saqarTvelos SoTa risTavelis Teatrisa da kinos saxelmwifo universtetis

humanitarul, socialur mecnierebaTa, biznesisa da marTvis fakulteti

kinokritikis da Teoriis saxelmZRvanelo (Sesavali nawili)

mecniereba kinos Sesaxeb da misi Semadgeneli nawilebi

“Semoqmedi ar arsebobs kritikuli mzeris gareSe. ar arsebobs Semoqmedi komentaris

gareSe! komentaris sikvdili niSnavs Semoqmedis gaqrobas!”
Michel Ciment. Feux croisés sur la critique.

xelovnebis yvela dargs uciloblad Tan axlavs mecnierebac, romelic axdens mis
interpretirebas, kvlevas, Seswavlas. gamonaklisi arc kinoxelovnebaa.
miRebuli tradiciis mixedviT, kinos Semswavleli mecniereba, kinomcodneoba, sam ZiriTad
Stod iyofa: kinokritika, kinos istoria da kinos Teoria. TiToeul maTgans kinoxelovnebis da
kinematogafiuli produqciis kvlevis da interpretirebis Tavisi damoukidebeli sfero, Tavisi xedvis
kuTxe aqvs, da mainc, isini mWidrod arian erTmaneTTan dakavSirebuli, avseben erTmaneTs.
kinonawarmoebebis interpretirebis pirveli Canasaxebi gaCnda kinos dabadebisTanave. es,
ra Tqma unda, ar iyo kritikuli teqstebi, ufro - STabeWdilebebi pirveli kinoseansebidan mokle,
sainformacio-aRwerilobiTi anonsebi, romelsac unda gaeRviZebina sazogadoebis interesi am
axali saswaulis mimarT.
1. 1914 wlis kinoafiSa
Zalian male, kinematografis mier bazrobebis sivrcis datovebisTanave, filmebis Sefaseba -
rekomendirebis precedentebic Cndeba: rogorc ki filmebma kinoTeatrebSi daimkvidra adgili,
maSinve Cndeba gazeTebsa da JurnalebSi siaxleebis anonsirebis praqtika, romelic aRwerda
filmis Sinaarss, asaxelebda masSi monawile msaxiobebs (mas Semdeg, rac mayurebelma
iswavla maTi gamorCeva), gamoTqvamda Sefasebas, riTac garkveul mimarTulebas aZlevda
mayureblis gadawyvetilebas, Rirda Tu ara filmis naxva. sakmaod male gaCnda specializebuli
gamocemebic, romelic mayurebels informacias awvdida ukve arsebuli Tu momavali

1
kinoproduqciis Sesaxeb. interpretirebis pirvel mcdelobad SeiZleba CaiTvalos klasificirebis
pirveli cdebic.
dRevandeli gagebiT, esec ar iyo kinokritika, Tumca amgvari praqtika dRemde warmatebiT
grZeldeba da, marTalia, mas xSirad kinokritikasac uwodeben, ufro swori iqneba, Tu mas filmis
mimoxilvas davarqmevT (film review), radgan kritika (film criticism) gulisxmobs filmis, rogorc
esTetikuri, socialuri da istoriuli fenomenis, analizs da ara ubralod aRweras.
pirvel kinokrtikosad aRiareben riCoto kanudos1. misi manifesti “meeqvse xelovnebis
dabadeba” (1911) kinematografis kritikuli gansjisken pirvel nabijad SeiZleba CaiTvalos.
masSi avtori cdilobs gansazRvros kinematografis, rogorc xelovnebis, specifika, gansxvavebiT
inteleqtualTa umetesobisgan, romlebic agdebulad uyurebdnen kinos ganviTarebis perspeqtivas.
mogvianebiT kanudo xelovnebis dargebs meeqvses - cekvasac daumatebs, kinos “meSvide
xelovnebas” uwodebs da swored es gamoTqma damkvidrdeba xelovnebis istoriaSi.
2. riCoto kanudo
1914 wlidan safrangeTSi ukve gamodis sxvadasxva tipis kinogamocemebi. kinokritikis da
kinoTeoriis pionerad aseve iTvleba lui deluki, 2 romelic 1917 wlidan uaRresad nayofier
moRvaweobas eweva am sferoSi: erTdroulad wers ramdenime kinogamocemisTvis, maT Soris
Tavissave dafuZnebul kinoJurnalebSi, awyobs konferenciebs da filmebis wardgenebs, afuZnebs
kinoklubebis moZraobas.
3. frangi mwerali, kinokritikosi, scenaristi da kinoreJisori lui deluki
kinematografiuli nawarmoebebis seriozuli gaazreba iwyeba 20-iani wlebisTvis, roca
kinematografiul praqtikaSi ukve dagrovda filmebi, romlebic ara - Teatris, ara – literaturis,
aramed sakuTari, maTgan gansxvavebuli eniT metyveleben; gaCnda gamocdileba, romelic
gaazrebas moiTxovs. kino iwyebs sakuTari saxis, specifikis Ziebas. am droisTvis dagrovili
gamocdileba ukve iZleva misi ganzogadebisa da amis safuZvelze Semdgomi ganviTarebis
gzebis dasaxvis saSualebas iZleva.
am dros Teoria da kritika jer kidev ar aris gancalkevebuli, is erT pirovnebebSi da xSirad
erT naSromSia Serwymuli. gancalkevebulad dgas reJisorebis mier damuSavebuli Teoriebi.
magram kinomcodneobis, rogorc xelovnebis Semswavleli mecnierebis, rogorc akademiuri
disciplinis Camoyalibeba gacilebiT gvian, 50-60-ian wlebSi xdeba; daaxloebiT am droisTvisve
xdeba misi zemoTaRniSnuli ganStoebebis gamocalkevebac.

