr rasch,
u n d ist w eiter im L an d , insbesondere gegen N o rd e n zu, hiervon ü b e rh a u p t nichts
m ehr zu finden; gegen W e s te n hin b e sc h rä n k t sie sich d o r t n u n m e h r a u f einen b reiten
h o rizo n talen S treifen am oberen Ä rm elran d e; d a s fröhlich a u fstreb en d e O rn am en t,
d en Ä rm el h in au f, h a t g anz a u fg e h ö rt. In den G ren zo rtsch aften am D niestr, w o
teilw eise noch Ä rm elstickerei v o rh an d en , ist diese sehr d ic h t u n d m it d ic k e r W o lle
a u sg efü h rt, so d a ß m an eigentlich n u r au s d e r S c h a tte n w irk u n g d a s M u ste r erkennen
k an n , u n d zum eist, im G egensatz zu d en h elleu ch ten d en farb en freu d ig en B u k o w in er
S tickereien, ziem lich einförm ig u n d d u n k e l g eh alten . S a g t d o ch die B u k o w in er
B äuerin selbst h ierü b er: „D ie G alizianerinnen tra g e n sich alle so tra u rig .“
Es k a n n diese V erschiedenheit, die sich ü b rig en s au ch noch a u f viele an d ere
V erhältnisse erstreck t, d en K enner d e r letzteren n ich t w u n d ern eh m en . O stg alizien
u n d d e r n ö rd lich e T eil d e r B u k o w in a, d u rc h a u s ag rik o les L a n d u n d bis v o r k u rzem
ohne je d e A rt gew erblicher In d u strie, sin d d u rc h d as schw ere K o m m u n ik a tio n s­
h in d ern is des m ächtigen DniestrfLusses a u f eine g ro ß e S treck e v o n ein an d er
geschieden. Die B edürfnisse des B u k o w in er B auern sin d gerin g ; er k a n n sie, m it

1 V om Verfasser des gegenständlichen W erkes ist auch eine Z usam m enstellung der M uster von B ukow iner T eppichen erfolgt,
w elche gleichfalls in nächster Z eit veröffentlicht w erden soll.
2 Ornam ente der H ausindustrie ruthenischer Bauern (Lieferung: Stickereimuster), herausgegeben vom städtischen G ewerbe­
m useum in Lemberg 1883, zusam m engestellt von L u d w ig W ierzbicki.

28
w enigen A usnahm en, im H a u se selbst d u rc h seiner H ä n d e A rbeit u n d d en E rtra g
seines F eldes befriedigen, u n d d ie w enigen A nschaffungen, die er allenfalls n ö tig h at,
b e so rg t er lieber in dem n ächstgelegenen g rö ß eren heim ischen Flecken, w o ihm alles
b e k a n n t u n d v e rtra u t ist, als d a ß er h ierzu einen galizischen O rt, in d em er sich vo ll­
k o m m en frem d fü h lt, au fsu ch en w ü rd e . W ic h tig e re A ngelegenheiten verb in d en
ihn m it dem N a c h b a rla n d e in k ein er W eise .
Das gesam te w irtsch aftlich e u n d p olitische L eben k o n zen triert sich fü r ihn in d e r
L a n d e s h a u p ts ta d t C zernow itz, die H a u p tk irc h e seines G laubens u n d sein B ischof
befinden sich d aselb st, die K löster, zu denen er J a h r fü r J a h r w a llfa h rt u n d die
H eiligen, denen er seine S chm erzen k la g t, seine W u n sch e u n d H o ffn u n g en anheim ­
stellt, liegen im S ü d e n des L an d es, u n d so sin d a u c h seine M u ste r, g e tre u seinem
k o n serv ativ en Sinnen u n d D enken die alth erg eb rach ten d e r B u k o w in a, übernom m en
von seinen V o reltern .
U m g ek eh rt liegen die V erh ältn isse bezüglich d e r südlichen u n d östlichen G renze.
Die H an d elsb ezieh u n g en m it R um änien w aren seit je h e r bis E n d e d e r siebziger J a h re des
vorigen J a h rh u n d e rts die lebhaftesten, u n d d as G ew erbe in d e r B u k o w in a arbeitete
in m anchen Z w eigen fast ausschließlich fü r dessen B edarf, w ä h re n d von d o r t h er
w ie d e r N a tu rp r o d u k te aller A rt ihren A bsatz in d e r B u k o w in a fan d en . A u f d en
M ä rk te n h ü b en u n d d rü b e n h errsch te d e r lebhafteste T a u s c h v erk eh r von V olk zu
V olk, dessen L eb en sb ed in g u n g en u n d B edürfnisse b eid erseits dieselben, d a s d u rc h
G lau b en u n d S prache, S itten u n d G eb räu ch e sow ie schließlich au ch die T ra c h t von
alters h er d as gleiche ist. So ist d en n au ch d a s O rn am en t, sei es n u n ein g estick tes
o d e r gew ebtes, sei es a u f dem H e m d o d e r T e p p ic h v erw en d et, vielfach dasselbe.
Diese Ü b erein stim m u n g fin d et sich in gleicher W e ise auch m it d en M u ste rn d e r
R u m än en in S ieb en b ü rg en ,1 m it w elchen die südliche B u k o w in a ebenfalls in regen
W echselbeziehungen steht.
A us d en v o rh erg eh en d en vergleichenden U n tersu ch u n g en ist ersichtlich, d a ß die
B u k o w in er S tickereien, abgesehen von je n en d e r H u zu len , m it d en galizischen w en ig
o d e r nichts, m it d en en d e r R u m än en hin g eg en sehr viel G em einsam es haben, w ie es
ja au ch dem g anzen geschichtlichen E n tw ic k lu n g sg a n g d e r B u k o w in a nach füglich
nicht an d ers sein k an n .
F ür sich allein b e tra c h te t, zeigen die B u k o w in er S tickereien d u rc h d a s ganze L a n d
hin eine g ro ß e G leich artig k eit, w elche in erster Linie d u rc h die ü b erall in g an z d e r­
selben W eise ü b e r A chsel, Ärmel, B ru st u n d R ü ck en a n g e o rd n e te V erteilu n g d e r
verschiedenen D ek o ratio n sm o tiv e sow ohl a u f dem fü r F estlichkeiten d ien en d en als
au ch a u f dem gew öhnlichen A rbeitshem de zum A u sd ru c k k o m m t, w as sie allein
schon zu einem gem einsam en G anzen vereint. A uch die M otive selbst zeigen in
ihrem C h a ra k te r viel G leichartiges, w as ebenfalls erk lärlich ist, indem sich selbst in
d en geschlossenen G ebieten des einen V o lk sstam m es jew eils S prachinseln des ä n d e rn
befinden, beide an d en S p rach g ren zen o ft in n äch ster N a c h b a rsc h a ft, j a in vielen
D örfern gem einsam w o h n en u n d d u rc h die H e ira te n zw ischen ihnen im m erhin eine
gew isse V ersch m elzu n g au ch a u f diesem G ebiete sta ttg e fu n d e n h a t, d erzu fo lg e ein
U n tersch ied zw ischen ihren A rbeiten ü b e rh a u p t n ich t m eh r w ah rn e h m b a r ist.
D er U m sta n d , d a ß die ru th en isch e S prache von N o rd e n h er im m er m eh r u n d m ehr
sich a u sb re ite t u n d h e u te in einzelnen B u k o w in er D örfern bereits die ü b erw ieg en d e
ist, w o noch v o r 30 u n d 40 Ja h re n d a s R u m än isch e allein in G e ltu n g w a r, v erm ochte
keinesw egs in gleicher W e ise a u c h a u f die heim ische O rn a m e n tik d e r B ev ö lk eru n g
einen E influß zu üben, d ie in ä u ß e rs t k o n serv ativ em Sinne am alten festhielt. E inen
sch lag en d en Bew eis h ie rfü r finden w ir im B ezirke S ereth, w o zum Beispiel in d e r
G em einde K am en k a (T afel 33) die ru th en isch e S prache z u r H älfte , in S zerb o u tz
(T afel 25), w o sie h e u te fa st ausschließlich g esp ro ch en w ird . E in V ergleich dieser

1 Siehe die W erke: M inerva Cosm a, Album de brodärii si tesäturi rom änesti. Institutul artistic Jos. DrotlefF Sibiu; Com ;a: Din
ornam entica romana, Institutul artistic Jos. DrotlefF, Sibiu u nd Al. Tzigara Sam urcas: Arta tn Romania, S tu dii critice, I vol. 8°
Bucuresti
T
M inerva 1909.

•29
M u ste r m it jen en d e r nahegelegenen ru m än isch en O rtsc h a fte n : T ereb lestie (T afel 35),
K arap cziu a. S., P resek aren y (Tafel 36) etc. zeigt in k ein er W e ise irg en d w elch en
b em erk en sw erten U nterschied. Das gleiche g ilt zum Beispiel von d en gleichfalls an
d e r S prachgrenze gelegenen O rtschaften am U n terlau fe des P ru th : N o w o sie litza,
B ojan, M ah ala, H o recza, Z u cz k a u n d L e n k o u tz (T afel 39 bis 44); in d en ersten vier
G em einden ist die rum änische S prache ü b erw ieg en d , in d en b eid en letzteren w ird
n u r ru th en isch gesprochen. Die M u ste r selbst sin d ab er g e ra d e hier von einer ganz
au ffallen d en Ü b erein stim m u n g sow ohl u n te re in a n d e r als au ch m it d en v o rg en an n ten
d e r N ach b arb ezirk e, so d a ß sie w ohl m it F ug u n d R ech t als z u e in a n d e r g e h ö rig
bezeichnet w erd en m üssen. D as gleiche zeigt sich au ch in B obestie (T afel 38), dessen
B ev ö lk eru n g h eu te ebenfalls fast au sn ah m slo s ru th en isch spricht, in ih rer O rn a m e n tik
ab er die alten M otive v o llstän d ig beibehalten h at.
Im m erhin aber zeigen sich zw ischen N o r d u n d S ü d , w o einerseits die R u th en en ,
an d rerseits die R u m än en in geschlossenen M assen w ohnen, gew isse b em erk en s­
w erte U nterschiede, a u f w elche hier n äh er ein g eg an g en w erd en soll. Z u m V ergleich
m ögen die T afeln N r. 45 bis 57 des Z a sta w n a e r u n d N r. 58 bis 59 des K o tzm an er
B ezirkes einerseits, jen e des G u ra h u m o ra e r, S u czaw aer (T afel N r. 9 bis 24) u n d
teilw eise au ch R a d a u tz e r B ezirkes (T afel N r. 27 bis 30) a n d rerseits dienen.
V o rerst zeigt sich, d a ß die S tickereien d e r ru th en isch en B ezirke d u rc h w e g s eine
b e d e u te n d g rö ß ere F arb en m isch u n g aufw eisen, u n d zw ar d e ra rt, d a ß bei ihnen fast
je d e s M o tiv m ehrere F arben in sich v erein ig t; die S tickereien des S ü d en s w eisen
allerd in g s vielfach auch m ehrere F arben auf, d o c h lieg t d e r U n tersch ied d a rin , d a ß
hier die einzelnen M otive an u n d fü r sich g ew ö h n lich in n u r einer, h ö ch sten s zw ei
Farben g eh alten sind. A uch spielt bei ersteren speziell G rü n , G o ld u n d Silber eine
h erv o rrag en d e R olle, w ä h re n d diese in d en sü d lich en M u ste rn n u r in u n te rg e o rd n e te r
W eise zu r V erw endung g elangen, hin g eg en w ied er B lau, R o t u n d G elb m ehr in d en
V o rd e rg ru n d tre te n .
So ist zum Beispiel, w ie b ereits frü h e r einm al erw äh n t, bei d en ru th en isch en
Stickereien d e r d e n Ä rm eln ach o b en ab sch ließ en d eh o riz o n tale Streif, d ie, ,m o rszczy n k a“ ,
v o rw ieg en d g rü n g eh alten , w ä h re n d bei d en R u m ä n en d a s k o rre sp o n d ie re n d e S tü ck ,
die „in c re te a la “ , zu m eist in G elb a u s g e fü h rt ist.
A n d rerseits ist d as v ertik al au fsteig en d e O rn a m e n t des Ä rm els bei d en ru th en isch en
H em d en in d e r H a u p tsa c h e gelb o d e r ro t, w ä h re n d d iesbezüglich bei d en R u m än en
R o t, B lau o d e r S chw arz in A n w e n d u n g k o m m t; au ch ist zu bem erken, d a ß d as
schräge Ä rm elo rn am en t bei d en ersteren n u r w enig, bei d en letzteren d ag e g e n sehr
viel g eb räu ch lich ist.
Das O rn a m e n t im A chselteil, a u f dem Ä rm el, ü b er B ru st u n d R ü ck en ist bei d en
R u th e n e n im allgem einen viel g rö ß e r u n d m assiger, als dies bei d en R u m än en d e r
Fall ist, u n d sei hier in sb eso n d ere a u f die ü b e ra u s zierlichen, reich g eg lied erten
M otive des R a d a u tz e r B ezirkes verw iesen; au ch a u f die m itu n te r g anz u n v erh ältn is­
m ä ß ig g ro ß e n ru th en isch en B ru sto rn a m e n te d e r T a fe ln 56 u n d 57 sei diesbezüglich
als G egensatz d e r rum änischen, gew ö h n lich sehr kleinen M otive h in g e d eu tet.
Z u bem erken w äre au ch noch, d a ß d a s v ertik al an steig en d e Ä rm elo rn am en t bei den
R u th e n en fast nie jen e au sg esp ro ch en e B latt-, K nospen- o d e r B lütenform zeigt, w ie
sie bei d en R u m än en in so ü b e ra u s m an n ig fach er F orm v o rh an d en ist; es tra g e n
vielm ehr die allerd in g s gleichfalls vo n einem m ittleren v ertik alen S treifen nach beiden
Seiten sym m etrisch o d e r ab w ech seln d a u sla d e n d e n Ä ste an ihren S pitzen zum eist
vierseitige R o setten (T afel 45, 46, 50, 51, 55).
Die hier an g efü h rte n U n tersch eid u n g e n tre te n au g en fällig allerd in g s n u r in d en
eingangs dieser U n te rsu c h u n g z u r G ru n d la g e genom m enen B ezirken h erv o r; in
je n e n L andesteilen, w o sich beide V olksstäm m e m ischen, so insbesondere im
C zern o w itzer, S to ro zy n etzer u n d S ereth er B ezirk, verw ischen sich au ch diese U n te r­
schiede vielfach o d e r h ö ren gänzlich au f. Es ist dies j a füglich w o h l au ch b egreif­
lich u n d erk lärlich bei zw ei V o lk sstäm m en , w elche, w ie in d e r B u k o w in a, u n te r

30
v o llstä n d ig gleichen w irtsch aftlich en V erhältnissen so eng b eieinander, so vielfach
d u rc h e in a n d e r w o h n en u n d d eren h au p tsäch lich es Interesse, d e r von ihnen im
S c h w e ife ihres A ngesichtes b earb eiteten heim atlichen Scholle d as zum Leben u n d zu r
E rh a ltu n g ihrer Fam ilie E rfo rd erlich e ab zu rin g en , seit alters her ein gem einsam es ist.
4. S c h lu ß f o l g e r u n g e n . Als E rgebnis d e r v o rh erg eg an g en en B etrach tu n g en d ü rfte n
n u n m eh r w o h l fo lg en d e Schlüsse g erech tfertig t erscheinen.
D a die bäuerischen S tickereien in d e r B u k o w in a sow ohl nach d e r form alen Seite
hin, d as h eiß t in d e r äu ß erlich en V e rte ilu n g u n d V erw en d u n g a u f d en verschiedenen
zu verzierenden G eg en stän d en , als insbesondere au ch hinsichtlich des C h arak ters
ih rer O rn a m e n tik selbst so ü b e ra u s zahlreiche G em einsam keiten zeigen, so erscheint
eine prinzipielle T re n n u n g derselben, etw a nach sprachlichen G renzen, w o h l nicht
g erech tfertig t, u n d zw ar um so w eniger, w enn w ir hierbei n u r die T afeln 1 bis 61,
w elche M otive d e r ru m än isch sow ie d e r ru th en isch sprech en d en B ev ö lk eru n g des
F lachlandes zeigen, in B etrach t ziehen. Diese M otive (T afel 1 bis 61) b ild en im
G egenteil ein zusam m en g eh ö rig es G anzes u n d m üssen ob ih rer vielfachen Ü berein­
stim m u n g en m it je n en d e r R u m än en in dem an g ren zen d en S iebenbürgen, U n g a rn u n d
R u m än ien im g ro ß e n g an zen u n d u n b esch ad et einzelner lo k a le r A bw eichungen als
d e r O rn a m e n tik des r u m ä n is c h e n V olksstam m es z u g eh ö rig bezeichnet w erd en .
Die h uzulischen S tickereien, T afel 62 bis 75, hin g eg en u n tersch eid en sich von
dieser ersteren G ru p p e zufolge ihrer ausschließlich geom etrischen M otive in ganz
b e so n d e re r W e ise ; sie haben m it d e r ü b rig en B u k o w in er O rn a m e n tik n u r w enig
gem ein, sin d hingegen m it je n e r d e r galizischen H u z u le n u n d d e r u n m itte lb a r
n ö rd lich u n d w estlich d a ra n gren zen d en d o rtig e n F lach lan d sru th en en d e ra rtig
ü b erein stim m en d , d a ß sie, m it diesen vereint, eine fü r sich abgeschlossene G ru p p e
b ild en , w elche d en M o tiv en sch atz d e r r u th e n i s c h e n V o lk sk u n st in sich begreift.
Die im v o rsteh en d en au fg estellte S ch eid u n g d e r B u k o w in er O rn am en te in solche
ru m än isch er u n d ru th en isch er Z u g e h ö rig k e it d ü rfte w o h l m it R ü ck sich t a u f die
tatsäch lich e V erschiedenheit derselben au ch vom S ta n d p u n k te des lo k alen Sehens u n d
E m pfindens au s als eine en tsp rech en d e u n d richtige a n e rk a n n t w erd en ; n ic h tsd e sto ­
w en ig er b leib t bei k ritisch er U n te rsu c h u n g noch die F rage offen, w ieso es kom m e,
d a ß die B u k o w in er gesam te O rn am en tik , sei sie ru m än isch o d e r ru th en isch , im m er­
hin eine g an z b eträch tlich e A nzahl von M otiven au fzu w eisen h at, w elche sich auch
in w eitab gelegenen frem den Z onen w iederfinden, ohne d a ß fü r d eren V o rh an d en sein
im L ande allenfalls d u rc h d en N ach w eis irg en d w elch er seinerzeitigen w echelseitigen
B eziehungen eine au sreich en d e E rk lä ru n g g eb o ten w äre.
Diese F rage, hier im b eso n d eren die B u k o w in a betreffend, k a n n füglich au ch fü r
alle ä n d e rn in diesen B etrach tu n g en frü h e r erw äh n ten L än d e r, d eren V o lk sk u n st m it
je n e r d e r B u k o w in a V e rw a n d te s zeigt, in gleicher W eise hinsichtlich d eren eigener
O rn a m e n tik au fg ew o rfen w o rd en , es k a n n d a h e r die L ö su n g derselben g ew iß au ch
n u r u n te r B erü ck sic h tig u n g g an z allgem ein g e lte n d e r G esich tsp u n k te, u n te r W ü rd i­
g u n g ü b erall vollkom m en g leich w ertig er V erhältnisse g esu ch t u n d g efu n d en w e rd e n ;
sie d ü rfte in folgendem gelegen sein:
Es liegt im W esen d e r V olkskunst, d a ß sie, u n b e k ü m m e rt um sprachliche o d e r
L an d esg ren zen , ü b erall d a gleiche B lüten treib t, w o fü r die B ev ö lk eru n g gleiche
L eb en sb ed in g u n g en gegeben sin d u n d w o gleiche L eb ensgew ohnheiten herrschen,
u n d dies ist nicht n u r a u f d em en g b esch rän k ten R au m d e r B u k o w in a, n ich t n u r fü r
die an g ren zen d en G ebiete des ru m än isch en o d e r ru th en isch en V o lk sstam m es, so n d ern
noch viel w eiter ü b er diese h in au s d e r Fall.
Ü b er R a u m u n d Z eit h in au s h ä n g t die B u k o w in er O rn am en tik , ein B in d eg lied
zw ischen N o r d u n d S ü d , so w o h l m it je n e r des g ro ß en russischen als des gesam ten
B alkangebietes zusam m en, w o ü b erall seit je h e r die ländliche B ev ö lk eru n g u n te r
n a h e z u gleichen V erh ältn issen leb t u n d die heim ische Scholle b earb eitet.
D as gleiche D enken u n d Fühlen ist ihnen allen eigen, d e r gleiche, ziem lich eng
b eg ren zte H o riz o n t ist ihnen allen gem einsam ; kein W u n d e r , w enn au ch ihr

31
h a u sk ü n stle risch es W o lle n u n d W irk e n g an z u n a b h ä n g ig d a o d e r d o r t m itu n te r in
gleicher Form zu tag e tritt, die gleichen B lüten treib t.
M ö g en sich au ch in d e r O rn a m e n tik all d ieser V ö lk ersch aften im m erhin w esen t­
liche V erschiedenheiten g elten d m achen, g e ra d e d as V o rh an d en sein solch gleicher
M otive bew eist, d a g dieselbe d o ch insgesam t in gem einsam em B oden w u rz e lt, d a g
dem selben ü b erall gleich vollw ertige B lüten v o lk stü m lich en K u n stem p fin d en s ent-
spriegen, die sich alle harm o n isch vereinen zu dem g ro g en , h errlich en S tra u g :
„ O s te u ro p ä is c h e V o lk s k u n s t“.

32
AVANT=PROPOS.
L oin des centres d e la civilisation, ecartee d u m ouvem ent et des ru m e u rs de
l'activ it6 universelle et effleuree d 'u n e attein te ju sq u 'ic i tr&s faible p a r les g ra n d s
probl&mes q u i a g ite n t l'O ccid en t europeen, la p etite province d e B ukovine, perle
des C arp ath es, est situee to u t k l'extrem ite o rientale de la M o n arch ie au stro -h o n g ro ise
o ü eile confine k la R ussie et k la R o u m an ie. C ent q u a ra n te ans k peine se sont
ecoules d e p u is que cette b a n d e d e te rrito ire , ja d is p o rtio n de la p rin c ip a u te de M ol-
davie soum ise alo rs k la d o m in atio n o tto m an e, en a e t6 detach ee et in co rp o ree k
l'A utriche.
D ans les si&cles passes, s u rto u t a u 15e et a u 16% d u tem ps d 'E tien n e le G ran d , le
p lu s Eminent des princes de M oldavie, ainsi que so u s ses successeurs im m ediats, ce
p ay s c o n n u t l'6p an o u issem en t d 'u n e civilisation b rillan te d o n t re n d e n t tem o ig n ag e
a u jo u rd 'h u i encore les ruines d u ch a te a u de S uczaw a, anciennem ent residence p rin-
ci&re, et nom bre d'eglises de couvents, m o num ents precieux p o u r l'histoire des arts.
M ais d an s les äges qu i suivirent, m aintes g u erres dechainees su r le p ay s y p ro m en eren t
leurs tem petes q u i le d ^v asteren t, 6te ig n iren t p e u k p e u sa sp le n d e u r et sa p ro sp erite
p o u r le laisser enfin d a n s u n e ta t de lam entable d eso latio n , si bien que q u a n d l'em-
p e re u r Jo se p h II le recueillit, il ne s'y tro u v a it p lu s 9a et 1k que d e rares vestiges de
la vie civilisee d e ja d is , et c'est a u p rix de g ra n d s efforts qu'il fa llu t ran im er ces
germ es d 'u n e renaissance et d 'u n e p ro sp erite fu tu res.
S u r un te rrito ire exigu vivent serres les uns co n tre les a u tre s et p o u r ainsi d ire
condenses ensem ble des R o u m ain s et des Ruth&nes ainsi q u e des H u z u le s , 1 p u is des
A llem ands, des H o n g ro is, des P olonais, des S lovaques, des L ip p o v ain s, des Ju ifs,
des T zig an es; la variete des n atio n alites, des religions, et aussi des lan g u es, des
moeurs et usages, des costum es et d e to u te s choses fait de cet ensem ble ethno-
g ra p h iq u e b ig a rr6 une im age en p e tit d e l'A utriche elle-m em e.
D 'apres le recensem ent de l'annee 1910, la p o p u la tio n d e la B ukovine est, en chif-
fres ro n d s, de 8 0 0 .0 0 0 am es d o n t les R o u m ain s et les Ruth&nes fo u rn issen t d e b e a u ­
co u p le p lu s g ra n d nom bre. Ces d eu x peu p les so n t aussi £tablis d e to u t tem p s su r le
te rrito ire et c o n stitu e n t la veritable p o p u la tio n a u to ch to n e, ta n d is que les a u tre s so n t
p resq u e to u s venus d a n s le pay s apr^s sa reu n io n k l'A utriche et s'y so n t etablis k
dem eure.
Les o ccu p atio n s des h a b ita n ts co rre sp o n d e n t au x co n d itio n s d u sol; a u n o rd et k
l'est, le p ay san tire sa subsistance k p e u pres exclusivem ent de l'a g ric u ltu re , ta n d is
que d an s les regions o ccidentale et m eridionale q u i so n t m o n tag n eu ses et generale-
m ent boisees, l'h a b ita n t vit s u rto u t d e l'elevage d u b etail et des tra v a u x d e la foret.
A streint k ne co m p ter que s u r le ren d em en t d e l'oeuvre de ses m ains, le p a y sa n de la
B ukovine m&ne la vie extrem em ent sim ple de l'hom m e a y a n t fo rt p e u d'exigences, et
1 Les H uzules, Element ethnographique apparentd d'une mani£re g£n£rale aux Ruth&nes dont ils se rapprochent specialem ent par
leur idiom e, habitent la rSgion m ontagneuse d u pays, qui est au su d du Czerem osz et confine & la Galicie; k l'Sgard du costum e
et des ornem ents en broderie qu'il prdsente, ce peuple fait paraitre certaines particularites caracteristiques qui le d istinguent des
Ruth^nes du pays plat; c'est pourquoi il en est fait m ention 1 part et ces particularites sont indiqu£es dans l ’ouvrage ci-apr^s, le
cas echeant.
il est acco u tu m e p a r tra d itio n k se fo u rn ir lui-m em e de to u t ce qui concerne l'habi-
ta tio n et le vetem ent. L a chaum iere o ü il d em eure est son o u vrage; ram eu b lem en t et
les objets d u m enage so n t fab riq u es p a r lui; les vetem ents de la fam ille enti&re so n t
confectionnes p a r les fem m es et les filles avec le chanvre et le lin de leu r cham p, avec
la laine des m o u to n s nes et eleves d an s le u r m aison.
M ais il est u n tr a it com m un k to u s les h a b ita n ts de la B ukovine, fem m es et hom -
mes, qu'ils soient d u n o rd o u d u m idi, de Test o u de l'ouest: c'est une p ro p en sio n
o u p o u r m ieux d ire u n besoin irresistible de d o n n er ä to u s leurs trav au x , k cöte de
l'a d a p ta tio n p ra tiq u e et d e la so lid ite qui d u re , une certaine p a ru re exterieure, une
certaine o rn em e n tatio n a p p ro p riee k leu r n a tu re . E n cela se m anifestent un sens artis-
tiq u e n atu rel, une com prehension esth etiq u e innee qui, mis en re g a rd de l'e ta t arriere
de la civilisation generale d u p ay s, p ro v o q u e n t necessairem ent chez nous la su rp rise
et m em e l'a d m iratio n .
Ainsi, en c o n stru isa n t la m aison et en fa b riq u a n t soit l'am eublem ent p rim itif qui
s y tro u v e, so it les diverses pieces d e l'o u tillag e dom estique, le to u t generalem ent
en bois, 1'hom m e ne m an q u e p as d e les em bellir p a r les d eco u p u res et les scu lp tu res
d 'u n e o rn em en tatio n extrem em ent variee; m ais d 'a u tre p a rt, les ta p is et les ceintures
tissees a u m etier p a r l'elem ent fem inin de la fam ille, et s u rto u t les chem ises et les
m ouchoirs de tete fo u rn issen t a u x fem m es et au x je u n es filles une occasion utilisee
avec a m o u r de m anifester p a r l'ad jo n ctio n de b ro d eries au x riches couleurs et de
form es diversifiees ä l'infini le u r sentim ent d u b e a u ainsi que leu r habilete artistiq u e.
A nim e de la v o lo n te d e relever ce ric h e t r e s o r , de le faire connaitre et de le ren d re
accessible, en m em e tem p s q u e de 1'a rra c h e r a u d a n g e r de d isp araitre et de se p erd re,
et m 'e ffo ^ a n t d 'en sau v er le p lu s possible, j'a i entrepris ce trav ail, acheve apres p lu s
de v in g t annees d e recherches d an s le p ay s q u e j'a i p a rc o u ru d an s to u s les sens. II
contient des m o tif s d e la b r o d e r i e d o m e s t iq u e des d eu x races au to ch to n es de la
B ukovine: le s R o u m a in s et le s R u th e n e s . J'a i d u m 'interdire d 'y in co rp o rer les
b ro d eries des a u tre s peu p les de cette province qu i cultivent cet art, p a r exem ple les
H o n g ro is et les S lovaques: en effet, l'ab o n d an ce des m otifs ro um ains et ru th en es est
teile que cet o u v rag e ne s a u ra it k b e a u c o u p pres p asser p o u r com plet et p re te n d
n'offrir q u 'u n choix p arm i ce que la m atiere offre d e m eilleur.
Je me suis aussi a p p liq u e k reg ier m es ap p reciatio n s p a r le souci de la p lu s stricte
im p artia lite; ä n 'av o ir en vue que m on o b jet; k ne me laisser eg arer p a r aucune
co n sid eratio n locale de p o litiq u e, de n atio n alite o u de lan g u e; k form uler sim plem ent
mes observations et m es d e d u c tio n s etablies, re s u lta t d 'u n e experience de p lu s de
v in g t ans de recherches. II ne s'a g it en effet ici ni d 'a v a n ta g e r, ni de deprecier celui-ci
o u celui-lä: il s'ag it a u co n traire d e faire re n d re pleine et enti&re ju stice k ces belles
m anifestations d u g o ü t a rtistiq u e p o p u la ire des d eu x races, non seulem ent d an s le
pays lui-m em e, m ais a u d eh o rs et aussi bien d a n s le m onde des specialistes que d an s
le g ra n d p u b lic eclaire qui, k cet e g a rd com m e m alheureusem ent su r b eau co u p
d 'a u tre s p o in ts encore, n 'acco rd e k la B ukovine ni l'a tten tio n , ni le ju g em en t, ni l'estim e
qui conviennent.
A u m om ent o ü cet o u v rag e p a ra it, je m 'a c q u itte d 'u n agreable devoir en me souve-
n a n t avec g ra titu d e de to u s ceux qui o n t coopere k mes tra v a u x p a r leu r aide
m aterielle o u intellectuelle, et j'ex p rim erai to u t d 'a b o rd m a reconnaissance p ro fo n d e
a u m in is te r e i. r. d e s T r a v a u x p u b li c s et k la d ie te d e la B u k o v in e qui o n t
consenti les cred its necessaires k l'e d itio n d e l'o u v rag e.
Je suis to u t p articu lierem en t oblige k M . le co m m an d an t de g en d arm erie E d o u a rd
F is c h e r qui a eu l'am abilite d e me d essin er la carte de la B ukovine jo in te k l'o u v rag e
et qu i a bien v o u lu s'en trem ettre p o u r m 'assu rer le concours de la g en d arm erie qui
m 'a ete si precieux d a n s les p e reg rin a tio n s entreprises k trav ers les cam pagnes p o u r
m a d o cu m en tatio n . Je d o is une reconnaissance non m oins vive k M . C harles
O ls z e w s k i, artiste p ein tre, q u i a eu l'am abilite d 'executer p o u r m oi le ta b le a u de la
jeune pay san n e b ro d a n t. Je rem ercie p areillem en t M . M au rice S c h m id t, d ire c te u r

34
de l'ecole de tissage, chez q u i j'a i tro u v e le conseil d u specialiste to u jo u rs em presse
ä m 'assister. J'en d irai a u ta n t de mes confr&res M M . les p ro fesseu rs L ouis R o d e ­
w a ld , V alentin S e y b o ld , G u illau m e M ü lle r et A lfred K r a u s d o n t les dessins et les
tra v a u x p h o to g ra p h iq u e s m 'o n t re n d u les p lu s g ra n d s Services.
Je ne sau rais tro p ap p recier le co n co u rs q u e m 'a p rete constam m ent M me H elene
de P o p o v ic i, nee com tesse L o g o th e tti, p resid en te de l'A ssociation des fem m es ro u -
m aines, qu i ne s'est ja m a is lassee d e me fo u rn ir les renseignem ents de com petence
speciale, les elem ents d e d o c u m e n ta tio n su r la m atiere, en un m o t l'aid e p a r le conseil
et l'action. Je rem ercie enfin d u fo n d d u cceur la p o p u la tio n , fem m es de la noblesse
et de la b o u rg eo isie, p retres et in stitu te u rs, p ay san s et p aysannes qu i to u s, to u s,
m 'o n t facilite on ne p e u t p lu s efficacem ent m a täch e p a r le u r com plaisance aussi
o b lig ean te que gracieuse.
E ta n t d o n n e les m oyens d e co m m u n icatio n d efectu eu x et les co n d itio n s prim itives
de l'h a b ita tio n et d u logem ent, je ne serais ja m a is p a rv e n u ä achever une oeuvre
em b rassan t le p ay s entier ju s q u 'ä ses villages les p lu s recules, si je n'avais tro u v e
p a rto u t sous m es yeux la fleur exquise de l'h o sp italite. P a rto u t on m 'a re<^u am icalem ent
et v u de bo n oeil; p a r to u t on s'est p lu ä m 'a id er d u m ieux q u 'o n p o u v a it, et chaque
p ay san n e m 'o u v rait d'elle-m em e son b a h u t p o u r me m ettre sous les yeux les p ro d u its
de son a rtistiq u e h abilete et les tra v a u x d e son aiguille.
P uissent-ils tro u v e r to u s q u elq u e co ntentem ent d a n s l'assu ran ce d 'av o ir coopere
p o u r une h o n o rab le p a rt k l'ach&vement de cet o u v rag e! P o u r m oi, j'e p ro u v e une
satisfactio n to u te particuli& re en p en san t q u e j'a i ete d a n s ce p ay s le p rem ier ä recon-
naitre l'im p o rtan ce et la b e a u te des p ro d u c tio n s de cet a rt et ä saisir to u te occasion
p o u r les signaler k l'a tte n tio n p a r m a p aro le et m es ecrits. A ussi, la c u ltu re et le
d ev elo p p em en t de la b ro d erie et d u tissag e a dom icile jo u isse n t a u jo u rd 'h u i de
l'a p p u i energique et des sollicitudes d u g o u v ern em en t i. r., de la diete provinciale
ainsi que des diverses associations n ationales des fem m es et d 'u n tres g ra n d nom bre
de p articu liers, circonstances qui d o n n e n t les p lu s belles esperances ä l'e g a rd de leur
C onservation et de le u r ep anouissem ent u lterieu r.
Si p a r ce trav ail, il m 'est d o n n e de co n trib u er ä faire co n n aitre p lu s exactem ent et
ju g e r avec p lu s d e ju ste sse ce pay s d an s lequel j'a i passe p lu s de la m oitie de m a vie
en des fonctions agreables et honorees; si je parviens ä co n q u erir ä sa p o p u la tio n
ru rale, aupr&s d u g ra n d public, l'estim e q u e lle m erite, et si enfin je reussis ä fo u rn ir
ä l'in v estig atio n savante d u dom aine de l'a rt p o p u la ire des m a teriau x et des eclair-
cissem ents qu'elle puisse u tiliser avec p ro fit p o u r ses tra v a u x et ses p ro g res, je p o u rra i
d ire que le b u t de cet o u v rag e est a ttein t.

C zernow itz, A o ü t 1912.


Erich Kolbenheyer.

35
LA BRODERIE, IN D U STR IE A DOMICILE
E N BUKOVINE.
IN D U S T R IE A D O M IC IL E , T R A V A IL D O M E S T IQ U E .

P o u r bien preciser d'avance le sens q u 'o n d ev ra p re te r k l'expression em ployee dan s


le titre de cet o u v rag e, je com m ence p a r specifier que p o u r ce q u i concerne ces tra v a u x
de B ukovine d o n t il sera p arle d a n s la suite, il ne s'ag it p as d 'u n e i n d u s t r i e con9ue
d a n s le sens rig o u re u x d u m o t et p ra tiq u e e k dom icile, m ais p rin cip alem en t d u
t r a v a i l d o m e s tiq u e , fam ilial et de ses p ro d u its . Les caracteres designes com m e
d istin ctifs p o u r ce genre d 'activ ite p a r les hom m es faisan t a u to rite en la mati&re:
M M . B r a u n , d e M unich, R ie g l, de Vienne et G r o s c h de C hristiania, s'ap p liq u en t
pleinem ent et p arfaitem en t au x o u v rag es de B ukovine. A insi les p ro d u its textiles
so n t d e s tin e s ä p e u p r& ssan sex cep tio n äl'u sag e p erso n n el; de p lu s, ils so n t confectionnes
au x h eu res libres c'est-ä-dire apr&s le trav a il des cham ps, les besognes d o m estiq u es,
le soin d u betail, m ais s u rto u t p e n d a n t les m ois d 'h iv er q u i m a rq u e n t l'in te rru p tio n
des o ccu p atio n s agricoles. L a p ay san n e o u l'une de ses filles s'in stallen t a u m etier
to u r ä to u r, selon que celle-ci o u celle-lä a d u loisir et eiles tra v a ille n t to u te s ä la
m eine pi&ce: toile, m o u ch o ir d e tete, tap is, ceinture, et k vrai d ire cette co n trib u tio n
collective n'est p as to u jo u rs k l'a v an tag e d e l'ensem ble, car il arrive q u e la cohesion
et la b e a u te d u tra v a il v arien t selon la force p h y siq u e et l'habilete de l'ouvriere. L a
fillette qu i surveille le betail su r le p re b an al, s'adosse k la barri&re o u s’assied su r
Therbe et b ro d e ; la g ra n d e fille re n tra n t des cham ps apr&s la jo u rn e e faite, p re n d en
m ain le fil et l'aiguille p o u r p a ra itre k l'eglise o u k la danse p aree d 'u n e superbe
chem ise o u bien p o u r confectionner et enrichir son b e a u tro u s s e a u de fiancee.
Jam ais, en co n fectio n n an t ces objets, on ne songe k l'eventualite d e les ven d re:
l'u n iq u e p re o c c u p a tio n est d e re p o n d re k u n besoin o u d e s'en servir p o u r la p a ru re
d e la p erso n n e o u l'ornem ent d u foyer. Ce qui le p ro u v e, c'est q u 'u n e p ay san n e n'est
ja m a is en m esure d 'ev alu er ces objets; eile s a u ra to u t a u p lu s ce q u e lui o n t coüte
la pi&ce de toile et les m a teriau x de la b ro d erie, m ais s u r l'elem ent en som m e le p lu s
im p o rta n t, k savoir la peine et le tem p s depenses, eile ne n ous fo u rn ira au cu n e estim ation.
N eanm oins, il n'est p a s rare q u e des objets de cette sorte soient ven d u s, et
effectivem ent on en v o it offerts k l'a ch eteu r s u r les m arches qu i se tien n en t ch aq u e
sem aine d an s les differentes villes, et le u r nom bre est assez g ra n d : m ais c'est que des
circonstances speciales o n t oblige k s'en d efaire; ce sera la p lu s p a rt d u tem ps la
detresse, le m an q u e d 'a rg e n t p o u r l'a ch at des sem ences, la m enace d 'u n e saisie ou
bien l'ap p ro ch e d 'u n e fete d e fam ille d o n t la celebration co m p o rte des depenses»
E n general, le trav a il de la b ro d erie k dom icile n'est p ra tiq u e que p o u r l'ornem en-
ta tio n d 'o b jets d 'u sa g e p erso n n el; m ais d a n s b e a u c o u p de villages ro u m ain s aussi bien
que ru th en es, il se tro u v e des je u n es filles et des fem m es q u i s'a d o n n e n t k cette
o ccu p atio n sans se lim iter a u cad re de l'u sag e o u d u besoin personnel, m ais qui
trav a illen t p o u r d 'a u tre s personnes m o y en n an t rem u n eratio n .

37
M ais ccs b ro d cu scs so n t regulierem ent d u nom bre des h ab itan ts les p lu s pauvrcs
de la lo calite; o u bien elles so n t affectees de q u clq u e infirm ite corporcllc q u i les ren d
p e u p ro p res k d 'a u tre s tra v a u x , o u bien elles p o ssed en t un bien tro p p e tit p o u r
qu'elles en p u issen t tirc r le u r subsistance.
Le trav a il cst execute p a r cctte b ro d eu se chcz eile; la rem u n eratio n est to u jo u rs
ap p liq u ee a u trav a il seulem ent, ta n d is que les fo u rn itu rcs sont p ro cu rees p a r la
personne qu i fait la com m andc; c'est o rd in airem en t une paysanne richc qui gouvernc
une m aison tro p im p o rta n te p o u r p o u v o ir s'occuper d 'a u tre chose k cöte, o u bien
q u i est dejä. devenue tro p fiere p o u r p ren d re l'aiguille.
Ccs m o d a lites o ü Ton p e u t dejä. aperccvoir u n certain ab a n d o n d u trav ail ä dom icile
et une tc n d an cc k l'in d u strie k dom icile, se rcn co n trcn t le p lu s souvent chcz les
H u z u lc s; ils d o n n e n t au x b ro d eu scs de cctte sorte le nom de „szw aly “ .
U ne a u tre tran sfo rm a tio n a ete in tro d u itc d ep u is quelqes annees d an s ce regim e
d u trav a il p a r les associations n ationales des fem m es: ccs associations co m m an d en t
au x je u n e s pay san n cs, d an s des q u a n tite s de localites, des broderies nationales qui
so n t executees a u logis et ensuite ajustees k des blouses et corsages o u ä des robes,
o u bien servent k o rn em en ter des coussins, des sacs k m ains, etc. et sont soum ises
k ces fins a u n trav a il u lterieu r.
Ces je u n e s filles trav aillen t, com m e n o u s le disions, su r com m ande; elles rc9oivent
d e l'asso ciatio n to u te s les fo u rn itu rc s necessaires et ne so n t payees que p o u r le trav ail
lui-m em e. M ais on ne p e u t en au cu n e fa9on co m p ter su r un term e fixe p o u r la
livraison; la je u n e fille, m em e d a n s ce cas, rcstc ab so lu m en t libre de trav ailler q u a n d
il lui p a ra it b o n et selon que les besoins d e la m aison lui p erm etten t de le faire.
De 1k vient q u e ces asso ciatio n s et, com m e elles, le B azar provincial, co m p to ir
p erm a n en t cree p a r la D elegation p erm an en te d e la diete de B ukovine p o u r la vente
des p ro d u its d u trav a il d o m estiq u e, ne so n t p resq u e ja m ais en m esure d 'accep ter les
com m andes d u d eh o rs q u a n d celles-ci so n t im p o rtan tes et stip u len t un term e fixe
p o u r la livraison.

P R O D U IT S D E L 'IN D U S T R IE A D O M IC IL E .

Les tra v a u x textiles executes k la m aison sont, d an s la B ukovine, l'a ttrib u t k p eu


p res exclusif de l'elem ent fem inin des fam illes; on ne rencontrc que com m e exccption
isolee l'h o m m e qu i s'occupe aussi d e b ro d erie o u de tissage.
Le m etier ä tisscr fait p a rtic in teg ran te d e ram e n ag em en t necessaire k to u te m aison,
et to u te fille k m arier m et son o rg u eil k p o sse d e r u n tro u sse a u q u e lle a elle-m em e
file, tisse, c o u su et b ro d e .
Le lin, le chanvre o u le fil de coton travailles su r le m etier k tisscr fournissent une
toile unie p lu s o u m oins fine, ainsi que des m ouchoirs o u p o u r m ieux dirc des
m o u ch o irs de tete o u serre-tete (stergare — ru cz n y k y ) 1 su r tres beaux m odeles, car
ils servent p o u r les fetes, les occasions solennelles et p o u r aller k l'eglise; les fem m es
et les je u n e s filles les p o rte n t enroules a u to u r de la tete. Des d e tritu s d u chanvrc,
on fait une so rte de tissu g ro ssier (toi — w crcta). L a lainc est em ployee p o u r le
vetem ent ex terieu r d e la fem m e (catrin ta — h o rb o tk a — opynka), piece d'etoffe b ru n e
o u noire, d e form e carree re m p la 9an t la robe et qu i cst sillonnee de ray u rcs bigarrees,
so u v en t aussi de fils d 'o r et d 'a rg e n t avec b o rd u rc ; eile sert egalem ent ä confectionner
une grossc etoffe d e b u re noire, b ru n e o u blanche passee a u foulage, qui cst em ployee
p o u r p a n ta lo n s d'hom m es, m a n tcau x d'hom m es et de fem m es; enfin, eile sert p o u r des
ccintures larges o u etroites (brau, b rä n e t — p o jas, krajka), p o u r des pochettcs a
p o rte r su sp en d u es (tra isträ — ta jstra) et p o u r des ta p is (läiccre — kow erci).

1 Pour la denom ination des differentes pi&ces de l’habillem ent en langue du pays, nous m ettons en premier lieu le terme roumain,
puis le terme ruthene, enfin celui des H uzules quand ils en ont un distinct. Le passage d ’une langue i l'autre est marqu£ par un tir6.

38
LE C O S T U M E E N G E N E R A L .

M alg re de nom breuses differences a p p a ra issa n t d a n s les details, le vetem ent d e la


p o p u la tio n ru ra le de la B ukovine est, q u a n t ä l'ensem ble, le m em e d a n s to u te la
province et chez les d eu x p eu p les.
L a fem m e p o rte une chem ise to m b a n t au -d esso u s des genoux, serree k la hanche
p a r une ceinture tissee, d 'en v iro n 10 ä 15 centim etres d e la rg e u r, et p a r dessus, une
piece de d ra p de co u leu r foncee, de form e rectan g u laire, la c a trin ta — h o rb o tk a , qui
enveloppe le bas d u corps, d o n t les d eu x extrem ites croisent l'une su r l'a u tre p a r
d ev an t, et qui est m ain ten u e p a r une ceinture egalem ent tissee, de 4 ä 5 centim etres
de la rg e u r, e n to u ra n t p lu sie u rs fois le corps au x hanches. Les extrem ites inferieures
de cette piece d'etoffe so n t relevees et piquees ä la ceinture, p a r derriere, d e fa 9on
q u eiles ne g en en t ni d a n s la m arche, ni d an s le trav a il. L a coiffure est u n m o u ch o ir
de te te blanc. L a ch au ssu re des fem m es, laquelle n'est p o rtee q u 'en hiver o u k
l'occasion de circonstances speciales, est la b o tte avec tiges ja u n e s o u la b o ttin e
g arn ie d 'o rn em e n tatio n s variees.
Les hom m es p o rte n t u n p a n ta lo n qui, en ete, est de toile blanche (ismene — p o rt-
janyci), en hiver de laine blanche o u b ru n e (berneveci, cioreci — haczi), et p a r dessus,
une chem ise to m b a n t ju s q u 'a u x genoux, q u i est serree ä la hanche p a r une ceinture
au x co u leu rs m elees, faite de laine o u de cu ir (brau, chim ir — p o jas, czeres) et large
d 'ä p eu pres 15 o u 20 centim etres. Ils so n t la p lu p a rt chausses de san d ales de cuir
(opinci — postoly), m ais il s'en v o it d e jä b e a u c o u p q u i p o rte n t des b o ttes ä tige
m o n tan te.
L a coiffure est g en eralem en t u n b o n n et b ru n o u n o ir en p e a u d 'a g n e a u et d e form e
h a u te . E n ete ce b o n n et est rem place p a r des ch apeaux de g ro s feu tre n o ir d o n t la
form e varie d an s les diverses regions. D ans la basse plaine ru th en e d u P ru th et d u
C zerem osz, on v o it b e au co u p de ch ap eau x d e paille tressee p a r l'h a b ita n t, au x q u els
les je u n es gens a jo u te n t to u te une o rn em en tatio n en b ro d eries d e perles.
L 'habillem ent d u dessus, chez les R o u m ain s com m e chez les R u th en es et p o u r les
hom m es aussi bien que p o u r les fem m es, est d 'a b o rd une tu n iq u e b ru n e o u noire,
au x plis nom breux, s'elarg issan t d an s la p a rtie inferieure et qu i d escen d a u d elä des
g en o u x (sum an — sa rd a k ); d e p lu s u n m a n te a u en b u re blanche, avec cap u ch o n
(m anta — m anta), et finalem ent la pelisse en p e a u de m o u to n .
C ette pelisse est lo n g u e o u c o u rte ; Tune et l'a u tre espece se tro u v e avec et sans
m anches.
L a pelisse lo n g u e avec m anches s'ap p elleco jo c u l — k o zu ch , zu p a n ; celle sans m anches
s'appelle p ie p ta riu l — k ip ta r. L a pelisse co u rte avec m anches se nom m e m intean,
cojocel — k o z u sz o k , et celle sans m anches b o n d ita — k ip ta ry e z o k .
Les pelisses d e to u te s categories so n t p arees k l'ex terieu r so it d 'u n e o rn em en tatio n
en cu ir b ru n o u ro u g e fixee p a r c o u tu re , so it d e b ro d eries en lainages.
Enfin, u n o b jet d 'eq u ip em en t in d isp en sab le ä l'hom m e aussi bien q u 'ä la femm e
p a rta n t au x cham ps o u se m e tta n t en ro u te p o u r q u elq u e a u tre m otif, est la poche
(tra istra — ta jstra) tissee en laine au x co u leu rs m elees et de m odeles varies, q u i se
p o rte en sa u to ir et co n tien t les pro v isio n s de bo u ch e, des objets q u elco n q u es q u 'o n va
v en d re a u m arche, etc.
O n tro u v e chez les H u z u le s des d e ro g a tio n s p artielles k ces u sag es q u i so n t
a d o p te s p o u r le co stu m e d a n s la province entiere. La chem ise des hom m es est aussi
p o rte e p a r d essus le p a n ta lo n , m ais eile est p assab lem en t co u rte ; pareillem ent, ä la
tu n iq u e de laine foncee q u i est lo n g u e et am plem ent etoffee, ils su b stitu e n t une
co u rte ja q u e tte avec m anches ornee de passem enteries, d e b o u to n s d e laines et de
g la n d s b ario les; les p a n ta lo n s (kraszeniaky) so n t d 'u n ro u g e clair et eclatan t, co u leu r
qu i est tres aim ee de cette p o p u la tio n .
A u lieu de la besace o u poche tissee, k dessins b ig arres, teile q u e lle est generale­
m ent en usage, on ren co n tre chez les H u z u le s une poche en cuir (d ubiw ka) q u i est

39
ornem entee d 'o b je ts en m etal fo n d u , d e b o u to n s, de petites p laq u es, etc., le to u t tres
v a ri6 et en ab o n d an ce.
De m em e que les hom m es, les fem m es p o rte n t p o u r h a b it de d essus la co u rte
ja q u e tte d ecrite p lu s h a u t; a u lieu d u m o u ch o ir d e tete blanc, c'est une pi&ce d'etoffe
ro u g e (perem idka) fo rtem en t bariolee de co u leu rs im prim ees qu i est un article
d 'in d u s trie re p a n d u d a n s le com m erce.
H o m m es et fem m es p o rte n t des san d ales de cu ir; les fem m es s'enveloppent en
o u tre d a n s des molleti&res de laine.
C ette d escrip tio n de costum es d o it etre consideree com m e un sim ple Schema
n 'in d iq u a n t q u e les g ra n d s tra its ; les diversites qu i jo u e n t d an s ce cadre v o n t si loin
q u e le u r en u m eratio n en d etail nous c o n d u ira it bien a u delä. d u b u t de cet ou v rag e.
P a r co n seq u en t les co n sid eratio n s qu i suivent o n t p o u r objet exclusif celles des pi&ces
de rh a b ille m e n t qu i p o rte n t des b ro d eries, les seules d o n t n ous avons k nous
o ccu p er ici.

LA C H E M IS E : C O U P E E T O R N E M E N T A T IO N .

L 'o b jet p a r lequel la p ay san n e de la B ukovine s'ap p liq u e le p lu s specialem ent k


m anifester le savoir-faire a rtistiq u e de son aiguille, et o ü a p p a ra it souvent une
o rn em e n tatio n d 'u n e extrem e richesse, c'est sa chem ise. O r, ta n t a u p o in t de vue de
la co u p e que d a n s la d isp o sitio n des b ro d eries, les chem ises se divisent en d eux
categ o ries d istin ctes qui, to u tefo is, o n t un caractere com m un: c'est que la p artie
inferieure, exposee a u d a n g e r d 'u n e u su re p lu s ra p id e , est to u jo u rs faite d 'u n e toile
b e a u c o u p blus grosse que la p a rtie su p erieu re.
1. L a c h e m is e d e g r a n d e t o i l e t t e (cäm esa — soroczka) qui ne se p o rte que les
dim anches et jo u r s feries p o u r l'eglise, la d anse, les fetes de fam ille et au tres
occasions solennelles: cette chem ise est enrichie d 'a b o n d a n te s broderies, particuli&re-
m ent au x ep au les et aiix m anches, celles-ci d e p u is le h a u t ju s q u 'e n bas, de plus, su r le
p la stro n et le d o s, k d ro ite et k g au ch e de la ferm eture su r la po itrin e et quelque fois
aussi k la b o rd u re inferieure d e la chem ise, so n t ap p o sees d 'etro ites b an d es de
b ro d eries.
L a co u p e de cette chem ise est mise en evidence p a r le dessin de la figure 1. L a
la rg e u r de la chem ise est la m em e d an s la p a rtie su p erieu re et la p artie inferieure
(stan — sta o k ; p o a le — p id ty czk a); eile est de 1‘40 m. ä 1*60 m. et se com pose generale-
m ent d e tro is la rg e u rs; d an s des cas isoles, il est em ploye d eu x larg eu rs seulem ent
et q u elq u e fois q u a tre .
Le m odele p resen te fait v oir la d isp o sitio n des c o u tu re s d 'u n specim en confectionne
avec tro is la rg e u rs, ce q u i est le nom bre le p lu s usuel.
L a chem ise reste o u v erte d a n s le h a u t su r to u te sa la rg e u r et, su r les d eu x cötes
egalem ent, se tro u v e une b a n d e ou v erte d escen d an t d a n s la verticale; dan s chacune
d e ces d eu x o u v ertu res so n t cousues su iv an t la ligne b, c, d, e, les ep au lettes (altita —
p leczeka — u staw k a) ainsi q u e les m anches (m aneci — ru k aw y ), et cela de teile sorte
que l'o u v e rtu re de la chem ise em brasse aussi les d eu x la rg e u rs a, b des ep au lettes.
A u m oyen d 'u n solide fil passe d a n s l'echancrure, la to ta lite de l'o u v ertu re est
froncee a u to u r d u co u et de cette mani&re la chem ise form e des plis nom breux. Le
p e tit coin d, e, f (pava — p a c h a — altedza) sert k faciliter une p lu s g ran d e aisance des
m ouvem ents p o u r lever le b ras. L 'e p a u le tte est reg u lierem en t de la m oitie a u tiers
p lu s etro ite q u e la m anche.
L a d isp o sitio n sch em atiq u e des diverses b ro d eries su r les m anches et su r le corps
de la chem ise est egalem ent mise en evidence p a r la figure 1, et partiellem ent aussi
p a r les a u tre s re p ro d u c tio n s p h o to g ra p h iq u e s.
L a b ro d erie des e p au lettes et des m anches de la chem ise de g ran d e to ilette est
d isp o see en allan t de h a u t en bas d an s l'o rd re su iv an t: L a p a rtie su p erieu re (altita —
pleczeka) co u v ra n t l'ep au le et en p a rtie d e sc e n d a n t su r le h a u t d u bras presente deux,

40
tro is o u p lu sieu rs b an d cs de b o rd u re horizontales, etagees les unes p a r ra p p o rt aux
au tre s et separees p a r d 'e tro its g alo n s (en ro u m ain , m ascatele); l'ensem ble de ces
b an d es est en cad re lateralem en t et en bas a u m oyen d 'u n e b o rd u re .
Le m o tif est le m em e p o u r to u te s les b an d es, o u bien il en est d eu x qu i s'intercalent
et se suivent altern ativ em en t en o rd re reg u lier.
C ette p a rtie d e l'ep au le ne se co n fo n d pas avec la m anche; eile form e une piece
d istin cte et in d e p en d an te et eile est b ro d ee ä p a rt; q u a n d eile est achevee, eile est
cousue ä la m anche et to u te s d eu x so n t alors inserees d an s la chem ise de la m aniere
p reced em m en t decrite.
Les b an d es h o rizo n tales d e l'ep au lette so n t o u bien to u te s d 'u n e seule et mem e
co u leu r, o u de d eu x co u leu rs altern an tes, o u de co u leu rs m ultiples, ce qui est le cas
le p lu s freq u en t; les galons qu i sep aren t ch aq u e b an d e de la suivante, et pareillem ent
la b o rd u re qui enchasse to u te la b ro d erie de l'epaule lateralem en t et en bas sont
rem plies p a r des fils d 'a rg e n t o u d 'o r p iq u es en chaine, o u de perles, o u de p la q u ette s
m etalliques do rees o u arg en tees (fluturi — lilitke). L a h a u te u r to ta le de la b ro d erie de
cette p a rtie d e l'ep au le varie entre 10 et 20 centim etres.
Im m ed iatem en t a u -d esso u s de l'ep au lette s'ajuste la m anche. Celle-ci a d 'a b o rd
d an s sa p a rtie de to u t en h a u t une b an d e h o rizo n tale en b ro d erie (increteala — m or-
szczynka) de 5 ä 15 centim etres de la rg e u r, d o n t ro rn e m e n ta tio n est exclusivem ent geo-
m etrique et qui se differencie essentiellem ent de l'e p a u le tte et d u reste d e la m anche
aussi bien p a r le style d u trav a il que p a r les co u leu rs.
C ette b an d e est generalem ent d 'u n e seule co u leu r laquelle est la p lu p a rt d u tem p s
le ja u n e . D ans les villages ru th en es d u D niestr, le ja u n e est rem place p a r le vert; 9a
et lä, m ais isolem ent, on tro u v e aussi le noir, le blanc, le gris a rg e n t o u le ro u g e.
L 'execution de cette b ro d erie a lieu constam m ent, com m e on p e u t le v oir p a r les
ta b le a u x ci-apres, avec une o rn em en tatio n essentiellem ent differente des a u tre s et
avec em ploi d 'u n p o in t to u t ä fait special. A cette co u leu r u n iq u e p eu v en t s'en a d -
jo in d re d 'a u tre s su b sid iairem en t, p a r exem ple p a r l'enchassem ent des p rin c ip a u x m otifs
a u m oyen de fils de laine colories, ce qu i se p resen te s u rto u t chez les H u zu les, tres
am is de ce p ro ced e (tab leau 67 : 3,4, 12 et autres), o u p a r a p p lic a tio n de petites
p laq u es d 'o r o u d 'a rg e n t, de perles ä co u leu rs variees, etc. L a b ro d erie, ä p a rtir de
lä. et en d escen d an t la m anche, est d 'u n e tres g ra n d e diversite d an s les m otifs; a u
p o in t de vue d e le u r d isp o sitio n eile offre, q u a n t ä l'essentiel, d eu x m anieres differentes.
D ans la prem iere, tro is b an d es d escen d en t v erticalem ent to u te la lo n g u e u r de la
m anche, et ces b an d es so n t to u te s les tro is d u m em e m odele com m e le m o n tre la
figure 2 1, o u bien la b a n d e d u m ilieu resso rt com m e b an d e principale entre les
d eu x a u tre s q u i so n t un p e u p lu s m inces et conditionnees avec p lu s de sim plicite,
ainsi que le fo n t voir les figures 3 et 4. D ans ce d ern ier cas, la b a n d e m ediane
(stalp — stow p) form e une sorte de bran ch e ascen d an te d o n t se d e ta c h e n t des ra-
m eaux et des fleurs su r la d ro ite et su r la g au ch e, sim u ltan em en t o u altern ativ em en t.
P o u r anim er le cham p laisse vide entre les divers ram eau x , on y ap p liq u e, to u t pres
d u tro n c, de p etits m otifs d 'o rn em e n t sans lien avec le reste, qu i rem plissent les vides.
Les d eu x b an d es exterieures et p lu s m inces (m ärginari — w elanky) qu i acco m p ag n en t
la p rin cip ale c o n stitu e n t un m o tif d 'o rn em e n t fo rm an t un to u t o u com pose d e m otifs
detaches a tte n a n t les uns au x a u tre s.
D ans la seconde m aniere, 1'ornem entation de la m anche consiste en p lu sie u rs b a n ­
des (5 ä 7) se tra v e rsa n t les unes les a u tre s en biais et qui so n t o u bien de m em e
m odele, o u d e m odeles differents (fig. 5 et 6).
L a b ro d erie de la m anche est reg u lierem en t un p e u p lu s large que celle des ep au -
lettes.
L a m anche est g en eralem en t reserree avec plis ä l'extrem ite inferieure, soit to u t
sim plem ent a u m oyen d 'u n fil fo rt, com m e p o u r l'encolure, soit a u m oyen d 'u n
p o in t ä j o u r (gäurele — cerka) p a r lequel s'effectue le froncem ent.
1 Dans la reproduction photographique des chemises, la partie inferieure est toujours omise.

41 6
S u r le p la stro n et p areillem ent su r le dos, c o u rt une m ince b a n d e d e b ro d erie
fo rm a n t o u bien u n m o tif d 'o rn em en tatio n d 'u n seul ten an t, o u bien une suite de
m otifs in d e p e n d a n ts relies ensem ble; d an s b e au co u p de villages, une b an d e sem blable
se m et aussi a u b o rd inferieur de la chem ise.
L 'o rn em en tatio n d e la chem ise de g ra n d e to ilette qui est decrite ici s'ap p liq u e
p articu lierem en t au x R o u m ain s et au x R u th en es d u pays p la t; ro rn e m e n ta tio n
diff&re chez les H u z u le s en ce que p o u r les epaulettes, q u ils d en o m m en t „ u s ta w k y “ ,
p o u r la b an d e h o rizo n tale d u h a u t de la m anche, p o u r le reste de la descente d e la
m anche, ainsi que p o u r les b an d es placees ä d ro ite et k g auche de l'o u v e rtu re d u
p la stro n , ils aim ent k em ployer un seul et m em e sujet, ainsi q u on p e u t le voir p a r
les re p ro d u c tio n s p h o to g ra p h iq u e s des figures 7 et 8 . A la figure 7, le m odele a d o p te
est p a rto u t re p ro d u it p arfaitem en t id en tiq u e k lui-m em e; k la figure 8 , la pensee
fo n d am en tale est conservee, m ais a p p a ra it a u p la stro n et aux m anches sous une
form e m odifiee p a r l'ad jo n ctio n d 'a u tre s m otifs.
A u reste, cette regle capitale su b it bien aussi quelques ecarts, com m e on p e u t le
co n stater p a r exem ple k la figure 9 o ü la b an d e h orizontale d u h a u t de la m anche
est executee selon le ty p e usuel des chem ises ro u m ain es et ruth&nes d u pays p la t,
ro rn e m e n ta tio n e ta n t non m odifiee d an s les au tre s p arties; un a u tre exem ple se tro u v e
k la figure 10 o ü Ton voit, o u tre cette b an d e, l'epaule et les m anches traitees su r
differents m odeles; m ais ces cas, je le rep&te, co n stitu en t de tr&s rares exceptions.
D ans les chem ises huzules, la b ro d erie de la m anche est reguli&rem ent de meme
la rg e u r que celle de l'ep au lette et b e a u c o u p p lu s serree que d an s celles q u on vient
de decrire. Les raies verticales o u en biais so n t rap p ro ch ees les unes des au tre s de
to u t pr&s, o u bien la superficie enti&re est couverte p a r u n m odele n eu tre d o n t les
elem ents so n t in d e p e n d a n ts o u racco rd es les uns au x a u tre s et te n a n t ensem ble; k
d ro ite et k g au ch e de ce m odele de la m anche, est d isposee com m e d em arcatio n une
fine b an d e verticale com posee de ro settes o u de p a rtie s fo rm an t zig zag (fig. 7 — 10).
Les m anches de chem ises qu i so n t piquees enti&rement su r to u te leur lo n g u e u r
s o n td ite s en lan g ag e p o p u la ire „p ein tes“ (pysani); d 'u n e mani&re generale, eiles so n t le
p e tit nom bre et ne se tro u v e n t que chez les gens les p lu s aises; la p lu p a rt d u tem ps,
la b ro d erie est lim itee k l'ep au lette et k une b a n d e h o rizo n tale apposee a u h a u t de la
m anche et qu i co m p o rte, su r le cöte et en bas u n p e tit m o tif d 'o rn em en t qui delim ite
et clö tu re le dessin, ainsi q u 'o n p e u t le voir tr&s n ettem en t k la figure 11.
Les m anches des chem ises h u zu les so n t to u te s froncees a u bas a u m oyen d 'u n e
dentelle k jo u r , et au -d esso u s p a r une p etite b an d e de b ro d erie de couleurs melees
qu i form e une so rte de m anchette.
A l'e g a rd de la coupe, to u te s les chem ises h u zu les so n t enti&rement id en tiq u es au x
chem ises de fete des R o u m ain s et des R u th en es d u p ay s p la t.
2. L a c h e m is e d e to u s le s j o u r s o u c h e m is e d e t r a v a i l (cam esoi — chlopianka).
Celle-ci est essentiellem ent p lu s sim ple que la p reced en te, ta n t k l'e g a rd de la coupe
q u e p o u r l'o rn em en tatio n .
L a co upe, com m e l'expose la figure 12, est la suivante: le m ilieu de la p a rtie
su p erieu re de la chem ise (stan — stanok) se com pose d 'u n e seule piece p re n a n t la
p o itrin e et le dos, d a n s laquelle se tro u v e une seule o u v e rtu re c irc u la ire e t d ed im e n sio n
v o u lu e p o u r le p assag e de la tete, avec l'o u v e rtu re necessaire su r la p o itrin e.
L 'ep a u lette fait d e fa u t et la m anche est ajustee directem en t k l'etoffe d u b u ste. A u-
d esso u s des m anches, le b u ste est p o rte k l'elargissem ent norm al p a r in tercalatio n
d 'u n e d em i-larg eu r (clini — klyny). La riche o rn em en tatio n de dessus l'epaule m anque
to ta le m e n t; k sa place, on se contente de d isp o ser im m ediatem ent a v an t la c o u tu re
d e la m anche une b an d e le tte b ro d ee extrem em ent etroite (pe u m e r i k o lo rubcia).
L a b ro d erie ne s'eten d en som m e d 'u n e p a rt que su r la m anche elle-m em e, su r
laq u elle c o u ren t en d e scen d an t de l'epaule une b an d e verticale, eventuellem ent
aussi une b an d e m ediane large accom pagnee de d eu x b an d es exterieures p lu s m inces,
d 'a u tre p a rt su r le p la stro n et su r le d o s qu i so n t l'un et l'a u tre p a rc o u ru s p a r une
b a n d e m ince et enfin su r la gracieuse b o rd u re de la ferm eture de la chem ise su r le
d e v a n t; en o u tre et q u elq u e fois, le b o rd inferieur de la m anche o u de la chem ise elle-
m em e est g arn i de m otifs in d e p e n d a n ts qu i so n t de la p lu s g ra n d e sim plicite.
D ans q u elq u es villages ru th en e s, la chem ise de to u s les jo u rs a seulem ent ä d ro ite
et k g au ch e de l'o u v e rtu re d u p la stro n tro is o u q u a tre ornem ents p assab lem en t g ra n d s
(v* ta b le a u x 56, 57, 61) disposes sy m etriq u em en t les uns p a r ra p p o rt au x a u tres, ta n d is
que le reste de la b ro d erie m anque.
D ans ces chem ises d e trav a il, les m anches so n t co n stam m en t ouvertes d an s to u te
leu r la rg e u r, afin de ne p as gener d a n s le trav a il. Les chem ises de trav ail des H u zu les
o n t seulem ent une b ro d e rie su r l'e p au lette; cette b ro d erie est p resq u e to u jo u rs d 'u n e
seule co u leu r et disposee en b an d es qu i s'en trecro isen t en se su p e rp o sa n t; la m anche
est reg u lierem en t froncee k l'extrem ite.
D ans certaines contrees, les chem ises d'hom m es aussi so n t b ro d ees en couleurs
m elees o u en b lan c; cet u sag e se ren co n tre specialem ent chez les H u zu les, m ais aussi
chez les R o u m ain s de la reg io n m o n tag n eu se m eridionale et isolem ent encore dan s
le p ay s p la t. C ette b ro d e rie est executee en b an d es m inces su r le col (guler — szupak)
et su r les epaules, de p lu s com m e b o rd u re de la ferm etu re d u p la stro n , ainsi que
d e l'extrem ite inferieure de la m anche de la chem ise et d e la chem ise elle-m em e
(% • 13).
A u lieu d e cette b ro d erie, les chem ises d'hom m es des H u z u le s o n t aussi au x m em es
places des en tre-d eu x k jo u r p lu s o u m oins etro its o u p lu s o u m oins larg es (fig. 14).

L E M O U C H O IR D E T E T E .

P arm i les pi&ces de son habillem ent que la p ay san n e de B ukovine p are de b ro d erie,
n ous nom m erons m a in ten a n t le m o u c h o ir d e te te (sterg ar — rucznyk).
O n p e u t v oir dejä. p a r sa confection su r le m etier quelle habilete a rtistiq u e la p a y ­
sanne de B ukovine sait m ettre d an s ce trav ail, car eile s'en ten d ä faire re sso rtir les
m otifs les p lu s varies qu i tres so u v en t se d e tach en t su r le fo n d uni en re n d a n t des
effets p lastiq u es tr&s heu reu x . D ans p lu sieu rs contrees, en p a rtic u lie r p a r exem ple k
D o rn a et d an s les environs, ces m o u ch o irs so n t term ines ä leurs d eu x extrem ites p a r
une b an d e o u p a r p lu sieu rs ray ag es en biais q u i s'entrecroisent, avec une orne-
m en tatio n d o n t tres so u v en t la b ig a rru re se rep ete exactem ent la m em e des d eu x
cotes. O n en verra des exem ples au x ta b le a u x 1: 7, 8, 14; 2 : l, 2, 3 et k la figure 15.
II fa u t a jo u te r q u 'en o u tre de le u r d e stin atio n v eritable qu i est de co u v rir la
tete, ces m ouchoirs so n t aussi em ployes tres so u v en t ä e n to u re r en guise de cad re
les im ages pieuses a u foyer o u k l'eglise. D 'au tres m o u ch o irs de m em e sorte, m ais
u n p e u m oins longs, so n t utilises aussi d an s les contrees d u s u d p o u r en cad rer les
o u v ertu res des fenetres d u logis.

LA „N A F R A M A — SZY R Y N K A “ .

L a b ro d erie k co u leu rs b ig arrees est enfin l'ornem ent de la „ n a f r a m a — s z y r y n k a “ ,


p etite piece d e toile carree, a y a n t la form e de nos m ouchoirs de poche et de 50 ä
6 0 centim&tres de lo n g u e u r ainsi que d e la rg e u r, d a n s les q u a tre coins d u q u e l est
a p p liq u e u n o rn em en t g eo m etriq u e o u aussi u n m o tif b o ta n iq u e et d o n t l'o u rle t est
enserre p a r des fils de laine de co u leu rs variees. C ette piece est alors repliee de teile
m aniere que les q u a tre coins se ra p p ro c h e n t, p u is liee et les coins so n t g arn is de
g la n d s de laine k franges (v. fig. 16 ainsi que les m odeles au x ta b leau x 2 8 :2 0 , 22, 3 8 :
30, 34, 42 : 24, 43 : 1, 3, 27, 31 et d 'au tres).
T o u te je u n e fille est te n u e d'offrir u n m o u ch o ir de cette sorte com m e p resen t ä
son fiance et celui-ci le p o rte p asse k sa ceinture p e n d a n t les fetes d u m ariage. II

43
I

sert cncore a offrir le p ain et le sei, conform em ent a u vieil usage, au x personnes d 'u n
certain ran g , en le u r s o u h a ita n t la bienvenue ä l'entree d u village o u de la m aison.
O n les su sp e n d aussi a u m ur, ap p liq u es au -d esso u s des im ages, ä titre d 'o rn em en ts
d u logis.

L E S P E L IS S E S .

O n ne s a u ra it o m ettre de m entionner egalem ent ici un genre de b ro d erie s'e c a rta n t


ju s q u 'ä u n certain p o in t de celles qu i o n t ete enum erees; celle-ci en effet, ä p re n d re
rig o u reu sem en t les choses, n'est p lu s regie p a r le principe d u trav ail d o m estiq u e, car
u n certain c o n tra t est passe verbalem ent entre la personne qui com m ande le trav a il
et celle qu i l'execute; il s'ag it de la b ro d erie des pelisses et en p a rtic u lie r des pelisses
co u rtes p o u rv u es o u non p o u rv u es de m anches.
L a b ro d erie de cette piece d 'h ab illem en t est, sans exception, faite p a r des hom m es,
qui s'en v o n t de village en village com m e une m aniere d 'artistes p aysans, et tro u v e n t
d an s ch aq u e chaum iere o ü on leu r do n n e d u trav ail, le logem ent ainsi q u e la n o u r-
ritu re p e n d a n t to u te la d u re e d u trav a il et de plus, une rem u n e ra tio n en a rg e n t
convenue a raiso n de ta n t p a r pelisse ouvragee.
Ce p ro ced e co rresp o n d d 'u n e certaine m aniere a l'an tiq u e Systeme en usage d an s
l'occident, a l'ep o q u e des gildes o u co rp o ratio n s, chez q u elq u es m aitres, et qu i
s'a p p e la it en allem an d „le s tc e r,“ conform em ent au x lo cu tio n s: trav ailler a u stoer, faire
sa to u rn ee a u stoer.
L 'o rn em en tatio n de ces pelisses est generalem ent em pruntee a u regne veg etal; ce
sont des m otifs a y a n t p lu s o u m oins de style: des fleurs, des feuilles reunies en
b o u q u e ts o u reliees en form e de g u irla n d e s (v. fig. 17). L 'execution d u trav ail, en
raiso n de la difference de la m atiere o u v rag ee, est n atu rellem en t b eau co u p p lu s ru d e
et p lu s grossiere que p o u r les chem ises.

L E TR A V A IL D E LA B R O D E R IE .

C o n n u et p ra tiq u e d a n s to u te la province, l'a rt de la b ro d erie y presente une


p a rtic u la rite q u i co n stitu e u n signe caracteristiq u e p a r lequel l'execution se d istin g u e
de la m aniere a d o p te e ailleurs: c'est la fa9on de te n ir et de d irig er l'aiguille d an s le
trav ail.
D ans la b ro d e rie classique, l'aiguille est ten u e p a r les tro is d o ig ts d e la m ain d ro ite
et le p o in t va d u d eh o rs a u d ed an s, c'est-a-dire d a n s la d irectio n de la personne qu i
b ro d e : a u co ntraire, la p ay san n e de B ukovine tie n t l'aiguille avec le p o u ce et l'index
et le p o in t va d u d e d a n s a u deh o rs, en s'elo ig n an t d u co rp s de la b ro d eu se. De plu s,
la b ro d eu se ne s'aide d 'au cu n e piece auxiliaire o u canevas q uelconque, et a p p liq u e
d irectem en t le m odele su r la toile en c o m p ta n t les fils u n p a r un. A vrai dire, cette
m ethode coüte b e au co u p de peine et de tem p s, m ais c'est a eile en prem iere ligne
que les b ro d eries de B ukovine d o iv en t de se d istin g u e r p a r leur g ra n d e ex actitu d e.
Enfin, la pay san n e de B ukovine ignore co m p letem en t l'usage d u d e k co u d re.
L a b ro d erie est executee o u bien p a r le d essu s o u bien p a r le d esso u s (pe d o s —
nezini). Ce d ern ier p ro ced e est to u t p articu lierem en t fa tig a n t et penible, car avec
cette m aniere, chaque p o in t est pose pres de l'a u tre de teile sorte que l'ensem ble
d o n n e p resq u e l'im pression d 'u n e piece tissee. O n tro u v e ra des m odales d e ce genre
d'execution aux tab leau x 4 : 19, 21; 27 : 16, 21; 30 : 13 et 16 et d 'a u tre s.
Les m ouchoirs de tete et m ouchoirs de m ariag e so n t la p lu p a rt d u tem p s id en ti-
ques su r leurs d eu x cötes, c'est-a-dire trav ailles de teile mani&re q u e su r ch aq u e
cöte a p p a ra it une b ro d erie d 'u n e execution a d e q u a te ä celle de l'a u tre . (T ab leau
1: 8, 11, 14, 17; ta b le a u 2 : l, 2, 3; ta b le a u 43 : l, 3, 27, 31 et d 'au tres).

44
D ans certaines localites, il est d 'u sa g e d ' em ployer des fils si fo rts q u e la
d elim itatio n d u m odele n 'a p p a ra it p resq u e p lu s su r le fo n d et n'est p lu s ren d u e
sensible que p a r les effets d 'o m b re de ch acu n des p o in ts. Ainsi, p a r exem ple, les
m odeles d u ta b le a u 6 : 1, 8,12 et a u tre s, qu i p resen ten t d an s le dessin des co n to u rs
bien clairs, fo rm en t en realite une surface to u te noire o u la fig u ratio n des co n to u rs
ne p e u t se re tro u v e r q u 'a l'aid e d 'u n exam en m inutieux, bien qu'elle so it d 'ailleu rs
executee avec une co rrectio n irrep ro ch ab le.
O n utilise p o u r la b ro d erie la soie et le co to n ainsi que la laine»
Les m o d alites o u varietes d u p o in t so n t p assab lem en t nom breuses et p a r suite de
cette diversite, la b ro d e u se n'est p as astrein te ä la ligne d ro ite dan s l'execution des
differents m odeles; la ligne co u rb e est a u co n traire utilisee avec une large p ro fusion,
circonstance q u i co n trib u e p rin cip alem en t a d o n n e r au x b ro d eries de B ukovine le
charm e to u t p a rtic u lie r qu i les d istin g u e.

L E S JO U R S .

A cöte de la b ro d erie p ro p re m e n t d ite, on em ploie aussi tres souvent, com m e il


en a d e ja ete fait m ention, les jo u r s (gäurele — cyrky) p o u r l'o rn em en tatio n des
chem ises et des m o u ch o irs d e tete. II existe d eu x p ro ced es. O u bien ce so n t des
jo u rs p u rs et sim ples o b te n u s en enlevant les fils d u sens d e la lo n g u e u r, e n re u n issa n t
ensem ble ceux d e la la rg e u r, en y p a ssa n t u n p o in t ro u le a u fil fo rt blanc, m ais 9a et
la aussi de co u leu rs diverses, et en ex ecu tan t ainsi les m odeles les p lu s varies (fig. 18);
o u bien on p ro ced e a une com binaison des jo u rs p ro p re m e n t d its ainsi form es avec
d e la b ro d erie blanche a u p o in t a p la t ap p liq u e e d essus et en c o u p a n t et re tra n c h a n t
tels o u tels ch am p s aussi bien en fils d e lo n g u e u r que d e la rg e u r.

TRAVAUX E N PER LE S T R E SSE E S.

U ne o c c u p a tio n extrem em ent in teressan te des je u n e s filles est le tressag e des


perles, a rt qu i e tait d ejä fam ilier au x anciens E g y p tien s, ainsi qu'il est h isto riq u em en t
d e m o n tre et q u i se cultive encore com m unem ent d an s n o tre province. Ces perles,
tressees en b an d es (sg ard ite — gerd an y ) p lu s o u m oins larges o u etro ites (fig. 19), unies
o u p o u rv u es de d en telu res su r Tun des b o rd s d a n s le sens d e la lo n g u e u r, et de
co u leu rs m elees, so n t p o rtees p a r les je u n es filles com m e p a ru re d u cou, o u em-
ployees p o u r confectionner la p a ru re to u te originale d e le u r te te; les ch ap ea u x des
je u n e s gens so n t aussi tres so u v en t p o u rv u s d e ce genre d'enjolivem ent. Le dessin de
ces b an d es d e perles est strictem en t geo m etriq u e.

C H O IX D ES C O U L E U R S .

Les co u leu rs d o n t les pay san n es se servent p o u r leurs b ro d eries so n t: le noir, le


blanc, le ro u g e carm in, le ro u g e cinabre, le ja u n e citron, l'o ran g e, le b leu et le vert,
ces tro is dernieres en clair o u fonce. E n ce qui concerne le u r em ploi, elles so n t en
g en eral assez tra d itio n n a liste s et, d a n s l'arran g em en t, elles observent les lois d e l'har-
m onie, ce q u i m erite d 'a u ta n t p lu s d 'elo g es qu'elles n 'o n t ja m a is re 9u d'enseignem ent
d 'a u c u n e sorte su r la mati&re et en u sen t ainsi sans a u tre g u id e que le sens n atu re l.
Les chem ises des jo u rs d e fete so n t confectionnees avec une riche p ro fu sio n de
co u leu rs et, ainsi faites, elles offrent so u v en t ä l'ceil un ta b le a u v raim ent ravissant.
D ans des cas assez rares, a b stra c tio n faite d e la b a n d e su p erieu re de la m anche p o u r
laquelle on s'en tie n t a u ja u n e , elles so n t ornees ä une seule o u a d e u x couleurs, p a r
exem ple ro u g e et b lanc o u ro u g e o u bien n o ir seulem ent. N eanm oins et precisem ent
k cause d e la d iscretio n d e ses effets, cette sobriete a u n indeniable air de noblesse,
s u rto u t q u a n d c'est le n o ir q u i a ete choisi.
Les chem ises de to u s les jo u rs so n t le p lu s sou v en t d 'u n e seule co u leu r, m ais
aussi de d eu x et, a u p lu s, de tro is. P o u r celles d 'u n e co u leu r, on em ploie le noir, le
ro u g e o u le b leu ; celles d e d eu x et de tro is co u leu rs so n t en n o ir et ro u g e et en noir,
ro u g e et ja u n e . Le v ert est p lu s ra re : k l'exception d u d istric t de Z a sta w n a , a u n o rd ,
o ü la b a n d e h o rizo n tale su p erieu re d e la m anche est le p lu s so u v en t executee en
cette co u leu r, le v ert n'est gu&re em ploye q u 'ä dose m o d este et d an s des fonctions
subalternes, car il sert, en altern an ce avec le bleu, k rem p lir les cham ps interposes
de p etites dim ensions. II est in teressan t de n o te r que d a n s m ainte region, la chem ise
p o rtee p a r la fiancee p o u r la cerem onie d u m ariage, a constam m ent, en sa p artie
b ro d ee la p lu s elevee, c'est-ä-dire l'e p au lette, u n mod&le de dim ensions tres petites
lequel est execute exclusivem ent en ro u g e ; l'o rn em en tatio n d e la m anche ainsi que
d u p la stro n et d u d o s est o u bien to u te en ro u g e, o u bien ro u g e et blanche.
Les m odeles destines k p ro d u ire le u r effet no n p as seulem ent p a r leurs co n to u rs,
m ais p a r la m u ltic o lo ra tio n des surfaces re s ta n t vides ä l'in terieu r d u m odele, sont
designes p a r le nom d e m odales „ re m p lis“ (im plute — zapow neni).
Le ro u g e, conform em ent k la p re d ilectio n des H u z u le s p o u r cette couleur, p re n d
une place to u te particuli& re d a n s leurs b ro d e rie s; ils em ploient aussi, m ais d an s des
p ro p o rtio n s m odestes, le noir, le ja u n e et le vert. Le n o ir sert specialem ent k l'execu-
tio n des c o n to u rs; le ja u n e et le v ert a u rem plissage des cham ps de p etites d im en ­
sions* Les a u tre s co u leu rs so n t rarem e n t utilisees et q u a n d eiles le sont, ce n'est que
p a r ecart de la mani&re trad itio n n e lle.

C O U L E U R S E T C O L O R A T IO N .

S elon l'u sag e d 'a u tre fo is, usage p artiellem en t en v ig u e u r a u jo u rd h u i encore, la


co lo ra tio n d u fil d e co to n et de la laine se faisait le p lu s so u v en t k la m aison. O n
em p lo y ait k ces fins d u feuillage, des fleurs et l'ecorce de differentes p lan tes; le to u t
e tait recueilli en tem ps p ro p ice d a n s les bois et les p rairies, p u is seche et soum is aux
elab o ratio n s a p p ro p rie e s k la d e stin a tio n d e ces mati&res. O n em p lo y ait aussi certains
m ineraux p o u r la p re p a ra tio n d e teile et teile co u leu r.
Les co u leu rs o b ten u es p a r ces p ro ced es etaien t d 'u n e d u ra b ilite rem arq u ab le et
d 'u n e ch aleu r d e to n to u te particuli& re. O n p e u t ad m ire r a u jo u rd 'h u i encore leur
fraich eu r et leu r h eu reu x effet d a n s les pi&ces anciennes.
N o u s irions tro p loin si n o u s en trep ren io n s so it d 'en u m erer to u te s les recettes qui
fu re n t en u sag e et qu i le so n t p artiellem en t encore, soit s u rto u t d 'in d iq u e r et de decrire
en d e ta il les m a n ip u la tio n s so u v en t fo rt com pliquees d e la p re p a ra tio n . II fa u t ajou-
te r q u 'en d eh o rs d u tra v a il p ro p re m e n t d it, diverses form ules m agiques, m ysterieuses,
et a u tre s p ra tiq u e s d e Superstition o n t u n röle im p o rta n t d a n s ces o p eratio n s. T o u tefo is,
il convient d e signaler ici a u m oins celles des recettes q u i so n t les p lu s im p o rta n te s. 1
J a u n e c itr o n . P o u r la p re p a ra tio n de cette co u leu r, on em ploie le g enet des tein-
tu rie rs (genista tin c to ria ; d ro b itä — zanow at). R ecueillie p a r un tem p s b eau et sec,
vers la fin d e ju in , a u m om ent d e la pleine floraison, la fleur est d 'a b o rd sechee dan s
u n e n d ro it ab rite d u vent et o m b rag e. L o rs de la cueillette, on veille avec g ra n d soin
q u 'a u c u n e fleur m arq u ee d e tach es ne se mele au x a u tre s, car eile n u ira it k la b eau te
de la co u leu r. Elles ne d o iv en t aussi etre cueillies que p a r des m ains rig o u reu sem en t
p ro p re s; les recipients o ü on les m et d o iv e n t etre egalem ent d 'u n e p ro p rete p arfaite,
sans qu'il y soit a tta c h e la m o in d re trace d 'u n acide q uelconque. Les feuilles une
fois sechees so n t soum ises k l'eb u llitio n d an s une eau bien p ro p re ; apr&s la coction,
on les laisse u n p e u refro id ir; p u is on y ajo u te u n p e u d 'alu n , la v aleu r de d eu x k
tro is p o in tes de c o u te a u ; p u is on y m et le fil b lanc destine ä etre te in t et le to u t est
soum is k une seconde ebullition. Si la co u leu r d o it etre foncee, on em ploie a u lieu
d 'e a u d u ju s de b etterav e (borszcz) filtre.
1 O n doit 1 M. Marian, professeur i Sucrawa, un travail tr is detaill& sur la teinturerie chez les R oum ains: Chromatica poporu-
lu i rom änu de S. Fl. Marianu, Bucure§ti 1882, T ipografia academ iei romäne.

46
J a u n c o r a n g e . Les feuilles p etites et les fleurs ja u n e s d u saule p o u rp re , „salix
p u rp u re a “ , o u aussi d 'a u tre s especes de saules so n t cueillies et sechees avec to u te s les
p recau tio n s qui viennent d 'etre in d iq u ees; p u is eiles so n t mises k b o u illir d a n s de l'eau
p ro p re avec a d d itio n d 'u n p e u d 'a lu n ; apr&s q u o i, la laine o u le coton q u 'o n v eu t te in d re
so n t p longes d an s cette infusion et le to u t ensem ble est mis k b ouillir. Si Ton v eu t
o b ten ir la nu an ce foncee, o u fait b o u illir une fois de plus.
Le r o u g e est tire des feuilles et de l'ecorce d u pom m ier sauvage ainsi que des
feuilles et de la fleur d e l'o rig an (o rig an u m vulgare) (sovärv — m aterynka). Le p ro ­
cede est le su iv an t:
L'ecorce d u pom m ier sauvage, bien sechee a u solefl, est lo n g u em en t bouillie d an s
l'e au refroidie et filtree. P uis on m elange d eu x p arties de feuilles de pom m ier sauvage
sechees k l'om bre avec une p a rtie d e feuilles et fleurs de l'o rig an ; on fait le m elange
p a rfa it en p e trissa n t avec les m ains; le to u t est mis d an s u n to n n e a u o u d an s une cuve
d e bois, p u is arro se avec la d eco ctio n de l'ecorce d u pom m ier sauvage et laisse a u repos
tro is o u q u a tre jo u rs . Apr&s ce delai, cette m ixture est, n e u f jo u rs d u ra n t et k raiso n
d 'u n e h eu re p a r jo u r, b a ttu e ju s q u 'ü ce q u e lle m ousse; p u is eile est mise k b o u illir
avec a d d itio n d 'u n p e u d 'a lu n . A pres refroidissem ent, eile est d an s les co n d itio n s
v o u lu es p o u r te in d re. Le co to n o u la laine p realab lem en t laves so n t mis d an s ce
liq u id e et le to u t, place d a n s un c h a u d ro n , est p o rte k l'eb u llitio n une, d eu x o u
p lu sie u rs fois, selon q u 'o n v eu t o b ten ir u n ro u g e p lu s clair o u p lu s fonce.
A utrefois on em p lo y ait p resq u e g eneralem ent p o u r l'o b ten tio n de la co u leu r ro u g e
le „ rh u s c o tin u s“ , en ro u m ain scum pia, q u i e tait im p o rte en m asse, com m e article
com m ercial, d u p ay s voisin de M o ld av ie en B ukovine et en G alicie.
L a co u leu r b le u e s'o b tien t en faisan t d isso u d re d u vitriol d e cuivre d an s de l'acide
n itreux, en m e tta n t la q u a n tite v o u lu e de cette so lu tio n d a n s u n c h a u d ro n d e cuivre
et en la faisan t b o u illir d an s l'e au avec a d d itio n d 'u n p e u d 'alu n .
Q u a n d l'eau est devenue bleue, on y m et la laine blanche et le to u t est soum is k
u ne nouvelle eb u llitio n q u i d o n n e k la laine une co u leu r b leu clair. Si l'on v eu t
o b ten ir une n uance p lu s foncee, la coction est repetee d eu x et, eventuellem ent, p lu sieu rs
fois. Finalem ent, la laine est lavee k l'e au de rivi&re bien p ro p re et mise k secher.
U ne a u tre mani&re encore m eilleure de te in d re en b leu consiste k laisser d e l'urine
h u m aine d ep o ser d a n s u n recipient p e n d a n t p lu sieu rs jo u rs , p u is k la d e can ter et
k y in tro d u ire u n m o rceau de b le u n oue d an s u n chiffon; on le laisse trem p er
p lu sie u rs jo u rs jusqu'ä. ce qu'il soit d ev en u com pl&tement friable et puisse s'ecraser
aisem ent. Dans ce liq u id e, que l'on a entre tem p s ad d itio n n e d 'u n p e u d 'a lu n , on
m et la laine p o u r d eu x o u tro is jo u rs ; apr&s q u o i, on l'en extrait, on la lave soigneu-
sem ent d an s l'eau et on la s&che k l'air. Si eile est tro u v ee tro p claire, on la replace
d a n s la so lu tio n , ju s q u 'ä o b te n tio n d u to n v o u lu .
Le n o ir est tire de l'ecorce fraiche d e je u n e s aunes. C ette ecorce est soum ise k
l'eb u llitio n et l'on fait d isso u d re d an s le re sid u d u vitriol de cuivre et d u sei de
cuisine. P uis le fil q u 'o n v eu t te in d re est p lo n g e d an s cette so lu tio n avec laquelle il
est soum is k l'eb u llitio n ; ensuite il est lave k l'e au de riviere et seche a u g ra n d air.
O n o b tien t aussi la co u leu r noire a u m oyen d e la feuille d u n oyer d it noyer
w elche.
Les au tres couleurs, telles que le vert, le lilas, le brun, etc. s'obtiennent la p lu p a r t
d u tem ps p a r une Operation d o u b le de coloration. P a r exemple, p o u r obtenir le
vert, on traite p a r le bleu u n fil prealablem ent teint en ja u n e ; p o u r obtenir le lilas,
le fil teint d 'a b o r d en ro u g e est ulterieurem ent teint en bleu, etc.
N o u s n o u s en tie n d ro n s 1k p o u r la co lo ratio n a u m oyen de mati&res vegetales,
p ro c e d e au trefo is d 'u n u sag e g eneral et qu i n'est p lu s em ploye qu'exceptionnellm ent
a u jo u rd 'h u i.
A l'ep o q u e o ü la B ukovine ne p o sse d a it p as encore d 'in d u strie v alan t la peine
d 'e tre nom m ee, le p ay san , fa u te d 'a u tre s facilites de g ag n er sa vie, se consacrait
exclusivem ent a u trav a il d e la te rre ; il lui re sta it en consequence, k lui, aux

47
fem m es et aux filles de sa fam ille assez d e tem p s p o u r d 'a u tre s tra v a u x se faisan t ä la
m aison, et c'est ainsi que l'a rt de la te in tu re p o u v a it etre cultive d e cette mani&re
qui coüte ta n t de soins et de tem ps. A u jo u rd 'h u i, de n o u v eau x etablissem ents
in d u striels sont crees constam m ent; les b ras et le tem p s de la p o p u la tio n ru ra le so n t
p lu s reclam es q u 'au trefo is et aussi p lu s rem u n eres.
D 'autre p a rt, le reseau des chem ins de fer m u ltip lie ses ram ifications; il m et
les p ro d u its de l'in d u strie ä la d isp o sitio n des villages les p lu s recules; p arm i ces
p ro d u its se tro u v e n t aussi et specialem ent de bonnes m atieres co lo ran tes artificielles,
et mem e des fils de co to n o u d e laine to u t colores. II en resu lte d o n c que l'ancien
p ro ced e de tein tu rerie tom be d e p lu s en p lu s en d e s u e tu d e : on se co n ten te d e te in d re
avec les m atieres colorantes q u 'o n achete, ä m oins m em e q u 'o n ne p refere ach eter les
fo u rn itu res to u te s teintes.
A vrai dire, on ne sa u ra it nier un fait bien re g re tta b le : c'est que ces in n o v atio n s
affectent fächeusem ent la v aleu r des p ro d u its de l'in d u strie d u foyer et au ssi le u r
originalite; l'une et l'a u tre resid aien t p recisem ent d an s la belle et v ig o u reu se to n a lite
des couleurs; c'est p o u rq u o i l'une et l'a u tre so n t en d ecro issan ce co n stan te.

L 'O R N E M E N T .

1. C a r a c t e r i s t i q u e g e n e r a le d e l'o r n e m e n t; d e n o m in a ti o n s p o p u l a i r e s d e s
m o d e le s . D ans l'a b o n d a n te richesse d 'o rn e m e n ta tio n des b ro d eries de B ukovine, il
est d eu x sortes d e m otifs qui des l'a b o rd s'im p o sen t ä l'a tte n tio n p a r la m u ltip le
variete d e leu r em ploi: l'ornem ent g eo m etriq u e et l'o rn em en t b o ta n iq u e . Le prem ier
est p articu lierem en t en u sag e chez les H u z u le s, p re sq u e ä l'exclusion de to u t a u tre ,
et il s'eten d ab so lu m en t k to u te s les p a rtie s d e la b ro d e rie de la chem ise, com m e le
fo n t voir les tab leau x 62 ä 75. N ean m o in s, l'o rn em en tatio n g eo m etriq u e se ren co n tre
aussi d an s d e n o m b reu x cas chez les R u th e n es d u p ay s p la t et chez les R o u m a in s;
ä ce sujet, n ous n'avons q u 'a m en tio n n er encore une fois les b a n d e s de leurs m anches
qu i so n t to u jo u rs executees selon ce Systeme, lequel se retro u v e ap p liq u e aussi ä la
b ro d erie des epaules assez frequem m ent, m ais d o n t l'a p p a ritio n est p a r co n tre tr&s
rare a u bas de la m anche.
L 'o rn em en t g eo m etriq u e est em ploye com m e m odele de surfaces n eu tre, sans
delim itatio n , com m e m odele ry th m iq u e p o u r ran g ees o u m odele isole, en form e
q u a d ra n g u la ire , rh o m b o id ale et d e ro settes ä six o u h u it angles.
Le m o tif b o ta n iq u e n'est p as m oins freq u en t d a n s les b ro d eries d e B ukovine que
le m o tif geo m etriq u e et c'est avec eto n n em en t q u e l'on co n state la v ariete d e m oyens
et de conceptions q u e les pay san n es de cette province fo n t p a ra itre en cela: arb res
et b ran ch ag es d e to u te sorte, p lan tes, feuilles, fru its et fleurs des bois et des cham ps,
re p ro d u c tio n s p lu s o u m oins fideles de la n a tu re q u i les en to u re, telles precisem ent
q u e lle se refl&te en leurs yeux. M ais il est aussi b e a u c o u p de dessins issus exclusive-
m ent de leu r im agination. N o u s ne p re n d ro n s ä titre d'exem ples que q u elq u es nom s
d an s le n o m b re: chene, sapin, pom m ier, rose, p a v o t, p ru n e , concom bre, h arico t, etc.
Les an im aux eux aussi so n t figures et de mani&res tres variees, p a r exem ple les
an im aux d o m estiq u es: le cheval, le chien, le c a n a rd , la p o u le, le p o u le t et d 'a u tre s ;
puis la cigogne, le serpent, le h an n eto n , les vers, l'araignee, la m ouche, etc. L a aussi,
on reco n tre des nom s d e choses, tels que p a tte d e grenouille, oreille d e li&vre et d 'a u tre s,
m ais sans que la fig u ratio n reelle de la chose y so it to u jo u rs jo in te .
Les outils d u trav a il agricole, le m ateriel d u tissag e et d 'a u tre s objets d 'u sa g e
c o u ra n t sont egalem ent figures et p a r le u r nom et p a r le dessin, p a r exem ple
l'echelle, le ra te a u , le peigne, le fer ä cheval, etc.
L'eglise et la religion o n t de m em e une g ra n d e im p o rtan ce d an s la fig u ratio n
effective et dan s la d esig n atio n nom inale: le couvent, l'eglise, la croix conform ee de
mani&res diverses, la co u p e de l'huile consacree, etc. L a re p re se n ta tio n de la personne

48
hum aine ne se ren co n tre p as d an s les b ro d eries p ay san n es; on tro u v e bien 9a et 1ä
des n o m sse r a p p o rta n tä e lle , te ls q u e „ p o p c z ik i“ , jeune clerc, „ch lo p czik i“ , je u n e p a y ­
san, m ais sans que le m odele a u q u e l se ra p p o rte la d en o m in atio n se tro u v e re p ro d u it
p a r la fig u ratio n c o rresp o n d an te .
M ais d an s les cas o ü ro rn e m e n t est em p ru n te ä la n atu re , la con cep tio n n'est
au cu n em en t n a tu ra liste ; eile est a u co n traire stylifiee d 'u n e m aniere p lu s o u m oins
reussie, et c'est precisem ent cette p a rtic u la rite qu i p erm et d 'a p p re c ie r le sens des
form es et la facu lte p e u com m unem ent d ev elo p p ee d e la fig u ratio n des objets, qu i
so n t n atu re ls a la p o p u la tio n ru ra le d e cette province, d a n s le dom aine de cet art.
Les fig u ratio n s, qu'elles soient g eo m etriq u es o u d 'u n a u tre caractere, so n t ä p e u
pres exclusivem ent executees en surface p la n e; les exceptions ä cet u sag e ne se pre-
sentent qu'isolem ent, com m e p a r exem ple a u ta b le a u 18: 12; ta b le a u 62: 7; t a ­
b le a u 65: 1 et ta b le a u 6 6 : 7, o ü les entrelacem ents de certaines p arties sont ren d u s
sensibles p a r une expression p la stiq u e.
D ans l'ensem ble des m odeles en u sage, il en est certainem ent u n g ra n d nom bre
d o n t le caractere est tra d itio n n e l et qu i se so n t tran sm is d 'u n e g en eratio n ä l'a u tre
ju s q u 'a u jo u rd 'h u i sans a lte ra tio n ; b e a u c o u p aussi p eu v en t avoir re 9u d an s le cours
des tem p s m ainte m o d ificatio n p ro c e d a n t d e l'effort q u 'a u ro n t fait les b ro d eu ses
p o u r m ettre d u style d a n s le u r oeuvre et lui d o n n e r la m a rq u e d 'u n e fa c tu re p erso n -
nelle; b e a u c o u p enfin so n t aussi le p ro d u it d u m om ent p a ssa g e r; ils d o iv en t leur
naissance ä une im pulsion q u elco n q u e venue d e l'exterieur, o u bien ils p ro c e d e n t d u
besoin de creer en p ro p re , a u q u e l s'est a d jo in t d a n s ces d ern iers tem p s l'am b itio n fem i­
nine d 'im ag in er u n m odele q u 'a u c u n e a u tre d a n s le village ne soit en e ta t de m o n trer.
C ette p re o c c u p a tio n d 'etre la seule et d e b riller en se d is tin g u a n t de to u te s, do n n e
lieu 9a et 1ä d e p u is q u elq u e tem p s k des o p eratio n s originales q u 'o n p e u t a p p e le r
des d e to u rn e m en ts de m odeles. U ne je u n e fille se re n d ä la fete d 'u n village voisin;
1k f eile a p e r9o it su r q u elq u e belle d 'u n e a u tre contree u n m odele qui lui frap p e p a r-
ticulierem ent les yeux. L a connaissance est b ie n to t faite. N o tre je u n e fille exam ine le
m odele; eile fixe aussi exactem ent q u e possible les form es principales d a n s son esprit;
eile com pte m em e les croix et les p o in ts et, ren tree chez eile, se h äte de le tra n s p o rte r
de m em oire su r la toile; si p a r h a s a rd eile a oublie q u elq u e chose, eile supplee selon
son idee p ro p re ; q u elq u e fois m em e eile a jo u te ra tel o u tel a u tre m odele ä celui-lä.
De la sorte, eile a satisfait son am b itio n ; en m em e tem p s aussi u n n o u v eau m odele,
V ariante d u p reced en t, se tro u v e cree.
Ainsi, la m aniere p ro p re , la carac teristiq u e des types ä laquelle o u veillait ja d is
avec ta n t de soin non seulem ent d an s ch aq u e region, m ais so u v en t m em e d a n s
chaque com m une, va se p e rd a n t de p lu s en p lu s.
Ainsi q u 'o n p e u t le voir p a r les exem ples p reced em m en t signales, u n g ra n d nom bre
de m odales so n t designes p a r des nom s. L a tra d itio n in terv ien t sans a u c u n d o u te
p o u r b e a u c o u p en cela aussi, et cette conjecture se tro u v e confirm ee p a r les dires de
p ay san n es tres ägees qui, interrogees su r la provenance de tel o u tel nom , re p o n d e n t
so u v en t q u 'il e ta it d ejä en usage d u tem p s de le u r m ere et de le u r g ran d 'm ere.
B eau co u p d e m odeles, tra n s p o rte s occasionnellem ent d 'u n village d an s un a u tre p a r
le m ariag e d 'u n e je u n e fille, deviennent connus et d 'u sa g e fam ilier d an s celui-ci; il
est concevable q u 'o n le u r d o n n e le nom de le u r lieu d 'o rig in e et c'est ce q u 'in d iq u e n t
en effet, entre a u tre s, les d e sig n a tio n sd e m a h a la n s k i, c z a h o r s k i, lesquelles signifient:
p ro v en an t de M ah ala , d e C zah o r. C hez les R uthenes, on tro u v e so u v en t p o u r
b e a u c o u p de m odeles la d e sig n atio n generale de w o lo s k e , c'est-ä-dire ro u m ain s.
U ne g ra n d e q u a n tite d e ces nom s anciens est a u jo u rd 'h u i tom bee d an s l'oubli,
ta n d is que certains o n t re p a ru . Ils o n t ete recueillis ici to u s, a u ta n t qu'il a ete
possible, et on les tro u v e ra releves ä la fin d e ce trav ail, en o rd re conform e ä la
succession des ta b leau x . Q u a n t au x m o d alites de la naissance de ces nom s, eiles
so n t extrem em ent difficiles a d eterm in er: on ne p e u t p as aisem ent specifier s'il y eu t
entre le nom et le m odele une co rrelatio n de cause ä effet o u inversem ent; a-t-o n eu,

7
49
av an t de confectionner le m odele la v o lo n te concrete de creer une im age c o rre sp o n d a n t
a u nom , o u bien le mod&le, issu librem ent d u je u de l'im agination, n'a-t-il re<ju son
nom que p o sterieu rem en t, en raiso n de la ressem blance qu'il se tro u v a it offrir
avec quelque objet? L 'u n e et l'a u tre p ossibilite o n t p o u r elles des a rg u m e n ts qu i
se contrebalancent.
2. C o u p d 'o eil h i s t o r i q u e r e t r o s p e c t i f ; o r ig i n e d e s o r n e m e n ts . — L 'origine
ainsi que le d ev elo p p em en t successif de l'a rt p o p u la ire de la B ukovine so n t enveloppes
d 'u n e obscurite incertaine, a tte n d u qu'il n'existe au cu n e d o cu m en tatio n ecrite n o u s
renseignant k ce su jet su r les si&cles ecoules» Ainsi, le ra p p o rt d 'ailleu rs si co m p let
que com posa le g eneral E n zen b erg k l'occasion de la prise de possession de la
B ukovine p a r l'A utriche, om et d an s sa d escrip tio n p o u rta n t bien detaillee d u p ay s
et de l'h ab itan t, to u te n o ta tio n relative a u costum e de mem e q u 'au x o ccu p atio n s d o n t
il est l'objet.
O n est cep en d a n t oblige d 'a d m e ttre q u e l'a rt o u in d u strie textile, tissage et b ro d erie,
est p ra tiq u e d ep u is des si&cles p a r les gens d e la B ukovine en ta n t q u 'o c c u p a tio n
d om estique, car des hom m es d o n t le savoir fait a u to rite en cette mati&re, tels que
A. R ie g l1 et M ichel H a b e rla n d t,2 se p ro n o n c e n t aussi categ o riq u em en t que possible
d an s ce sens. Les tra v a u x d e R iegl p e rm e tte n t m em e de considerer non seulem ent
com m e adm issible, m ais p lu tö t com m e vraisem blable l'hypothese selon laquelle
l'a rt p o p u la ire d e ce te rrito ire rem o n te k une ep o q u e d e b eau co u p an terieu re k celle
o ü les d eu x races h a b ite re n t le p ay s sous leurs nom s actuels, car ses racines se
p ro lo n g eraien t ju s q u 'ä l'ep o q u e de la fin d e l'em pire rom ain.
O n d o it en effet co n sid erer d 'u n e p a rt que la B ukovine actuelle fu t ja d is la p o rtio n
la p lu s sep ten trio n ale d e la province rom aine d e D acie. D 'autre p a rt, on tro u v e d an s
les m odeles de B ukovine une q u a n tite co nsiderable de m otifs que R ieg l3 designe
com m e ty p es caracteristiq u es d e l'in d u strie de la p erio d e finale de l'em pire ro m ain,
m odales qu i k vrai d ire a p p a ra isse n t so u s une form e m odifiee p a r la diversite des
m ateriau x et des p ro ced es techniques» De ces faits resu lte to u t a u m oins une fo rte
vraisem blance de l'o p in io n em ise.
P arm i les m otifs que R iegl eite com m e p articu liers k cette ep o q u e de l'em pire
ro m ain , se tro u v e n t le c h ie n q u i c o u r t , la ti g e en s p ir a le o u o n d e e k in te r -
m itte n c e s , la tr e s s e , la form e d e l'S, d u co eu r et celle d u h a r ic o t: o r ces m otifs et
d 'a u tre s cites egalem ent se re tro u v e n t to u jo u rs en nom bre p lu s o u m oins g ra n d et
disp o ses diversem ent d a n s l'o rn em en tatio n d e B ukovine.
M ais d an s to u s les cas, u n a u tre elem ent d 'u n e im p o rtan ce em inente a agi su r la
naissance et le perfectionnem ent u lte rie u r d e l'a rt p o p u la ire textile et su r celui de
l'ornem ent en B ukovine: c'est l'u n io n seculaire de ce p ay s avec la T u rq u ie et p a r
lä, avec la civilisation d e l'O rie n t to u t entier. R ien ne le fait m ieux voir que l'ab o n d an ce
extrem e des m otifs vieux-byzantins, caucasiens et p ersan s d 'o rig in e qui se so n t
conserves jusqu'ä. nos jo u rs d an s le tissag e et d a n s la b ro d e rie .4
Les relatio n s com m erciales q u 'a v a it au tre fo is l'ancienne province tu rq u e etaien t
tres actives; elles s'eten d aien t d 'ailleu rs p rin cip alem en t su r l'O rien t d o n t les moeurs,
les usages, les h a b itu d e s etaient fam ilieres k ces regions. Les ta p is co n stitu aien t,
com m e a u jo u rd 'h u i encore d a n s le L evant, l'elem ent essentiel de l'am en ag em en t et
de la d eco ratio n des interieurs, chez le p a u v re com m e chez le riche. Les o rig in au x
que les riches b o y a rd s faisaient venir de l'O rie n t a u ro n t certainem ent ete p ris p o u r
m odele tr&s frequem m ent p a r la fem m e d u p o p e jo u is s a n t d 'u n e certaine aisance et
p a r la sim ple paysanne, qui les re p ro d u is a ie n t chez elles su r leu r m etier prim itif.
II n'est pas d o u te u x que les je u n es pay san n es bonnes b ro d eu ses, v en an t k re m a rq u e r
occasionnellem ent ces ta p is o rig in au x d a n s la ferm e, ne se soient em parees, elles aussi,
des m otifs qu'ils contenaient et ne les aien t utilises p o u r leurs b ro d e rie s. P o u r s'en
« Alois Riegl, A l t o r ie n t a li s c h e T e p p i c h e , Leipzig 1891, T. O. W eia l Succ.
2 PProf.
.-r.f IV
M.A Haberlandt, A . . ____________________i...
Österreichische t tLoewy.
V olkskunst, Vienne 1911, J. ö
3
AloYs R iegl, D ie s p ä t r ö m is c h e I n d u s t r ie , Vienne 1901, Imprimerie imp&riale-royale.
4
N eugebauer et Orendi, Die Spätröm ische K unstindustrie, Vienne 1901, Imprimerie imp6riale-royale.

50
etonner, il fa u d ra it ig n o rer ce q u e j'a i p u c o n sta te r si souvent: la ra p id ite d u coup
d'oeil avec laquelle elles saisissent l'essentiel d 'u n ornem ent qui leu r to m b e sous les
yeux et l'a rt q u elles savent m ettre ä le re p ro d u ire su r la toile. L a B ukovine e u t
a u trefo is avec la R ussie m eridionale des relatio n s com m erciales et ecclesiastiques tr&s
actives, s u rto u t avec K iew : ces ra p p o rts o n t certain em ent exerce une influence
fru ctu eu se su r l'a rt d e l'o rn em en t et la presence d e m ain t m o tif russe en fo u rn it la
preuve.
C 'est un fait etabli que l'a rt d e la b ro d e rie est d 'u sa g e c o u ra n t d an s le pay s d ep u is
des siecles. II e ta it cultive au x residences des anciens princes d e M oldavie, specialem ent
a S u czaw a en B ukovine q u i en fu t une. Ce culte etait ä tel p o in t en h o n n eu r que la
princesse elle-m em e se m e tta it ä son service a u m ilieu d e ses fem m es.
O n tro u v e a u jo u rd 'h u i encore d a n s les couvents o ü elles so n t precieusem ent
conservees des pi&ces su p erb es d a ta n t d u 15e a u 17e siecle: d rap erie s m o rtu aires, to u rs
d 'a u te l, ornem ents sa c e rd o ta u x et a u tre s serv an t a u cu lte; il se tro u v e egalem ent
d'anciens o u v rag es g a rd e s d a n s les fam illes, et p a r les uns com m e p a r les au tres,
on v o it quel fu t l'ep an o u issem en t de cet a rt d an s les äges passes.
Les anciennes eglises des couvents d u pays, en p a rtic u lie r de S uczaw a, de
S u czaw itza, d e W o ro n e tz , d 'H u m o ra , de W a tra m o ld a w itz a et bien d 'a u tre s, p o rte n t
su r leurs m urailles exterieures ainsi q u 'a l'interieur, des d e co ratio n s de style byzantin,
aussi bien figurales q u 'o rn em en tales et d 'u n e g ra n d e richesse: il est d ifficile .d e ne
p as a d m e ttre , s u rto u t ä l'e g a rd de ces dernieres, qu'elles soient restees sans influence
su r la co n cep tio n des form es d a n s la b ro d erie p ro fan e des fem m es d u pays.
3. O b s e r v a t i o n s c o m p a r a tiv e s e t r e c h e r c h e s . — Si les concordances m u ltip les
des m odales de la B ukovine, s u rto u t des m odales g eo m etriq u es, avec ceux de
l'O rien t, s'ex p liq u en t facilem ent p a r les relatio n s com m erciales de ja d is et p a r les
influences im m ediates qui en resu ltaien t, p a r contre, il est extrem em ent difficile de
ren d re com pte d u fait de la co m m u n au te que l'o b serv atio n et la co m p araiso n des
p ro d u its textiles de l'in d u strie d o m e stiq u e fait d eco u v rir d an s u n g ra n d nom bre de
m odales d 'a u tre s p eu p les qui n 'o n t ja m a is eu de co n tact avec la B ukovine o u n'en
o n t eu que p assag erem en t ä l'occasion des g uerres.
II n 'est p as m alaise d e citer des exem ples d e cette co m m u n au te. Ainsi, chez les
M ordvins, g ro u p e e th n o g ra p h iq u e d e la fam ille finnoise, etabli ä l'o u e st de M csco u ,
d an s le bassin su p e rie u r d u V olga, d an s les gouvernem ents de N isc h n ij-N o w g o ro d ,
d e K asan, de S im b u rsk , de S am ara, d e S a ra to w et de P u n a, les b ro d e rie s 1 p resen ten t
u n nom bre p articu lierem en t s u rp re n a n t d e m otifs qu i o n t d an s le je u des lignes non
seulem ent une tr&s g ra n d e ressem blance m ais p arfo is m em e, a b stra c tio n faite des
couleurs, une id en tite ab so lu e avec ceux de nos H u zu les (tableaux 62 ä 75). O r, une
co n co rd an ce a n alo g u e se tro u v e aussi ä l'e g a rd des m odales g eo m etriq u es ja u n e s et
verts de la b a n d e su p erieu re d e la m anche (increteala — m orszynka) d a n s les a u tre s
tab leau x ruth&nes et ro u m ain s, ainsi q u 'o n le v o it p a r la co m p araiso n de ceux-ci
avec les ta b le a u x L X ä L X V de l'o u v rag e eite.2
E n o u tre b e a u c o u p d e m otifs sim ilaires o u id en tiq u es se re n c o n tre n t d a n s les
b ro d eries g ran d es-ru ssien n es,3 ainsi q u e p arm i celles d e la N o rv eg e et d e la S uede.
L 'ex p o sitio n d e la C hasse, qu i e u t lieu ä V ienne en 1910 a fo u rn i une a b o n d a n te
m atiere au x o bservations et e tu d e s com p arativ es, specialem ent ä l'e g a rd des b ro d eries
de l'in d u strie d o m e stiq u e d e ces d eu x p ay s. Les ta p is exposes sont, eux aussi,
a p p a re n te s d e pr&s4 au x tra v a u x d e la B ukovine de p lu s d 'u n e m aniere q u a n t k la
co m p o sitio n technique, a u dessin et ä la co u leu r.
1 V oir T r a c h te n u n d M u s t e r d e r M o r d v in e n par Axel O. H eikel, H elsingfoers, 1897 — 1899.
2 A ce propos, on attirera l'attention sur la sim ilitude absolue de deux term es: une pi£ce d’habillem ent ample que les femmes
m ordvines portent par dessus les autres effets a re^u d'elles le nom de seman ou sum an; c'est exactem ent par le meme terme, suman
ou sukm an que les R oum ains d£signent le manteau brun k manches porte en B ukovine par la population des deux races et des deux
sexes, ainsi qu'on l'a fait remarquer au d£but k propos du costum e.
8 L 'o r n e m e n t n a t i o n a l r u s s e , par W . S tassow , S* Pdtersbourg, 1872.
* II est d’un interet extreme de constater la parente dtroite qui existe entre l'ornem entation des objets et vases de bois de la
p opulation p aysan n ed e Suede et celle des paysans de Bukovine. V oir P e a s a n t A r t i n S w e d e , L a p o n ie , I c e la n d , Num dro d'automne
du S t u d i o , 1910.

51
Si d u n o rd , n ous p o rto n s nos rc g a rd s a u m idi, vcrs les pay s slaves d e C roatie,
Slavonie, D alm atie, M o n ten eg ro , Serbie et B ulgarie, nous tro u v o n s 1k aussi des
traces de p a ren te variees et de m u ltip les concordances avec les m otifs d e n o tre
province.
En fait d e p u b licatio n s tra ita n t d e ro rn e m e n t d an s ces pays, auxquelles on p u isse
renvoyer p o u r ces recherches, n o u s ne p o ssed o n s m alheureusem ent rien, sinon
l'o u v rag e de Felix L a y . 1 M ais n o u s les avons p a rc o u ru s k m aintes rep rises et
p ro ced e au x c o n sta ta tio n s d e nos p ro p re s yeux. E n p a rc o u ra n t cet o u v rag e, on
tro u v e ra to u t a u m oins la co n firm atio n la rg e m en t süffisante de ce qui est avance ici.
L 'o u v rag e d e P u lszk y et F isch b ach,2in titu le I n d u s t r i e d o m e s tiq u e d e l a H o n g r i e ,
co n tien t sep arem en t, sous ce titre collectif, des m odeles hongrois, serbes, slovaques et
saxons, m ais s u rto u t des m odales de la p o p u la tio n ro u m ain e de la H o n g rie et p arm i
ceux-ci, il re p ro d u it p rin cip alem en t des tra v a u x tisses: k l'e g a rd des m otifs de
b ro d erie, il fait reco n n aitre 9Ü et la la co m m u n au te ; m ais cette co m m u n au te, en ce
qu i concerne les m odales ro u m ain s, se m anifeste avec p lu s d 'ab o n d an c e et d 'u n e
fa9on p lu s fra p p a n te , q u a n d on e ta b lit les co m p araiso n s non avec les b ro d eries, m ais
avec les o u v rag es tisses d e la B u k o v in e.3
II reste lo g iq u em en t k rechercher com m ent se caracterise l'ornem ent d e la b ro d erie
d e B ukovine p a r r a p p o r t k celui des Ruth&nes et des R oum ains d an s les pay s
im m ed iatem en t lim itro p h es d e cette province, c'est-ü-dire d an s la G alicie k l'o u e st et
a u n o rd , en T ran sy lv a n ie a u m idi, et en R o u m an ie a u m idi et k l'est.
L a G alicie, d a n s sa p a rtie su d -est, fo rm a n t l'angle situe entre la H o n g rie et la
B ukovine, et la p a rtie o ccid en tale to u te m o n tag n eu se de cette province, est habitee
p a r la race h u zu le q u i p arle ru th en e . Les co n d itio n s generales d e la vie, les costum es,
les moeurs et usages so n t les m em es des d e u x p a rts et le fu ren t de to u t tem p s: de
m em e, l'o rn em en t d e leurs b ro d e rie s q u i consiste exclusivem ent en m otifs lineaires
g eo m etriq u es est ab so lu m en t id en tiq u e.
O n en tro u v e ra la confirm ation la p lu s irrecu sab le soit d an s la sim ple co m p araiso n
des m odeles des ta b le a u x 62 k 75 d e cet o u v rag e avec ceux des paysans ruth&nes de
G alicie, tels q u 'o n p e u t les v oir d a n s l'o u v rag e e d ite 4 p a r les soins d u m usee
m u n icip al des a rts et m etiers d e L eo p o l, so it s u rto u t en co n sid eran t les tr&s nom -
breuses tapisseries originales h u zu les q u i so n t conservees k ce m usee ainsi q u 'a u
m usee D zieduszycki.
Ce g ro u p e d e l'o rn em en t d e B ukovine a p p a ra it d 'ailleu rs to talem en t d e p o u rv u
d 'a tta c h e s avec les a u tre s m otifs usuels d an s le p ay s. C onform em ent a u caractere
co n serv ateu r et a u genre d e vie retiree q u i est p ro p re aux H u zu les, la m arq u e
ty p iq u e des m odeles d e b ro d eries d e cette p o p u la tio n n'a ete alteree ju sq u 'ic i que
d 'u n e m aniere p e u p ercep tib le p a r les infiuences etrang&res. L a form e et la co u leu r,
celle-ci d e preference ro u g e et c o n co rd an te avec le u r vetem ent, so n t restees id en tiq u es
k elles-m em es d e p u is les tem p s les p lu s anciens.
A l'encontre d e cette co n co rd an ce com plete q u e n o u s venons de decrire, qu i existe
chez les H u z u le s entre les m odeles galiciens et ceux d e la B ukovine, la sim ilitude
d is p a ra it p resq u e to talem en t su r les p o rtio n s te rrito riales voisines, qui so n t situees
p lu s a u n o rd et habitees d 'u n cöte com m e de l'a u tre p a r des R u th en es; 1k en
p a rtic u lie r o ü la fronti&re est form ee p a r le D niestr, le caractere general des b ro d eries
est rad ic alem en t different, bien q u e certaines sim ilitudes et meme des cas d 'id e n tite
com plete a p p a ra isse n t isolem ent d an s l'o rn em en tatio n , ce qui va d e soi en raiso n
d 'u n e proxim ite aussi im m ediate.

1 O r n a m e n t e s ü d s l a w i s c h e r n a t i o n a l e r H a u s - u n d K u n s t i n d u s t r i e , par Fdlix Lay, Agram, 1871 k 1884. En com m ission


chez H alm et Goldm ann, i V ienne I., Babenbergerstraße 1.
3 O r n e m e n t s d e l’i n d u s t r i e d o m e s t i q u e d e la H o n g r i e , texte de Ch. Pulszky, dessins de Fr. Fischbach, Budapest, 1878,
im prim erie de l'universit6.
3 L'auteur du präsent ouvrage a aussi compos£ une collection des m odeles de tapis de la Bukovine, ouvrage d ont la publication
aura lieu incessamm ent.
4 O r n a m e n t e d e r H a u s i n d u s t r i e r u t h e n is c h e r B a u e r n (Livraison des m odeles de broderie), 6dit6 par le mus&e m unicipal
des arts et metiers, L eopol 1883, r£unis par Louis Vierzbicki.

52
L a b ro d e rie riche d e B ukovine, qu i s'eten d su r to u te la m anche ainsi q u e su r le
p la stro n et le d o s, se p e rd tres ra p id e m e n t a u -d e lä d e la frontiere d e la B ukovine, et
si Ton s'avance p lu s loin d a n s le pays, particuli& rem ent vers le n o rd , on n'en tro u v e
p lu s de trac e; vers l'o u est, eile se contente seulem ent d 'u n e large b a n d e h o rizo n tale
k la b o rd u re su p erieu re de la m anche; 1'o rn em en t alerte et vivace qui rem onte la
m anche a d is p a ru entierem ent. D ans les localites-frontiere d u D niestr o ü se fait
encore d e la b ro d erie des m anches, celle-ci est executee avec une laine forte et passee
tres serree, ce q u i fait q u 'en realite on ne p e u t d istin g u e r le m odele q u 'au x effets
d 'o m b re et q u e la p lu p a rt d u tem p s une to n a lite p assablem ent m onotone et som bre
c o n tra ste avec la lum ineuse et a b o n d a n te co lo ra tio n des b ro d eries de B ukovine. C 'est
p o u rq u o i la p ay san n e d e B ukovine a co u tu m e d e dire, elle-m em e k ce p ro p o s que
„les G aliciennes o n t to u te s d e la tristesse d a n s le u r m ise“ .
C ette differenciation, q u i d 'ailleu rs s'eten d k bien d 'a u tre s objets, ne sa u ra it etonner
le co n n aisseu r a u c o u ra n t des choses d e ces pays. L a G alicie orientale et la p artie
sep ten trio n ale d e la B ukovine, regions exclusivem ent agricoles et ju s q u 'e n ces derniers
tem p s d e p o u rv u e s d 'activ ite in d u strielle de n 'im p o rte quelle so rte, so n t separees
l'une d e l'a u tre su r une lo n g u e eten d u e p a r l'obstacle que le co u rs p u issa n t d u
D niestr m et au x C om m unications. Les besoins d u p ay san d e la B ukovine so n t
m o d iq u es; k p e u d'ex cep tio n s pr&s, il p e u t les contenter, sans so rtir d e sa m aison, p a r
le trav a il de ses m ains; le p ro d u it d e son cham p suffit et les q u elq u es acq u isitio n s qui
p e u v en t etre necessaires, il les fait d e preference d a n s les fortes localites d e son
p ay s qu i so n t to u t pr&s d e chez lui, p arce q u e 1k f to u t lui est co n n u et fam ilier,
ta n d is q u 'il se sen tirait com pl& tem ent etra n g e r d an s la localite galicienne o ü il irait
p o u r ses ach ats. II n'est p as d'affaires im p o rtan te s qui le ra tta c h e n t d 'u n e mani&re
q u elco n q u e avec le pay s voisin.
P o u r lui, la vie econom ique et p o litiq u e to u t entiere se concentre d a n s la cap itale
d e la province: C zern o w itz; la p rin cip ale eglise d e son culte et son eveque so n t 1k;
d a n s le s u d de la province so n t les couvents o ü il va en pelerinage to u s les ans, et
les saints k q u i il confie ses peines, ses desirs et ses esperances, et fid&le en to u te s
choses k son n a tu re l co nservateur, il s'en tie n t p areillem ent au x m odales trad itio n n e ls
d u pays, qu'il re p ro d u it tels qu'il les a re 9us de ses ancetres.
M ais su r la frontiere m eridionale et orientale, on tro u v e une Situation precisem ent
inverse de celle-lü. Les relatio n s com m erciales avec la R oum anie, extrem em ent actives
d e to u t tem p s, le resteren t ju s q u e vers les annees 1870 k 1880; u n certain nom bre de
m etiers trav aillaien t, en B ukovine, p resq u e exclusivem ent p o u r les besoins de la R o u ­
m anie, ta n d is que les p ro d u its d u sol d e celle-ci tro u v a ie n t u n d eb o u ch e en B ukovine.
S u r les m arches des d eu x p ay s, s'effectuait l'echange le p lu s intense entre ces d eu x
p eu p les d o n t les h a b itu d e s et les besoins so n t les m em es et q u i s'identifient p a r la
co m m u n au te de croyance, d e m ceurs, d 'u sag es, et finalem ent aussi d e costum e. C 'est
ainsi que 1'o rn em en t tisse o u b ro d e , su r chem ise o u su r ta p is, se tro u v e etre d e m ain-
tes m anieres le m em e.
C ette co n co rd an ce a p p a ra it p areillem en t aussi d a n s les m odales des R o u m ain s de
la T ra n sy lv a n ie 1 avec laquelle la B ukovine m eridionale est egalem ent en relations
actives.
Des recherches co m p arativ es q u i p reced en t, il resu lte visiblem ent q u e les b ro d eries
d e B ukovine, a b stractio n faite d e celles des H u zu les, n 'o n t que p e u o u rien de com -
m u n avec celles d e G alicie, m ais b e a u c o u p p a r contre avec celles des R oum ains, ce
q u i ne p o u v a it etre au tre m en t, e ta n t d o n n e l'ensem ble d u d ev elo p p em en t d e l'histoire
d e la B ukovine.
C onsiderees en d eh o rs d e to u te co m p araiso n avec d 'a u tre s, les b ro d eries de
B ukovine accusent une egalite m anifestee en premi&re ligne p a r la mani&re, id en tiq u e
i Voir les ouvrages suivants: M inerva Cosma, album de brodärii §i tesäturi rom änesti. Institutul artistic Jos. DrotlefF, Sibiu;
Com^a: Din ornam entica romana, Institutul artistic Jos. DrotlefF, Sibiu et A Tzigara Samurcas: Arte in R om in ia, V ol. I: studii
critice, Bucure^ti 1908.

53
d a n s le pays to u t entier, d o n t les differents m otifs d e d e c o ra tio n so n t d istrib u e s
su r les epaules, le p la stro n , le dos, aussi bien p o u r la chem ise servant les jo u rs d e
fete que p o u r celle des jo u rs ouvriers: cela seul d em o n tre qu'elles fo rm en t u n to u t
hom ogene. Les m otifs eux-m em es laissent apercevoir eux aussi d a n s le u r caract&re
de m ultiples sim ilitudes explicables p a r ce fait que, m em e su r les te rrito ires k g ro u p e -
m ent com pacte de Tune des races, il se tro u v e to u jo u rs q u elq u e llot e th n o g ra p h iq u e
form e p a r l'a u tre ; bien souvent les d eu x races co h ab iten t d an s les m em es villages
et les m ariages en g en d ren t une certaine fu sio n d o n t la consequence, en ce qui
concerne les trav a u x , est q u 'o n n'y rem a rq u e p lu s d e differences.
II est vrai que la langue ruth&ne p re n d une extension progressive co n stan te en
p a rta n t d u n o rd , si bien qu'elle p red o m in e d a n s des villages o ü l'on n 'e n te n d a it
que le roum ain, il y a tren te o u q u a ra n te ans; m ais cette p a rtic u la rite n 'a p as p o u r
consequence une m odification c o rre sp o n d a n te d e l'ornem ent d an s la region, car le
sens em inem m ent co n serv ateu r d e la p o p u la tio n reste ferm em ent attach e k to u te
m odalite ancienne. N o u s en tro u v o n s u n exem ple fra p p a n t d an s le d istric t d e S ereth
oü, p a r exem ple, la com m une de K am en k a (tab leau 33) p arle ruth&ne k raiso n de la
m oitie de ses h ab itan ts, et celle d e S zerb o u tz (tableau 25) ne p arle p o u r ainsi d ire
p lu s d 'a u tre lan g u e a u jo u rd 'h u i. U ne co m p araiso n d e ces mod&les avec ceux des loca-
lites roum aines voisines: T ereblestie (tableau 35), K arap cziu , P resek aren y (tableau 36)
etc. ne fait apercevoir au cu n e difference n o tab le en q u elq u e mani&re que ce soit. O n
p e u t en dire a u ta n t p a r exem ple des localites situees su r le co u rs inferieur d u P ru th ,
egalem ent to u t pr&s d e la ligne d e d e m a rc a tio n des d eu x lan g u es: N ovosielitza,
Boj an, M ahala, H o recza, Z u c z k a et L e n k o u tz (tableaux 39 k 44). D ans les q u a tre
premi&res de ces com m unes, la lan g u e ro u m ain e d o m in e; d a n s les d eu x au tres, on
ne parle que le ruth&ne. O r, les mod&les so n t 1k precisem ent d 'u n e co n cordance
ab so lu m en t fra p p a n te aussi bien entre eux q u e p a r r a p p o r t avec ceux des d istricts
voisins que n o u s avons nom m es, d e so rte q u e l'on d o it legitim em ent les classer
com m e fo rm an t une m em e categ o rie. Le fait s'observe pareillem ent k B obestie
(tableau 38) d o n t la p o p u la tio n est a u jo u rd 'h u i p resq u e sans exception ruth&ne, m ais
o ü l'ornem ent a conserve a b so lu m en t to u s ses m odales anciens.
Q u o iq u 'il en soit, entre le n o rd et le s u d o ü h a b ite n t en m asses com pactes, d 'u n e
p a r t les Ruth&nes, de l'a u tre les R o u m ain s, il existe neanm oins certaines differences
notables d o n t n ous d ev ro n s n o u s o ccu p er avec d etails ici. L a co m p araiso n se fera
k l'aid e des ta b leau x 45 a 57 q u i s 'a p p liq u e n t a u d istric t de Z a sta w n a et 58 k 59
p o u r celui d e K otzm an, d 'u n e p a rt; d 'a u tre p a rt, les tab leau x 9 k 24 concernent les
d istricts de G u ra h u m o ra et d e S u czaw a et p artiellem en t aussi celui d e R a d a u tz
(tableaux 27 k 30).
T o u t d 'a b o rd , il a p p a ra it que les b ro d eries des d istricts ru th en es o n t to u te s un
m elange b e a u c o u p p lu s g ra n d des co u leu rs conc^u d e teile sorte que to u t m o tif
re u n it en soi p lu sieu rs co u leu rs; les b ro d eries d u s u d o n t aussi tr&s souvent p lu sieu rs
couleurs, m ais la difference consiste en ce que les m otifs pris individuellem ent n 'o n t
o rd in airem en t q u 'u n e co u leu r o u a u p lu s d eu x . E n o u tre , d an s les prem iers, u n röle
p re p o n d e ra n t echoit en p a rtic u lie r a u vert, o r et arg en t, ta n d is que ces co u leu rs
jo u e n t un röle su b altern e d an s les m odales d u s u d qu i ne leu r laissent q u 'u n em ploi
accessoire p o u r d o n n er le p rin cip al a u bleu, ro u g e et ja u n e .
Ainsi p a r exem ple, d an s les b ro d eries ru th en es, la b a n d e horizontale qui term ine
la m anche d an s la p artie su p erieu re, la m o r s z y n k a , est, com m e on l'a d it dejä, d e
co u leu r generalem ent verte, ta n d is q u e chez les R o u m ain s, la pi&ce co rresp o n d an te,
l'i n c r e te a la est le p lu s so u v en t executee en ja u n e .
D 'au tre p a rt, d an s les chem ises ru th en es, l'o rn em en t en ligne verticale ascen d an te
d e la m anche est, q u a n t a u p rin cip al ja u n e o u ro u g e, alors que, p o u r les m em es
parties, les R oum ains em ploient le ro u g e , le b le u o u le noir. II fa u t rem a rq u e r que
p o u r la m anche, l'ornem ent en biais est rare chez les uns et, a u contraire, d 'u sa g e
tr&s freq u en t chez les a u tre s.

54
L o rn em cn t d e 1 ep au lette, de la m anche, d u p la stro n et d u d o s est en general de
dim ensions b e a u c o u p p lu s am ples et il est p lu s rem pli chez les R u th en es q u e chez
les R o u m ain s et, k cet eg ard , n ous signalerons p articu lierem en t les m otifs extrem e-
m ent g racieu x et richem ent co o rd o n n es d u d istric t d e R a d a u tz ; n o u s ferons egale­
m ent re m a rq u e r la g ra n d e u r parfo is d isp ro p o rtio n n e e des ornem ents d u p la stro n
ru th e n e des tab leau x 56 et 57 et, com m e co n tre-p artie, les m otifs o rd in airem en t tres
p e tits des R oum ains.
II fa u d ra it encore faire rem a rq u e r que l'ornem ent vertical ascen d an t de la m anche
n'offre p resq u e jam ais chez les R uthenes cette form e p rononcee d e feuille, fleur o u
b o u to n d e fleur qu i se presente chez les R o u m ain s avec une si ab o n d a n te variete de
fig u ratio n s: bien plus, les d eu x ram eau x q u i se d e ta c h e n t k vrai d ire pareillem ent
d 'u n e b a n d e m ediane verticale et s'ecarten t soit sym etriquem ent, soit alternativem ent
d a n s les d e u x sens, ne p o rte n t le p lu s so u v en t k leurs extrem ites q u e des rosettes
q u a d ra n g u la ire s (tableaux 45, 46, 50, 51, 55).
A u reste, les differenciations relevees ici ne resso rten t d 'u n e fa9on fra p p a n te que
d a n s les d istricts pris com m e base a u d e b u t d e ces recherches: d an s les regions o ü
les d eu x races de la province se m elent, et specialem ent d an s les d istricts de C zerno­
w itz, d e S to ro zy n etz et de Sereth, les differences s'a tte n u e n t tres so u v en t o u bien eiles
d isp a ra isse n t com pletem ent. Ce phenom ene est aussi com prehensible qu'explicable,
d u m o m en t que d eu x races sont, com m e en B ukovine, si etro item en t liees l'une a
l'a u tre p a r des conditions econom iques ab so lu m en t les m em es, qu'elles se com pe-
n etre n t forcem ent su r les territo ires habites en com m un et q u e le p rin cip al in teret de
to u t hom m e est, p o u r l'une com m e p o u r l'a u tre et d e to u t tem ps, d 'a rra c h e r penible-
m ent k la terre qui le S upporte le p ain necessaire k sa subsistance et k celle de
sa fam ille.
4. C o n c lu s io n s . A titre de resu ltan te des co n sid eratio n s qu i p reced en t, on p o u rra
fo rm u le r com m e pleinem ent justifiees les conclusions suivantes:
Les b ro d eries de facture paysanne de la B ukovine, considerees soit a u p o in t de vue
d e la form e, c'est-ii-dire d an s leur d istrib u tio n et les m o d alites d 'em p lo i su r les diffe-
ren ts objets d o n t eiles do iv en t etre la p a ru re , so it a u p o in t d e vue d u caractere de
le u r o rn em en tatio n , presen ten t des tra its com m uns si nom breux q u 'o n ne p e u t ad m e ttre
com m e bien fondee en principe une division qu i les d istin g u erait, p a r exem ple, d 'a p re s
la fro n tiere des d eu x langues, d istin ctio n qui serait encore m oins ju stifiee si l'on
faisait p o rte r ses observations u n iq u e m e n tsu rle s ta b leau x l k 61, lesquels p resen ten t des
m otifs d e la p o p u la tio n de langue ro u m ain e et d e la p o p u la tio n ru th en e d u pays
p la t. Ces m otifs co n stitu en t a u contraire u n to u t hom ogene et, k cause de leurs con­
co rd an ces m ultiples avec ceux des R oum ains h a b ita n t la T ran sy lv an ie, la H o n g rie et
la R o u m an ie, pays lim itrophes de la B ukovine, on p e u t, q u a n t au x g ran d es lignes
et a b stra c tio n faite des exceptions locales, les d esig n er com m e a p p a rte n a n t k l'orne-
m en t d e la race r o u m a in e .
P a r contre, les b ro d eries huzules (tableaux 62 k 75) se d istin g u e n t d e ce prem ier g ro u p e
d 'u n e m aniere to u te speciale p a r la tenue exclusivem ent g eo m etriq u e d e leurs m otifs;
•elles n 'o n t avec le reste des ornem ents de la B ukovine q u e p e u d e tra its com m uns;
m ais avec les b ro d eries des H u zu les de G alicie et des R u th en es d u pay s p la t d e cette
province, leurs voisins im m ediatem ent lim itro p h es a u n o rd et k l'ouest, les co n co r­
d an ces so n t telles, que reunies k ces dernieres, elles fo rm en t u n g ro u p e d istin ct et
in d e p e n d a n t qui est d ep o sitaire d u tre so r des m otifs de l'a rt p o p u la ire r u th e n e .
E tab lie de la m aniere q u 'o n vient de voir, la division des ornem ents de la B ukovine
en ornem ents d'affiliation roum aine et d'affiliation ru th en e, sera sans d o u te reconnue
effective et ju s te mem e en ce qui concerne la vision su r place et l'im pression, cela en
raiso n d e la dissem blance reelle qui existe. N eanm oins, l'investigation critiq u e se tro u v e
encore en presence d 'u n e question restee o u v erte: celle de savoir com m ent il se fait
q u e l'o rn em en t de B ukovine, ro u m ain o u ru th en e, p ossede une q u a n tite si considerable
de m otifs qui se re tro u v e n t aussi dan s des zones lointaines et etrangeres, sans que

55
le u r presence d an s le p ay s soit expliquee d 'u n e fa 9on süffisante p a r la p reu v e d 'u n e
actio n recip ro q u em en t exercee k la fav eu r d e relatio n s a y an t existe k u n m om ent d o n n e.
C ette question, qu i concerne ici specialem ent la B ukovine, p e u t lo g iq u em en t et d e
la meme mani&re se p o ser a u su jet de le u r o rn em en t p o u r to u s les a u tre s p ay s d o n t
il a ete fait m ention a u cours d e ce trav a il et d o n t l'a rt p o p u la ire p resen te des liens
d e parente avec celui d e la B ukovine; c'est p o u rq u o i la so lu tio n ne p e u t certainem ent
etre cherchee et tro u v ee q u 'en te n a n t co m p te d e co n sid eratio n s d 'u n e p o rte e a b so lu ­
m ent generale et en faisan t leu r p a rt k des co n d itio n s qu i so n t p a rto u t id en tiq u es
q u a n t k leu r actio n ; eile p o u rra it se tro u v e r d an s la form ule suivante:
II est de l'essence d e l'a rt p o p u la ire que, sans se laisser influencer p a r les frontieres
linguistiques o u p o litiq u es, il p ro d u ise des fru its id en tiq u es p a rto u t o ü les co n d itio n s
generales d e la vie et les h a b itu d e s o rd in aires d e la p o p u la tio n so n t id en tiq u es, et
cette verite ne s'a p p liq u e p as seulem ent k l'espace te rrito ria l restrein t de la B ukovine,
non p lu s q u 'a u x regions lim itro p h es q u 'h a b ite la race ro u m ain e o u la race ruth&ne,
car sa p o rte e est infinim ent p lu s vaste.
Sans e g a rd au x espaces ni a u tem p s, l'a rt p o p u la ire d e l'ornem ent de la B ukovine,
tie n t com m e u n chainon in term ed iaire entre le n o rd et le m idi, aussi bien k celui d u
vaste te rrito ire d e l'em pire ru sse qu'ä. celui d e la peninsule b alcan iq u e entiere: il est
en som m e d e to u s les p ay s o ü la p o p u la tio n ru ra le vit d e tem p s im m em orial d a n s
d es co n d itio n s sim ilaires et travaille k p e u pr&s d e la m em e fa9on le sol natal.
Les h a b ita n ts o n t to u s en p ro p re les m em es m o d alites d e la pensee et d u sentim ent;
le m em e h o rizo n p assab lem en t lim ite le u r est com m un k to u s ; il n'est d o n c pas
s u rp re n a n t q u e p arfo is, les intentions et la factu re de l'a rt d o m e stiq u e d e leu r foyer
ren co n tre n t les m em es form es et a b o u tisse n t au x m em es creations m algre l'absence
d'influences com m unes o u recip ro q u es.
E t si p o u rta n t des differences essentielles se fo n t sentir d a n s l'ornem ent de to u s
ces p eu p les, la presence des m otifs id e n tiq u es n'en p ro u v e p as m oins que cet a rt
a en som m e ses racines d a n s u n sol com m un, d u q u e l ja illisse n t des floraisons d e l'im-
p ression esth&tique p o p u la ire p a r to u t egales en v aleu r, floraisons qu i se reu n issen t
h arm o n ieu sem en t ensem ble p o u r co m p o ser le g ra n d et m erveilleux b o u q u e t d e l'a r t
p o p u l a i r e d e l'E u r o p e o r ie n t a le .

56
FO RE WORD.
Far from th e centre o f civilisation a n d th e incessant b u stle o f the every d a y w o rld
a n d tili n o w little tro u b le d by th e g re a t q u estio n s a n d p roblem s w ith w hich E astern
E u ro p e is co n tin u ally o ccupied, lies th e sm all C ro w n L a n d B u kovina, th e P earl o f
th e C a rp ath ian s, s itu a te d in th e extrem e E a st o f th e A u stro -H u n g a ria n M o n arch y ,
b o rd e rin g on R u ssia a n d R o u m a n ia . Scarcely a h u n d re d a n d fo rty years have gone
b y since th is little strip o f la n d , form erly a p a r t o f th e P rin cip ality o f M o ld a v ia u n d e r
the su zerain ty o f T u rk e y , w as y ie ld e d to th e G o v ern m en t o f A u stria.
C u ltu re, w hich in th e fifteenth a n d sixteenth centuries u n d e r the m o st d istin g u ish e d
o f th e princes o f M o ld av ia, S tephen th e G reat a n d his n earer successors w as in its
efflorescence, o f w hich even n o w th e ru in s o f th e fo rm er ro y al palace o f S u czaw a
a n d th e v ario u s h isto rically im p o rta n t religious houses b ear w itness, h a d in la te r
tim es fallen g ra d u a lly in to d ecay o w in g to th e n u m e ro u s w ars w hich h a d d ev aste d
th e la n d . T h e c o u n try w as co n seq u en tly in so d eso late a co n d itio n th a t a fte r B u k o v in a
h a d been ta k e n over by E m p ero r J o s e f II. th e few existing rem ains o f a fo rm er greatness
c o u ld only by th e m ost a rd u o u s efforts be revived to fresh life a n d g ro w th .
In th is sm all corner o f th e earth , c ro w d e d closely to g e th e r, dw ell R o u m an ian s,
R u th en ian s, H u z u ls 1, G erm ans, H u n g a ria n s, Poles, S lovaks, L ip povanians, A rm enians,
Jew s, G ipsies, w h o b o th as re g a rd s race a n d religion, as also in la n g u ag e, m orals,
custom s a n d n atio n al dress, form a lively th ro n g o f co n g lo m erate peoples, A u stria in
m in iatu re.
A cco rd in g to the census o f 1910 th e p o p u la tio n o f B u k o v in a w as circa 8 0 0 .0 0 0 ,
by far th e g re a te r n u m b er being R o u m an ian s a n d R u th en ian s. T h ese tw o races are
the o ld e st in the lan d , th ey are in reality th e native in h ab itan ts, fo r th e o th ers m ostly
se ttle d in the la n d afte r B u k o v in a h a d becom e a province o f A ustria.
T h e o ccu p atio n o f the people is entirely re g u la te d b y th e n a tu re o f the soil; in the
N o rth a n d E ast th e p easan ts live alm o st entirely from th e tillage o f th e la n d , w hile
in the W e st a n d S o u th w hich are m o u n ta in o u s a n d fo r the m o st p a rt th ick ly w o o d e d ,
th ey are chiefly e n g a g e d in fo re stry a n d the b re e d in g o f cattle.
L arg ely d e p e n d e n t on th e w o rk o f his o w n h an d s, th e B u k o v in a p e a sa n t lead s an
extrem ely sim ple a n d m o d e st life. F ro m th e earliest tim es he has been accu sto m ed
to provide fo r his req u irem en ts, his d w elling, fo o d a n d clothing. H e b u ild s his ow n
h o m estead , m akes his o w n fu rn itu re a n d h o u se h o ld Utensils, w hile th e w om en o f
the h o u se h o ld w eave th e m aterial fo r th e ir clo th in g w ith flax a n d hem p th ey have
them selves g ro w n , a n d from th e w o o l w hich th e y have sh eared from th e sheep th ey
have b red .
O ne ch aracteristic h o w ev er is com m on to all th e p easan ts, m ale o r fem ale, w h eth er
th ey d w ell in th e N o rth , S o u th , E ast o r W e s t, an irresistible lo n g in g to le n d to th eir
w o rk q u ite a p a rt from its usefulness a n d d u ra b ility , a certain o u tw a rd charm , som e
1 The H uzuls, generally speaking, are related to the same stock as the Ruthenians, both as to race and dialect. They d w ell in the
m ountainous part o f the country, south o f the Czeremosz and adjoining Galicia. As both in their national dress and the designs o f
the em broidery w ith w hich they Ornament it, the H uzuls, that is to say, the R uthenians o f the m ountains sh ow certain characteristic
peculiarities distinct from those o f the Ruthenians o f the plains, they are here especially m entioned and in the fo llo w in g observations
the attention o f the reader w ill be alw ays draw n to them.

8
57
su itab le d eco ratio n , a n d it is cxactly in this th a t th ey show th e ir n a tu ra l artistic sense
a n d in h eren t feeling fo r th e b eau tifu l, w hich ta k in g into co n sid eratio n th e g eneral
b a c k w a rd state o f th e ir c u ltu re can b u t aro u se o u r astonishm ent, a n d excite o u r
ad m iratio n .
VHiile the m ale m em bers o f the fam ily seek to a d o rn the house, fu rn itu re , h o u se h o ld
Utensils a n d to o ls, w hich are m ostly m ad e o f w o o d , w ith O rnam ents d o n e in chip
— o r som e o th e r form o f carving, the w om en sh o w th eir feeling fo r b e a u ty b y th e
d esigns th ey w eave into th e ir carpets a n d belts on th e ir h an d -lo o m s, o r b y th e rieh
h a rm o n io u s-b len d ed em b ro id ery w ith w hich th ey O rnam ent th e ir g arm e n ts a n d
head-kerchiefs.
T h e p a rd o n a b le desire to m ake this p e a sa n t em b ro id ery k n o w n a n d a p p re c ia te d
b y a w id e r p u b lic a n d to rescue it from th e oblivion into w hich it has p a rtly fallen,
are the m otives w hich have in d u c e d me to th e p u b licatio n o f this p resen t w o rk .
T h e m aterial necessary fo r it I have g a th e re d d u rin g th e freq u en t jo u rn e y s I have
m ade d u rin g very m any years th ro u g h o u t th e la n d . It is illu stra te d b y p a t t e r n s o f
th e h o m e -m a d e e m b r o id e r ie s o f th e tw o native races o f th e B ukovina, th e
R o u m a n ia n s a n d the R u th e n ia n s .
I have been forced to forego even m en tio n in g th e em broideries o f th e o th e r races
dw elling in the c o u n try : th e H u n g a ria n s a n d th e S lovaks, fo r the richness o f the
w o rk o f th e R o u m an ian s a n d R u th e n ian s is such th a t th is p u b licatio n can in no
w ay p re te n d to give a com plete p ic tu re o f it, a n d m u st th erefo re be confined to a
selection o f th e m o st choice specim ens.
In th e follow ing rem a rk s I have en d ea v o u re d to be stric tly objective, to the p u rp o se,
a n d unaffected by local, p olitical, n atio n al o r la n g u ag e q u estio n s, keep m y a tte n tio n
fixed entirely on th e m a tte r u n d e r co n sid eratio n , a n d to confine m y self to g iving the
resu lts o f the observations m ad e a n d experiences g ain e d in th e course o f m an y years.
H ere it is n o t a q u estio n in an y w ay o f p referrin g o r neglecting one race as a g a in st
the other, b u t to give a rig h t ap p reciatio n o f th e b e a u tifu l p e a sa n t a rt w o rk d o n e
by b o th races a n d th ereb y to aro u se th e in terest n o t only o f th o se in th e c o u n try
itself b u t also b e y o n d its confines, in scientific circles a n d th e c u ltu re d classes
generally. F o r in th is resp ect as in so m any o th e r m a tte rs B u k o v in a is u n fo rtu n a te ly
m uch to o little k n o w n a n d estim ated.
It is here m y p le a sa n t d u ty to th a n k all th o se w h o have fu rth e re d m y e n d eav o u rs
b o th m aterially a n d in o th e r d irectio n s; especially th e I m p e r i a l- R o y a l M in is t r y
f o r P u b lic W o r k s , a n d th e B u k o v in a D ie t, w h o have g ra n te d m e th e m eans for
th e p u b licatio n o f this w o rk .
I am specially in d e b te d to M a jo r E d u a rd F is c h e r o f th e k . k . G endarm erie, w h o
w as k in d en o u g h to d ra w th e acco m p an y in g m ap o f B u k o v in a, a n d th a n k s to his
intervention I w as able to avail m yself o f th e p ro te c tio n o f th e G endarm erie C o rp s
d u rin g m y m any jo u rn e y s th ro u g h o u t th e lan d .
I am likew ise g reatly o b lig ed to th e a rtis t K arl O ls z e w s k i fo r his original p ic tu re
o f p e a sa n t girls a t th e ir em b ro id ery ; to H e rr M o riz S c h m id t, D irector o f th e S chool
fo r W e a v in g for his v alu ab le advice on technical m atters, as also to m y colleagues
P rofessors L u d w ig R o d e w a ld , V alen tin S e y b o ld , W ilh e lm M ü lle r a n d A lfred
K r a u s , w h o have each re n d e re d me valuable assistance by th e ir d ra w in g s a n d
p h o to g ra p h s.
I am also g reatly in d e b te d to th e L a d y P resid en t o f the R o u m a n ian F rauenverein,
H elene von P o p o v ic z , nee C o u n tess L o g o th e tti, w h o has been ever re a d y to give
me advice a n d assistance in th e w ay o f technical in fo rm atio n a n d m aterial fo r stu d y .
Finally, I m u st also express m y th a n k s to a large circle o f people, be th ey nobles o r
citizens, priests, schoolm asters o r p easan ts, w h o have h elp ed me in m y en d eav o u rs
w ith tru e k in d n ess a n d co n stan t w illingness.
O w in g to the difficulties o f com m unication a n d to the extrem e prim itiveness o f
th e village inns a n d even o f the fo o d , it w o u ld have been q u ite im possible fo r me

58
to carry o u t this w o rk w hich has ta k c n me th ro u g h th e len g th a n d b re a d th o f
B u kovina, even to th e m o st d is ta n t o f its p a rts, h a d it n o t been fo r th e h o sp ita lity I
co n tin u ally m et w ith, fo r I w as alw ay s k in d ly received a n d w arm ly w elcom ed. Every-
w here q u ic k assistance w as offered to me, p e a sa n t w om en w illingly a n d read ily
o p en ed th e ir m arriag e chests to me a n d p la ced a t m y Service the p ro d u c ts o f th eir
a rtistic conceptions a n d needles.
M ay all find satisfactio n in the consciousness th a t th ey also have d one a w o rth y
p a rt in m a k in g th is p u b lic a tio n possible. F o r me it is a special p leasu re th a t I am
th e first in th is c o u n try to have reco g n ised th e im p o rtan ce a n d the b e a u ty o f this
p e a sa n t a rt a n d to have u sed every o p p o rtu n ity b o th in w o rd a n d in d e e d to m ake
it a p p re c ia te d in th e w id e st circles. As a re s u lt o f th is I m ay m ention th e cu ltu re an d
p ro m o tio n o f hom e in d u stries, em b ro id ery a n d w eaving, b y th e Im perial G overnm ent
a n d th e B u k o v in a D iet, th e v ario u s n atio n al F rauenvereine (W om en's Societies) an d
m any p riv ate persons. T h a n k s to these, p e a sa n t a rt in B u k o v in a n o w enjoys a liberal
su p p o rt, so th a t w e m ay hope the b est fo r its fu tu re a n d w id e r d evelopm ent.
S h o u ld th is w o rk in any w ay help to a g re a te r k n o w le d g e o f e th n o g ra p h ical
relatio n s a n d a b e tte r u n d e rs ta n d in g o f th e c o u n try in w h ich I have sp en t m ore th a n
h a lf m y life in an agreeable a n d im p o rta n t p o sitio n , a n d aro u se a ju s t a p p re c ia tio n o f
these p easan ts b e y o n d the confines o f th e ir ow n co u n try , a n d finally b y th e in fo rm atio n
given, k in d le a desire fo r fu rth e r efforts in the d o m a in o f p e a sa n t a r t in th e p e a sa n ts
them selves, it w ill have achieved its p u rp o se.

C zernow itj, A u g u st 1912.


Erich Kolbenheyer.

59

BUKOVINA PEASANT EMBROIDERY.
H O M E IN D U S T R IE S , H O M E O C C U P A T IO N S .

T o p rev en t an y m isconception to th e title o f th is w o rk a n d the term "H om e


In d u s try “ as re la tin g to th e o ccu p atio n s in B ukovina, it m ay w ell be w ell to
explain here th a t this is n o t m ean t to im ply hom e i n d u s t r y in th e n a rro w sense o f
the w o rd , b u t also to include h o u se h o ld o c c u p a t io n s . T h e d istinctive featu res w hich
a u th o ritie s, such as D r. B r a u n , M unich, D r. E. R ie g l, Vienna, a n d G ro s c h ,
C h ristian a, em phasize in th e ir excellent w o rk s as ch aracteristic fo r th e la tte r, exactly
coincide w ith th o se fo r B ukovina. T h e textiles are alm o st exclusively m ade fo r hom e
req u irem en ts in spare h o u rs after the d a y 's w o rk in th e field is over, cattle a tte n d e d
to a n d d o m estic w o rk finished, chiefly how ever d u rin g the lo n g w in te r m onths
w hen o u t-o f-d o o r w o rk is im possible. T h e p e a sa n t w om en a n d h er d a u g h te rs sit
a t the loom by tu rn s, ju s t as one o r the o th e r h ap p en s to have tim e. All w eave a t
the sam e piece o f w o rk , a head-kerchief, carp et, b eit o r w allet, n o t alw ays w ith the
b est resu lt, fo r it som etim es h ap p en s th a t th e thickness a n d q u a lity o f the w eaving
varies a c c o rd in g to the physical stre n g th a n d d ex terity o f th e w eaver. T h e h alf-g ro w n
girl w hile te n d in g the cattle g ra z in g on the com m on, sits on a fence o r on th e grass
a n d em b ro id ers; th e g ro w n -u p d a u g h te r on h er re tu rn from the d ay 's w o rk in the
field, ta k es needle a n d th re a d in h er h a n d to em bellish th e blouse w hich she is to
w ear a t ch u rch o r dance o r to m ake b eau tifu l som e object necessary fo r h er o u tfit.
T h a t th e p e a sa n t w om en a n d girls have no u lte rio r m otive in m a k in g th e ir w o rk
as b e a u tifu l as possible a n d th a t it is m ean t to serve p u re ly fo r p erso n al a d o rn m e n t
o r th a t o f the hom e, m ay be g a th e re d from th e fact th a t th e y have n o t the least id ea
o f its intrinsic v alu e; tru e th ey k n o w exactly h o w m uch th e linen is w o rth a n d w h a t
th ey have p a id fo r th e m aterials u se d in em b ro id erin g it, b u t th e m o st im p o rta n t
item s, nam ely tim e a n d tro u b le , th ey are q u ite u n ab le to rig h tly estim ate.
N evertheless a t tim es single pieces o f em b ro id ery m ay be p u rc h a se d a t th e w eekly
m a rk e ts in th e different to w n s in B u kovina, b u t only w hen necessity drives the
p easan ts to p a rt w ith these tre a su re s; p o v erty , insufficiency o f re a d y cash to b u y
th e req u isite seed, m ay h ap an execution fo r u n p a id taxes o r a com ing fam ily event
w hich w ill m ake som e unforeseen d e m a n d on th e ir p urses.
G enerally sp eak in g th o u g h o n ly such objects as serve fo r hom e use are em b ro id ered ,
still b o th w om en a n d girls are to be m et w ith in th e R o u m a n ian a n d R u th e n ian
villages w h o are g la d to earn m oney by w o rk in g fo r stran g ers. B u t these co u n t to
th e p o o re st o f th e villagers o r p e rh a p s suffer from som e physical w eakness w hich
unfits them fo r o th e r la b o u r, o r m ay be th e ir p o v e rty is so g re a t th a t th ey seek every
m eans possible to eke o u t th e ir scan ty living.
S uch w o rk the w om en alw ay s d o in th e ir o w n hom es, p ay m en t is m ade fo r the
a c tu a l em b ro id ery do n e, th e m aterials b ein g su p p lie d b y the em ployer w h o as a
ru le is som e rieh p e a sa n t w o m an w h o has eith er to o m uch to d o on h er ow n farm
o r w h o m p ro sp e rity has m ad e so p r o u d th a t she d o es n o t d eig n to use h er needle.

61
T h is is m ostly done by the H u z u l w o m en fo lk w h o are d u b b e d „ sz w a ly “ by th e ir
countrym en; w ith them it m ay rig h tly be te rm e d hom e in d u s try fo r th e y p refer
em b ro id erin g to the u su al h o u se h o ld o ccu p atio n s.
Som e slig h t changes have been b ro u g h t a b o u t in th e co n d itio n s o f w o rk o f late
years ow in g to the efforts o f the N a tio n a l W o m e n 's Societies w h o com m ission
p easan t girls to m ake n atio n al em b ro id ery in th e ir ow n hom es to be u se d fo r
trim m ing blouses, sk irts o r fo r the o rn a m e n ta tio n o f sofa-cushions, b ag s etc.
As has a lre a d y been said these girls only execute Orders, th ey receive the necessary
m aterial from the Society o rd e rin g it a n d are p a id fo r th e a c tu a l a m o u n t o f w o rk
d o n e. B ut no fixed tim e can be given fo r delivery, fo r th e em b ro id eress w o rk s ju s t
w hen she w ill a n d as lo n g as she w ill a n d th e n only w hen h er h o u se h o ld d u ties
allow her.
F o r this reason these Societies o r the B azaar w hich has been called into existence
b y the L an d e sa u ssc h u ^ (the C ouncil o f th e P rovince o f B ukovina), have o p en ed a
shop fo r the sale o f different objects o f hom e in d u stry , b u t are seld o m able to execute
large com m issions com ing from a b ro a d , s h o u ld delivery a t a fixed tim e be a c o n ­
d itio n o f the o rd er.

H O M E O C C U P A T IO N S .

T h e textile in d u stries o f the R o u m a n ian s an d R u th e n ian s o f B u k o v in a are alm o st


exclusively the w o rk o f th e fem ale p o rtio n o f th e p o p u la tio n . It is b u t rare th a t m en
are to be fo u n d w h o o ccupy them selves w ith w eav in g a n d em b ro id erin g .
T h e loom has its place in every hom e a n d co u n ts to the m o st in d isp en sab le o f the
h o u se h o ld g o o d s. E very m arriag eab le girl p rid es h erseif in spinning, w eaving,
m ak in g a n d em b ro id erin g every article o f h er o u tfit.
Finer o r coarser p lain linen as also b e a u tifu l-p a tte rn e d head -k erch iefs (stergare —
ru czn y k y ) 1 are w oven o f flax, hem p o r co tto n . T h ese h ead -clo th s are w o rn on festive
occasions a n d a t ch u rch by b o th w o m en a n d girls. F ro m th e w aste hem p a k in d o f
coarse sh ag m aterial (toi — w ereta) is w oven. T h e over d ress o f th e w o m en (catrin ta —
h o rb o tk a — opynka) co n sistin g o f an a p ro n o f b ro w n o r b la ck w oven m aterial in to
w hich g ay -co lo u re d stripes a n d som etim es even g o ld a n d silver lines are th re a d e d ,
is w oven on the loom as also th e b ro w n o r w h ite ro u g h sh ag m aterial o u t o f
w hich the m en's tro u se rs a n d the m antles fo r m en a n d w o m en are m ad e, a n d the
liv ely -p attern ed belts, b o th w id e a n d n a rro w , w o rn by b o th sexes (b rau , b rä n e t —
pojas, k rajk a), w allets, satchels (tra isträ — tajstra) a n d carp ets (läicere— kow erci).

N A T IO N A L D R E S S IN G E N E R A L .

A lth o u g h th e n atio n al dress o f b o th R o u m a n ia n a n d R u th e n ia n p easan ts in


B u k o v in a varies co n sid erab ly as re g a rd to th e d etails o f it, still on the w hole the
sam e costum e is affected b y b o th races.
T h e w om en w e a r a so rt o f long-sleeved chem ise (a tailed -b lo u se w o u ld b e tte r
describe it), reach in g b elo w th e knee, h eld in a t th e w a ist by a h an d -w o v en b eit som e
10 o r 15 cm w id e. A bove th is a s o rt o f sk irt is fo rm ed o f tw o ap ro n s o f d a r k h a n d -
w oven m aterial (catrin ta — h o rb o tk a ), th e u p p e r en d s being tu rn e d d o w n a n d k e p t in
place b y a w oven b a n d 4 o r 5 cm w id e w o u n d several tim es ro u n d the hips. W h e n
a t w o rk these ap ro n s are tu c k e d in a t th e w a ist to p rev en t th e w om en being encum -
b e re d by them . A w h ite w o v en -k erch ief serves as covering for the h ead . F o o t-g ear
1 In the use o f the foreign terms for the different objects the fo llo w in g order w ill be observed: first the Roum anian, then the
R uthenian and finally the H uzulian, in case this last has a special name for it. The horizontal line serves to separate these term s from
one another.

62
is only w o rn in w in tc r o r on g re a t occasions. A t such tim es h ig h -leg g ed yellow b o o ts
are in g re a t favour, som etim es h o w ev er richly o rn am e n ted leath er shoes are p referred .
In sum m er the m en w ear tro u se rs o f w h ite linen (ismene — portjanyci), in w in te r
w h ite o r b ro w n w oollen ones (berneveci, cioreci — haczi). O u tsid e these is a sh irt
reach in g to the knee a n d h eld in a t th e w aist b y a m u lti-co lo u red w oven o r leath er
b eit (brau, chim ir — pojas, czeres) from 15 to 20 cm b ro a d . T h e ir fo ot-covering
consists m ostly o f leath er san d als (opinci — postoly), som etim es h ig h -leg g ed b o o ts
are w o rn .
As h e a d -g e a r in w in te r a h ig h b ro w n o r b lack lam bskin cap is affected, in sum m er
coarse b lack feit h ats th e shape o f these v a ry in g in different d istricts. In the
R u th e n ia n plains on the P ru th a n d on th e C zerem osz the p easan ts p refer coarse
stra w h a ts w hich th ey them selves p la it. T h e y o u n g m en o rn am e n t theirs w ith all
so rts o f b ead -em b ro id ery .
T h e o u t-o f-d o o r g arm en ts w o rn by b o th th e R o u m a n ian s a n d th e R u th e n ian s is
th e sam e fo r b o th sexes. T h is consists o f a b lack o r b ro w n c o a t (sum an — sardak)
reach in g b elow the knee a n d m ad e in th ic k fo ld s w hich are a llo w e d to fall freely
from th e w aist. N e x t cornes a m antle o f w h ite sh a g m ade w ith a h o o d (m anta — m anta)
a n d finally th e indispensable sheepskin, th is b eing lo n g o r sh o rt, w ith o r w ith o u t
sleeves, acco rd in g to the p a rtic u la r ta ste o f th e ow ner.
T h e long-sleeved ones are called: cojocul — k o zu ch , zu p an , th e sleeveless ones: piep-
ta riu l — k ip ta r; the sh o rt sheepskins are k n o w n as: m in tean , cojocel — k o z u sz o k ; a n d
th e sh o rt sleeveless ones: b o n d ita — k ip ta ry e z o k .
T h ese sheepskins are w o rn w ith th e fü r p a r t inside» T h e skin is a d o rn e d w ith
O rnam ents o f re d leath er ap p licatio n o r g a y -c o lo u re d em b ro id ery w hich is d o n e by
the m en.
N o dress w o u ld be co n sid ered com plete w ith o u t th e w allet o r h an g in g b a g
(tra istra — tajstra) w oven o f b rig h t-h u e d co tto n s in v ario u s p a tte rn s. T h ese are w o rn
b y b o th sexes w hen g o in g to w o rk in th e fields o r to m a rk e t. T h e y serve b o th for
use a n d o rn am en t.
T h e costum es w o rn by the H u z u l m en differ so m ew h at from th o se w o rn by the
o th e r p easan ts. T h e sh irt w hich is likew ise an o u tsid e g a rm e n t is ra th e r sh o rt a n d
in ste a d o f the d a rk b u lk y w o o llen co at a sh o rt zouave is w o rn o rn a m e n te d w ith
b ra id -w o rk em b ro id ery , tu fts a n d c o lo u re d h a n d -m a d e b u tto n s. T h e ir tro u se rs (kra-
szeniaky) are m ad e o f b rig h t re d cloth, a fav o u rite c o lo u r w ith th e H u zu ls. In stead
o f the w oven w allets a n d b ag s the H u z u l m akes his o f le ath er (d u b iw k a) w hich he
th ick ly en cru sts w ith discs, stu d s o r o th e r m etal O rnam ents.
T h e ja c k e ts fo r b o th sexes am o n g the H u z u ls are th e sam e as th e R u th en ian s a n d
R o u m a n ian s, b u t in ste ad o f the w hite h an d -w o v en h ead-kerchiefs th e w om en p refer the
b rig h t-c o lo u re d la rg e -p a tte rn e d m a n u fa c tu re d ones (perem idka).
T h e H u z u ls, m ale a n d fem ale, w e a r le ath er san d als, th e w om en in a d d itio n
sw a th in g th e ir legs in w oollen cloths.
T h e above sk etch o f th e n atio n al d ress o f these p easan ts w hich m ay be ta k e n as typical,
has been given on b ro a d g en eral lines. T h e varieties o f it are so n u m ero u s th a t it
w o u ld le a d us to far to a tte m p t to describe it in d etail. M o reo v er th ey lie w ith o u t
th e p u rp o se o f this w o rk . T h e fo llo w in g o b serv atio n s w ill th erefo re be confined
exclusively to g iv in g exact d escrip tio n s o f su ch articles o f clo th in g as are o rn am en ted
w ith em b ro id ery .

T H E B L O U S E , P A T T E R N A N D O R N A M E N T A T IO N .

T h e ch ief articles on w h ich th e fem ale p o p u la tio n o f the B u k o v in a show th eir


fine feeling fo r a rtistic expression w ith th e ir needle are th e ir blouses o r long-sleeved
chem ises w hich are extrem ely rieh a n d ta ste fu l in o rn am en t. T h ese are o f tw o k in d s,

63
the best w o rn on S u n d ay s, h o lid ay s a n d festive occasions a n d th e every d a y ones.
T h ese differ b o th as to p a tte rn an d the a rra n g e m e n t o f th e em b ro id ery w o rk e d u p o n
them . O ne th in g h o w ev er th ey have in com m on, nam ely, the lo w er p a r t is m a d e o f
a m uch coarser linen th a n th e u p p e r one.
1. T h e b e s t b lo u s e (cäm esa — soroczka). A n en o rm o u s a m o u n t o f th o u g h t a n d
tro u b le is sp en t on th e blouse w o rn on S u n d a y s, h o lid ay s a n d festive occasions.
It is the w o m a n s m ost im p o rta n t article o f a ttire . It is very richly em b ro id e re d on
the shoulder-piece, the w hole len g th o f th e sleeve, b o th sides o f th e fro n t a n d on
the back. S om etim es n a rro w lines o f em b ro id ery are also w o rk e d on th e hem .
T h e p a tte rn o f th is blouse m ay be seen fig. 1; th e w id th is th e sam e b o th a t
th e to p a n d th e b o tto m (stan — sta n o k ; p o ale — p id ty czk a). It is g en erally from 1.40 to
1.60 w id e a n d as a ru le m ade o f three b re a d th s, som etim es even o f tw o o r fo u r. T h e
specim en given show s the o rd e r o f th e seam s o f one m ad e o f th ree b re a d th s; the
m ost u s u a l size. It is left o pen a t th e to p a n d th e b o tto m , a vertical slit being m ade
each side w here the sh o u ld er-p ieces ( a ltita — pleczeka, u staw k a) are let in. T o these
are jo in e d the sleeves (m äneci — ru k aw y ) as sh o w n on th e line b, c, d , e. T h e w h o le o f
th e to p is th en g a th e re d in big stitches w ith a s tro n g th re a d to form th e neck o f the
blouse w hich is th e n let flow freely its w hole len g th . a, b show s th e jo in in g o f the
shoulder-pieces to th e blouse.
A g u sse t d, e, f (pava — p a ch a — altedza) is let in u n d e r the arm in o rd e r to give
m ore p lay in m ovem ent. T h e sh o u ld er-p iece is from a h a lf to a th ird n a rro w e r th a n
the sleeve itself.
T h e ty p ical a rra n g e m e n t o f th e em b ro id ery o f th e sleeves a n d b o d y o f th e blouse
m ay also be seen on fig. 1, a n d in p a r t from th e illu stratio n .
T h e em b ro id ery on th e sh o u ld er-p ieces a n d sleeves o f th e b est blouse is a rra n g e d
in th e fo llo w in g m an n er from to p to b o tto m : T h e to p p a rt (altita — pleczeka) w hich
covers th e sh o u ld e r a n d p a rt o f th e u p p e r arm , show s tw o , th ree o r m ore stripes o f
em b ro id ery , a rra n g e d h o rizo n tally a n d se p a ra te d from one a n o th e r by fine sew n
co rd s (rum . m ascatele), th e w hole being b ro u g h t into relief by the b eau tifu lly
w o rk e d co n to u rs.
T h e m otive is as a ru le th e sam e fo r all the stripes b u t som etim es tw o different
m otives are ta k en , a rra n g e d altern ately .
T h e sh o u ld er-p iece is q u ite d istin ct from th e sleeve, it is alw ays em b ro id ered
sep arate ly a n d w h en finished is first jo in e d to the sleeve a n d th en sow n into the
blouse, as a lre a d y describ ed .
T h e h o riz o n ta l strip es on th e sho u ld er-p ieces are som etim es w o rk e d in one o r tw o
colours, b u t g en erally in m any colours. T h e fine sew n co rd s as also the co n to u rs
o f the sh o u ld er-p iece em b ro id ery are eith er fo rm ed o f g o ld a n d silver th re a d s o r
w ith g ilt o r p la te d m etal discs (fluturi — lilitke). T h e entire w id th o f this em b ro id ery
is from 10 to 20 cm.
T h e sleeve is jo in e d to the sh o u ld er-p iece. T h e u p p e r p a rt is em b ro id ered in
h o riz o n ta l strip es (increteala — m orszczynka) from 5 to 15 cm w ide a n d differs essen-
tially b o th in th e stitches u sed , p a tte rn , a n d m ore especially in the c o lo u rin g b o th
on th e sh o u ld er-p iece a n d the lo w er p a rt o f the sleeve; the design alw ays sh o w in g
som e geo m etrical form .
T h ese strip es are g en erally w o rk e d in one co lo u r a n d as a ru le in yellow . In th e
R u th e n ia n villages on the D niester th e y use green a n d in som e cases even black, blue,
w h ite, silver g rey o r re d . As m ay be seen from th e different p lates acco m p an y in g
th is w o rk th e y differ essentially n o t only as re g a rd s the design, b u t also in the
stitches u sed w hich are special to th is p u rp o se . H ere a n d there a seco n d ary co lo u r
is a d d e d fo r th e p u rp o se o f a c ce n tu atin g the chief m otive, either b y m eans o f c o lo u re d
c o tto n s o r g ilt a n d p la te d discs, c o lo u re d b e a d s etc. T h is last is especially fa v o u re d
b y th e H u z u ls, p late 67 : 3, 4,12 a n d o th ers. T h e m otives u sed in em b ro id erin g the
sleeve from th e h o riz o n ta l b a n d d o w n w a rd s th ro u g h o u t its entire len g th a re m a n ifo ld ;

64
there are tw o form s in vo g u e o f a rra n g in g them : 1. three stripes ru n n in g vertically
from to p to b o tto m o f th e sleeve b elo w th e h o rizo n tal b a n d ; these are all w o rk e d in
th e sam e design, fig. 2 1, o r th e m id d le strip e is especially b ro a d , those on eith er side
o f it b eing n a rro w e r a n d o f a less co m p licated p a tte rn , fig. 3 a n d 4. In such
cases the d esig n o f th e m id d le stripe (stalp — stow p) resem bles the b ran ch o f a tree,
from w hich to th e rig h t a n d left leaves a n d blossom s altern ately d ep en d . T o heig h ten
the effect, sm all single O rnam ents are e m b ro id ered b etw een the em p ty fields o f the
single b ranches. T h e sm aller vertical stripes (m ärginari — w elanky) are either w o rk e d
in a co n tin u o u s design o r are fo rm ed o f single O rnam ents p la c e d loosely to g e th er.
T h e seco n d m an n er o f o rn am e n tin g the sleeve show s several (from 5 to 7) oblique
ru n n in g stripes either all o f th e sam e design, figs. 5 a n d 6 , o r o f different ones.
T h e sleeve em b ro id ery is th ro u g h o u t alw ays b ro a d e r th a n th a t o f the sh o u ld e r­
piece.
T h e sleeve is m o stly g a th e re d in a t the w rist o r it is finished off w ith d ra w n -th re a d
w o rk (gäurele — cerka).
T h e fro n t a n d b a c k o f th e blouse are e m b ro id ered in n a rro w stripes, th e design
is th e sam e as above it eith er b eing fo rm ed o f co n tin u o u s o r single m otives loosely
p la ced to g e th e r. T h is la tte r form is em p lo y ed in m any villages to o rn am e n t the hem
o f th e lo w er p a r t o f the g arm en t.
T h is m an n er o f o rn am en tin g th e best b lo u se is especially ch aracteristic fo r the
R o u m an ian s a n d R u th e n ian s o f the plains. It varies so m ew h at w ith th e H u z u ls, w h o
prefer the sam e design fo r the sh o u ld er-p iece (ustaw ky), the u p p e r h o riz o n ta l b a n d
o f the sleeve, th e sleeve itse lf a n d also th e stripes on the fro n t o f th e blouse, as
m ay be g a th e re d from th e illu stra tio n figs. 7 a n d 8. In fig. 7 th e sam e d esig n a n d
m anner o f d is trib u tin g is everyw here p resen t. In fig. 8 th o u g h th e ch ief m otive is
the sam e, it has been given a n o th e r form by the a d d itio n o f fu rth e r ones.
D eviations from th is general rule m ay often be observed as sh o w n fo r exam ple in
fig. 9, w here the sam e o rn am en t is to be seen on the u p p e r h o rizo n tal stripes on
the sleeve as are ty p ical o f th e blouses o f th e R o u m an ian s a n d R u th e n ian s o f the
plains, o r fig. 10, w here besides the stripe itse lf th e shoulder-pieces a n d sleeves
also sh o w different designs. B u t these are exceptions to the general rule.
T h e sleeve em b ro id ery on the H u z u l blouses is alw ays o f th e sam e w id th as
th a t o f th e sh o u ld er-p iece a n d m uch m ore closely w o rk e d th a n th o se o f th e o th e r
p easan ts. T h e single vertical o r oblique stripes are eith er a rra n g e d closely to g e th e r
or th e w hole surface is covered w ith a loosely jo in e d co n tin u o u s n e u tra l p a tte rn ;
to th e rig h t a n d left o f th e sleeve-design a sm all vertical stripe fo rm ed o f tin y ro settes
o r zigzags serve as a finish (figs. 7 to 10).
S uch sleeves as are em b ro id ered th ro u g h o u t th e ir w hole le n g th are p o p u la rly
te rm e d "p a in te d “ (pysani); b u t th ey are rare a n d only to be fo u n d am o n g th e
w ell-to -d o people. G enerally sp eak in g th e em b ro id ery is re stric te d to th e s h o u ld e r­
piece a n d th e h o riz o n ta l b a n d on th e u p p e r p a r t o f th e sleeve, to w hich are a d d e d
single O rnam ents as a k in d o f finish, as m ay be seen in fig. 11.
T h e sleeves o f th e blouses o f th e H u z u l w om en are finished off a t the w rist by
d ra w n -th re a d w o rk to w hich a n a rro w em b ro id ered stripe is jo in e d so as to form a
so rt o f cuff.
T h e p a tte rn o f all th e blouses o f th e H u z u ls is exactly th e sam e as th a t o f the
b est blouses o f th e R o u m a n ian s a n d R u th e n ia n s o f th e plains.
2. T h e e v e r y - d a y o r w o r k i n g b lo u s e (cam esoi — chlopianka) differs essentially
b o th in p a tte rn a n d in d e c o ra tio n from th e b est one.
T h e p a tte rn m ay be seen in fig. 12.
T h e u p p e r p a rt o f th e b lo u se (stan — stan o k ) is m ade o f one length, a piece being
c u t o u t fo r th e neck w hich to g e th e r w ith th e o p en in g in fro n t is ju s t large en o u g h
for th e h e a d to pass th ro u g h . H ere th ere is no shoulder-piece, th e sleeve being
1 In the illustrations on ly the upper part o f the blouse is show n.

65 9
sow n d irect into the b o d y o f the b louse. A d d e d w id th is given by the le ttin g in o f
h a lf a w id th (clini — klyny) on either side. In ste a d o f th e rieh o rn a m e n ta tio n on the
shoulder-piece o f the festive b lo u se only a sm all strip e is w o rk e d (pe um eri — k o lo
rubeia) ju s t w here the sleeve is sew n in. T h e chief a tte n tio n is given to th e sleeve
itself on w hich a vertical stripe a n d som etim es even a b ro a d e r m id d le strip e a n d tw o
sm aller ones on eith er side are a d d e d . A sm all b a n d o f em b ro id ery is also w o rk e d
on the fro n t a n d b a c k o f the blouse a n d finally th e o p en in g on th e fro n t o f it is w o rk e d
w ith a n a rro w b o rd e r. At tim es in a d d itio n to th is em b ro id ery the b lo u se is fu rth e r
o rn am e n ted by single m otives d is trib u te d on th e sleeve a n d on th e hem o f the
g arm en t.
In som e o f the R u th e n ian villages th e ev ery -d ay b lo u se is e m b ro id ered in large
single O rnam ents, plates 56, 57, 61, a rra n g e d sym m etrically to g e th e r in th rees o r fo u rs
on either side o f the opening; in such cases th ere is no em b ro id ery on th e sleeves
a n d o th er p arts.
T h e sleeves o f the every-day b lo u ses are m ad e loose, so as n o t to be in th e w ay
w hen a t w o rk . T h o se o f the H u z u ls are only e m b ro id ered in a single c o lo u r on the
shoulder-piece in stripes one above th e o th e r a n d th ey are alw ay s g a th e re d in a t th e
w rist.
In m any d istricts th e m en sh irts are either e m b ro id e re d in w h ite o r in colours.
T h is is especially th e case w ith th o se o f th e H u z u ls a n d th e R o u m a n ian s o f the
m o u n tain o u s p a rts o f th e S o u th , b u t very rarely on th o se d w ellin g in th e plains.
T h e y are em b ro id ered in n a rro w strip es on th e collar (guler — szupak), on th e
sh o u ld ers, a t the edge o f th e o p en in g fro n t, a t th e b o tto m o f th e sleeve a n d on
the tail o f the sh irt (fig. 13).
T h e shirts w o rn by th e H u z u ls are in a d d itio n som etim es o rn a m e n te d w ith n a rro w
o r b ro a d stripes o f d ra w n -th re a d w o rk (fig. 14).

T H E H E A D -K E R C H IE F .

A n o th er article o f d ress w hich th e p e a sa n t w om en d e lig h t in o rn am e n tin g w ith


em b ro id ery is th e h e a d - k e r c h i e f w hich is called s te rg a r — ru czn y k .
In th e w eav in g o f these on th e loom , these w o m en sh o w a fine sense fo r artistic
effect in the m an n er in w hich the v ario u s p a tte rn s are b ro u g h t into relief from the
sm o o th b a c k g ro u n d . In m any d istricts, especially in D o rn a a n d th e s u rro u n d in g p a rts
these h ead -k erch iefs are also o rn am en ted w ith b e a u tifu l-p a tte rn e d em b ro id ery a rra n g e d
either in p lain o r ob liq u e stripes a n d as a ru le w o rk e d b o th sides alike. Specim ens
o f these are sh o w n on p la tes: 1: 7, 8, 14, 2 : 1, 2, 3, as also on fig. 15.
T h ese h ead -k erch iefs likew ise serve fo r d eco rativ e p u rp o ses, th ey are d ra p e d u n d e r
th e sacred im ages ever p resen t in the hom e as in the ch u rch ; a so m ew h at sh o rte r
k in d m o stly h o w ev er only o rn a m e n te d a t th e en d s w ith w oven stripes are com m on
in th e S o u th as w in d o w d ra p e ry .

T H E „N A FR A M A — SZY RY N K A “.

T h e „ n a f r a m a — s z y r y n k a “ is a sm all h a n d k e rc h ie f o f w oven linen from 50 cm to


6 0 cm square, o rn a m e n te d w ith em b ro id ery a t th e corners, the p a tte rn s being either
g eom etrical o r co n v en tio n al p la n ts, w hile the hem s are sow n w ith b rig h t-c o lo u re d
co tto n s. T h ese „ h a n d k e rc h ie fs“ are carefully fo ld e d a n d th en ta c k e d so th a t th e fo u r
corners m eet to g e th e r, these being fu rth e r d e c o ra te d w ith co lo u re d tu fts. See fig. 16
a n d the p a tte rn s p la te 28 : 20, 22, 38 : 30, 34, 42 : 24, 43 : l, 3, 27, 31, a n d others.
T h ese „ h a n d k erc h iefs“ are th e love gifts o f th e village m aidens to th e ir b rid e g ro o m s
w h o w ear them g racefu lly a rra n g e d in th e ir b e lts a t th e m arriage cerem ony a n d follow -
ing festivities. T h e p easan ts still keep u p th e b e a u tifu l ancient cu sto m o f placing
th e b re a d a n d salt on these „h an d k erc h iefs“ w hich are invariably offered to every
g u e st on his Crossing th e th re sh o ld .
T h e y are n o t in freq u en tly to be seen o rn am e n tin g th e w alls o f th e living-room
being h u n g ju s t b elow th e sacred im ages.

FÜ RS.

A nother form o f em b ro id ery w hich how ever strictly sp eak in g ca n n o t be co n sid ered
as a hom e in d u stry fo r it is only m ad e to special o rd e r a n d a t a certain fixed price;
nevertheless has its place here. T h is is th e d e c o ra tio n o f th e sh o rt sheepskin ja c k e t,
w ith o r w ith o u t sleeves, w hich is invariably d o n e b y m en, village a rtists w h o jo u rn e y
from village to village d w ellin g u n d e r th e ro o f o f th e ir em ployers d u rin g th e tim e
occu p ied in executing th e o rd e r.
T h is co rresp o n d s to th e o ld cu sto m once com m on everyw here o f itin erary jo b w o rk
do n e in th e tim e o f the ancient g u ild s o f th e W e s t.
T h ese sheepskins are invariably o rn am e n ted w ith co n v en tio n alised m otives from
flow ers a n d leaves a rra n g e d in a g re a t v ariety o f com bin ations, in b o u q u e ts o r singly
o r to form a so rt o f b o rd e r (fig. 17). N a tu ra lly th is em b ro id ery is m uch co arser th a n
th a t on the blouses a n d o th e r linen articles.

T H E E M B R O ID E R Y .

C ertain characteristic m om ents d istin g u ish th is p e a sa n t em b ro id ery from th a t o f


schooled w o rk . F irstly w hile in th e la tte r th e three fingers are u se d in h o ld in g the
needle a n d th e stitches are alw ays d ra w n t o w a r d s th e p e r s o n w o r k in g , the p easan t
w o m an w h o never uses a thim ble, h o ld s th e needle betw een th e forefinger a n d th u m b
a n d p ro d u c e s th e d esired stitches by d ra w in g it a w a y f ro m h e r. F u rth e r she has no
aids to h er w o rk , fo r she never uses canvas o r p a tte rn s o f an y k in d . She w o rk s d irec t
u n to th e m aterial sp en d in g an en o rm o u s am o u n t o f tim e a n d tro u b le in c o u n tin g
th e th re a d s, b u t it is ju s t this exaetness w hich lends so h ig h a value to th e em b ro id ery
d o n e b y th e B u k o v in a w om en.
Som etim es th e em b ro id ery is w o rk e d on th e rig h t side, som etim es on th e w ro n g
(pe d o s — nezini), th e la tte r b ein g extrem ely difficult a n d la b o rio u s for th e stitches are
so p la ced to g e th e r th a t th ey seem to be w oven in to th e m aterial. Specim ens o f such
em b ro id ery are sh o w n on p lates 4 : 19, 21, 27 : 16, 21, 30 : 13 a n d 16, a n d others.
T h e h ead - a n d h an d k erch iefs are m o stly w o rk e d b o th sides alike, th a t is to say,
in such a m an n er th a t it is im possible to d istin g u ish th e rig h t from th e w ro n g side.
P lates 1 : 8, 11, 14, 17, 2 : l, 2, 3, 43 : l, 3, 27, 31, a n d o th ers.
In som e villages it is th e fashion to use m any th re a d s in em b ro id erin g so th a t
th e o u tlin es are alm o st im perceptible a n d th e d esig n only m ad e a p p a re n t by the
effects o f lig h t a n d sh ad e c a u sed b y th e stitches them selves. T h is m ay be observed
on th e p a tte rn s p la te 6 : 1, 3, 8, 12, a n d o th ers, w here the outlines a p p e a r q u ite
d istin c t in th e d ra w in g , b u t are in reality b u t b lack surfaces; it needs close scru tin y
to m ake th em o u t.
F o r em b ro id erin g silks, co tto n s a n d w o o ls are favored.
T h e v ariety o f stitches sh o w n in these em broideries is a sto n ish in g ; in th e execution
o f any p a rtic u la r piece th e w o rk e rs are b o u n d to no h a rd a n d fast rules, each choses
h er o w n m e th o d o f carry in g o u t h er design, a n d it is exactly this q u a lity w hich lends
so g re a t a charm to th e B u k o v in a em broideries.

67
D R A W N -T H R E A D W O R K .

In a d d itio n to em b ro id ery the p easan ts freq u en tly o rn am e n t th e ir b lo u ses a n d


h ead-kerchiefs (gäurele — cyrky) w ith d ra w n -th re a d w o rk , either b y p la itin g th e th re a d s
a n d catching them to g e th e r w ith w hite o r co lo u re d co tto n s a n d so fo rm in g ta ste fu l
p a tte rn , o r b y w o rk in g into the th re a d s som e lovely one d o n e in satin stitch ;
som etim es b o th th e w a rp a n d w eft are c u t o u t a n d free p la y given to th e creatin g
o f m an ifo ld in tricate O rnam ents acco rd in g to th e in d iv id u al ta ste o f th e w o rk e r (fig. 18).

B E A D -W O R K .

B ead -w o rk is a n o th e r favorite m eans o f expressing artistic fancy. T h is is d o n e


w ith needle a n d th re a d the technic being th e sam e as th a t u se d by th e an cien t
E g y p tian s. T h is form o f hom e in d u s try is p ra c tise d all over B ukovina. It is m ad e in
b a n d s o f different w id th s, b o th b ro a d a n d n arro w , either plain o r w ith zigzags alo n g
the one side, co lo u re d b ead s are alw ays u se d a n d w ith a fine re g a rd fo r h arm o n io u s
com binations. T h ese b a n d s are w o rn as h air O rnam ents a n d as necklaces. T h e
village sw ain a d o rn s his h a t w ith these b e a d trim m in g s. T h e d esig n o f th is w o rk
is alw ays geom etrical (fig. 19).

C H O IC E O F C O L O U R S .

T h e colours fav o red by th e p e a sa n t em broideresses are b lack , w h ite, crim son,


verm ilion, chrom e-yellow , o ran g e, blue a n d green, th e la st th ree in b o th lig h t a n d
d a rk shades. In th e ir choice o f these th e y are very conservative. H o w e v e r th e y show
th e ir inh erent feeling fo r h arm o n io u s c o lo u r effects by th e m an n er in w h ich th ey
place the v ario u s hu es in ju x ta p o s itio n to one a n o th e r; th is is th e m ore rem a rk a b le
w hen w e co n sid er th a t th e y have h a d ab so lu tely no sy stem atical sch o o lin g in th e ir
arts a n d crafts.
T h e h o lid a y b lo u se executed as it is in g o rg e o u s hues, is m o st fascin atin g a n d
y e t restfu l to th e eye, it is in d e ed a ch arm in g sig h t to see a n u m b e r o f these p e a sa n t
girls clad in these p ic tu resq u e g arm en ts. T h e b a n d o f e m b ro id ery on th e u p p e r p a rt
o f th e sleeve is alm o st in v ariab ly yellow , th e v aria tio n s b ein g re d a n d w hite,
o r only red , o r b lack , it im presses us w ith its q u ie t b e a u ty especially w h en c a rrie d
o u t entirely in b lack .
T h e every-day b lo u se is as a ru le w o rk e d only in one co lo u r, a t tim es in tw o , b u t
never m ore th a n th re e ; in th e first case b lack , re d o r blue is chosen, in th e second,
b la ck a n d re d a n d in th e th ird b lack , re d a n d yellow . G reen, except in th e d istric t
o f Z a sta w n a in th e N o rth w here even th e h o riz o n ta l strip e on th e u p p e r p a rt o f the
sleeve is w o rk e d in th is co lo u r, is rarely fav o red a n d w h en so, only to fill o u t
sm all spaces a n d even th en a lte rn a tin g w ith blue.
It is in terestin g to note th a t in som e d istric ts th e b rid a l b lo u se only show s a sm all
p a tte rn on th e sh o u ld er-p iece w hich is alw ay s d o n e in red , th e sleeves, b a c k a n d
fro n t b eing carrie d o u t either entirely in re d o r re d a n d w h ite.
P a tte rn s w hich d o n o t d e p e n d solely on th e o u tlin es fo r th e ir artistic effect b u t
have th e spaces entirely filled in w ith em b ro id ery o f v ario u s co lo u rs are k n o w n as
„filled u p “ p a tte rn s (im plute — zapow neni).
T h e preference w hich th e H u z u ls sh o w fo r re d is very m a rk e d in th e ir em b ro id eries;
b lack , yellow a n d g reen are only u sed to a very sm all extent, b la c k especially fo r
th e outlines, yellow a n d green fo r filling u p th e sm all spaces; th e use o f o th e r
co lo u rs is q u ite exceptionable.

68
D Y E IN G .

In fo rm er tim es a n d to som e ex ten t even n o w th e p easan ts d y e d th e ir o w n y arn s


a n d co tto n s. For this p u rp o se leaves, blossom s a n d th e b a rk o f different p la n ts w ere
u se d w hich w ere g a th e re d in the w o o d s a n d m ead o w s a t p a rtic u la r seasons o f the
y ear. T h ese w ere th en d rie d a n d m ixed to g e th e r as req u ired , certain m inerals b eing
u s e d in th e p re p a ra tio n o f som e o f the dyes.
T h e co lo u rs o b ta in ed from these n a tu ra l dyes are q u ite p erm a n en t a n d o f a fine
w a rm th o f to n e ; th e freshness a n d b e a u ty in th e o ld pieces o f em b ro id ery w hich
have been h a n d e d d o w n to us, aro u ses o u r a d m ira tio n a n d asto n ish m en t.
It w ill be le ad in g to o far to give all th e different recipes th en in use a n d to a
certain ex ten t even now , o r to give a d etaile d acc o u n t o f th e w earisom e m an ip u latio n s
in th e p re p a ra tio n o f th em ; fo r in a d d itio n to th e a c tu a l w o rk o f p re p a ra tio n itself,
m agic charm s a n d in can tatio n s a n d all k in d o f su p erstitio n s p la y th e ir roll. N ever-
theless it m ay be w ell to re c o u n t a few o f the m o st im p o rta n t o f th e m e th o d s 1.
Y ellow : F o r th e p re p a ra tio n o f th is co lo u r d y e rs -b ro o m (genista tin cto ria ;
d ro b itä — zanow at) is u sed . T h is is g a th e re d a t th e en d o f J u n e w hen th e p la n t is in full
bloom , in fine d ry w eath er, a n d th en d rie d in a w in d -still sh a d y place* G re a t care
m u s t be ta k e n th a t none b u t p erfect-co lo u red blossom s be u se d in th e m a k in g o f
th e dye, fo r v a rie g a te d ones w o u ld influence th e effectiveness o f th e co lo u r. T h e
b lo sso m s m u st be p ic k e d a n d all fu rth e r p re p a ra tio n s m ad e w ith perfectly clean h an d s
a n d p la ced in clean vessels, fo r the least trace o f any acid w o u ld q u ite spoil it. T h e
d rie d leaves are th en b o iled in p u re w a te r a n d afte r th e m ixture has so m ew h at cooled,
a little p o w d e re d alum , 2 o r 3 pinches, is a d d e d . T h e y a rn is th e n p laced into the
liq u id w hich is ag ain b o iled . In th is w ay th e th re a d s w ill be o f q u ite a lig h t yellow
co lo u r. S ho u ld a d a rk e r sh ad e be re q u ired , in ste ad o f p u re w a te r th a t in w hich
b e e t-ro o t (borszcz) has been boiled, is used*
O ra n g e : F o r th is th e sm all th in leaves a n d yellow bloom o f th e p u rp le osier (salix
p u rp u re a ) o r som e o th e r k in d o f osier is g ath e re d , the sam e p recau tio n s b eing ta k e n
as a lre a d y observed. T h e se w h en d rie d are b o iled in p u re w a te r w ith th e a d d itio n
o f a little alum , th e m aterial is th e n p laced in th e liq u id w hich is ag ain allo w ed to
boil. S h o u ld th e co lo u r n o t be d a rk e n o u g h it m u st be reboiled.
R e d dye is m ad e o f th e leaves a n d th e b a rk from th e crab -ap p le as also from the
leaves a n d b lossom s o f th e com m on m a rsh -m arjo ram (origanum vulgare) (sovärv —
m atery n k a) w hich are p re p a re d in th e fo llo w in g m an n er:
A fter th e b a rk o f th e crab -ap p le has been d rie d in th e sun, it is b o iled in w a te r
a n d stra in e d . T h e leaves are d rie d in th e sh ad e a n d tw o p a rts o f th e crab-apple leaves
ta k e n to one p a r t o f th e d rie d leaves a n d b lossom s o f th e m arsh -m arjo ram . T h ese
m u st be w ell m ixed to g e th e r a n d ru b b e d w ith th e h a n d s, p laced in a w o o d e n vessel,
co v ered w ith th e liq u id o b ta in e d from th e crab -ap p le b a rk a n d left to s ta n d 3 o r 4
d ay s. A t th e e n d o f th is tim e th e m ix tu re m u st be b eaten fo r an h o u r tili a scum is
fo rm ed every d a y fo r nine d ay s, th e n it m u st be b o iled w ith a little alum , left to cool
a n d th e d y e is re a d y fo r use. T h e y a rn o r c o tto n w hich m u st prev io u sly have been
w a sh e d , is p la ced in th e liq u id , th e w h o le is th en p u t in to a clean vessel, b o iled one
o r m ore tim es a c c o rd in g to th e sh ad e o f re d req u ired .
In fo rm er tim es th e re d w as alm o st alw ay s g a in e d from th e sum ach (rhus cotinus)
R o u m a n ia n scum pia, w hich w as b ro u g h t in larg e q u an tities from th e n eig h b o u rin g
P rovince o f M o ld a v ia a n d in tro d u c e d in to B u k o v in a a n d G alicia as an article o f tra d e .
B lue dye is m ad e b y d isso lv in g blue vitriol in nitric acid a n d b o ilin g as m uch as
is re q u ire d o f th is so lu tio n in a co p p er vessel w ith th e a d d itio n o f a little alum .
T h e w h ite y a rn is th e n p la c e d in th e blue liq u id w hich is again b o iled th e resu lt
b ein g a lig h t blue. S h o u ld a d a rk e r sh ad e be re q u ired , th e liq u id m u st be reboiled
‘ Professor Marian, Suczaw a, has published an exact account o f the m ethods o f d yein g follow ed by the Roum anians: Chromatica
poporului rom anu de S. Fl. Marianu, Bucuresti. 1882. Tipografia academiei rom ine.

69
tw o o r even m ore tim es tili the rig h t co lo u r h a d been o b ta in e d . T h e m aterial is
afte rw a rd s w ash ed in riv er-w ater a n d th en d rie d . A n o th er a n d less agreeable w ay
o f o b tain in g a fine blue co lo u r consists in allo w in g h u m a n u rin e to s ta n d several
d ay s in a vessel, then strain off the clear liq u id , place in it a piece o f P ru ssian blue
tie d up in a piece o f ra g a n d let it s ta n d fo r several d a y s tili th is has becom e so ft
en o u g h to be easily dissolved. In the m eantim e a little alum s h o u ld be a d d e d to the
liq u id . In this th e m aterial is th en p laced a n d left to s ta n d tw o o r th ree d a y s w hen
it is ta k e n o u t, w ell w ash ed a n d d rie d in th e air. I f th e c o tto n is to o p ale it m u st be
ag ain p la ced in the liq u id a n d left to s ta n d tili it is o f th e sh ad e re q u ire d .
B lack is p re p a re d from the fresh b a rk o f th e y o u n g a ld e r; th is m u st be b o iled in
w a te r a n d blue vitriol a n d com m on salt d isso lv ed in th e liq u id in w hich th e m aterial
to be d y e d is th en bo iled ; it is a fte rw a rd s w a sh e d in riv er-w ate r a n d left to d ry in
th e air. T h e leaves o f the w a ln u t tree m ay also be u se d fo r o b ta in in g b la c k dye.
T h e o th e r colours — green, lilac, b ro w n , etc. are m o stly o b ta in e d b y d y ein g tw ice.
F o r exam ple green is o b ta in e d by p u ttin g th e y ello w y a rn in th e b lu e m ix tu re, lilac
b y dy ein g the re d y arn in th e blue liq u id etc.
So m uch for the n a tu ra l dyes w hich w ere fo rm erly everyw here in com m on use,
b u t n o w only so in exceptional cases«
In those d ay s w hen th ere w as no in d u s try in B u k o v in a w o rth m en tio n in g a n d
the p easan t failing any o th e r m eans o f earn in g m oney exclusively o ccu p ied him self
in h u sb a n d ry , en o u g h tim e rem ain ed b o th fo r h im self a n d th e fem ale m em bers o f
his fam ily fo r hom e o ccu p atio n s a n d co n seq u en tly th e a r t o f d y ein g c o u ld be
fo stered . N o w how ever, in consequence o f th e co n tin u a l g ro w th o f m an u factu ries,
the tim e a n d stre n g th o f the p e a sa n t p o p u la tio n is m ore s o u g h t a fte r a n d p a id fo r
a t a h ig h er rate, on th e o th e r h a n d railw ay s from every d irec tio n b rin g th e p ro d u c ts
o f m o d ern in d u s try from o th e r p a rts , a m o n g these very g o o d chem ical dyes a n d
even d y e d y arn s, to th e m o st d is ta n t villages; th e use o f n a tu ra l dyes is g ra d u a lly
d y in g o u t, the p easan ts b ein g c o n ten t w ith b o u g h t chem ical ones, w h en possible
th ey even p refer to b u y re a d y -d y e d y arn s.
N evertheless th e sa d fact c a n n o t be d en ie d th a t b y u sin g these u n fo rtu n a te ly the
value o f th e em broideries a n d m uch o f th e ir o rig in ality w hich d e p e n d e d on th e b e a u ty
a n d d u ra b ility o f th e co lo u r, is g ra d u a lly d ecreasin g .

T H E D E S IG N S .

1. G e n e r a l c h a r a c t e r i s t i c s o f th e d e s ig n s ; p o p u l ä r n a m e s f o r th e p a t t e r n s .
A m ong th e rieh tre a su re s o f th e B u k o v in a d esig n s tw o special form s are p ro m in e n t
on acco u n t o f th e ir m an ifo ld ap p licatio n s: th e geom etrical a n d p la n t m otives. T h e
form er is alm o st th e only one u se d b y th e H u z u ls as m ay be g a th e re d from illu ­
stratio n s 62 to 75, w h ere th is form is u sed on every p a rt o f the em b ro id ery on the
blouse. It is also h ig h ly fa v o u re d b y th e R u th e n ia n s o f the plains a n d the
R o u m an ian s, as m ay be seen from th e b a n d o f em b ro id ery o rn am e n tin g the u p p e r
p a rt o f th e sleeve, w h ere th e d esig n is alw ay s geo m etrical; th is form is som etim es
p resen t on th e em b ro id ery o f th e sh o u ld er-p iece, m ore rarely so on th e lo w er p a r t
o f th e sleeve. T h e g eo m etrical o rn a m e n t is u se d either as a n e u tra l u n o u tlin e d
surface p a tte rn , in rh y th m etical ro w s o r in single m otives in q u a d ra tic a l, rh o m b ical,
h ex ag o n al o r o cta g o n a l ro settes.
T h e p la n t m otive in th e B u k o v in a em b ro id ery is as freq u en t as th e geom etrical
a n d it is asto n ish in g h o w large a v ariety o f these designs the p e a sa n t w om en com bine:
trees o f all k in d s, b ranches, p la n ts, leaves, blossom s, flow ers a n d fru its, m ore o r less
tru e copies o f the n a tu re s u rro u n d in g them , j u s t as th ey are im ag ed on th e ir m inds,
fo r exam ple, the o ak , the fir, th e ap p le-tree, rose, p o p p y , plum , cucum ber, beans, etc.
M an y o f the designs h o w ever are th e o u tco m e o f th e ir ow n lively p h an tasy .

70
T h e anim al w o rld is also frequently rep resen ted in the em broideries, th e horse, d o g ,
d u c k , hen, chicken a n d o th e r dom estic anim als; the sto rk , serpent, beetle, w orm ,
sp id er, fly, etc. Som e Ornam ents are k n o w n by such nam es as: fro g s-fo o t, hares-ears,
a n d so on, w ith o u t th eir in any w ay resem bling these p a rts o f the anim als.
A g ric u ltu ra l im plem ents, things used in w eaving o r o th er objects in every d a y use
are also ta k e n as m otives for em broidery, for exam ple: the la d d er, rak e, sh u ttle, com b,
h orse-shoe, etc. Very frequently objects u sed in the church service a n d fo r o th e r
relig io u s p u rp o se s also serve as m otives, for instance: a religious house, the
church, th e cross in v ario u s form s, the chalice, etc. T h e h u m an figure has no p a rt ir*
th e p e asan ts' em broideries, y et some are nam ed after persons, such as: popcziki (little
priest), chlopcziki (little p easan t boy) in spite o f the fact th a t th is special p a tte rn bears
no resem blance to these personages.
D esigns ta k e n from n a tu re are never tre a te d from the realistic p o in t o f view b u t
m ore o r less conventionally, a n d it is exactly in this ch aracterisatio n th a t w e can ju d g e
b e st o f th e rig h t feeling for form an d the gift o f p lastic re p resen ta tio n in h eren t in
these p easan ts.
D esigns w h eth er geom etrical or p la n t are alm ost alw ays ex ecu ted on th e surface;
exceptions are very seldom to be m et w ith such as are sh o w n on p lates 18 : 12, 6 2 :7 ,
65 : 1, 66 : 7, w here the interlacing o f single p a rts has been tre a te d plastically.
M o st o f th e p a tte rn s favored are tra d itio n a l a n d have been h a n d e d d o w n u n a lte re d
from g en eratio n to generation, even to o u r ow n day.
Som e how ever have in the course o f tim e gone th ro u g h m any changes b o th as to
form a n d co lo u r ow ing to fact th a t m any o f the em broideresses have trie d to lend
in d iv id u a lity to th eir w o rk , m ayhap a m om entary im pression o r th e ou tco m e
o f th e ir en d eav o u rs to create som ething original, fo r it is the p a rd o n a b le am b itio n
o f th e p e a sa n t w om en to com pose w ith th eir needles som e p a tte rn different from any
o th e rs to be fo u n d in the village. T h is desire has in o u r tim e show n itself in a q u ite
p ecu liar m an n er o f conceiving designs; a girl p erh ap s goes to a fair in a n eig h b o u rin g
village, is a ttra c te d by the em broidery w o rn by som e village b e a u ty from an o th e r
d istric t, curries friendship w ith her, is allo w ed to exam ine the p a tte rn , stu d ie s its
form s, co u n ts the nu m b er o f crosses a n d stitches a n d as soon as she gets hom e tran sfers
it from m em ory to the linen. W h a t she m ay have fo rg o tte n w ill be la te r a d d e d
to it, p erh ap s even au g m en ted by som e p erso n al note, h er am b itio n is satisfied a n d
a t th e sam e tim e a new p a tte rn has been m ade, a V ariation from som e p rev io u s one.
In th is w a y m uch o f the originality o f the designs w hich have been p reserv ed so
carefu lly in th e different villages o r even in the sam e parishes g ra d u a lly d isap p ea rs.
As m ay be g a th e re d from the exam ples alre ad y given, a larg e n u m b er o f th e p a tte rn s
are k n o w n b y special nam es, here too it is a case o f tra d itio n as w e learn from m any
o f th e o ld p e a sa n t w om en w ho w hen a sk e d as to the orig in o f th e nam e o f one o r th e
o th er, generally an sw er th a t they w ere so called b y th e ir m o th ers a n d g ra n d m o th e rs.
M an y p a tte rn s are tran sferred th ro u g h m arriage from one village to an o th e r a n d in
th is m an n er becom e in a w ay native to the fresh soil. H o w ev er th e y still b e a r the
nam e o f th e place o f th eir origin, for exam ple: „ m a h a la n sk i“ , „ c z a h o rsk i“ (th at is from
M ah ala , o r C zahor). A m ong the R u th en ian s the general term „ w o lo sk ie“ (R oum anian)
is often given to the p attern s u sed by them .
A larg e n u m b er o f these o ld nam es have p asse d into oblivion, on th e o th e r h a n d
m an y have been revived a n d as far as possible these have been collected a n d given
in th e lists, w hich co rresp o n d to the tables a t th e en d o f th is w o rk . It is a m o o t
p o in t as to w h eth er these nam es arose from th e needle rep resen ta tio n s o f certain
d esig n s o r th e designs them selves gave rise to th e nam es, it is easy to find p ro o fs
fo r eith er o f these suppositions.
2. H i s t o r i c a l re v ie w ; o r ig in o f th e o r n a m e n t. T h e orig in a n d th e g ra d u a l
d ev elo p m en t o f the B ukovina peasant's a rt is veiled in o b scu rity , fo r w e have no
w ritte n d o cu m en ts o f olden tim es w hich can th ro w lig h t on th e subject. Even in the

71
acco u n ts given by G eneral E nzenberg a t th e tim e o f th e annexion o f B u k o v in a by
A u stria, a w o rk in all o th e r respects so very th o ro u g h a n d w hich gives a full d escrip tio n
o f the la n d a n d its in h ab itan ts, no m ention is m ad e o f th e n a tio n a l d ress w o rn by
them o r o f th e ir o ccu p atio n s.
N evertheless w e m ay assum e th a t th e h o u se h o ld o ccu p atio n o f th e p easan ts of
the B u k o v in a in textile in d u stries w h eth er w eav in g o r em b ro id erin g , m u st have
been native to th e soil fo r h u n d re d s o f years. A u th o rities such as A. R ie g e l1 a n d
M ichael H a b e r la n d t2 have b o th expressed this o p in io n a n d a c c o rd in g to th e researches
o f th e fo rm er it seem s n o t a t all im possible, nay, even p ro b ab le th a t th e p e a sa n t a rt
o f o u r province d ates from a m uch earlier tim e, b efore th e tw o races (R o u m a n ian a n d
R u th en ian ) d w e lt in th is p a rt, th a t its ro o ts m a y be tra c e d to th e tim e o f th e la te r
R o m an em pire.
In th e face o f the h isto rical fact th a t B u k o v in a w as once th e m o st N o rth e rn p a r t
o f th e o ld R o m an province o f D acia, a n d fu rth er, in consequence o f th e circum stance
th a t a large n u m b er o f such „ m o tiv e s “ are to be fo u n d in th e B u k o v in a designs, w hich
R ie g l3 m entions as ch aracteristic fo r late R o m a n in d u s tria l a rt, necessarily m odified
it is tru e in consequence o f th e differences in m a terial a n d th e technical m eans a t h a n d ,
are fu rth e r p ro o fs o f the p ro b a b ility o f th e fo reg o in g a ssu m p tio n .
A m ong th e m o tiv e s w hich R iegel especially m entions as b elo n g in g to th e late
R o m an epoch, are the le a p in g d o g , th e s p ir a l, th e b r o k e n c u rv e , th e i n t e r l a c e d
w a v e d b o r d e r , the f o u r c o n v o lu tio n s , the S-, h e a r t- , b e a n - s h a p e a n d o th e rs w hich
to a g re a te r o r lesser extent are alw ay s to be m et w ith in th e B u k o v in a designs, in
m u ltifario u s d isp o sitio n s.
T h e fact th a t B u k o v in a w as a province o f T u r k e y fo r so m any centuries is im p o rta n t
in co n sid erin g th e origin a n d d ev elo p m en t o f the p e a sa n t textiles a n d designs, fo r
d u rin g th a t p e rio d it w as b ro u g h t into close c o n ta c t w ith th e c u ltu re o f th e entire
O rie n t the influence o f w hich m ay still be seen b o th on th e w oven articles a n d on the
em broideries w hich b o th sh o w n u m e ro u s m otives o f an cien t B yzantine, C au casian
a n d P ersian orig in w hich have been h a n d e d d o w n to o u r d a y 4.
D u rin g th e tim e th a t B u k o v in a w as a province o f T u rk e y , it h a d close com m ercial
Connections w ith th e E astern la n d s, w h o se custom s, m o rals a n d m an n er o f living
w ere th u s in tro d u c e d in to th e c o u n try ; carp ets here as in th e O rie n t are an im p o rta n t
item in th e fu rn ish in g a n d d e c o ra tin g o f th e living-room s, b o th in th e hom es o f the
rieh a n d th e p o o r. T h e O riginals w h ich th e w e a lth y B ojar im p o rte d fro m th e O rie n t
m u st have served to a larg e ex ten t as p a tte rn s in form a n d d esig n b o th fo r th e w ell-
situ a te d w ives o f th e p riests a n d th e sim ple p easan t-w o m e n w h o th e n w ove them
into th e ir carp ets on th e ir prim itive h an d -lo o m s.
T h e girls w h o d id th e em b ro id erin g m ay also have been influenced in th e ir
designs b y th e o rig in al o rien tal carp ets w h ich th e y m u st have occasionally seen in
th e hom es o f th e rieh farm ers a n d th e fact th a t th e y m a stered these is n o t a t all
astonishing, especially to th o se, w h o like me have so often h a d th e o p p o rtu n ity o f
observing h o w q u ic k ly a n d a p tly th e y tra n sla te th e O rnam ent th e y have seen into th e
technique o f em b ro id ery w h ich th e y th e n tra n sfe r to th e linen. T h e once freq u en t
religious a n d com m ercial relatio n s w ith S o u th R u ssia a n d especially w ith K iew m ay
have b o rn e som e fru it as m ay be seen from th e v ario u s R u ssian m o tiv e s fo u n d in
th e B u k o v in a designs.
It is an in d isp u tab le fact th a t th e a rt o f em b ro id erin g has been in d ig en o u s to th e
la n d fo r centuries. In th e o ld castles o f th e M o ld av ian princes — a n d S u czaw a in th e
B ukovina w as one o f these — th is a rt w as c u ltiv a te d to a rem a rk a b le extent, w h en
princesses, w om en a n d m aidens o f th e h o u se h o ld sat side b y side in th e „K em en ate“
to devote them selves to th e Service o f th e needle.
1 Alois Riegl: Altorientalische Teppiche, Leipzig, T. O. W eigls N achf. 1891.
2 Prof. Dr. M. Haberlandt: Österreichische V olkskunst, W ien, J. L öw y. 1911.
2 Alois R iegl: Die spätrömische K unstindustrie, W ien, k. k. H of- und Staatsdruckerei, 1901.
* N eugebauer & Orendi, H andbuch der orientalischen Teppichkunde, Leipzig, Karl W . Hiersem ann.
N u m e ro u s w ell-preserved pieces o f w o rk d a tin g from th e fifteenth to th e seventeenth
centuries m ay be still seen in th e religious houses th ro u g h o u t th e c o u n try w h ere th e y
are u sed as palls, an tip en d iu m s, as p riestly g arm en ts, ep itrach ilen a n d fo r o th e r
ch u rch p u rp o se s; m any ancient pieces w hich are still to be fo u n d in p riv ate collections
sh o w to o h o w h ig h th e c u ltu re o f th is b ra n c h o f a rt h a d th en reach ed .
T h e o ld m o n astery churches o f B u k o v in a a n d p a rtic u la rly th o se o f S u czaw a, S ucza-
w itza, W o ro n e tz , H u m o ra , W a tra m o ld a w itz a a n d o th ers b e a r on th e ir ex terio r a n d
in te rio r d e c o ra tio n rieh fig u ral a n d o rn am e n tal designs in B yzantine style w hich m u st
surely have also h a d som e influence on th e d esig n o f th e p ro fan e p e a sa n t em broi-
deries.
3. C o m p a r a tiv e v ie w s a n d r e s e a r c h e s . It is easy to explain th e m an ifo ld
conform ities o f th e B u k o v in a p a tte rn s a n d p a rtic u la rly th e geo m etrical ones w ith
th o se o f th e O rie n t b y th e fo rm er com m ercial a n d p o litical relatio n s a n d th e influence
fo llo w in g on these, b u t on th e o th e r h a n d it is inconceivably d ifficult to find an
ex p lan atio n fo r th e fact th a t close o b serv atio n a n d co m p ariso n o f th e textile in d u stries
show th a t o f m any o th e r peoples w h o w ere either never in th e B u k o v in a o r a t best
only fo r a sh o rt tim e, p erh ap s in consequence o f W arlike o p eratio n s.
T h e fo llo w in g w ill serve as exam ples fo r these conform ities: th o se fo u n d am o n g
the M o rd v in es are especially strik in g ; these are a Finnish race d w ellin g w est o f
M o sco w in th e u p p e r d istricts o f th e river V olga in th e R u ssian G overnm ents, N ischni
N o v g o ro d , K asan, S im b u rsk , S am ara, S a ra to w a n d P u n a . In th e ir e m b ro id eries1
th ere is an asto n ish in g n u m b er o f m otives w hich are very sim ilar to th o se o f o u r
H u z u ls, p lates 62 to 75, in th e line O rnam ent a n d if w e leave th e co lo u rs o u t o f question,
exactly like them . A like sim ilarity m ay also be freq u en tly observed in th e yellow a n d
green geom etrical p a tte rn s on th e u p p e r p a rts o f th e arm (increteala — m orszynka) in
th e o th e r R u th e n ia n a n d R o u m a n ia n leaves, as a co m p ariso n w ith th e leaves p ag e L X
to L X V o f th e w o rk m en tio n ed sh o w s2.
M an y sim ilar m otives a n d even like ones are to be fo u n d in th e em broideries o f
g re a te r R u ssia 3 as also in th o se o f N o rw a y a n d S w eden.
T h e H u n tin g a n d S p o rtin g E xhibition h eld in V ienna 1910 offered am ple o p p o r-
tu n ity fo r co m p arativ e o b serv atio n a n d a s tu d y o f th e hom e in d u stry em broideries
o f the tw o la st n am ed co u n tries. T h e carp ets th ere ex h ib ited sh o w e d a close sim ilarity
in technique, d esig n a n d co lo u r to th o se o f B u k o v in a 4.
L et us n o w tu rn from th e N o rth to th e S o u th , to th e Slav co u n tries C ro atia,
S lavonia, D alm atia, B osnia, M o n ten eg ro , Servia a n d B u lg aria. H ere w e also find
n u m ero u s sim ilarities to th e designs fo u n d in B u kovina. U n fo rtu n a te ly except Felix
L ay's w o r k 5 no b o o k has been p u b lish e d concerning the o rn am e n t in these c o u n ­
tries to w hich I can refer. S till m y re p e a te d jo u rn e y s in these co u n tries a n d obser-
v atio n s m ade there have led me to th is conclusion, m oreover th e w o rk m en tio n ed
w ill fully confirm w h a t I have asserted .
P u lszk y & Fischbach's w o r k 6 p u b lish e d u n d e r th e collective title „D ie H a u s ­
in d u strie U n g a rn s“ , gives exam ples o f H u n g a ria n , S ervian, S lovenian a n d Saxon
designs, a n d m ore especially th o se o f th e R o u m a n ia n p o p u la tio n o f th e co u n try ,
especially m en tio n in g w oven objects. T h is w o rk show s th e sim ilarity o f designs in
em b ro id ery . T h is is to be perceived m ore p a rtic u la rly in th e R o u m a n ian designs

1 See: Trachten und M uster der M ordw inen by Axel O. H eikel, H elsingfors, 1897— 1899.
2 It m ay be here w ell to draw the attention to a sim ilarity o f names: a w ide upper skirt w orn by a M ordvinian w om an is called
seman or sum an; the brown jacket w ith sleeves w orn by both races and sexes in Bukovina is know n as suman or sukm an, as has
already been m entioned in the description o f the national dress.
3 L'ornement national russe, Petersburg, 1872.
* It is very interesting to observe h o w c lo s e the sim ilarity is betw een the Ornaments on the o ld w o o d en U te n s ils and im plem ents
o f the peasants in Sw eden a n d those o f th e B u k o v in a . See: Peasant a rt in Sw eden, Lapland and Iceland, Autum n num ber o f the
Studio, 1910.
5 O rnamente südslaw ischer nationaler H aus- und K unstindustrie von Felix Lay in Agram, 1871 to 1884, K om m issionsverlag
bei H aton und Goldm ann, W ien, I., Babenbergerstrage 1.
‘ O rnamente der H ausindustrie Ungarns, T ext von Dr. Karl Pulszky, gezeichnet von Friedrich Fischbach, B udapest, kgl. U n i­
versitäts-Buchdruckerei, 1878.

73 10
w hich are m uch richer a n d m ore strik in g , if in ste a d o f c o m p arin g th e em b ro id ery
y o u com pare the w eaving o f the R o u m a n ian s in th e B u k o v in a 1.
It is now left fo r me to com pare th e O rnam ent o f th e B u k o v in a em b ro id ery to th a t
o f the R u th en ian s a n d R o u m an ian s in th e b o rd e rin g la n d s, these are G alicia in th e
W est a n d N o rth , T ran sy lv a n ia in th e S o u th a n d R o u m a n ia in th e S o u th a n d E ast.
G alicia is entirely m o u n tain o u s in its S o u th -E a s te rn p a rt, in th a t co rn er ly in g b etw een
H u n g a ry a n d B ukovina a n d th e W estern p a r t o f th e la tte r c o u n try a n d in h a b ite d by
the R u th e n ian sp eak in g H u z u ls. H ere as th ere, from tim es im m em orial th e y live u n d e r
the sam e conditions, w ear the sam e n a tio n a l d ress, th e ir m o rals a n d custom s are
the sam e a n d consequently the designs o f th e ir em b ro id ery w hich is alm o st entirely
fo rm ed o f lineal geom etrical O rnam ents, is exactly th e sam e.
A com parison o f the p a tte rn s, illu stra tio n s p ag es 62 to 75 o f th is w o rk , w ith th o se
o f R u th e n ian p easan ts in G alicia, sh o w n in th e p u b lic a tio n o f the S täd tisch e G ew erbe­
m useum in L em b erg 2, a n d still m ore co m p ariso n w ith th e extrem ely n u m ero u s
original pieces o f H u z u l em b ro id ery in th e D zieduszycki M useum , L em berg, w ill fully
confirm this Statem ent.
T h is H u z u l g ro u p o f B u k o v in a designs in an y case ap p ears q u ite different from
those com m on to the p e a sa n t a rt in o th e r p a rts o f th e c o u n try a n d is q u ite in accor-
dance w ith the conservatism a n d seclusiveness o f th e ir race. F o r tili now foreign in-
fluences in the ch aracter o f th e ir em b ro id ery are scarcely noticeable. B oth design a n d
colour, th e la tte r being m o stly re d a n d q u ite in h a rm o n y w ith th e ir entire dress, have
rem ain ed the sam e from tim es im m em orial.
T h is com plete co n fo rm ity o f th e G alician a n d B u k o v in a H u z u l designs is alm ost
entirely ab sen t in th e m ore N o rth e rn s itu a te d a n d n eig h b o u rin g p a rts p eo p led by
R u th en ian s, especially so w here th e D niester form s th e b o u n d a ry . T h e general
ch aracter o f the em b ro id ery is a q u ite different one, even th o u g h th ey m ay in som e
cases b ear certain sim ilarities in d esig n o r even sh o w th e sam e ones, a th in g n o t
asto n ish in g co nsidering th e ir close p ro x im ity to one an o th er.
T h e rieh em b ro id ery in th e B u k o v in a o rn am e n tin g th e w h o le sleeve a n d th e fro n t
a n d b a c k o f th e blouse g ra d u a lly g ro w s less a n d less th e fu rth e r w e get into the
la n d a n d m ore especially to w a rd s th e N o rth w here it finally d isap p ea rs; to w a rd s
th e W e s t em b ro id ery is still to be m et w ith in th e form o f a b ro a d h o rizo n tal b a n d
on th e u p p e r p a rt o f th e sleeve. T h e p leasin g u p -g ro w in g o rn am en t on the sleeve is
no lo n g er p resen t. In th e villages on th e D niester w here som etim es sleeve em b ro id ery
is fav o u red it is alw ay s ex ecu ted w ith very coarse co tto n , th e stitches being
p la ced very closely to g e th e r so th a t in reality th e d esig n can only be perceived
th ro u g h th e effect o f the lig h t a n d sh ad e arisin g from them , it is in stro n g co n tra st
to the b rig h t jo y o u s co lo u rs o f th e B u k o v in a em broideries, it being uniform a n d d a r k
in tone, as th e B u k o v in a p e a sa n t w o m en say: „ T h e G alician w om en dress so sa d ly .“
T h is d iv ersity w hich is also to be fo u n d in m an y o th e r th in g s is n o t asto n ish in g
to th o se w h o k n o w the c o u n try . E a st G alicia a n d th e N o rth e rn p a rt o f the B u k o v in a
w hich are a g ric u ltu ra l co u n tries a n d tili a very sh o rt tim e ag o w ere ab so lu tely
d estitu te o f every form o f m a n u fa c tu rin g in d u stry , are se p a ra te d from one a n o th e r
for a g re a t p a rt o f th e ir le n g th o w in g to th e difficulties o f com m unication on the
m ig h ty D niester. T h e req u irem en ts o f th e B u k o v in a p e a sa n t are b u t little; w ith b u t
few exceptions he can su p p ly his o w n w a n ts b y th e w o rk o f his ow n h a n d s a n d the
p ro d u c e o f his o w n fields; th e few p u rc h a se s th a t he needs he prefers m a k in g in the
n earest village w here he k n o w s a n d tru s ts ev ery b o d y to g o in g to a G alician one
w here he feels him self entirely a stra n g e r. N o im p o rta n t m a tters b rin g him in
connection w ith the n eig h b o u rin g co u n try .

1 The author o f this present w ork is at the present m om ent engaged in a stu d y o f B ukovina carpets w hich w ill be shortly pu-
blished.
- Ornamente der H ausindustrie ruthenischer Bauern, Lieferung Stickereim uster, published by the Städtische G ewerbem useum in
Lemberg, 1883, arranged by L u d w ig W ierzbicki.

74
T h e w hole social a n d p o litical life is fo r him c o n c e n tra te d in th e Capital o f th e
c o u n try , C zernow itz, w here th e chief ch u rch o f his confession is s itu a te d a n d his
b ish o p resides. T h e m o n a stery churches to w hich he every y ear m akes his p ilg rim ag e
a n d th e S aints to w h o m he bew ails his so rro w s, in w h o m he confides his w ishes
a n d his hopes, lie in th e S o u th o f th e co u n try , a n d faith fu l to his conservatism , he
keeps to the o ld B u k o v in a d esig n s w hich have been h a n d e d d o w n to him b y his
forefathers.
It is q u ite th e reverse w ith re g a rd to th e co n d itio n s on th e S o u th e rn a n d E astern
fro n tiers. T h e com m ercial relatio n s w ith R o u m a n ia w ere very lively in b y g o n e tim es a n d
c o n tin u e d so tili th e en d o f th e seventies o f la st Century, in m an y b ran ch es o f
B u k o v in a in d u s try th e y w o rk e d alm o st en tirely fo r th a t co u n try , w hich in re tu rn
fo u n d a co n su m er fo r all h er n a tu ra l p ro d u c ts . A t th e m a rk e ts a very eag er h a rte r
w as carrie d on b etw een th e p easan ts o f b o th co u n tries, w hose co n d itio n s o f life a n d
req u irem en ts w ere th e sam e, w h o in relig io u s belief, la n g u a g e , m o rals a n d custom s
a n d n atio n al d ress w ere a n d still are id en tical. For th is reaso n th e O rnam ent o r the
design be it m ad e w ith th e needle o r w oven, be it on th e b lo u se o r carp et is
freq u en tly th e sam e.
T h is co nform ity is likew ise to be fo u n d in th e designs fav o red a m o n g the
R o u m a n ian s in T ra n s y lv a n ia 1 w ith w h o m S o u th B u k o v in a is likew ise in freq u en t
business in terco u rse.
F rom th e above co m p arativ e researches it m ay be seen th a t th e B u kovina
em broideries, a p a rt from th o se o f th e H u z u ls, have little o r n o th in g in com m on w ith
th o se o f G alicia, b u t on th e o th e r h a n d b e a r very m uch resem blance to th o se o f th e
R o u m a n ia n s, a n d it c o u ld n o t be o th erw ise if w e co n sid er th e d ev elo p m en t o f
B u k o v in a from th e h isto rical p o in t o f view .
T a k e n fo r itse lf alone, th e B u k o v in a em broideries sh o w a g re a t sim ilarity
th ro u g h o u t th e w h o le co u n try , firstly in th e o rd e r a n d d is trib u tio n o f th e v ario u s
m otives o f th e designs on th e sh o u ld er, sleeve, fro n t a n d b ack , b o th on th e festive a n d
th e w o rk in g -d a y blouses, w h ich alone m ak e th em to one g re a t w hole. T h e m otives them -
selves have in th e ir ch a ra c te r also certain sim ilarities, th is h o w ever m ay be explained
by th e fact th a t in d istric ts o th erw ise entirely in h a b ite d by one race a single fam ily
o f a n o th e r one m ay be fo u n d w h o keep to th e ir o w n native designs, n ay even teach
th em to th e ir n eig h b o u rs; in m any villages th e y d w ell in com m unities a n d th ro u g h
in term arria g e th e native desig n s o f th e one have been in tro d u c e d in to th o se o f th e
o th e r so th a t a t la st th e differences betw een th e em broideries o f one o r th e o th e r are
n o t discernible.
T h e circum stance th a t th e R u th e n ia n to n g u e is co n tin u ally sp re a d in g from th e
N o rth a n d th a t in certain B u k o v in a villages it a lre a d y p re p o n d e ra te s w h ere tili th irty
o r fo rty y ears ag o R o u m a n ia n alone w as sp o k en , has in no w a y h a d an y influence on
th e native d esig n s fo r th e in h a b ita n ts keep to th e ir o ld ones w ith th e w hole stre n g th
o f th e ir conservatism . A strik in g p ro o f o f th is is to be fo u n d in th e d istric t o f S ereth
w here fo r exam ple in th e village o f K am en k a (plate 33) R u th e n ia n is sp o k en b y h a lf
o f th e p o p u la tio n a n d in S zerb o u tz (plate 25) w h ere it is alm o st th e only la n g u ag e
u sed . A co m p ariso n o f these d esig n s w ith th o se o f th e near-ly in g R o u m a n ia n villages:
T ereb lestie (plate 35), K arap cziu a. S., P resek aren y (plate 36) etc. show s n o t the
slig h test ap p reciab le differences. T h e sam e m ay be sa id o f th e villages on the
la n g u a g e -fro n tie r on lo w er course o f th e P ru th : N o w o sielitza, B ojan, M ah ala,
H o re c z a , Z u c z k a a n d L e n k o u tz (plates 39 to 44); in th e first fo u r com m unities the
R o u m a n ia n to n g u e is p re d o m in a n t, a n d in th e tw o la st R u th e n ia n alone is spoken.
T h e designs here are h o w ev er o f a q u ite strik in g u n ifo rm ity b o th am o n g them selves
a n d th o se o f th e n eig h b o u rin g d istricts. W e m ay rig h tly conclude th a t th ey are the
sam e. T h is m ay also be sa id o f B obestie (plate 38) w h ere th e p o p u la tio n likew ise
1 See: M inerva Cosma, Album de brodärii si tesäturi rom änesti. Institutul artistic Jos. D rotleff Sibiu; Comsa: Din ornamentica
romana. Institutul artistic Jos. D rotleff Sibiu u nd A. Tzigara Sam urcas; Arta Tn Romania, V ol. I.: studii critice, Bucuresti, 1909.

75
alm o st all sp eak R u th e n ian , b u t have k e p t entirely to th e o ld m otives in th e ir d esig n s.
N evertheless betw een th e N o r th a n d S o u th w here R u th en ian s a n d R o u m a n ia n s
dw ell in n eig h b o u rin g d istricts, certain n oticeable differences sh o w them selves w h ich
are explained b y illu stra tio n s p lates N r. 45 to 57 o f the Z a sta w n a e r d istric t a n d
58 to 59 o f th e K o tzm an er one, th o se o f th e G u ra h u m o ra e r, S u czaw aer (plate 9 to
24) a n d to a certain extent also th e R a d a u tz e r d istric t (plate 27 to 30) w ill serve fo r
com parison.
It w ill a t once be seen th a t a co n sid erab ly g re a te r n u m b er o f co lo u rs is u se d in
the em broideries o f th e R u th e n ia n d istric ts a n d th is to such an extent th a t alm o st
every d esig n is co m p o sed o f m an y h u es; th e em broideries o f the S o u th are also d o n e
in m any colours, b u t th e difference is th a t here th e single m otives are as a ru le ex ecu ted
in one, a t m o st in tw o . In th e form er, green, g o ld a n d silver are the m ost p ro m in e n t
w hile in th e S o u th these are only u se d in a seco n d ary character, blue, re d a n d yellow
b ein g th e chief co lo u rs u sed .
As has a lre a d y been sa id a m o n g th e R u th e n ia n s th e h o rizo n tal b a n d on th e sleeve
th e „ m o rsz y n k a “ is chiefly w o rk e d in green, w hile the co rresp o n d in g piece am o n g
th e R o u m an ian s, th e „ in c re te a la “ is alm o st alw ay s d o n e in yellow .
O n th e o th e r h a n d th e vertical u p w a rd o rn am e n t on the sleeve o f th e R u th e n ia n
b lo u se is in th e m ain y ello w o r re d w hile th a t o f th e R o u m an ian is w o rk e d in red ,
b lu e o r b lack . It m u st also be re m a rk e d th a t th e oblique o rn am en t on th e sleeve
is very u n co m m o n a m o n g th e fo rm er w hile on th e la tte r it is m uch fav o u red .
T h e o rn am e n t on th e sh o u ld er-p iece, on th e sleeve, the fro n t a n d the b a c k is very
m uch la rg e r a n d m ore m assive on th e R u th e n ia n blouses th a n on the R o u m a n ian ones.
H ere th e a tte n tio n m u st be d ra w n to th e g racefu l richly a rtic u la te d m otives o f th e
R a d a u tz e r d is tric t; also to th e som etim es relatively to o large R u th en ian O rnam ents
on th e fro n t o f th e b lo u ses (plates 56 a n d 57), in co n tra st to the R o u m a n ian ones
on w h ich very sm all p a tte rn s are w o rk e d .
It m u st also be re m a rk e d th a t th e vertical u p w a rd o rn am en t on th e sleeve o f th e
R u th e n ia n b lo u se never sh o w s definite leaves, b u d s o r blossom s as is the case w ith
th e R o u m a n ian s in so larg e a d egree, th e y p refer fo u r-leav ed rosettes in th e ir O rnam ents
w hich are likew ise a rra n g e d in a vertical strip e each side being com posed sym m etri-
cally (plates 45, 46, 50, 51, 55).
T h e d ifferen tiatio n s here d escrib ed are rem a rk a b le only in those d istricts w hich
have been ta k e n as a basis fo r th is ex am in atio n ; th ey d isap p ea r entirely w here these
tw o races have m ixed to g e th e r a n d especially in the d istricts o f C zernow itz, S to ro zy n etz
a n d S ereth. T h is m ay be easily u n d e rs to o d a n d explained am o n g tw o races w h o as
in th e B u k o v in a live so closely to g e th e r a n d u n d e r exactly th e sam e social co n d itio n s,
w h o se chief in terest is in th e c u ltu re o f th e la n d in o rd e r to earn sufficient by th e
sw e at o f th e ir b ro w to cover th e ir o w n d a ily w a n ts a n d those o f th e ir fam ily, a n d
th is has been th e sam e fo r centuries.
4. C o n c lu s io n . T h e final re su lt o f th e p revious observations seem to le ad to th e
fo llo w in g conclusions.
As th e p e a sa n t em b ro id eries in B u k o v in a sh o w so m any sim ilarities b o th in o u tw a rd
expression, th a t is to say in th e d is trib u tio n a n d use on th e different objects o rn a m e n te d
w ith it, a n d m ore especially w ith re g a rd to th e ch arac ter o f th e o rn am en t itself, w e
are n o t ju s tifie d in se g re g a tin g th em acco rd in g to th e ir la n g u a g e -b o u n d a rie s a n d
still less so if w e only ta k e in to co n sid eratio n th e illu stratio n s 1 to 61 in w hich m otives
a p p e a r w hich are com m on to b o th th e R o u m a n ia n a n d R u th en ian sp eak in g in h a b itan ts
o f th e plains. O n th e c o n tra ry these m otives form a collective w hole a n d m u st be
re g a rd e d as th o se o f R o u m a n ia n people a lth o u g h th ey have m uch in u n ifo rm w ith
th o se o f th e R o u m a n ian s in th e n eig h b o u rin g T ran sy lv a n ia, H u n g a ry a n d R o u m a n ia
a n d th o u g h th e y sh o w certain local differentiations.
O n th e o th e r h a n d th e H u z u l em broideries, illu stratio n s 62 to 75, are especially
d istin g u ish e d from th is first g ro u p in consequence o f th e ir alm o st exclusively geo-

76
m etrical m otives; th ey have little in com m on w ith th e o th e r B u k o v in a p a tte rn s, b u t
are so exactly like th o se o f th e H u z u ls d w ellin g in G alicia a n d th o se o f th e R u th e n ian s
d w ellin g in th e n eig h b o u rin g N o rth e rn a n d W e s te rn plains, th a t to g e th e r w ith these,
th e y form a g ro u p fo r them selves w hich includes in it th e w ealth o f m otives o f the
R u th e n ia n p e a sa n t a rt.
T h e above m en tio n ed division o f th e B u k o v in a designs as being either R o u m a n ian
o r R u th e n ia n is a ju s t a n d a p p ro p ria te one a n d m ay be accep ted b o th w ith re g a rd
to th e a c tu a l differences as also from th e p o in t o f view o f th e ir p ecu liar m an n er o f
o b serv atio n a n d conception; nevertheless it is an open q u estio n on critical exam ination
h o w it h ap p en s th a t all th e B u k o v in a d esig n s w h eth er R o u m a n ian o r R u th e n ia n
sh o w q u ite an im p o rta n t n u m b er o f m otives w hich are also to be m et w ith in far
d is ta n t zones w ith o u t th ere being an y satisfac to ry ex p lan atio n fo r th e ir presence in
th e co u n try , any p ro o f o f th e ir ever hav in g com e in co n tact w ith one an o th er.
T h is q u estio n w hich especially concerns B ukovina, can also be ra ise d w ith re g a rd
to th e o th e r co u n tries m en tio n ed in these o b serv atio n s w hose p e a sa n t a rt show s m uch
in com m on w ith th a t o f B u k o v in a; fo r th is reason th e so lu tio n can only be so u g h t
a n d fo u n d by ta k in g into co n sid eratio n certain com m on self-evident aspects a n d
rig h tly estim atin g th e ir fully identical co n d itio n s; w e m ay find it in th e follow ing:
It lies in th e n a tu re o f p e a sa n t a rt th a t reg ard le ss o f th e confines o f la n g u a g e o r
co u n try , it alw ay s flourishes w here th e people live u n d e r th e sam e co n d itio n s a n d
w here the sam e custom s prevail. T h is is n o t only tru e w ith in the n a rro w confines o f
B ukovina, n o r fo r th e n eig h b o u rin g d istricts in h a b ite d by R o u m an ian s a n d R u th e ­
nians, b u t in still fu rth e r d is ta n t p a rts.
T h e B u k o v in a designs are lim ited n eith er w ith re g a rd to tim e n o r place, th e y form
a connecting lin k betw een N o rth a n d S o u th , betw een g re a t R u ssia a n d all th e B alk an
countries, everyw here w here since tim es im m em orial th e ru ra l p o p u la tio n has lived
u n d e r th e sam e co n d itio n s a n d tille d th e native soil.
T h e ir m an n er o f th in k in g a n d conception is th e sam e, th e ir h o rizo n is like
exceedingly lim ited ; it is th erefo re no w o n d e r, th a t th e ir artistic feeling a n d expression
o rig in ates m anifests itself a n d flourishes q u ite in d ep en d en tly o f one an o th er, th o u g h
ofiten in th e sam e form .
T ru e it is th a t th ere are essential differences in th e designs o f all these races, b u t ju s t
th e presence o f like m otives proves th a t on th e w hole it has ta k e n ro o to n c o m m o n g ro u n d ,
th a t everyw here th e sam e p recio u s blossom s o f n a tio n a l a rtistic feeling are evident
w hich u n ite d to g e th e r form a h a rm o n io u s w h o le: " E a s t E u r o p e a n P e a s a n t A r t“ .
ft s n n G s n m o c h c m is e a HOLIDflY-BLOUSE
DES JO U R S DE FETE

flRWIEL.
O B E R T E IL
PRffTTE S U P ^R IE ü R E M
ANCHE[)
Ü PW SR P O R T SLEEUE

U N T E R T E IL Z W IC K E L ]
RSRTIE IN F^R IEU RE P E T IT C O I N j E
LOINER PA R T s l e e u e -g u s s e t ]

ACHSE L S TU CH M A S2 S T A B

B ulette Sc h e l l e 1;22
S H O U L D E R -P IE C E meflsuRE
A C H S E L S T Ü C K u .f lR M E L

E PA U L E T T E e t M AN CH E S H O U LO E R - P IE C E a n d S L E E V E

FIG. 1 0 FIG. 2 FIG. 3

FIG. 4 FIG. 5 FIG. 6

FIG. 7 FIG. 8 FIG. 9

78
V

flR B E IT S H E W D C H E M IS E WORK-DflY-BLOUSE
DE T R f l U f llL
w w w

OBERTEIL flRmEL
fl PARTIE SUP^RIEURE MANCHE
kUPPER PART SLEEVE

1
SEITENE NSAT E 2 Z w ic k e l ]
PETIT CÖTE P E T IT c o i n ) £
SIDE-PIECE SLEEVE-QUSSEfJ

I U N T E R T E IL 2
MAS STAB
C S P R R T ie IN F ^ R IE U R E ECHELLE 1-22
IL O W E R P A R T M EASURE

ÄRmEL MANCHE SLEEUE

D £

FIG. 10 FIG. 11 FIG. 12

FIG. 13—14 FIG. 15 FIG. 16

FIG. 17 FIG. 18 FIG. 19

79
A n o rd n u n g d e r M u ste r a u f d en verschiedenen T eilen des H em d es, d en K o p ftü ch ern
u n d T asc h e n tü c h e rn .
D isposition des m odeles su r les diverses p arties de la chem ise, s u r les m o u ch o irs de
tete et m ouchoirs de poche.
D isposition o f th e designs on th e different p a rts o f th e b louse, th e h ead -clo th s a n d
th e h an d k erch iefs.
Oberer Unterer H em d­ Kopf­ Taschen­
Armel- Ärmel- oder Brust oder
Tafel Achselstück Hemdrand Rücken kragen tücher tücher
streifen Ärmel Bordüre du
Ta­ Epaulette bas de la Plastron Col Mou­ Mou­
Bordüre du Manche manche ou
bleau ou dos de la choirs choirs
Shoulder­ haut de la de la
Sleeve chemise chemise de tete de poche
Plate piece manche Front or back
Upper Cuff-band stripe Blouse- Head- H and­
or shirt collar cloths kerchiefs
sleeve-band hem-band

1, 3, 13, 15, 7,9,


1 16, 18
4, 6 5 2 10— 12,
14, 17

2 1, 2, 3

3 1—4, 9 —11 5—7 8, 10

1, 3, 4, 6, 9, 2, 15, 17, 18, 20


4 7, 8, 16 5, 10, 14 •
11—13,19,21

5 1, 2, 7, 9 4 3, 5, 10, 12 6, 8, 11

1—6, 12, 15, 7, 9, 17, 26, 10,11,13, 14,


6 8, 27, 28
16, 18, 22 29 19—21, 23—25

7 2, 4 1, 3, 5—11

8 3, 4, 6 1, 2, 5, 7—10

9 9 1—3, 5—7 15— 19 4, 8, 10— 14

1, 3, 5, 6, 8, 2, 4, 7 ,9 —11, 15,
10 12—14, 17—19 16, 20

11 2, 4 1, 3, 5—10

4, 6, 8, 9, 11,
12 1—3, 18, 21 13—17
19, 20 5, 7, 10, 12

1—6, 8 —12,
13 14, 22 7, 19 13, 15, 18, 20
16, 17, 21

14 13 1—4, 6, 8, 12 5, 10 7, 9, 11

1, 3, 5, 6, 8, 9, 2, 4, 12, 14, 16
15 7, 10 13
11, 15

16 2 1, 3, 4, 6 —9 5

1, 3 , 4 - 7 , 9 - 1 1 , 8, 12, 14,17—20
17 2 13, 15, 16, 21

80
Oberer U nterer
Ärm el- o d er Brust oder Hem d­ Kopf­ Taschen­
Armel- H em d ran d kragen tücher tücher
Tafel Achselstück streifen Rücken
Ärmel B o rd ü re d u
Ta­ Epaulette bas de la Plastron Col Mou- Mou-
Bordüre du Manche m anche ou
bleau ou dos de la choirs choirs
Shoulder­ haut de la de la
Sleeve chemise chemise de tete de poche
Plate piece manche Front or back
Cuff-band Blouse- Head- Hand-
Upper o r sh irt stripe
sleeve-band hem -band collar cloths kerchiefs

2, 4, 6, 7, 9, 10,
18 8, 14, 16 1, 3, 5, 11— 13
15

1—3 ,5 —7,9,11, 4, 8, 10, 12, 15,


19 13, 14, 16, 18 17

1, 2, 4, 5, 7, 9,11,
20 3, 6, 8, 10
12—15

21 1, 2, 4, 6 —8 3, 5 •

22 1, 3 2 4, 5, 7—20 6, 21—24

4, 5, 7— 15,
23 1—3, 16, 18 6, 17 19, 23
2 0 —22

7 ,9 —11, 13—27, 8 ,1 2 ,2 8 ,3 0 —35,


24 1—6
29, 36, 37 38

1—6, 16, 8 ,1 0 ,1 2 ,1 7 — 19, 7, 9, 13— 15, 27,


25 11
2 0 -2 5 ,3 6 -4 0 26, 29, 32—35 28, 30, 31

26 1 - 1 4 ,2 6 - 4 0 15—25

3,14,15,
27 6, 16, 21 2, 4, 7— 13 1, 5, 17, 18
19,20

1 - 3 , 13, 14, 5, 6, 8, 10, 11,


28 4, 7, 9, 12 20, 22
21, 23 15— 19

l _ 6 , 1 7 —24,
29 7—9, 25, 26 10, 12—14, 16 11, 15
27—33

30 1—7 10, 13, 15 14, 16—26 8, 9, 11, 12

2, 4, 9 — 12, 14,
31 3, 6, 8 21, 22 1, 5, 7, 15— 18 13
19, 20, 23

1, 2, 3, 9, 11, 4, 5, 7, 8, 10,
32 6 21, 23, 25—27
18—20,28,29 12— 17, 22, 24

7, 8, 10, 12, 13,


1 - 4 , 6, 14, 9, 11, 17, 21, 30,
33 5, 23 16, 18, 20, 22,
15,19,24, 29 32, 33, 35
25—28, 31, 34

4 ,6 ,8 ,9 ,1 4 — 17, 5, 7, 10, 12, 13,


34 1, 2, 3 11
20—22 18, 19

1 _ 9 , 18—20, 11— 14, 21—32,


10, 15— 17, 35,
35 44 36, 37,
33, 34 38, 40, 43
39, 41, 42

1—3, 20, 22, 6 — 12,13,15,16,


36 4, 5, 21 18, 19, 24—26, 14, 17, 27, 29, 30
23
28, 31, 32

81 ii
Oberer __ U n terer
Ärm el- o der Brust oder H em d­ Kopf­ Taschen­
Armel- H em d ra n d kragen tücher tücher
Tafel Achselstück streifen Rücken
Ärmel B o rd ü re d u
Mou­
Ta­ Epaulette bas de la Plastron Col Mou­
Bordüre du Manche m anche ou
bleau ou dos de la choirs choirs
Shoulder­ haut de la de la
Sleeve chemise chemise de tete de poche
Plate piece manche Front or back
CufF-band Blouse- Head- Hand-
Upper o r sh irt stripe
sleeve-band h em -band collar cloths kerchiefs

1—5,11— 13, 6 — 10, 14, 22, 15— 17, 19—21,


37 18, 24, 25 23
27—29 26, 30

1—5, 7, 10, 12— 14, 16, 9, 11, 15, 17,31,


38 1 8 -2 0 ,2 5 ,3 5
6, 8
2 1 -2 4 ,2 6 -2 9 ,3 2 33
30, 34

1—5 ,8 ,9 ,1 1 —14, 10, 15— 17, 21,


39 6, 7
18—20, 22, 24
25—29
23

1, 3, 5— 12, 15,
40 2 4
16, 18
13, 14, 17

2, 14, 18, 19, 22, 11 — 13, 15— 17,


41 1 ,3 —9
24
10
20, 21, 25, 26
23

7, 13, 21—23,
42 1—4, 6 5 8 — 12, 14— 19 20
25—27
24

9 — 13, 15— 19 1, 3, 27
43 2 ,4 —8 14, 20—26, 29 28, 30 31

1, 7, 16— 18, 2, 3, 5, 6, 10,


44 4, 8 9, 11
2 3 .-2 8 12— 15, 19—22

6 — 12, 16— 18, 1 ,2 ,4 ,5 , 13— 15,


45 3
22, 23 19,21
20

46 2 5 4, 6— 11, 13 1, 3, 12

47 2 5 8 1, 3, 4, 6, 7, 9

48 2 5 8, 9 1, 3, 4, 6, 7, 10

49 1, 3—5 13, 14 8 2, 6, 7 ,9 — 12

50 1, 2 3 ,4 6, 7, 9, 10 5, 8, 11, 12

I, 2, 4 —6, 8, 9,
51 3 7 10, 12, 15,16
II, 13, 14,17, 18

52 1, 2—4 5, 6 8, 9 .7, 10

53 1 2 3 4 -9

4, 7, 8, 10— 12,
54 2, 9, 17 1, 3, 5, 6, 16, 18 14, 15 13

55 2 5 8 1, 3, 4, 6, 7, 9

56 1— 11

82
Oberer U nterer
Ärm el- oder Brust oder H em d­ Kopf­ Taschen­
Armel- H em d ran d kragen tücher tücher
Tafel Achselstück streifen Rücken
Ärmel B ordüre d u
Ta­ Epaulette Bordüre du bas de la Plastron Col Mou- Mou-
bleau Manche manche ou de la choirs choirs
Shoulder­ haut de la de le ou dos
manche Sleeve chemtse chemise de t6te de poche
Plate piece Front or back
C uff-band Blouse- Head- Hand-
Upper or sh trt stripe
sleeve-band hem -band collar cloths kerchiefs

57 1— 12

58 2, 4 1, 3 ,5 —7, 11 8— 10, 12— 14

4, 6, 8, 10, 11,
59 1—3 ,7 ,9 ,1 2 5
13, 14
16— 18 15, 19

1—3, 1 5 - 2 0 , 4 —6, 8— 14,


60 27—29
7, 30—32
22—25
21, 26

61 1,3, 4, 6 9 2, 5, 7, 8, 10— 13

1— 11, 13,
62 15— 17
12, 14, 18, 19

63 4, 5, 8— 11 6, 7 1 -3

64 1, 2, 4, 6 —8 3, 5

65 1—3, 6, 7 4, 5, 8, 9 10— 12

66 1—8

67 1, 2, 7—9 3, 4, 12, 13 5, 6, 10, 11

68 1, 2, 6, 10 3 ,4 , 7, 11, 12 5, 8, 9

1—3, 7, 10,
69 15, 16
13, 17, 18 6, 8, 12, 14 4 ,5 ,9 ,1 1

70 1, 2, 6, 7 3—5, 8— 11

-
71 2, 4 —6 7, 9 1, 3, 8, 10

72 1—7, 9 — 11 8

73 1 ,6 ,7 ,1 2 , 13 3, 4, 9, 10 2, 5, 8, 11

74 1, 2 3—5, 12 6 — 11, 13

75 2 5 7— 12 1 ,3 ,4 ,6 ,1 3 — 19

83
Volkstümliche Namen einzelner Muster.
Denomination des modeles en langue vulgaire.
Populär Names given to the single motives.

Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ weise rumänische
Deutsche Übersetzung
Nr. Nr. w eise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. N o. ruthenes Traduction Englishj roumaine
fran9aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

1 12 cu cärligi mit Haken 3 KJHO'IKllMII


(ku körlldschj) ’) avec crochets with hooks (s kljutschkäme) ‘)
14 päuni Pfauen nniiyim
(paünj) paons peacocks (pawune)

2 3 päuni Pfauen naisynii


(paünj) paons peacocks (pawune)

3 1 cärligii ciobanului Schäferhaken *) kjhobkhninaapcKi


(körlidschi tschjobänuluj) crochets des shepherd's (kljutschke wiwtscharski)
bergers2) crooks2)
7 creanga bradului Tannenzweig rajiy3a
(krjänga bräduluj) rameau de branch o f fir (halüsa jaletzi)
sapin
4 2 cu coarnele berbecului mit W idder-Hörnern öapaHJiui p on i
(ku koärnele berbekuluj) avec cornes de with ram's horns (baränjatschi röhe)
belier
3 cu ro£i mit Rädern 3 KOJIlCpaMH
(ku rötzj) avec roues with wheels (s kolistzjäme)

9 cu suveici mit WeberschifFchen(schützen) 3 »lOBHHKaMH


(ku suwejtschj) avec navette with weaver's (s tschöunekame)
shuttle
10 maghieran Meiran MaftpaH
(magjerän) marjolaine marjoran (majrän)
11 flori Blumen KBiTKII
(flörj) fleurs flowers (kwitke)
14 mäselar Bilsenkraut Ö.ieKOTa
(maselär) jusquiame henbane (blekotä)

20 cu coarnele berbecului mit W idder-Hörnern 3 tiapaiiamraii poraain


(ku koärnele berbekuluj) avec cornes de with ram's horns (s baränjatscheme rohäme)
belier

<) Die in Klam m ern stehenden A usdrücke geben an n äh ern d die deutsche L esart der rum änischen u n d ruthenischen N am en an.
]) Les e x p re ssio n s e n tre p a re n th e se s d o n n e n t la Version se ra p p ro c h a n t des no m s ro u m a in s et ru th en es.
<) T he term s given in brackets express approxim ately those used in R oum anian an d R uthenian.
2) Die H irten, welche des Sommers ü ber m it den Schafen a u f d er Alpe sind, bedienen sich zum H ereintragen d er g efüllten M ilchgefäge in ihre
kleine U nterku n ftsh ü tte, wo die M ilch zu Käse v erarb eitet w ird, k u rzer hölzerner H ak en ; in einzelnen G egenden w erden nun M uster, w elche eine
h akenartige Form haben, im V olksm und als „H aken des S ch afh irten " benannt. '
2) Les bergers qui p assent l'ete dans les alpages avec les m outons, se servent de crochets courts, en bois, p o u r le tra n sp o rt des recipients rem plis
de la it d ans les petites hu ttes o ü se p rep are le fro m ag e; dans certaines regions, la bro d erie utilise des mod&les qui o nt la form e de crochets; la langue
p o p u la ire le u r donne le nom de „crochets des bergers".
2) T he shepherds w ho in sum m er live on the m ountains w ith th eir flocks use sm all w ooden hooks on which they h ang the buckets o f m ilk to carry
it to th e ir h uts w here they m ake it in to cheese. In some d istricts w here they use the hook in th eir em broideries it is p o pularly know n as „the sh ep h erd ’s
crooks“.

84
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

5 2 cu suveicute mit Weberschiffchen 3 HOimilKUMH


(ku suwejkütze) * avec navette with weaver’s (s tschöunekame)
shuttle

3 frunzele scurusului Ebereschen-Blätter JIHCTKH pflÜHHH


(frundzele skurüschuluj) feuilles de sor- rowan-berry (lestke rjabene)
bier sauvage leaves

5 cu cornitele berbecului mit W idder-Hörnchen 3 ÖapamraiiMH poraani


(ku kornltzele berbekuluj) avec petites with ram's horns (s baränjatscheme rohäme)
cornes de belier

1 flori plecate geneigte Blumen cxiuieni ULidTii


6
(flörj plekäte) fleurs penchees bent Flowers (fjcheläni zwlte)

2 pomuti Bäumchen ftepeBija


(pomützj) arbustes little trees (däräutzjä)

3 flori cu cinci capuri Blumen mit fünf Köpfchen U,LBiTH 3 5 TOJIOBKaMH


(flörj ku tschlntsch käpurj) fleurs ä cinq petites five-headed (zwlte s pjatjmaholoukame)
tetes Flowers
9 flori Blumen D,tBiTH
(flörj) fleurs flowers (zwlte)
10 p u i') cräcänati auseinanderstrebende Blümchen KBiTOlIKH KpaKaHaTi
(püj krakanatzj) petites fleurs se disjointed flowers (kwitotschke krakanäti)
disjoignant
14 bräduti kleine Tannen ajinqKH
(bradützj) petits sapins small firs (jaletschke)
24 pui cräpati aufgebrochene Knospen KBiTOHKH p()3nyKJli
(püj krapätzj) boutons ouverts nipped buds (kwitotschke rospükli)
7 1 frunzä de smeuricä Himbeer-Blatt Ma.IIlHOBIIH JIHCT
(fründza de smeunka) feuille de fram- raspberry leaves (malenöwej lest)
boisier
2 suveicute Weberschiffchen qOBHMKH
(suwejkütze) navette weaver’s shuttle (tschöuneke)
3 bujor Päonie niBOHia
(buschör) pivoine peony (piwönija)
5 frunza tämäitei Blatt des Muskateller-Krautes JIHCTOK MyilLKaTOBIIH
(fründza tamaitzej) feuille de pelargonium (lestök muschkatöwej)
moscatelline
6 floricele Blümchen KBiTOHKH
(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)
7 copäcel cu creangute Bäumchen mit Zweigen ^epeBpa 3 rajiy3KaMH
(kopatschel ku krengütze) arbustes avec tree and branches (däräutzjä s haluskäme)
rameaux

•) Das W o rt ,,puiu“ (M ehrzahl pui), in w ö rtlich er Ü b ersetzung ein ju n g e s H ühnchen (Küchlein) b edeutend, w ird im R um änischen im allgem einen
Sinne sehr häufig dahin angew endet, um d am it etw as K leines,Z artes, L iebreizendes au szu d rü ck en ; dem entsprechend w erden im V olksm und kleine zarte
Stickm uster a u f den H em den m it ,,pui“ o d er noch m ehr verzärtelnd m it „p u iu (i" bezeichnet.
t) Le m ot „puiu" (pluriel pui) signifie litteralem e n t p etit p oulet, m ais il est em ploye souvent dans un sens generalise p o u r designer quelque chose
de petit, delicat, m ignon, gracieux; c’est p o u rq u o i d an s le p arie r p o p u laire on s’en sert p o u r d esigner des p arties p etites et delicates d u m o d ile su r les
chemises et on le renforce meme p a r le d im in u tif „p u iu fi“.
<) T he w o rd „puiu" literally tra n sla te d m eans a young chick an d in the R oum anian tongue is frequently used in this sense in Order to express
som ething very tiny an d delicate, consequently the p easan t w om en desig n ate tiny a n d delicate p attern s on the blouses as „p u i“ o r still m ore dim i­
nutive term „p u iu ti“.

85
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. Modele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

7 8 floricele Blümchen KBil’O’IKH


(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)
9 floricele Blümchen KBiTOBKII
(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)

8 1 KBlTOqKH Blümchen floricele


(kwitotschke) petites fleurs flowerets (floritschele)
2 Kyqepaße gelockt cret
(kutschärjawä) boucle pierced (kretz)
4 3 KO.li^KilMH mit Klötzchen cu butucasi 9

(s kolidkame) avec petits billots with stumps (ku butukäschj)


7 CKiCHi XpeCTII schräge Kreuze cruci costisate t

(skisni chräste) croix en biais slanting cross (krutschj kostischäte)


9 CKiCHi KO.li/lKII schräge Klötzchen butucasi costisati
9 9 9

(skisni kolidke) petits billots en slanting stumps (butukäschj kostischätzj)


biais
10 CKiCHi 3Bi3,a;H schräge Sterne stele costisate
i
(skisni swisde) etoiles en biais slanting stars (stele kostischäte)

9 1 floricele cu perciuni *) Blümchen mit Judenlocken ‘) KBiTO^KH 3 neftcaMii


(floritschele ku pertschiünj) petites fleurs ä flowers with (kwitotschke s päjsame)
boucles juives ‘) jew's curls ')
2 floricele Blümchen KBWO'IKJI
(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)
3 floricele Blümchen KBiTO^KH
(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)
4 floricele Blümchen KBiTO^KII
(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)
5 fasole Bohnen (pacyjiLKii
(fasole) haricots common beans (fasuljke)
6 floricele Blümchen KBiTO^KII
(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)
7 floricele Blümchen KBiTOqKII
(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)
8 garofe Nelken rB03^IIKH
(garöfe) oeillets pinks (hwösdeke)
9 clopotei Schneeglöckchen ^ S B iH O ^ H
(klopotzej) perce-neige snowdrops (dswinötschke)
11 crucite Kreuze XpeCTH
(krutschitze) croix crosses (chräste)

i) Die orthodoxen Ju d e n G aliziens u n d d er B ukow ina trag e n an den Schläfen la n g herab h än g en d e H aarlocken, w elche im rum änischen V o lk s­
m unde „perciuni“ g en an n t w erd en ; M uster, w elche lockenartige E inw ickelung zeigen, w erden d ah e r von den B äuerinnen als solche „m it Ju d en lo ck en “
bezeichnet.
i) Les Ju ifs orthodoxes de la G alicie et de la Bukovine p o rte n t su r les tem pes des boucles de cheveux tom bantes q u ’on ap p elle „p erciu n i“ d an s le
lan g ag e populaire roum ain. De lä vient que les paysannes roum aines d o n n en t le nom de boucles juives aux mod&les ay an t form e de boucle.
<) The o rtho d o x Jew s in G alicia w ear lo n g curls fallin g over th e ir ears w hich in v u lg är R uthenian are called „perciuni“. P attern s o f a sp iral
form are therefore ca lled by the peasants „w ith je w ’s curls."

86
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. Deutsche Übersetzung weise rumänische
weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Noms roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

9 12 crucea pastilor Osterkreuz Be.IIIKOftHIIH xpecT


(krütschja päschtilor) croix pascale easter cross (wälekodnej chräst)
14 brädänasi
# Tannenzweige rajiy3KH a.mpi
(bradanäschj) rameaux de sapin branch o f 6r (haluske jaletzi)

10 1 trifoi Klee TpaBKa


(triföj) trefle clovers (träuka)
2 piciorele racului Krebsfülje (-scheren) paKOBi Horn
(pitschiöarele räkuluj) pinces d’ecrevisse crab's feet (räkowi nöhe)
3 creanga molidului Fichtenzweig CMepeKOBa r«ajiy3a
(kreänga mollduluj) rameau de pin branch o f pine (smäräköwa halüsa)
4 cärligasi Häkchen EJiioaeHKii
(körligäschj) petits crochets hooks (kljutchätschke)
5 frunza cäpsunei Blatt der Gartenerdbeere JIIICT CyHIipf
(fründza kapschünej) feuille du fraisier strawberry leaf (lest sunetzi)
des jardins
6 butucasi Klötzchen KOJli/^O'IKH
(butukäschj) petits billots stumps (kolidotschke)
7 säträncute
i P Zigeunerzeltchen majii inarpa
(schatrankütze) petite tente gipsy's tent (mali schaträ)
tzigane
8 floricele pe creangä Blütenzweig ptBiTii Ha rajys'i
(floritschele pe krjänga) rameau en twig in bloom (zwite na halüsi)
floraison
9 perciunasi Judenlöckchen neiiciiKH
(pertschiunaschj) bouclettes juives jew's curls (päjseke)
10 frunza stejarului Eichenblatt ^yöOBIIII JIHCT
(fründza stedschäruluj) feuille de chene oak leaf (duböwej lest)
11 graul cucului V ergi^meinnicht Hesaöy^tKa
(gröul kükuluj) myosotis forget-me-not (näsabüdjka)
12 crucite Kreuze XpeCTIIKH
(krutschitze) croix crosses (chrästeke)

13 floricele Blümchen » KBiTOHKH


(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)

16 läntujele Ketten JiaHH,K)HIKH


(lantzudschele) chainettes chains (lantzjuschke)

17 garofe Nelken rB03^HEH


(garöfe) oeillets pinks (hwösdeke)

18 trifoiu iepuresc Hasenklee npiBHIIK


(triföj jepuresk) trefle des champs purple trefoil (schtschawnek)

19 pieptenasi Kämmchen rpeÖiii'iHKH


(pjeptenäschj) petit peigne small-tooth comb (hräbintscheke)

20 lantujel Kette jiaHii,H)moK


(lantzudschel) chaine chain (lantzjuschök)

87
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. No. ruthenes Traduction English roumaine
framjaise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

11 1 floricele Blümchen kbItoukii


(floritschele) petites fleurs flowerets (kwitotschke)
3 frunzä de nävalnic Blatt des Saumfarn JIHCTOK IiailOpOTH
(fründza de nawälnik) feuille de fougere water-fern (lestök päporote)
aquatique
4 coada rändunelei Schwalbenschwanz JiaCTiBflHHH XBOCTIIK
(koäda röndunelej) queue d'hiron- swallow-tail (lästiujatschej chwostek)
delle

6 ferigä Farnkraut nanopoxb


(feriga) fougere fern (päporotj)

7 crucite Kreuze • xpemr


(krutschitze) croix crosses (chräste)

8 romänitä Kamille pyMflHOK


(römanitza) camomille camomile (rumjänok)
9 frunzele paltinului Ahornblätter KJieilOBi JIHCTKH
(fründzele pältinuluj) feuilles d'erable m aple-leaf (klänöwi lestke)
10 frunzele frasinului Eschenblätter aceHeßi . i h c t k h
(fründzele fräsinuluj) feuilles de frene ash-leaf (jasänäwi lestke)
12 6 trifoi Klee TpaBKa
(triföj) trefle clover (träuka)

9 floricele Blüten II,bBiT


(floritschele) floraisons blossoms (zwit)

10 fasolele Fisolchen (J)a(OJiY


(fasoleie) flageolet French bean (fassoli)

12 cosärcute Körbchen KomeaKii


(koscharkütze) corbillon tiny basket (koschätschke)

13 brädänasi
* kleine Tannen fl.III'IKII
(bradanäschj) petits sapins small firs (jaletschke)

15 crucite Kreuzchen xpecniKii


(krutschitze) petites croix small crosses (chrästeke)

16 garofe Nelken rBoaiMKii


(garöfe) ceillets pinks (hwösdeke)

13 1 floricele Blümchen KBiTO’IKII


(floritschele) petites fleurs flowers (kwitotschke)

2 brädänasi kleine Tannen ÄJIHqKH


(bradanäschj) petits sapins small firs (jaletschke)

4 coarne de berbece W idder-Hörner 6apaHa«ii poni


(koärne de berbetsche) cornes de belier ram’s horns (baränjatschi rohe)

5 maghieran Majoran MaftpaH


(magjerän) marjolaine marjoran (majrän)

6 floricele Blümchen KBiT0«IKH


(floritschele) petites fleurs flowers (kwitotschke)

88
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran<^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

13 8 mugurasi Knöspchen iiynmiKH


(muguräschj) petits boutons buds (püptscheke)
9 triunghiuri Dreiecke TpiIK.YTHHKH
(triüngjurj) triangles triangles (trekütneke)
10 garofe Nelken rBOä^lIKII
(garöfe) oeillets pinks (hwösdeke)
16 mäcris iepuresc Sauerklee KBSICOK
(makrisch jepuresk) surelle wood-sorrel (kwassök)
17 cärhänasi Küchenschaben TiipiilHII
(karhanäschj) cafards des blackbeetles (tarhane)
cuisines
18 trifoes Kleinklee Tpaiuca
(trifojesch) petit trefle trefoil (träuka)

19 cociorbute Brodschaufelchen .lOIiaTKII


(kotschjorbiitze) petite pelle ä four bread-scoop (lopatke)

21 crucite
f bätute gefüllte Kreuzchen IIOBHi XpeOTHKII
(krutschitze batüte) petites croix filled crosses (pöuni chrästeke)
remplies
22 cale rätäcitä Irrweg (Labyrinth) JianiHui
(käle ratatschita) labyrinthe labyrinth (maniutzi)

14 garofe Nelken rBOB^IIKl!


(garöfe) oeillets pinks (hwözdeke)
3 brädänasi kleine Tannen fl.IU'IKU
(bradanäschj) petits sapins small firs (jaletschke)
6 frunza trifoiului Kleeblatt xpaBKa ■
(fründza triföjului) trefle clover (träuka)
7 cimbru Thymian MaTepHHKa
(tschimbru) thym thyme (matärenka)
8 gura leului Löwenmaul .iLBUiia iiaiu,a
(güra leuluj) gueule de lion lion's mouth (ljwena paschtscha)
9 cärligätei Häkchen K-IWieHKH
(körligatze / petits crochets hooks (kljutschätschke)
10 cärligätei impluti gefüllte Häkchen IIOBlli K.IH>,ICIIKH
(körligatzej implützj) petits crochets filled hooks (pöuni kljutschätschke)
remplis
12 nemtisori
f t Acker-Rittersporn ocTpiacoK iio.ieBitft
(nemtzischörj) pied d'alouette larkspur (ostrischök poläwej)
15 1 flori de clopotei Blüten der Glockenblume ^BBiHOHKII
(flörj de klopotzej) campanule en bluebell buds (dswinötschke)
floraison
2 epurasi junge Hasen aiiaaiiKii
(jepuräschj) levrauts young hare (säjatscheke)
3 garofe Nelken IB03^HKII
(garöfe) oeillets pinks (hwösdeke)

89 12
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran9aise Ruthenian and Roumanian
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian
Nr. Nr. Names Translations

15 6 butucasi cu cruci{e Klötzchen mit Kreuzchen K O .IlßO H K II 3 X p eC T H K aM H


(butukäschj ku krutschitze) petits billots stumps with (kolidotschke
avec petites croix small crosses s chrästekame)
7 cu cociorvute 9
Brodschaufelchen 3 KOlJEOÜKilMJI
(ku kotschjorwütze) petite pelle ä four bread-scoop (s kotzjubkame)

10 cu roti
9
mit Rädern 3 KO.lTCD,a3IH
(ku rötzj) avec roues with wheels (s kolifitzjäme)

11 cu ochiuri mit Äuglein 3 O'IKilM H


(ku ökjurj) avec yeux petits with eyes (s ötschkame)

13 scäunasi Stühlchen (m .rniKii


(skaunäschj) petite chaise stools (stiltscheke)
14 unguresti „ungarische“ (Muster) yropcK i
(ungureschtj) hongrois (mode- Hungarian (uhörski)
les dits) pattern
15 cu cärliguti mit Häkchen 3 K .IK )ie * IK a M II
(ku körligutzj) avec petits with hooks (s kljutschätschkäme)
crochets

16 1 brädänäsi t
kleine Tannen H J IP IK K
(bradanäschj) petits sapins small firs (jaletschke)
2 poame de vie Weintrauben BHHorpa,a,
(poäme de w j) grappes de raisin grapes (wenohrad)
4 brädänäsi
I junge Tannen H .IH U K H
(bradanäschj) jeunes sapins young firs (jaletschke)
5 cäräbusi
* Maikäfer • xpjsmi
(karabüschj) hannetons ladybird (chruschtschl)
6 boarze Schwarzkümmel qopHyuiKa
(boärse) nielle cultivee black caraway (tschornüschka)
7 frunza macului Mohnblatt MaKÜBIlit JIHCTOK
(fründza mäkuluj) feuille de pavot poppy-leaf (mäkowej lestök)
8 cicoare Kornblumen Ö .M Biir
(tschikoäre) bluets cornflower (blawät)
17 1 brädänäsi
9 junge Tannen ajiHiKii
(bradanäschj) jeunes sapins young firs (jaletschke)
3 frunzä mirtei Blatt der Myrthe MipTOBIin JIHCTOK
(fründza mirtej) feuille de myrte myrtle-leaf (mirtowej lestök)
6 frunza de cäpsuni Blatt der Garten-Erdbeere JIHCTOK CyHHH,i
(fründza de kapschünj) feuille du fraisier strawberry-leaf (lestök sunetzi)
des jardins
7 lobodä Melde Jio6o,a;ä
(löboda) arroche n o tc h -w e e d (lobodä)
10 trifoi Klee TpaBKU
(triföj) trefle clover (träuka)

90
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. Deutsche Übersetzung weise rumänische
weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

17 11 cu ochiuri mit Augen 3 01K.IMH


(ku ökjurj) avec yeux with eyes (s otschkame)
12 floricele mäcisele
1 Blüten der Heckenrose n,LBirn r.iory
(floritschele matschischele) eglantine en wild-rose (zwite hlöhu)
floraison blossom
14 cimbrisor
t Thymian ITilTepiIHKa
(tschimbrischör) thym thyme (matärenka)
16 gura leului Löwenmaul .iLBinia iraiu,a
(güra leuluj) gueule de lion snapdragon (ljwena päschtscha)
17 holbure Ackerwinde HOBiii
(hölbure) liseron deschamps corn-bind (powij)
21 stelute cu cärligute Sternchen mit Häkchen 3Bi311,0«IKH 3 K.UIOqeqKaMII
(stelütze ku körligtitze) petite etoile avec stars with hooks (swisdotschke s klju-
petits crochets tschätschkäme)

18 1 mägheran Majoran Maftpan


(magjerän) marjolaine marjoran (majrän)
3 ochiul boului Astern acTpu
(ökjul böuluj) reines marguerites Chinese aster (ästre)
4 coacäzä Stachelbeere BeiI])HHa
(koäkadza) groseilles gooseberry (wäprena)
11 deditä
l Küchenschelle COH-Tpaßa
(deditza) anemone dane-flower (§on-trawä)
12 cärligul ciobanului Schafhirten-Haken K,iH)MKa loöaHOBa
(körligul tschiobänuluj) crochets des shepherd's crook (kljütschka tschobanöwa)
bergers

19 12 mäzeriche W icke BHKa


(madzenke) vesce des berge- vetch (weka)
ries

13 frunza visinului
*
W eichselblatt «IBpemHCBi JIHCTKII
(fründza wischinuluj) feuille de cerisier perfumed cherry- (tschäräschnäwi lestke)
leaf

14 garofe N elken rB03/l,HKH


/ (garöfe) oeillets pinks (hwösdeke)
15 cerceii domnului Mai-Glockenblume ^SBinO^KII
(tschertscheij domnuluj) muguet lilies o f the valley (dswinotschke)
16 clopotei Schneeglöckchen ^SBOHHKH
(klopotzej) perce-neige snowdrops (dswöneke)
18 brädänasi
r junge Tannen a.uiiiKii
(bradanäschj) jeunes sapins young firs (jaletschke)

20 1 gärdut kleiner Zaun OCTpiUIOK


(gardütz) petite haie vive small hedge (ostrischok)
2 päunasi Pfauen iiaBiiiii nepa
(paunäschj) paons peacocks (päweni pära)
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. Modele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

20 11 gändaci de apä W asserkäfer BOßni xpym,i


(göndatschj de äpa) scarabee aqua- water-beetle (wödni chruschtschi)
tique

21 1 bisericutä Kirchlein n,epKOBityi


(biserikütza) petite eglise tiny church (tzerkoutzjä)
3 cärligi Haken KJIIO^KII
(körlidschj) crochets hooks (kljutschke)
6 laba gänstei Gänsefuß ry<*Äini .iaÖKa
(läba gönschtej) patte d'oie goose-feet (hüssjatscha läbka)
7 brad Tanne fl.IHU'H
(bräd) sapin silver fir (jaletzja)

22 1 crucite Kreuzchen XpeCTIIKII


(krutschitze) petite croix small cross (chrästeke)
2 crucite cu stele Kreuzchen mit Sternen XpeCTHKH 3i SBiS^lMII
(krutschitze ku stele) petite croix avec small cross with (chrästeke si swisdäme)
etoiles stars
4 frunza rutei Rautenblatt .1IICT0K pyi'H
(fründza rütej) rue odorante rue-leaf (lestök rüte)
7 brädänäsi junge Tannen H.III'IKII
(bradanäschj) jeunes sapins young firs (jaletschke)
13 cu coarne de berbece mit Hörnern des W idders 3 öiipaHfl'nDiit piiKKaMii
(ku koarne de berbetsche) avec cornes du with ram's horns (s baränjatscheme
belier rischkäme)
15 brädänäsi
l junge Tannen fl.IH'IKII
(bradanäschj) jeunes sapins young firs (jaletschke)
16 clopotei Schneeglöckchen rI,3B0HUKH
(klopotzej) perce-neige snowdrops (dswöneke)

17 floarea macului Mohnblüte MaKOBirii iibbIt


(floärja mäkuluj) pavot en poppy-bud (mäkowej zwit)
floraison

20 pomisori Bäumchen ^epeBiia


(pomischörj) arbustes small trees (däräutzjä)

23 coarne de cobelci Schneckenhörner cjiimaKOBi piiKKii


(koarne de kobeltschj) cornes d'escargot snail's horns (slemaköwi rischke)

24 plopisori kleine Pappeln TOüOJIbKH


(plopischörj) petits peupliers small poplars (topoljke)

23 3 cobelci Schnecken paBJIHKH


(kobeltschj) escargots snails (räuleke)
4 talpa broastei Froschpfote acaüa'ia jiaÖKa
(tälpa broäschtej) patte de gre- frog's feet (schabjatscha läbka)
nouille

8 gärdut Zaun njiiT


(gardütz) haie hedge (piit)

92
Muster Ruthenische, beziehungs­
Tafel Rumänischer, beziehungs­
Nr. Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele • Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran9aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

23 9 butucasi
> cu bobite
t Klötzchen mit Beeren KOJli^KII 3 Jl10,1,11MH
(butukaschj ku bobitze) petits billots stumps with (kolidke s jähodame)
avec baies berries
10 incärligäturi Häkchen KJIIOHKII
(inkörligatürj) petits crochets hooks (klutschke)
11 scarä Leiter tpaGima
t (skära) echelle ladder (drabena)
12 läbutele gästei Gänsefüßchen rycani JiaöKir
(labützele göschtej) petites pattes goose-feet (hüßjatschi labke)
d'oie
13 cu doue cärlige bätute mit zwei gefüllten Haken 3ABOMa ÖIlTiniH K.IIOHKaMH
(ku döue körlidsche batüte) avec deux cro- with two filled (s dwomä beteme
chets remplis hooks kljutschkäme)
14 serpäcute kleine Schlangen ra^HHKit
(scherpekütze) petits serpents small serpents (hadenke)
15 butucasi
t cu cornite
t
Klötzchen mit Hörnchen KO.ri^KH 3 piSKKaMH
(butukaschj ku kornitze) petits billots avec stumps with (kolidke s rischkame)
petites cornes horns
16 a tortel Kleeseide BS30JI0ÜS»
(tortzel) cuscute clover-dodder (wjäsolätzj)

19 bobite Beeren aro;i,H


(bobitze) baies berries (jähode)

20 soarea soarelui Sonnenblume (OHIIIIHIIK


(soärea soäreluj) soleil (fleur dite) sunflower (sönischnek)

22 mäturicä Besenkraut Biimac


(maturlka) herbe ä balai worm wood (winetschä)

23 titicasi Pilze rpnöii


(titikäschj) Champignons mushrooms (hrebe)

24 1 floricele cu cärligi Blüten mit Haken n,bBiTH 3 K.lHlMKaMH


(floritschele ku körlidschj) fleurs avec cro- blossoms with (zwite s kljutschkäme)
chets hooks

2 cu perciuni mit Judenlocken 3 neacaMii


(ku pertschiünj) avec boucles with jew's curls (s päjsame)
juives

3 floricele cu cornite Blüten mit Hörnchen PLEITH 3 piaiKilMH


(floritschele ku kornitze) fleurs avec petites blossoms with (zwlte s rischkäme)
cornes horns

5 potcovute kleine Hufeisen ni^KiBKH


(potkowütze) petits fers ä small horseshoes (pidkiuke)
cheval

7 stelute Sternchen 3Bi3^0HKH


(stelütze) petites etoiles small stars (swisdotschke)

8 caiuti Pferdchen KOHIIKII


(kajützj) petits chevaux small horses (köneke)

93
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

24 9 pui cräpati aufgesprungene Knospen posnyK.ii


(puj krapätzj) boutons ouverts burst buds (rospükli)
zwei Püppchen
10 doue päpusele deux petites two dolls ßBi .miBOBKII
(döue papuschele) poupees (dwi ljäljotschke)
12 invärtituri Verdrehungen BiVibipi
(lnvörtitürj) circonvolutions twists (siltzjä)
13 pomuti kleine Bäume ^epcBU,a
(pomützj) petits arbres small trees (däräutzjä)
14 cornite Hörnchen piSKKII
(kornltze) petites cornes small horns (rischke)
15 pepenasi kleine Gurken oripouKH
(pepenäschj) petits cornichons small cucumbers (ohirötschke)
17 läbute Pfötchen IilÜKIl
(labütze) petites pattes paws (labke)
19 iepuras junge Hasen BBB'IIIKH
(jepuräschj) levrauts young hares (säjatscheke)
20 butucasi cu ochisori Klötzchen mit Äuglein KOJli^OBKH 3 O'IKJIMII
(butukäschj ku okischörj) petits billots stumps with eyes (kolidotschke s ötschkame)
avec petits yeux
21 läcätele
p kleine Vorhängschlösser K0.lij],0*IKir
(lakatzele) petits fermoirs small curtain- (kolidotschke)
de rideaux drawers
22 prescure Brötchen für die heilige Messe npocKypmi
(presküre) petits pains pour sacred bread (proskurke)
la sainte messe
23 cu patru cärligi mit vier Haken 3 qOTItpMil KJUO*IKilMM
(ku pätru körlldschj) avec quatre cro- with four hooks (s tschotermä kjlutschkäme)
chets
24 ochisori
» Äuglein «’IKil
(okischörj) petits yeux eyelets (ötschka)
25 butucasi cu cornite Klötjchen mit Hörnchen KO.riftOHKII 3 piiKKilMH
(butukäschj ku kornltze) petits billots avec stumps with (kolidotschke s rischkäme)
petites cornes horns
28 päingeni Spinnen HilByKH
(paindschenj) araignees spiders (pawuke)
29 caii popii Pferde des Popen nonißCKi kohi
(käij pöpij) chevaux du pope the pope's horses (popiuski köni)
30 cotituri Ecken Kyxii
(kotitürj) angles corners (kute)
läntujele Kettchen .laHpWIUKH
31 (lantzudschele) chainettes chains (lanzjuschke)
läbute
p Pfötchen jiaÖKit
33 (labütze) petites pattes paws (labke)

94
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Deutsche Übersetzung weise rumänische
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

24 34 butucasi
# cu cornite t
Klößchen mit Hörnchen KOJlißKH 3 pijKKllMH
(butukäschj ku kornltze) petits billots avec stumps with (kolidke s rischkame)
petites cornes horns
35 ochisori säriti
> t
verstreute Äuglein posciinaiii o*ma
(okischörj saritzj) petits yeux disse- scattered eyes (rossepani ötschka)
mines
37 butuci cu ochisori cu Klötze mit Äuglein mit Hörnchen
t
KOJli^KH 3 O'IKaMII
cornite billots avec petits
f stumps with 3 pisKKaMii
(butütschj ku okischörj ku yeux et petites eyelets with horns (kolidke s ötschkame
kornltze) cornes s rischkäme)
38 ochisorit
Äuglein OHKa
(okischörj) petits yeux eyelets (ötschka)

25 1 copäcei Bäumchen /i,epei{ii,a


(kopatschej) arbustes small trees (däräutzjä)
2 X.IOimiKH Bübchen bäiati
t

(chlöptscheke) baby baby-boy (baijatzj)


8 läbute t
Füfjchen .iaöKii
(labutze) petits pieds little feet (labke)

8 Schneeglöckchen clopotei
(dswinötschke) perce-neige snowdrops (klopotzej)

9 Beeren bobitet

(jähode) baies berries (bobltze)

11 cale rätäcitä Irrweg xaiii itiü*


(kale ratatschlta) labyrinthe labyripth (maniuzi)

13 säträncute
f *
Zigeunerzeltchen inareppa
(schatrankutze) petites tentes gipsy's tent (schatärzjä)
tziganes

14 .IIIÖOMKII Pfötchen läbute


(labotschke) petites pattes paws (labutze)

15 Ö ecani') Quersack •) desagi


*
(bässähe) double sac ‘) w a llet') (desädschj)

16 CTpeiUlKII struppig sburlit


(sträpake) herisse bristly (sburllt)

17 KyqepiiKH Löckchen perciuni


(kütschäreke) petites boucles curls (pertschjünj)

18 pyaca Rose trandafir


(rüscha) rose rose (trandafir)

19 Kynepi Locken perciuni


(kütscheri) boucles curls (pertschjünj)

27 ryco^Kii Gänschen gäscute


(hussotschke) oison goslings (göskütze)

n cJew ebte D oppeltasche, welche von den G ebirgsbew ohnern beim R eiten dem T ra g tie r q u erü b e r au fg eleg t w ird.
i) Sac k double poche en etoffe tissee que les m o n tag n ard s m etten t p en d a n t des d eux cotes su r le u r m onture.
i) W oven double-w allets w hich those d w elling on the m ountains th ro w across the horse’s back w hen riding.

95
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. Modele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fra ^ a ise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

25 29 säträncute
) > Zigeunerzeltchen HlilTcpityl
(schatrankütze) petites tentes gipsy's tent (schatärzjä)
tziganes
30 cu cinci perciuni mit fünf Locken 3 iiflTLMii Kyaepajm
(ku tschintschj pertschjünj) avec cinq boucles with five curls (s pjatjmä kütschärjame)
31 cäräbusi 9
Maikäfer xpyini
(karabüschj) hannetons lady-birds (chruschtschl)
31 xpyiu,i Maikäfer cäräbusi 9

(chruschtschl) hannetons lady-birds (karabüschj)


33 härlicoare Spaten .I01MTKH
(hörlitschoäre) beches spades (lopatke)
33 MOTHJIHKH kleine Schmetterlinge fluturasi 9

(moteleke) petits papillons small butterflies (fluturäschj)


34 KO.li/I,KII Klößchen butucasi 9

(kolidke) petits billots stumps (butukaschj)

26 2 Tapi.imHKii Tellerchen tälgerele


(tariltscheke) petites assiettes small plates (taldscherele)
24 KpsmKH Ästchen crengute
(kratschke) petits rameaux branches (krengütze)
32 flÖJliHKH Apfelbäume merisori
9

(jablinke) pommiers apple-trees (merischörj)


34 qOpHOÖpiIBKH mit schwarzen Augenbrauen cu spräncene negre
(tschornobreuke) avec sourcils with black eye- (ku spröntschene negre)
noirs brows
38 Koryi'HKii kleine Hähne cocosei 9

(kohüteke) petits coqs small cocks (kokoschej)


39 gräunciori Körnchen sepeHpa
(grauntschiörj) petits grains granules (säränzjä)
40 cocosei 9
kleine Hähne KoryTiiKit ,
(kokoschej) petits coqs small cocks (kohüteke)
27 1 cu cafasuri gitterförmig pemiTKa
(ku kafäsurj) en forme de grille latticed (reschltka)
3 *A

Jar Buchenecker (Früchte der Buche)


(schör) faine (fruits du beech-cone (scher)
hetre)
5 cu cinci perciuni mit fünf Locken 3 iiHTMisi KyaepaMii
(ku tschintschj pertschjünj) avec cinq boucles with five curls (s pjatjmä kütschärjame)
6 cu cärligi mit Haken 3 KJIIO'IK.IMM
(ku körlidschj) avec crochets with hooks (s kljutschkäme)
8 suveicute Weberschiffchen HOBHHKII
9

(suwejkütze) navette weaver's shuttle (tschöuneke)


15 cu perciuni mit Locken 3 Kyaepaaii
(ku pertschjünj) avec boucles with curls (s kütschärjame)

96
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ weise rumänische
Deutsche Übersetzung
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. Modele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran<j:aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

27 18 bäetei kleine Jungen (Buben) X.IÖILlIIIKII


(bajetzej) gar^onnets small boy (chlöptscheke)
21 cu zimtisori
» *
mit kleinen Zacken syöusiTe
(ku simtzischörj) avec petites with small inden- (subtschätä)
dentelures tations

28 4 värtelnicioarä kleine Garnwinde (Haspel) MOTOISli.TÖ


(wörtelnitschoära) petit devidoir small windlasses (motowelo)
du chanvre
5 cocosei t
Hähne Korym
(kokoschej) coqs cocks (kohute)
6 laba gästei Gänsefüße r y c a ii .laöKir
(läba göschtej) pattes d'oie goose-feet (hüfjjatschi labke)
8 cätei Hündchen IieCMKII
(katzej) petits chiens small dogs (päfjeke)
10 greblute kleine Rechen rpilöe.lLKM
(greblütze) petits rateaux small rakes (hrabäljke)
13 vermisori t
Würmer 'lepiiiiKir
(wermischörj) vers worms (tschärwake)
14 merisori t
kleine Apfel a6.ioiiKsi
(merischörj) petites pommes small apples (jäblotschka)
16 frunza plopului Pappelblatt JlIICT T0II0.I1
(fründza plöpuluj) feuille de peuplier poplar-leaves (lest topöli)
21 butuci cu säträncute
f t
Klötjchen mit Zigeunerzeltchen Ko.ii^OMKii 3 niiiTeppaau
(butütschj kuschatrankütze) petits billots stumps with (kolidotschke s scha-
avec petites gipsy's tents terzjäme)
tentes tziganes
23 läntujel legat gebundene Kette BasaHini .ianpiomoK
(lantzudschel legat) chaine attachee bound chains (wjäzanej lancjuschök)

29 8 cu iconite t
mit Bildchen 3 oöpasKamr
(ku ikonitze) avec petites with pictures (s obraskäme)
images
9 coarnele berbecului Hörnchen des W idders 6apana*ii pi'AKii
(koärnele berbekuluj) petites cornes du ram’s horns (baränjatschi rischke)
belier
12 pui invärtiti Verdrehungen (Wirbel) ci.TLpa
(püj inwörtltzj) circonvolutions twirlings (siltzjä)
13 frunza frasinului Blatt der Esche aceHCBIlft (TT
.1 1 1

(fründza fräsinuluj) feuille du frene ash-leaf (jasänäwej lest)


18 cu suveicute t
mit Weberschiffchen 3 uoBiiiiKaaii
(ku suwejkütze) avec navette with weaver's (s tschöunekame)
shuttles
19 cobelci Schnecken p a B J H K ii
(kobeltschj) escargots snails (räuleke)
26 värtelnicioarä Haspel (kleine Garnwinde) aoTOüii.io
(wörtelnitschjoära) petit devidoir small windlass (motowelo)

97
«

Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. w eise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
franfaise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

29 27 läbute 9
Füßchen (Trittspuren) JMÖKH
(labütze) petits pieds foot-spurs (labke)
(traces des pas)
28 crucea pastilor Osterkreuz xpecT
(krütschea päschtilor) croix pascale Easter-cross (wäleködnej chräst)

31 perciunasi Löckchen KyiepiiKii


(pertschjunäschj) petites boucles curls (kütschäreke)

30 1 cäiuti /
Pferdchen KOHIIKII
(kajützj) petits chevaux small horses (köneke)
3 cu säträncute
t 9
mit Zigeunerzeltchen 3 IIIilTepUHMII
(ku schatrankütze) avec petites with gipsy's (s schatärjäme)
tentes tziganes tents
4 trandafirul romänesc die rumänische Rose BO.lOCKil pO/Kil
(trandafirul romönesk) la rose roumaine Roumanian rose (wolöska röscha)
5 säträrita
9 9
Zelt bewohnende Zigeunerin iuiiTepimuH
(schatrarltza) femme tzigane vi- gipsies in tent (schatärnezja)
vant sous la tente
6 voiosul der Fröhliche BCCeJIHM
(woiösul) le joyeux the joyous (wässälej)
7 ochiurele Äuglein 04Kil
(okjurele) petits yeux eyelet (ötschka)
8 rezele die gezahnten Bolzen der Haspel K«14C4KII
(resele) les chevilles du the toothed shafs (katschätschke)
devidoir #o f the windlass
9 fluturi Schmetterlinge MOTII.lf
(flüturj) papillons butterflies (moteli)
10 sprinceneticä Augenbrauen 3 ÖpOBiDIII
(sprintschenetzika) sourcils eyebrows (s bröwame)
12 floricica märului Apfelblüte HtßiT aO.ioin
' (floritschika märuluj) fleur de pommier apple-blossom (zwit jäbloni)
13 cu zimtisori9 9
mit kleinen Zacken syö'iacxe
(ku simtzischörj) avec petites with small inden- (subtschästä)
dentelures tations
14 pomisori Bäumchen OBO'ießi ^epeBiyi
(pomischörj) arbustes small trees (owotschäwi dereuzjä)
15 cu suveici mit Weberschiffchen 3 MOBHIIKilMII
(ku suwejtschj) avec navettes with weaver's (s tschöunekame)
shuttles
16 pepeni Gurken oripKir
(pepenj) concombres cucumbers (ohirke)
17 coada cucosului Schweif des Hahnes KoryTaqirii XBicT
(koäda kul »schuluj) queue du coq cock's tail (kohutjatschej chwist)
18 clopotei Schnee-Glöckchen ^3BOHIIKII
(klopotzej) perce-neige snowdrop (dswöneke)

98
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. Deutsche Übersetzung weise rumänische
weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fra^ aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

30 19 chica voinicului Schwarzkümmel lopiiyuiKii


(kika wojnikuluj) cumin noir black caraway (tschornüschka)
21 coarnele berbecului Hörner des W idders (WipaHH'ii p on i
(koärnele berbekuluj) cornes du belier ram's horns (baränjatschi röhe)
22 cu härlicioare mit Spaten 3 JI0IISITK»IMH
(ku hörlitschjoäre) avec beches with spades (s lopatkäme)
26 cucoare Kraniche SKypaim
(kukoäre) grues cranes (schurauli)
31 2 curcute t
Truthühner xpioxn
(kurkütze) dindons turkey (trjüche)
3 copacei junge Bäume ^epeBijH
(kopatschej) jeunes arbres young trees (däräuzjä)
5 bobite P
Beeren Jiro^ii
(bobitze) baies berries (jähode)
8 buhasei
t
Tannendickicht ajiiiHOBii rym,aB«Ha
(buhaschej) ombrage des fir-thicket (jalenöwa huschtschäwena)
sapins
20 potcoave Hufeisen IliftKOBII
(potkoäwe) fers ä cheval horseshoes (pidköwe)
22 scara mätei Strickleiter MOxy3Ha T^paÖHita
(skära mötzej) echelle de corde rope-ladder (mötusna drabena)
32 3 porumbei Tauben ro.iyÖH
(porumbej) pigeons doves (hölube)
4 cocosei
p
Hähne Koryxn
(kokoschej) coqs cocks (kohute)
12 härlicoare kleine Schaufeln .lonaxKii
(hörlitschoäre) petites pelles small shovels (lopatke)
21 cu doi perciuni mit zwei Locken 3 ßBOMa KyiepaMii
(ku d6j pertschjünj) avec deux with two curls (s dwomä kütschärjame)
boucles
22 copacei Bäumchen ftepeBpa
(kopatschej) arbustes small tree (däräuzjä)
25 cu trei perciuni mit drei Locken 3 xpoMa Kyaepaara
(ku trej pertschjünj) avec trois boucles with three curls (s tromä kütschärjame)
33 1 gäzute Fliegen ay x n
(gösütze) mouches flies (müche)
3 pomuti kleine Bäume ftepeBna
(pomützj) petits arbres small trees (däräuzjä)
4 rpaßöiKii Reihen dungi
(hrjadotschke) rangees rows (dündschj)
5 puntea dracului Teufelssteg aopxoßa KJia^Ka
(püntea dräkuluj) sentier du diable devil's stile (tscbörtowa kladka) *

99
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ weise rumänische
Deutsche Übersetzung
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran9aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

33 6 cobelci Schnecken pnii.iiiKii


(kobeltschj) escargots snails (räuleke)
6 KOHHKII Pferdchen caiuti
P

(köneke) petits chevaux small horses (kajützj)


10 Kpil'IKII Ästchen crengute
(kratschke) petits rameaux small ash-trees (krengütze)
11 crucite legate gebundene Kreuzchen BH3«aili XpeCTHKH
(krutschitze legäte) petites croix liees bound crosses (wjäzani chrästeke)
13 (fmcyjiLKif kleine Fisolen fasole
(fasuljke) petits flageolets common beans (fasole)
14 rpa^OHKii Reihen dungi
(hrjadotschke) rangees rows (dündschj)
16 invärtiti
p
Verdrehungen (f. II.UH
(inwörtitzj) circonvolutions twirlings (siltzjä)
17 bobite
t
Beeren iiroin
(bobitze) baies berries (jähode)
21 KBixOIKII Blümchen floricele
(kwitotschke) petites fleurs flowerets (floritschele)
22 KBiTKII Blumen flori
(kwitke) fleurs flowers (flörj)
23 cu cärligi si ochiuri mit Haken und Äuglein 3 luIIO'IKilMll i O'IKilMll
(ku körlldschj schi ökjurj) avec dentelures with hooks and (skljutschkäme iötschkame)
et petits yeux eyes
24 pomuti Bäumchen flcpeßiyi
(pomützj) arbustes small trees (däräuzjä)
26 härlicioare Schaufelchen .IOIIUTKII
(hörlitschjoäre) petites pelles with small spades (lopatke)
26 (ßncy.iLKii kleine Fisolen fasoleie
(fasuljke) petits flageolets small beans (fasölele)
27 ochiuri Äuglein 0‘iKil
(ökjurj) petits yeux eyelets (ötschka)
31 floricele cu perciuni Blüten mit Locken lfblliTH 3 K.V'ICpflMII
(floritschele ku pertschjünj) fleurs avec curled buds (zwite s kütchärjame)
boucles

34 cu trei perciuni mit drei Locken 3 rpoMii KyaepaMH


(ku trej pertschjünj) avec trois boucles with three curls (s tromä kütschärjame)
35 doue päpusele zwei Püppchen ^Ili .IH.ILII,1
(döue papuschele) deux poupees two dolls (dwi ljäljzi)

34 3 päharele mirului Kelche für das geweihte Öl zum 'liiiiiKii hu ftBÄHCHy «JiiiBy
(pahärele miruluj) Salben (tschaschke na swjatschänu
calice pour les chalice-cup olewu)
saintes huiles

100
Tafel M uster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. w eise ruthenischer Nam e Deutsche Ü bersetzung w eise rum änische
Ü bersetzung
Tabl. M odele N om s roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roum aine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roum anian
N r. Nr. N am es Translations

34 4 ochii boului Astern itCTpiI


(ökij bouluj) reines- star-wort (astre)
marguerites
5 läbute
f
Füßchen, Pfötchen JinÖKH
(labutze) petits pieds, paws (labke)
petites pattes
8 frunze in unghi Blätter über Eck gestellt .IIICTKII B KyTKII
(fründze in üngj) feuilles sur angle lea f placed over (lestke u kutke)
corner
9 frunza urzicei Brennesselblatt .IMCT KpOIIIlBII
(fründza ursltschej) feuille d ’ortie stinging-nettle (lest kropewe)
leaf
15 chiper in trei unghi dreikantiger Pfeifer TpiIKyTHU IICpTima
(kiper in trej üngj) poivre three-edged (trekütna pärtschezja)
triangulaire pepper
16 cärligätei cu margini eingesäum te Häkchen iUipyÖ.ICHi K.IIO*IC«IKH
(körligatzej ku märdschinj) petits crochets bordered hooks (sarübläni kljutschätschke)
bordes
18 gura leului Löwenmaul jiLBima iiiima
(güra leuluj) gueule de lion snapdragon (ljwena päschtscha)
19 cu furculite mit Gabeln 3 BHJIKUMII
(ku furkulitze) avec fourches with forks (s welkäm e)

35 1 floricele Blüten KBiTOIKII


(floritschele) fleurs blossom s (kwitotschke)
8, 9 caiut'
ß
Pferdchen KOHHKII
(kajützj) petits chevaux small horses (köneke)
12 creangä Zw eig ra.iysa
(krjänga) rameau branch (halüsa)
18, 20 cocosei
>
Hähne KoryiTiKii
(kokoschej) coqs cocks (kohüteke)
21 pepenasi kleine Gurken oripoqKii
(pepenäschj) cornichons small cucumber (ohirötschke)

36 4 giu lgiu l dom nului Leichentuch des Herrn (Christi) n.iaii;ciiiiufl


(dschjüldschjul dömnuluj) linceul du Christ the H oly Shroud (plaschtschänezja)
5 cärligii ciobanului H aken des Schafhirten •IGÖaHOBi K.’IIO’IKII
(körlidschij tschiobänuluj) crochet du pätre sheperd's crook (tschobanowi kljutschke)

7 fluturasi
ß
kleine Schm etterlinge MOTII.TIIKII
(fluturäschj) petits papillons small butterflies (moteleke)

8 frunza trifoiului Kleeblatt JIIICTOK TpaBKIl


(fründza triföjuluj) feuille de trefle clover-leaf (lestök träuke)

9 gäzute Fliegen aiyxii


(gösütze) m ouches flies (müche)

10 läntujele in cornurele Kette mit Ecken .lampowKii b KyTKax


(lantzudschele in kornurele) chaine avec edged-chains (lanzjuschke w kutkäch)
- angles

101
%

Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fra^ aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

36 11 frunze de nalbä Malvenblätter ( .11130Ri .IHCTKII


(fründze de nälba) feuilles de mauve mallow-leaves (slesöwi lestke)
15 läcuste Heuschrecken capaiiia
(laküste) sauterelles grasshoppers (ßarantschä)
16 ■ cäräbusi Maikäfer • xpymi
(karabüschj) hannetons lady-birds (chruschtschl)
19 scara mätei
1 Strickleiter MOTysHa ^paöiiHa
(skära mötzej) echelle de cordes rope-ladder (mötusna drabena)
20 Jcrucitele ingerilor Engelskreuzchen anre.ibCKi xpeoTiiKii
(krutschitzele indscherilor) crucianelle angel's-cross (anhälski chrästeke)
21 cu cärligi si greblute mit Haken und Rechen 3 KwiioiKaMH i rpe6iiiu,HMH
(ku körlidschj schi avec chrochet et with hooks and (s kljutschkäme i hräbin-
greblütze) rateau rakes zjäme)
23 cänele Hund uec
(könele) chien dog (päs)
26 carhani Küchenschaben Taprami
(karhänj) cafards des black-beetles (tarhane)
cuisines
28 crengute Zweiglein raiyaivii
(krengütze) petits rameaux small branches (haluske)
30 ochisorii serpelui Vergißmeinnicht iiesaöy^tKa
(okischörij scherpeluj) myosotis forget-me-not (näsabüdjka)
37 2 pajuri Adler (Aquila) opejr
(pädschurj) aigle eagle (oräl)
2 nasypi Klauen ghiare
(päsuri) griffes claws (gjare)
3 MOHJICTIipKH Klösterchen mänästiri
(monasterke) petit monastere small cloister (manastlrj)
4 cocosei
t Hähne KoryTiiKH
(kokoschej) coqs cocks (kohüteke)
9 butucasi cu furculite Klößchen mit Gabeln K0Jli/I,0qKII 3 BIIJIKaMH
(butukaschj ku furkulitze) petits billots stumps with (kolidotschke s welkäme)
avec vrilles forks
12 gräunciori Körnchen 3epeHn;a
(gröuntschörj) petits grains granules (säränzjä)
15 cocosi
# Hähne KoryniKii
(koköschj) coqs cocks (kohüteke)
17 perciunasi Löckchen Kyiepiniii
(pertschjunäschj) petites boucles curls (kütschäreke)
21 CHyBtlBK«l große Garnwinde (Schweifrahmen) ursoi
t
(snuwäuka) grand devidoir large windlasses (urschöj)
22 grädinute Gärtchen ropö^niK
(gradinütze) jardinet small garden (horödtschek)

102
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Deutsche Übersetzung w eise rumänische
Übersetzung
Tabl. M odele Noms roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations
1
37 23 cärligii ciobanului Haken des Schafhirten HOÖaHOBil K.IH)lIKil
(körlldschij tschobänuluj) crochet du shepherd's crook (tschobanöwa kljütschka)
pätre
27 crengari cu gräunciori Zweige mit Körnchen rajiy3H 3 3epeHn;aMH
(krengärj ku grauntschjörj) rameaux avec branch with (haluse s säränzjäme)
petits grains granules
28 greblute in colturi Rechen mit Zinken rpaöejiBKii 3 3yön,aMH
(greblütze in cöltzurj) rateau avec four- rakes and forks (hrabäljke s subtzjäme)
chons
30 pästäi Schoten (Tpy*iKii
(pastäj) cosses pods (strutschke)
38 1 u. 3 KBiTOIKII Blümchen floricele
(kwitotschke) petites fleurs flowerets (floritschele)
5 sopärlute kleine Eidechsen am,ipo>iKii
(schopörlütze) petits lezards small squirrels (jaschtschirotschke)
5 K.HOBHKII Schlüsselchen chej
(kljütscheke) petites clefs small keys (kej)
18 rpa^O'iKH kleine Reihen ränduri
(hrjadotschke) petites flies small rows (röndurj)
20 rpsi^O'iKH kleine Reihen ränduri
(hrjadotschke) petites files small rows (röndurj)
22 neipyniKii Petersilie pintrijel
(pätrüschka) persil parsley (pintridschel)
35 K.IIO’IIIKII Schlüsselchen chei
(kljütscheke) petites clefs small keys (kcj)
39 1 floricele de maslini Olivenblüten O.IHBHi Il,BBiTII
(floritschele de masllnj) fleurs d'olivier olive blossoms (oleuni zwlte)
7 rsiMKii Häkchen cärligasi
(hatschke) petits crochets hooks (körligäschj)
12 coada curcanului Schweif des Truthahnes XBicT ipioxaita
(koäda kurkänuluj) queue du dindon turkey's tail (chwist trjuchanä)
14 B<I30IIKI[ Blumentöpfe vazoance
(wasönke) pots de fleurs flower-pot (wasoäntsche)

15 scoici Muscheln CKaJIKIL


(sköjtschj) coquillages shells (skalke)

15 TiiprilHHKII kleine Küchenschaben cärhänasi


t
(tarhäneke) petits cafards des small black- (karhanäschj)
cuisines beetles .

16 rycaiii iio.iotbhh,» Gänsetritt läbuta gästei


(hüfyatschi polotänzja) pieds d'oie goose-spurs (labütza göschtej)

17 floricica dumbravnicului W ald-M elissenblüte jffCOBlrii MUTO'IHHK


(floritschika dumbräwni- fleurs de melisse wild-mint (lissowej matotschnek)
kuluj) des bois

103
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

39 18 greblisoare kleine Rechen rpaöe.ifcKii


(greblischoäre) petits rateaux small rakes (hrabäljke)
19 in trei frunze Drei-Blatt B Tpil .1HCTKII
(in trej frundze) trois-feuille three-leaved (w tre lestke)
21 täntärasi
9 l 9
Gelsen KOMiipiIKH
(tzöntzaräschj) moustiques gnats (komäreke)
23 muste 9
Fliegen Myxn
(müschte) mouches flies (müche)
25 urechile iepurilor Hasenohren san'ii yuiKii
(urekile jepurilor) oreilles de lievre hare's ears (säjatschi üschka)
25 IipOCKypKII Brötchen für die heilige Messe prescuri
(proskurke) pains pour la consecrated (preskürj)
sainte messe bread
26 KOHHKII Pferdchen caiuti
(köneke) petits chevaux small horses (kajützj)
29 colbecasi 9
kleine Schnecken paß.iii'iKii
(kolbekäschj) petits escargots small snails (räuletschke)
40 1 clopotei Schnee-Glöckchen rT,3BOIIIIKII
(klopotzej) perce-neige snowdrops (dswöneke)
2 hrib Herrenpilz rpnö
(hrlb) bolet comestible boletus (hreb)
3 losnicioarä Bittersüß r.lIICTHIIK
(losnitschjoära) morelle douce- bitter-sweet (hlestnek)
amere
4 din soare von der Sonne ia coHii,a
(din soäre) du soleil from the sun (is sönzja)

5 greblute kleine Rechen rpaöe.ibKii


(greblütze) petits rateaux small rakes (hrabäljke)

5 ipef)inMiiKH kleine Kämme pieptenasi


(hräbintscheke) petits peignes small combs (pjeptenäschj)

6 brädänasi 9
kleine Tannen a.iimEii
(bradanäschj) petits sapins small firs (jaletschke)

7 ochii broastei 9
Froschaugen SKatfji'ii oiiii
(okij broäschtej) yeux de gre- frog's eyes (schäbjatschi ötsche)
nouille
7 KypH'li .IilÖKII Hühnerfüf^chen urmutele puilor
(kürjatschi labke) petits pieds de hen's feet (urmütele püilor)
poule

9 buracuji kleine Rübchen öypaBKH


(burakützj) petits navets small beets (buratschke)
12 trifoaie inflorite Kleeblüten U,bBix 1’paBKII
(trifoäje inflorite) fleurs de trefle trefoil-buds (zwit träuke)

104
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fra^ aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

40 14 MOTH.TIIKH kleine Schmetterlinge fluturasi


t

(moteleke) petits papillons small butterflies (fluturaschj)


15 floricele de trandafiri Rosenknospen nyiiqiiKii poari
(floritschele de trandaflrj) boutons de rose rosebuds (püptscheke röschi)
17 KpiIByJILKH krumme Linien invärtiti
y

(krewuljke) lignes courbes crooked lines (inwörtltzj)


18 verticusi
t
W indungen KpyqpHi
(wertiküschj) circonvolutions windings (krutschäni)
18 KilByjILKH Krümmungen invärtiti
y j
(kawuljke) courbures bendings (inwörtltzj)
41 1 rete
» .
Enten KiiqKii
(retze) canards ducks (katschke)
1 KoryTHKif kleine Hähne cocosei
y

(kohüteke) petits coqs small cocks (kokoschej)


2 flori Blumen KBiTKII
(flörj) fleurs flowers (kwitke)
3 gäinute kleine Hennen Kypoqiiii
(gainütze) poulettes small hens (kurotschke)
3 KauKii Enten rete
t

(katschke) canards ducks (retze)


12 fasolele Fisolchen <l)ilCy.ILKII
(fasolele) flageolets petits tiny beans (fasuljke)
12 4>acyjibKii kleine Fisolen fasolele
(fasuljke) flageolets petite small beans (fasolele)
espece
13 fluturasi
y
kleine Schmetterlinge MOTHJIIIKII
(fluturaschj) petits papillons small butterflies (moteleke)
15 vermisori
# Würmchen q(‘PBaqKii
(wermischörj) vermisseaux small worms (tschärwatschke)
15 CTpinaKM !gel arici
(stripake) herisson hedgehog (arltschj)
16 cräpati cu perciuni geöffnete Blümchen mit Ranken poanyKJii KBiToqKH
(krapätzj ku pertschjünj) fleurettes ouver- opening buds (rospukli kwitotschkd)
tes avec Drilles with outlines
19 mäcris iepuresc Sauerklee (Oxalis acetosella) KBJICOK
(makrlsch jepuresk) surelle wood-sorrel (kwassök)
19 - CTOBII Ö.ICHJI Hirschfahrte urma cerbului
(stoup ölenja) voie du cerf deer track (ürma tscherbuluj)
20 serpicuti kleine Schlangen ra^HHKH
(scherpikützj) petits serpents small snakes (hadenke)
20 ra^HHKii kleine Schlangen serpicuti
(hadenke) petits serpents small snakes (scherpikützj)

105 14
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. No. ruthenes Traduction English roumaine
fra^ aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

41 24 floricelele cimbrului Thymianblüten JIIICTKH MilTepiIHKH


(floritscheiele tschlmbruluj) thym en fleur thyme-blossoms (lestke matärenke)
25 jumere Grieben, Grammeln (aus Speck) IIIKBtipKII
(dschumere) cretons (lardons) critlings, scrat- (schkwärke)
chings (of bacon)
25 KyqepiiKH Löckchen perciuni
(kütschäreke) petites boucles small curls (pertschjünj)
26 värticusi W indungen asiRpyieni
(wörtiküschj) circonvolutions windings (sakrutschäni)

42 1 KisiTKH HaropcKi Blumen aus Czahor flori Ceahorene


(kwitke tschahörski) fleurs de Czahor flowers o f (flörj tschahorene)
Czahor
3 räcsori
» Krebschen paiiKit
(rakschörj) petites ecrevisses small crabs (ratschke)
7 greble Rechen rpaÖ.iY
(grdble) rateaux rakes (hrabli)
7 MymKH kleine Fliegen gäzute
(muschke) petites mouches small flies (gasütze)
8 npocKypKii Mefjbrötchen prescuri
(proskurke) petits pains consecrated (preskürj)
d'autel bread
9 bobocei Knöspchen iiyiPiiiKit
(bobotschej) petits boutons de small buds (püptscheke)
fleurs
11 ßOJIOm Handteller palme
(doloni) paume de la main palm o f the hand (pälme)

13 ciucurusi Maulwurfsgrillen MC^BC^HKII


(tschjukurüschj) taupes-grillon mole-cricket (mädwädeke)

13 KpiIByJItKIt gekrümmte Linien värticusi


t
(krewuljke) lignes courbes crooked lines (wörtiküschj)

17 muscute kleine Fliegen MyniKH


(muskütze) petites mouches small flies (muschke)
20 rpeömqHKH kleine Kämme pieptenasi
(hräbintscheke) petits peignes small combs (pjeptenäschj)
21 plosnite W anzen 0.10111,1111,1
(plöschnitze) punaises bugs (bloschtschezi)
21 (pacyjiBKH kleine Fisolen fasolele
(fasuljke) petits haricots small beans (fasoleie)
22 Kyqepl Locken perciuni
(kütschäri) boucles curls (pertschjünj)
23 KpHByjIBKH W indungen invärtiti
(krewuljke) circonvolutions windings (inwörtitzj)

106
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruth&ne et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern [Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translation s

42 25 cärhänasi kleine Küchenschaben TapramiKii


(karhanaschj) petits cafards des small black- (tarhäneke)
cuisines beetles
25 Kypa*ri jijiökh Hühnerfüfje läbutele puilor
(kürjatschi labke) pieds de poulets hen’s feet (labützele püjilor)
27 frunzute de gutäi Blättchen der Quitte jm c tk hQ tc io
(frundzütze de gutäj) petites feuilles de quince-leaves (lestke gutejü)
coing
27 COCHO’IKH kleine Kiefern pinisori
(sosnotschke) petits pins small silver-pines (pinischörj)
43 1 cu suveicute mit Weberschiffchen 3 »IOBIIIIKaMH
(ku suwejkütze) avec navettes with weaver's (s tschöunekame)
shuttles
2 KBiTKii 3anoBiteHi gefüllte Blumen flori implute
(kwitke zapöuneni) fleurs remplies filled flowers (flörj implüte)
4 ipitfimft 03ip kleine Muster märuntisuri
>t
(dribnej osir) petits modeles small pattern (maruntzischurj)
5 cocosei Hähne KOiyTHKH
(kokoschej) coqs cocks (kohüteke)
6 cocostärci Störche Öy3BKII
(kokostörtschj) cygognes white storks (büsjke)
6 6y3I»KH Störche cocostärci
(btisjke) cygognes white storks (kokostörtschj)
8 KBiTOqKH Blümchen floricele
(kwitotschke) petites fleurs small flowers (floritschele)
10 vermi^ori Würmer qepßaKH
(wermischörj) vers worms (tschärwake)
10 KpHByjIlKH W indungen invärtiti
f
(krewuljke) circonvolutions windings (inwörtitzj)
11, 12 rpe6iH,mKH kleine Kämme pieptenasi
(hräbintscheke) petits peignes small combs (pjeptenäschj)
13 fluturi Schmetterlinge MOTHJl’i
(flüturj) papillons butterflies (moteli)
13 KBiT0*IKH Blümchen floricele
(kwitotschke) petites fleurs small flowers (floritschele)
14 frunzä de trifoi Kleeblätter JIHCTKH rpaBKH
(fründza de triföj) feuilles de trefle clover-leaves (lestke träuke)
16 butucasi t
Klößchen KOJli^O^II
(butukäschj) petits billots stumps (kolidotschke)
17 M ara.iH H bC K i aus „Mahala“ Mahalane
(Mahaljänjski) de „Mahala“ from „Mahala“ (Mahaläne)
18 cärligätei Häkchen K.noqe'iKit
(körligatze ) petits crochets small hooks (kljutschätschkä)

107
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. Modele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

43 18 c|)acyjiLKH kleine Fisolen fasolele


(fasuljke) petits haricots small beans (fasolele)
22 bobitet
Beeren siroßii
(bobitze) baies berries (jähode)
24 kleine Finger degete
(päljtscheke) petits doigts little fingers (dedschete)
25 bondari Hummeln ÖCH^flKH
(bondärj) bourdons drones (bändjake)
26 rpeöiHmiKii kleine Kämme pieptenasi
(hräbintscheke) petits peignes small combs (pjeptenäschj)
28 rätuste
l t
kleine Enten KiUie^Kll
(ratzüschte) petits canards ducklings (katschätschke)
28 irramemcH Vöglein päserele
(ptäschätschke) petits oiseaux small birds (paserele)
29 läbutele racului kleine Krebsscheren pauii JiaiöKH
(labutzele räkuluj) petites pinces small crabs- (rätschi labke)
d'ecrevisses claws

44 1 spicusori kleine Ähren KOJIOCO’IKII


(spikuschörj) petits epis small wheat-ears (kolossötschke)
2 päntärcute Perlhühner iiairmpKii
(pantarkütze) pintades guinea fowl (pantarkd)
2 Ky*iepi Löckchen perciuni
(kütschäri) petites boucles curls (pertschjünj)
3 ^;epeHen,i» Kornelkirsche coarne
(däränätzj) cerises de cor- cornelian-cherry (köarne)
nouiller
6 Tapraiin Küchenschaben cärhänasi t

(tarhane) cafards des cuisines blak-beetles (karhanäschj)


7 bobite I
Beeren
(bobitze) baies berries (jähode)
7 KJiHm Schlüssel chei
(kljutschi) clefs keys (kcj)
8 acTpn Astern ochiul boului
(astre) reines-marguerites asters (ökjul böuluj)
9 stelute »
Sternchen SBia^OHKH
(stelütze) petites etoiles small stars (swisdötschke)
10 qepßaHKH W ürmchen vermisori
>

(tschärwatschke) vermisseaux small worms (wermischörj)


11 läntujele Kettchen peTH3KH
(lantzudschele) chainettes small chains (rätjaske)
12 ataöjmi oiKa Froschaugen ochii broascei
(schäbjatschi ötschka) yeux de gre- frog's eyes (ökij broäschtej)
nouille

108
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. Modele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran9aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

44 14 racsori
t
Krebschen pa'iKii
(rakschörj) petites ecrevisses small lobsters (rätschke)
14 icypjpii .laÖKii Hühnerfüfje läbutele puilor
(kürjatschi labke) pieds de poulets hen's feet (läbutzele püjilor)
17 rycaui iio.iOTeima Gänsetritte laba gästei
(hüsjatschi polotentzja) pas de l'oie goose-steps (läba göschtej)
20 mugurei Knöspchen nyii'iiiKii
(mugurej) boutons de fleurs tiny buds (püptscheke)
20 Sterne stelute
(swisde) etoiles stars (stelütze)
22 tigancute kleine Zigeunerinnen n,Hrano*iKH
(tzigankütze) petites Tziganes small gipsies (zehanotschke)
25 frunze de trifoi Blätter des Klees JIHCTKH TpaBKH
(fründze de triföj) feuilles de trefle clover-leaves (lestke träuke)
27 flori de bärbänoc Immergrünblüte öapBiHKOBHH ni,idr
(flörj de barbanök) fleur de per- evergreen- (barwinköwej zwit)
venche blossoms

45 4 oripo'iKii kleine Gurken pepenasi


(ohirötschke) cornichons small cucumbers (pepenäschj)

11 cociorvute t
Brotschaufeln jionaTKH
(kotschiorwütze) pelles ä four bread-scoop (lopatke)
13 Kll'li'IKH Entchen rete
t

(katschitschke) canetons ducklings (retze)


14 jiaiiiiymoK Kette lantujel
(lantzuschök) chaine chain (lantzudschel)

16 PSI'IKII kleine Krebse racsori


(rätschke) petites ecrevisses small lobsters (rakschörj)

18 ayniKii kleine Fliegen muscute


*
(muschke) petites mouches small flies (muscütze)

20 cu suveicute mit Weberschiffchen 3 'IOBHIIKamU


(ku suwejkütze) avec navettes with weaver's (s tschöunekame)
shuttle

46 1 aoHacTiipKii Klösterchen mänästiri


(monasterke) petit monastere small cloister (manastirj)

2 3 KyTIIKilMH mit Eckchen cu zimturi


(s kutekame) avec angles with corners (ku slmtzurj)
petits

12 u,epKBa kleine Kirche bisericutä


(zärkwa) eglise church (biserikütza)

47 2 MOHacTupKii Klösterchen mänästiri


(monasterke) petit monastere small cloister (manastirj)

7 oaKa Äuglein ochisori


t

(ötschka) petits yeux eylets (okischörj)

109
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. Modele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

47 8 rajiy3KH Zweiglein crengute


(haluske) petit rameau small branches (krengütze)
9 3 KyiepjiMH mit Löckchen cu perciuni
(s kütschärjame) avec petites with small curls (ku pertschjünj)
boucles

48 1 JIHCTOIKH Blättchen frunze


(lestötschke) petites feuilles small leaves (fründse)
2 3 ra.iy3KiiMH mit Zweiglein cu crengute
(s haluskame) avec petits with small (ku krengütze)
rameaux branches
4 nomiKH Pfäfflein popisoii
(pöpeke) petit pope little father (popischörj)
5 3 MyiUKJlMH mit kleinen Fliegen cu muscu^e
(s muschkäme) avec moucherons with small flies (ku muskütze)
6 KpaivillfOMKII verzweigte cräcänati
(krakanotschke) ramifiä branched (krakanatzi)
7 IlilByivH Spinnen painjeni
(pawuke) araign&es spiders (palndschenj)
8 3 ra.iy3KJiMii mit Ästchen cu crengute
(s haluskame) petites branches with small (ku krengütze)
branches
10 nepn;iojKKa kleine Paprika pipärusä
(pertzjüschka) petits piments small capsicum (piparüscha)

49 1 KOHlIKIt Pferdchen caiufi


(köneke) petits chevaux small horses (kajützj)
2 KyqepiiKH Löckchen perciuni
(kütschäreke) petites boucles small curls (pertschjünj)
3 3 KJHOHeiIKaMH mit Häkchen cu cärligi
(s kljutschätschkäme) petits crochets with hooks (ku körlidschj)
4 3 ,TpHM6aMH mit Maultrommeln drämbe
(s drembäme) avec guimbardes with jew's harp (drömbe)
5 3 BiKOHU,HMH mit Fensterchen cu ferestuici
(s wiköncjame) avec petites with small (ku ferestujtschj)
fenätres Windows
6 ra»iKii Häkchen cärligi
(hatschke) petits crochets small hooks (körlidschj)
12 KilBy.lLKH Krümmungen invärtiti
t
(kawuljkd) courbures bendings (inwörtitzj)
13 3 KyqepaMH mit Locken cu perciuni
(s kütschärjame) avec boucles with curls (ku pertschjünj)
14 3 niHöoHKaam mit Scheibchen cu geamuri
(s schebotschkäme) avec petits with discs (ku dschjämurj)
disques

110
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Deutsche Übersetzung weise rumänische
*
Übersetzung
Tabl. M odele Noms roumains et Traduction ruthene et
No. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran9aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

50 1 3 Kauy.itiüiMn mit Krümmungen A A


invärtitij ». *

(s kawuljkäme) avec courbures with bendings (inwörtltzj)


2 3 KllByjIBKftMH mit Krümmungen invärtiti
(s kawuljkäme) avec courbures with bendings (inwörtltzj)
4 3 rpeÖmqHKaM« mit Kämmchen cu pieptenasi
(s hräbintschekame) avec petits with small combs (ku pjeptenäschj)
peignes
5 JIOTHJIHKII kleine Schmetterlinge fluturasi
f
(moteleke) petits papillons small butterflies (fluturaschj)
8 KOJIOßOBKH Klötzchen butucasi
»
(kolodotschke) petits billots stumps (butukaschj)
10 noTpiflHi BcpniKH dreifache W ipfel trei värfuri
(potrljni wärschke) triples cimes threefold tree- (träj vörfurj)
tops

51 1 Kypo*iKii kleine Hennen gäinute


(kurotschkä) poulettes small hens (gainütze)
2 KyiepHKii Löckchen perciuni
(kütschäreke) petites boucles small curls (pertschjünj)
3 rajiy3KH Ästchen crengute
(haluske) petites branches small branches (krengütze)
4 rpeömmiKii Rechen pieptenasi
(hräbintscheke) petits peignes small combs (pieptenäschj)
6 KaqeiKH die gezahnten Bolzen der Haspel rezele
(katschätschke) les chevilles du the toothed-shafts (resele)
devidoir o f the windlass

9 no 4 O'iKa je vier Äuglein cu patru ochi


(po 4 otschka) petits yeux par each four eyelets (ku patru 6kj)
quatre

11 JfOTHJIHKH kleine Schmetterlinge fluturasi


(moteleke) petits papillons small butterflies (fluturaschj)

13 Kyqepi Locken perciuni


(kütschäri) boucles curls (pertschjünj)

15 MOTIIJIHKH kleine Schmetterlinge fluturasi


(motäleke) petits papillons small butterflies (fluturaschj)

17, 18 iiomiKit Pfäfflein popsori


(pöpeke) petit pope little father (popschörj)

52 1 paBJIHMKH kleine Schnecken colbeci


(räuletschke) escargots petits small snails (kolbetschj)

2 Kyqepi Locken perciuni


(kütschäri) boucles curls (pertschjünj)

5 nasyKH Spinnen painjeni


(pawuke) araignees spiders (palndschenj)

111
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung ■ weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name 0
Übersetzung
Tabl. Modele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran9aise •
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

52 6 3 KO'li.Ilf'HXH mit Rädchen cu roti


l
(s kotschilcjäme) avec petites with small (ku rötzj)
roues wheels
7 K y p a ii l jmÖKH Hühnerfufje läbütele puilor
(kürjatschi labke) pieds de poulets hen's feet (labützele püjilor)
8 BHHÖ W einlaub frunzä de vie
(wenö) treille vine (fründza de vije)
9 MOTHJIHKH kleine Schmetterlinge fluturasi
*
(moteleke) petits papillons small butterflies (fluturäschj)
10 i i o ß ü i Kaisy.iLH'f je zwei Krümmungen doue invärtituri
(po dwi kawüljci) courbures par each two (döue inwörtitürj)
deux bendings

53 1 U,epKBH Kirche bisericutä


(cärkwa) eglise church (biserikütza)
2 3 BHIIIGHBURMII mit W eichsein cu visine
t |
(s weschänjkäme) avec griottes with perfumed (ku wischine)
cherries
3 13 3Bi3/i;Ol[K iiaH mit Sternchen cu stelute f

(is swisdotschkäme) avec petites with stars (ku stelütze)


etoiles
5 r o .iy fm jf Tauben hulubasi p

(hölubci) pigeons doves (hulubäschj)


6 kleine Kuchen pläcintute
(palanetschke) petits gäteaux small cake (platschintütze)
7 KBiTKII 3 BepniKilM H Blumen mit Kronen flori cu capuri
(kwitke s wärschkäme) fleurs avec flowers with (flörj ku cäpurj)
couronnes crowns
8 r a a K ii Häkchen cärligi
(hatschke) petits crochets hooks (körlidschj)

54 2 CaMOTOK Garnwinde (Schweifrahmen) värtelnisoarä


P

(samotök) devidoir yarn-windle (wörtelnischoära)


4 (b a c y .iB K ii kleine Fisolen fasoleie
(fasuljke) petits flageolets small beans (fasolele)
5 3 r a .i y s K a a n mit Ästchen cu crengute
(s haluskame) avec petites with small (ku krengütze)
branches branches
7 KOJIOftOIKH Klößchen butucasi p

(kolodotschke) petits billots small stumps (butukäschj)


9 iKaÖEir Fröschlein broscute
(schabke) petites tadpoles (broskütze)
grenouilles
10 K aaeaK H die gezahnten Bolzen der Haspel rezele
(katschätschke) les chevilles du the toothed shafts (resele)
devidoir o f the windlass

112
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

54 11 TOHKJl Fingerhutpflanze degetar


(töjka) gant Notre-Dame fox-glove (dedschetar)
14 MOTH.THKH kleine Schmetterlinge fluturasi
i
(moteleke) petits papillons small butterflies (fluturaschj)
15 KyiepHKH Löckchen perciuni
(kütschäreke) petites boucles small curls (pertschjünj)
16 nexpymeiiKa kleine Petersilie pintrijel
(pätrüschätschka) persil petit small parsley (pintridschel)
17 KiiBy.ii.KH Krümmungen invärtiti
t
(kawuljke) courbures bendings (inwörtitzj)

55 1 IIOIIHKH Pfäfflein popsori


(pöpeke) petit pope little father (popschörj)

2 pepKBH Kirche bisericutä


(zärkwe) eglise church (biserikütza)

56 2, 3 KJMO’IIIKli Schlüsselchen chei


(kljütscheke) petites clefs small keys (kej)
10 3Bis^n Sterne stelute
t
(swisde) etoiles star (stelütze)

57 1 KHMC'JKH kleine Enten rätuste


>f
(katschätschke) petits canards ducklings (ratzüschte)

58 2 BH30HKH Blumentöpfe vazoance


(wasonke) pots de fleurs flower pots (wasoäntsche)

4 lli^KlßKH Hufeisen potcoave


(pidkiuke) fers ä cheval horseshoes (potkoäwe)

5 TiUiySKH Ästchen crengute


(haluske) petites branches small branches (krengütze)

10, 12 XJIOIIUIKII Bübchen bäietei


*
(chlöptscheke) babys small boys (bajetzej)

13 qepBiiHKH Würmchen vermisori


t
(tschärwatschkd) vermisseaux small worms (wermischörj)

14 KilBy.IbKH Krümmungen invärtiti


(kawuljke) courbures bendings (inwörtitzj)

59 1, 7, 9 MOHilCTHpKH Klösterchen mänästiri


(monasterke) petit couvent small cloister (manastirj)

60 2 51.JII4KH T annenbäumchen brädänäsi


(jaletschke) jeune sapin small fir-tree (bradanäschj)

12 CTpHKilBKil W asserjungfer calul dracului


(strekauka) dem oiselle libelle, dragon-fly (kälul dräkuluj)
(libellule)

16 K.IIO'I Schlüssel chei


(kljutsch) clef key (kcj)

15
113
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ weise rumänische
Deutsche Übersetzung
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran9aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

60 24 Ky*iepi Locken perciuni


(kütschäri) boucles curls (pertschjünj)
31 kleine Honigkuchen turtä dulce
(mediunetschke) petits pains small honey-cake (türta dültsche)
d'epice

62 1 Hepmi'iKOBe wurmförmig ca vermele


(tschärwatschköwä) vermiforme worm-shaped (ka wjermele)
2 nepeMiToume auf Kopftüchern cu tulpane
(pärämitöschnä) sur mouchoirs on head-kerchiefs (ku tulpäne)
de tete
3 öe3KOHe'iHe endlos färä capät
(bäskonätschnä) sans fin endless (förö käpöt)
6 pyjKiiBe rosenförmig trandaflr
(ruschäwä) en forme de rose-formed (trandaflr)
rose
7 qepBtmuif Würmer vermisori t

(tschärwatschke) vers worms (wermischörj)


9 iepBa*iKOBe wurmförmig ca vermele
(tschärwatschköwä) vermiforme worm-shaped (ka wjermele)
10 p a iK H Krebschen racsori
t

(ratschke) petites ecrevisses small lobsters (rakschörj)


11 KOJii^oBe mit Klößchen cu butucasi 9

(kolidköwä) avec petits billots with stumps (ku butukaschj)


12 CKiCHi KOJli^KH schräge Klößchen butucasi costisati
9 9 t

(skisni kolidk ) petits billots en slanting stumps (butukaschj kostischätzj)


biais
13 MOTHJIBKOBO mit Schmetterlingen cu fluturi
(moteljköwä) avec papillons with butterflies (ku flüturj)
14 xpecTari mit Kreuzchen cu crucite 9

(chrästäti) avec petites croix with small crosses (ku krutschitze)


15 KiiBypoße Enterich rätoiu
9

(katschuröwä) du canard (male) from the drake (ratzöj)


17 KyqepaBe gelockt cu perciuni
(kutschärjäwä) boucle curled (ku pertschjünj)
18, 19 xpecTiixi mit Kreuzchen cu crucite
(chrästäti) avec petites with small crosses (ku krutschitze) .
croix

63 1 rojioBKaTe mit Köpfchen cu capuri


(holoukätä) avec petites with small heads (ku käpurj)
tetes
3 KO.li^KII Klötjchen butucasi 9

(kolidke) petits billots stumps (butukaschj)

114
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Deutsche Übersetzung weise rumänische
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fra^ aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

63 4, 5 ÖOHKLBCKi von den „Bojken“ (galizischer Volks­ boicesc


(bojkiuski) stamm) (bojtschesk)
des Bojkes (peu- from the Bojken
plade de Galicie) (Galician tribe)
6, 7 HilBÜBC pfauenartig ca päunul
(pawöwä) maniere de paon peacock-like (ka paünul)
8 KyuepaBe gelockt cu perciuni
(kutschärjäwä) boucle curled (ku pertschjünj)
9 Kyiepaße gelockt cu perciuni
(kutschärjäwä) boucle curled (ku pertschjünj)
10 peTH3KOBe kettenförmig ca un lant>
(retjasköwä) en forme de chain-shaped (ka un läntz)
chaine
11 KyuepaBe gelockt cu perciuni
(kutschärjäwä) boucle curled (ku pertschjünj)

64 1 ßiKOHIl,}! Fensterchen ferestuicä


(wiköntzja) petites fen£tres small windows (ferestüjka)
2 Be.iiiKi 3Bi3,a,H grofje Sterne stele mari
(wäleki swxsde) grandes etoiles large stars (stele marj)

3, 4 CKpiIHBKH Kistchen lädite


f

(skrenjkö) boites small chests (laditze)

5 ^piöHeiiBKe zart märunt


(dribnänjkä) delicat delicate (marünt)

6 KyicpaBt» gelockt cu perciuni


(kutschärjäwä) boucle curled (ku pertschjünj)

7 xpecrari mit Kreuzen cu crucite


>

(chrästäti) avec croix with crosses (ku krutschitze)

8 BiKOHpa Fensterchen ferestuici


(wiköntzja) petites fenetres small windows (ferestüitschj)

65 1 peraaivOBe kettenförmig ca un lant*


(rätjasköwä) en forme de chain-shaped (ka un lantz)
chaine

2 xpecTJvri mit Kreuzen cu crucite


t

(chrästäti) avec croix with crosses (ku krutschitze)

3 KO.li^KOBC mit Klötjchen cu butucasi


r

(kolidköwä) avec petits billots with stumps (ku butukäschj)

4 KBii’Kare geblümt cu flori


(kwitkätä) fleuri flowers (ku florj)

5 nepexpecTHHK kreuzförmig in cruce


(pärächrästnek) en forme de like a cross (in krütsche)
croix

6 CKpiIHbKJl Kistchen lädite


}
(skrenjka) boites small chests (laditze)

115
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung w eise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. N o, ruthenes Traduction English roumaine
fran9aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

65 7 ÖOttKiBCKi von den „Bojken“ boicesc


(bojkiuski) des „Bojkes“ from the (bojtschesk)
„Bojken“
9 BiKOHii,HTi mit Fensterchen cu ferestuici
(wikontzjäti) avec petites with small (ku ferestüjtschj)
fenetres Windows
11 lO.IOBKäTi mit Köpfchen cu capuri
(holoukäti) avec petites tetes with small heads (ku käpurj)
12 (VIIIBO'IKH Zwetschken perje
(l^lewotschke) prunes prunes (perdsche)
communes

66 1 rojiOBKaxe mit Köpfchen cu capuri


(holoukätä) avec petites tetes with small heads (ku käpurj)
2 ClTKOBe netzförmig mreajä
(sitkowä) en forme de filet net-shaped (mrjäscha)
3 CJUIBOBB zwetschkenartig cu perje
(slewowä) en forme de plum-like (ku perdsche)
prunes
4 XpeCTSlTB mit Kreuzen cu crucite 9

(chrästätä) avec croix with crosses (ku krutschitze)


5 pyari ÖOMKißCKi „Bojken“-Rosen trandafiri boicesti 9

(rüschi bojkiuski) roses „bojkes“ „Bojken“-roses (trandafiri bojtscheschtj)


6 öeBKOHe'IHIIKH endlos färä capät
(bäskonätschneke) sans fin endless (förö käpöt)
7 pyjK aißi mit Rosen cu trandafiri
(ruschäwi) avec roses with roses (ku trandafirj)
8 nsiByiiKOBe spinnenförmig painjän
(pawutschköwä) en forme d'araignee spider-formed (paindschen)

67 1 xpecTaTi mit Kreuzchen cu crucite


(chrästäti) avec petites croix with crosses (ku krutschitze)
2 KaByjiL'iiicTi mit Krümmungen cu invärtituri
(kawuljtschesti) avec courbures with bendings (ku inwörtitürj)
3 Iv.IH)lIKOBe mit Häkchen cu cärligi
(kljutschkowä) avec petits with hooks (ku körlidschj)
crochets
4 y BiKOHii,« mit Fensterchen cu ferestuici
(u wiköntzja) avec petites with small (ku ferestüitschj)
fenetres Windows
5 CKiCHi xpecra schräge Kreuze cruci costisate 9

(skisni chräste) croix en biais slanting crosses (krütschj kostischäte)


6 3y6iiacxi gezähnt cu zimtisori
9 9

(subtschästi) dentele toothed (ku simtzischörj)


7 KOHHKII Pferdchen caiuji
(köneke) petits chevaux small horses (kajützj)

110
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. Deutsche Übersetzung weise rumänische
weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

67 8 HitBOBC pfauenartig päuni


(pawowä) maniere de paon peacock-like (paünj)
9 KOJliftKOBe mit Klößchen cu butucasi #

(kolidköwä) avec petits billots with stumps (ku butukaschj)


10 Kyiepi Locken perciuni
(kütschäri) boucles curls (pertschjünj)
13 xpecTMKir Kreuzchen crucite
t

(chrästeke) petites croix small crosses (krutschitze)

68 1 Ky'iepjiBe gelockt cu perciuni


(kutschärjäwä) boucle curled (ku pertschjünj)
2 xpecmiTC mit Kreuzen cu crucite
(chrästätä) avec croix with crosses (ku krutschitze)
3 pyaci KyiepHßi gelockte Rosen trandafiri cu perciuni
(rüschi kutscherjäwi) roses bouclees entwined roses (trandafirj ku pertschjünj)

4 (•»dem Kyuepi schräge Locken perciuni costisati


(skisni kütschäri) boucles en biais slanting curls (pertschjünj kostischätzj)

5 xpecTii Kreuze crucite


*
(chräste) croix crosses (krutschitze)
6, 7 naBOBi pfauenartig päuni
(pawöwi) maniere de paon peacock-like (paünj)

8 KynepirKit Löckchen perciuni


(kütschäreke) petites boucles small curls (pertschjünj)

9 (ÜTKone netzförmig mreajä


(sitkowä) en forme de filet net-formed (mrjeäscha)

10, 11 CJIHBOBe Zwetschken cu perje


(slewöwä) prunes prune (ku perdsche)
communes
12 OBTpilllKH Zaundächer gärdut acoperit
(ostrischke) couvertures de top o f the hedge (gardütz akoperlt)
haies
69 1 ßiKHiiie mit Fensterchen cu ferestuici
(wiknätä) avec petites with small (ku ferestüitschj)
fenetres Windows
2 6e;jKOHeiHiiKH endlos färä capät
(bäskonätschneke) sans fin endless (förö käpöt)

3 TBOiVpiIKH Nelken garofe


(hwösdetschke) ceillets pinks (garöfe) .

4 mnypKaTe schnurförmig sfarä


(schnür kätä) en forme de cord-like (schwära)
cordons
5 rOJIOBOUKH Köpfchen kapuri
(holowotschke) petites tetes small heads (käpurj)

117
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
No. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

69 6 xpecTtiTi mit Kreuzen cu crucite


(chrästäti) avec croix with crosses (ku krutschitze)
3iumi ByiiiKa Hasenohren urechile epurelui
7
(sajatschi wuschka) oreilles de lievre hare's ears (urekile jepureluj)

8 Kynepi Locken perciuni


(kütschäri) boucles curls (pertschjünj)

9 XpeCTllKlI Kreuzchen crucite


*
(chrästeke) petites croix small crosses (krutschitze)

10 Ko.ii/iyiOBe mit Klößchen cu butucasi


t
(kolidkowä) avec petits billots with stumps (ku butukäschj)

11 K.ÜOIKtlTl mit Schlingen invärtiti


t
(kljutschkäti) avec noeuds button-holed (inwörtitzj)

12 upaBi xpeciu gerade Kreuze cruci drepte


(prawi chräste) croix droites upright crosses (krutschj drepte)

13 KOJli^KU 3 XpeCTMKaMH Klößchen mit Kreuzchen butucasi cu stelute


(kolidke s chräste käme) petits billots avec stumps with (butukäschj ku stelütze)
petites croix small crosses

14 KyiepaBe gelockt cu perciuni


(kutschärjäwä) boucle curled (ku pertschjünj)

i 15 KpiLBy.ib'iacie mit Häkchen cu cärligi


(krewuljtschastä) avec petits with hooks (ku körlidschj)
crochets

16, 18 KaBy.iLHacre mit Krümmungen cu invärtituri


(kawuljtschästä) avec courbures with bendings (ku inwörtiturj)

70 17 3 Ky»iepaMH mit Locken cu perciuni


(s kütschärjame) avec boucles with curls (ku pertschjünj)

1 K.IH>«lKOBe schlingenförmig invärtiti


»
(kljutschkowä) en forme de button-hole like • (inwörtitzj)
noeud
2 K.HO'IKOBC schlingenförmig invärtiti
t
(kljutschkowä) en forme de button-hole like (inwörtitzj)
noeud
3 pyari (posKi) Rosen trandafiri
(rüschi) roses roses (trandafirj)
4 mepi'iKOBe tannenförmig brädänasi
t
(smäritschköwä) en forme de fir-like (bradanäschj)
sapin
5 Kyqepaße lockig cu perciuni
(kutschärjäwä) boucle curly (ku pertschjünj)
6 KG.liftKÖBe mit Klößchen cu butucasi
t
(kolidköwä) avec petits billots with stumps (ku butukäschj)
7 3Bi3^,OBe mit Sternen cu stelute
t
(swisdowä) avec etoiles with stars (ku stelütze)

118
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­ Ruthenische, beziehungs­
Nr. Nr. weise ruthenischer Name Deutsche Übersetzung weise rumänische
Übersetzung
Tabl. M odele Noms roumains et Traduction ruthene et
No. N o. ruthenes Traduction English roumaine
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian fran^aise
Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

70 10 aBiiißOBe mit Sternen cu stelute


(swisdowä) avec etoiles with stars (ku stelütze)
71 1 öypaiKOB« rübenfarbig buracasi f

(buratschköwä) en forme de like a beet (burakäschj)


raves
3 xpecTtixe mit Kreuzen cu crucite 9

(chrästätä) avec croix with crosses (ku krutschitze)


4 rpeöiiiMHKir Kämmchen pieptenasi
(hräbintscheke) petits peignes small comb (pjeptenäschj)
6 öeSKOHCUHHKH endlos färä capät
(bäskonätschneke) sans fin endless (förö käpöt)
7 KOJIOCiOBe ährenförmig spicusori
(kolossöwä) en forme d'epis like a wheat-ear (spikuschörj)
8 XpeCTJlTC mit Kreuzen cu crucite 9

(chrästätä) avec croix with crosses (ku krutschitze)


9 KOJIOCOBe ährenförmig spicusori
(kolossöwä) en forme d'epis like a wheat-ear (spikuschörj)
10 xpecTRTe mit Kreuzen cu crucite
(chrästätä) avec croix with crosses (ku krutschitze)
72 1 K0HI1KH Pferdchen caiuti
(köneke) petits chevaux small horses (kajützj)
2 pcTitaKOBe kettenförmig lantujel
(rätjasköwä) en forme de chain-like (lantzudschel)
chaine
3 IIUBOßi pfauenförmig päuni
(pawöwi) maniere de paon peacock-like (paünj)
4 jHOTHJILKÜBG mit Schmetterlingen fluturasi
(moteljköwä) avec papillons with butterflies (fluturäschj)

5 Öapaul pom Bockhörner coarnele berbecului


(baräni röhe) cornes de bouc buck's horns (koärnele berbekuluj)

6 KpiiByjLiacTi mit Krümmungen invärtiti9

(kre wulj ts chästi) avec courbures with bendings (inwörtitzj)

7 Ky^epaßi lockig cu perciuni


(kutschärjawi) boucle curly (ku pertschjünj)

8 «lepBaiKOBe wurmförmig vermisori


(tschärwatschkowä) vermiforme worm-like (wermischörj)

9 Ka'iitKH die gezahnten Bolzen der Haspel värtelnisoarä


9

(katschitschke) chevilles du the toothed-shafts (wörtelnischoära)


devidoir o f the windlass

10 qopHOÖpHßi mit schwarzen Augenbrauen cu spräncene


(tschornobrewi) avec sourcils noirs with black (ku spröntschene)
eyebrows

119
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung weise rumänische
Nr. Nr. weise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. No. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

72 11 Kyucpaßi lockig cu perciuni


(kutschärjawi) boucle curly (ku pertschjünj)

73 1 KOJii^oße mit Klößchen cu butucasi


J
(kolidköwä) avec petits billots with stumps (ku butukaschj)
8 Ky'iepsme gelockt cu perciuni
(kutschärjawä) boucle curly (ku pertschjünj)
11 Kynepi Locken perciuni
(kütschäri) boucles curls (pertschjünj)
12 Sterne stelute
t
(swisde) etoiles stars (stelütze)
74 1 KoöaUKi von „Kobaki“ (galizischer Ort) Cobaceana
(Kobätzki) de Kobaki (loca- from „Kobaki“ (Kobatschjäna)
lite de Galicie) (Galician village)
2 ro.iOBiiiiCTi mit Köpfchen cu capuri
(holowtschästi) avec petits billots with stumps (ku käpurj)
3 ayöqäcii gezähnt cu zimtisori
tt
(subtschästi) dentele toothed (ku simtzischörj)
4 KO-lißKOBe mit Klößchen cu butucasi
(kolidkowä) avec petits billots with stumps (ku butukaschj)
5 syÖHacTl gezähnt cu zimtisori
tt
(subtschästi) dentele toothed (ku simtzischörj)
6 xpemaTi mit Kreuzen cu crucite
>
(chrästäti) avec croix with crosses (ku krutschitze)
7 Ky^ejwme gelockt cu perciuni
(kutschärjawä) boucle curled (ku pertschjünj)

8 Ka’iKsne die gezahnten Bolzen der Haspel värtelnisoarä


f
(katschkätä) les chevilles du the toothed shafts (wörtelnischoära)
devidoir o f the windlass
9 3K0BT06pyiIIKH Goldammer presurä
(schoutobrüschke) loriot the yellow (preschura)
hammer
10 Kyuepi Locken perciuni
(kütschäri) boucles curls (pertschjünj)

11 MyuiKiiTi fliegenartig muscute


t
(muschkäti) en forme de fly-shaped (muskütze)
mouches
12 Kaßy.iLBacTi mit Krümmungen invärtiti
t
(kawuljtschästi) avec courbures with bendings (inwörtltzj)

13 xpecTaii mit Kreuzen cu crucite


f
(chrästäti) avec croix with crosses (ku krutschitze)

75 1 KpiiByjibKaTi mit Krümmungen invärtiti


>
(krewuljkäti) avec courbures with bendings (inwörtltzj)

120
Ruthenische, beziehungs­
Tafel Muster Rumänischer, beziehungs­
Deutsche Übersetzung w eise rumänische
Nr. Nr. w eise ruthenischer Name
Übersetzung
Tabl. M odele Nom s roumains et Traduction ruthene et
N o. N o. ruthenes Traduction English roumaine
fran^aise
Plate Pattern Roumanian and Ruthenian Ruthenian and Roumanian
Nr. Nr. Names Translations

75 3 O 'IK ilT l mit Augen cu ochiuri


(otschkati) avec yeux with eyes (ku ökjurj)
4 u y ie p H it e lockig cu perciuni
(kutschärjäwä) boucle curly (ku pertschjünj)
7, 10 K y ie p i Locken perciuni
(kütschäri) boucles curls (pertschjünj)
12 ö y r y iK H Klößchen butucasi
9

(bututschke) petits billots small stumps (butukäschj)


13 iO JIO BIU C TC mit Köpfchen cu capuri
(holowtschästä) avec petites tetes with small heads (ku käpurj)
15, 19 'lepniiHKOne wurmförmig vermisori
(tschärwatschköwä) vermiforme worm-like (wjermischörj)
16 p e T a a ito ß e kettenförmig lantujel
(rätjasköwä) en forme de like a chain (lantzudschel)
chaine

121 IG
STICK ENDES BAUERNIV VDCHEN.

JE U N E PAYSANNE BRODANT. GIRL AT H ER EMBROIDERY.


MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

PLAN INDICATEUR O R IEN TIER U N G SK A R TE R E FE R E N C E -P LA N

30 W ’ 44°

LJ
.
©Zastöw na 30 ’
30 '

/
VS
zman
N
\
vir \
43
X
40

mW izni *38 CZERNOWITZ V .'


\
39.
-
37

#64 i ® S b n z y n e tz

% 67
k63
wPI w
68#
69

X jf \ _ _ _

71 #Radäutz
\
9
\
\

72
#
'7 5 v/
< \ zawa
74 20 <$) “Z -

Vi ,73
m 16
Gu rahumora l J8

7
5 • #137
<P
30 -H - 30’
Kimpolung - f

V
. . s
y

f
y— f r

i Zeichenerklärung
\
\ H @ ) Bezirkshauptorte

t. VA * Bezirksgrenzen

vw < -
Of \
Rumänische ^
Bevölkerung
/? • Ruthenische J
/
4

V -,
Maßstab 1:600,000
16
y
Zacharestie 31 Straia
1 Dorna Kandreny 46 Pohorloutz 61 Zadowa
2 Dorna Watra 17 Bossancze 32 Krasna 47 Okna 62 Berhometh a. Sereth
3 Dorna Watra 18 Uidestie 33 Kamenka 48 Czarnypotok 63 Schipoth privat
4 Jakobeny 19 Skeja 34 Synoutz 49 Onuth 64 Rostoki
5 Fundul Moldowi 20 Strojestie 35 Tereblestie 50 Samuszyn 65 Uscie Putilla
6 Warna 21 Balaczana 36 Karapcziu.Presekareny 51 Mosoröwka 66 Stebne
7 Stulpikany 22 Oberpertestie 37 Kuczurmare.Woloka 52 Mitkeu 67 Dichtenitz.Kisselitze
8 Dzemine 23 Komanestie 38 Bobestie 53 ßrodok 68 Storonetz Putilla,Sergie
9 Kapukodrului 24 Botuschana 39 Nowosielitza 54 Doroschoutz 69 Ploska
47*1 47
10 Berkisestie 25 Scherboutz.Kalafindestie 40 Bojan 55 Toutry 70 Seletin
11 Bajasestie 26 Badeutz.Milleschoutz 4-1 Mahala 56 Kadobestie 71 Schipoth Isvor
12 Mazanajestie 27 Unterhorodnik 42 Horecza 57 Boroutz-Kisseleu 72 Moldawa
13 Dragojestie 28 Oberhorodnik 43 Zuczka 58 Stawczan 73 Kirlibaba
14 Korlata 29 Altfratautz 44 Lenkoutz 59 Szypenitz 74 Breaza
15 Stupka 30 Bilka 45 Kuczurmik 60 Karapcziu a. Czeremosz 75 Russ Moldawitza

30 ’ ” W 30 = 44°
Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.
Collectlonnes, dessinds et traltös: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimös: Imprlmerle Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kimpolung. Dorna Kandreny.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

bLj\JoJbLrniJ[üLi]Lj\JalbLrnJcJ

G esam m elt, gezeichnet und b e a rb e ite t: 1 G ed ru ckt: K. k. H of- und S ta a ts d ru ck e re i in W ien.


C ollectio nnä s, dessinäs et tra itä s : > E. K olbenheyer, C ze rnow itz Im p rim 6 s : Im p rim e rie Im p. Roy. de la C our et de l’ Etat.
C ollected , draw n and w o rk e d : j P rin te d : Im p. Roy. C ou rt and State P rin tin g O ffice.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 1.

* ) Die Bezeichnung „rumänisch“ resp. „ruthenisch“ bezieht sich nicht auf die Nationalität der Motive, sondern auf jene der Bevölkerung.
Les dönominations „roumain“ , „ruthene“ ne s'appliquent pas ä la caractdristique nationale du motif, mais ä celle de la population.
The nomenclature „Roumanian“ , „Ruthenian“ is not meant to signify the nationality of the motives but that of the population.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kimpolung. Dorna Watra.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de ia broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

WH»-wwwwwww'wvwwvw

i ■ a» ...... ................. i n n p i i i m

'/WWW

W V V V V W W W W V W V W W W W W W W W W ^V W W W W W W W W W 'W V W W V W W V W W W W V V W W V W lW krfV W /W W V V W W W W t/W W W W V W M

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: E. K olbenheyer, C zernow itz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Coilected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kimpoiung. Doma Watra.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: j Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, desslnds et traitds: 1 E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 3.
Bezirk - District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kimpolung. Jakobeny.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hot- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: j Printed: lmp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 4-.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kimpolung. Fundul Moldowi.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hol- und Staatsdruckerel In Wien.


Collectionnäi. dessinäs et traitäs: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprlmäs: Imprlmerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 5.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kimpolung. Warna.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: | Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, desslnds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprlm6s: Imprimerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Prlnting Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 6.
Bezirk - District — District: Gemeinde — Commune — Community
Kimpolung. Stulpikany.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printlng Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 7.
Bezirk - District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kimpolung. Dzemine.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specirien Embroideries of the Pep°aht


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: \ Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnös, dessin6s et traitfis: J E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printlng Office.

(ruthenisch — ruthbne — ruthenian)

Nr. 8.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community
Gurahumora. Kapukodrului.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet:} Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei ln Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Prlnting Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 9.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community
Gurahumora. Bajaschestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de ia broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, desslnds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de i’£tat.
Collected, drawn and worked: ! Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 10.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Gurahumora. Mazanajestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 1 1 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Gurahumora. Berkischestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

\ T W } T W \ T W

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectlonnds. dessinis et trait6s: > E. Kolbenheyer, Czernowltz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: ) Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 12.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community
Gurahumora. Oragojestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industrv in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnes. dessinäs et traitäs: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimäs: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 13.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Gurahumora. Korlata.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnis, dessinäs et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: ' Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 14.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Gurahumora. Stupka.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionn£s, dessinds et traitis: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimis: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: J Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 15.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Suczawa. Zaharestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: >E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 16.
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Suczawa. Bossancze.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hol- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, desslnds et traitis: >E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimbs: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: ' Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 17.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Suczawa. Uidestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de ia broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnis, dessinis et traitis: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimis: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’ftat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 18.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Suczawa. Skeja.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnts, dessln£s et traitäs: > E. Kolbenheyer, Czemowitz. Imprim6s: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 19.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Suczawa. Strojestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnis, dessinis et traitis: > E. Kolbenheyer, Czernowltz. Imprimis: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l'£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2 0 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Suczawa. Balaczana.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

UlSSsissüs

S E ir^ is s 1
lESb'HJ] V " V C*r

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: | Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traltds: > E. Kolbenheyer, C zernow itz. Imprimds: Imprimerle Imp. Roy. de la Cour et de l’Öat,
Collected, drawn and worked: Prlnted: Imp. Roy. Court and State Prlntlng Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2 1 .
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Suczawa. Komanestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hol- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectlonnis, dessinis et traitis: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimis: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2 2 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Gurahumora. Oberpertestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnts, dessinds et traitis: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimis: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2 3 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Gurahumora. Botuschana.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hot- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’ftat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2 4 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Sereth. Scherboutz-Kalafindestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectlonnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: j Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthbne — ruthenian)

Nr. 2 5 .
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Radautz. Milleschoutz-Badeutz.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: l Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’&at.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2 6 .
Bezirk — District — District: Gemeinde Commune — Community:
Radautz. Unter-Horodnik.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien,


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2 7 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Radautz. Ober-Horodnik.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: } Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectlonnds, desslnds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowltz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2 8 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Radautz. Alt-Fratautz.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: ’k Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionn6s, dessinäs et trait6s: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprim6s: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 2 9 .
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Radautz. Bilka.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

G esam m elt, gezeichnet und b e a rb e ite t: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.
C ollectio nnd s, dessinds et tra itd s : > E. Kolbenheyer, C ze rnow itz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
C ollected , draw n and w o rk e d : J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 3 0 .
Bezirk — District — District: Gemeinde Commune — Community:
Radautz. Straza.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectlonnds, desslnds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowltz. Imprimds: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Prlnting Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 31.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Storozynetz. Krasna.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnbs, dessin6s et traitbs: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimbs: Imprimerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 32.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Sereth. Kamenka.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: ^ Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 33.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Sereth. Synoutz.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: l Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnbs, desslnbs et traitbs: S E. Kolbenheyer, Czernowltz. Imprimbs: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Coliected, drawn and worked: J Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 34.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Sereth. Tereblestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de ia broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hot- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, desslnds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 35.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Storozynetz. Karapcziu a. S.-Presekareny.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staaisdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 36.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Czernowitz. Kuczurmare-Woloka.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnbs, desslnbs et traitbs: >E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimbs: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: J Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printlng Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 37.
Bezirk - District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Storozynetz. Bobestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

cJcJcJcJcJcJcJcJcJcJcJcJcJc.
Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.
Collectionnds, desslnds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruth&ne — ruthenian)

Nr. 38.
Bezirk - District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Czernowitz. Nowosielitza.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: f Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnbs, dessinbs et traitbs: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimbs: Imprlmerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Prlnting Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 39.
Bezirk - District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Czernowitz. Bojan.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: ] Gedruckt: K. k. Hof- und Stutedruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traltds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: ' Printed: Imp. Roy. Court and State Prlnting Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 40.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Czernowitz. Mahala.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hot- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnbs, desslnis et traitis: >E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimis: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 4 1 .

#
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Czernowitz. Horecza.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, desslnds et traltds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(rumänisch — roumain — roumanian)

Nr. 42.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Czernowitz. 2uczka.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

qJ cJ eil cJ cJ c J cd LI c_l cJ

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: ) Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfene — ruthenian)

Nr. 4 3 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Czernowitz. Lenkoutz.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

O fJ B

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: I Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, desslnds et traitds: >E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 44.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Kuczurmik.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnis, desslnis et traitis: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimis: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’ttat.
Collected, drawn and worked: J Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfene — ruthenian)

Nr. 4 5 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Pohorloutz.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: \ Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprlmerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Coliected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Prlnting Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 4 6 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Okna.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hol- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, desslnds et traitds: ’ E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprlmerle Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: i Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruth&ne — ruthenian)

Nr. 47.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Czorny Potok.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnis, dessinis et traitis: >E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimis: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruth&ne — ruthenian)

Nr. 48.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Onouth.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de ia broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: l Gedruckt: K. k. Hol- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Prlnted: Imp. Roy. Court and State Prlnting Office.

(ruthenisch — ruthfene — ruthenian)

Nr. 49.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Samuszyn.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hot- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: ) Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthäne — ruthenian)

Nr. 50.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Mossordwka.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hot- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, C ze rnow itz. Imprimds: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printlng Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 51.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Mitkeu.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: l Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, desslnds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 52.
Bezirk - District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Brodok.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: | Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnäs, desslnäs et traitis: j> E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprim6s: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfene — ruthenian)

Nr. 53.
Bezirk - District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Doroschoutz.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: i Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthbne — ruthenian)

Nr. 54.
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Toutry.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hol- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnäs. dessinäs et traltäs: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimäs: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 55.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Kadobestie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 'l Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.
Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprlmerle Imp. Roy. de la Cour et de i’Etat.
Collected, drawn and worked: j Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printlng Office.

(ruthenisch — ruthäne — ruthenian)

Nr. 56.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Zastawna. Boroutz-Kisseleu.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

J_L-—
J—-----
i ----

Gesammelt, gezeichnet und b ea rb eit Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: E. K olbenheyer, C ze rnow itz. Imprimds: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collectad, drawn and worked: Prlnted: Imp. Roy. Court and State Prlntlng Office.

(ruthenisch — ruth&ne — ruthenian)

Nr. 57.
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kotzman. Stawczan.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: f Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionn6s, dessin6s et traittis: >E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimbs: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 58.
Bezirk — District — District: Gemeinde Commune — Community:
Kotzman. Schipenitz.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnäs, dessinäs et traltäs: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimäs: Imprimerle Imp. Roy. de la Cour et de l’ftat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthbne — ruthenian)

Nr. 59.
Bezirk — District — District: Gemeinde Commune — Community:
Waschkoutz. Karapcziu a. Cz.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 6 0 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Storozynetz. Zadowa.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hot- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnäs. dessinäs et traitäs: ) E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimäs: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruth&ne — ruthenian)

Nr. 61.
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Wiznitz. Berhometh a. S.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: \ Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessin6s et trait6s: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Coliected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthöne — ruthenian)

Nr. 62.
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Wiznitz. Schipoth privat.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hol- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. K olbenheyer, C ze rnow itz. Imprimds: Imprlmerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Prlnted: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruth&ne — ruthenian)

Nr. 63.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Wiznitz. Rostoki.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds. dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 64.
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Wiznitz. Uscie Putilla.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectlonnäs, dessinäs et traitäs: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimäs: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 6 5 .
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Wiznitz. Stebne.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de ia broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: } Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 6 6 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Wiznitz. Dichtenitz-Kisselitze.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: } Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds. desslnbe et traitis: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 67.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Wiznitz. Storonetz Putilla-Sergie.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

□ □□

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: E. Kolbenheyer, C zernow itz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printlng Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 6 8 .
Bezirk District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Wiznitz. Ploska.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, desslnds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: J Printed: Imp. Roy. Court and State Printlng Office.

(ruthenisch — ruthbne — ruthenian)

Nr. 69.
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community
Radautz. Seletin.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnäs, dessinäs et traitäs: >E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimäs: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l'£tat.
Collected, drawn and worked: j Prlnted: Imp. Roy. Court and State Prlnting Office.

(ruthenisch — ruthfcne — ruthenian)

Nr. 7 0 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Radautz. Schipoth Kamerale-Iswor.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerle Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Coilected, drawn and worked: i Printed: Imp. Roy. Court and State Printlng Office.

(ruthenisch — ruthfene — ruthenian)

Nr. 7 1 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Radautz. Moldawa.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: } Gedruckt: K. k. Hot- und Staatsdruckerei In Wien.


Collectionnds, desslnds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfene — ruthenian)

Nr. 7 2 .
Bezirk — District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kimpolung. Kirlibaba.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’Etat.
Collected, drawn and worked: Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfene — ruthenian)

Nr. 7 3 .
Bezirk - District — District: Gemeinde — Commune — Community:
Kimpoiung. Breaza.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: t Gedruckt: K. k. Hof- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnäs, dessln6s ettraitGs: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprim6s: Imprlmerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: j Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfene — ruthenian)

Nr. 74.
Bezirk — District — District: Gemeinde Commune — Community:
Kimpolung. Russ-Moldawitza.

MOTIVE DER HAUSINDUSTRIELLEN STICKEREI IN DER BUKOWINA.

Motifs de la broderie paysanne Specimen Embroideries of the Peasant


en Bukovine. Home Industry in the Bucovina.

Gesammelt, gezeichnet und bearbeitet: 1 Gedruckt: K. k. Hot- und Staatsdruckerei in Wien.


Collectionnds, dessinds et traitds: > E. Kolbenheyer, Czernowitz. Imprimds: Imprimerie Imp. Roy. de la Cour et de l’£tat.
Collected, drawn and worked: i Printed: Imp. Roy. Court and State Printing Office.

(ruthenisch — ruthfene — ruthenian)

Nr. 75.

Das könnte Ihnen auch gefallen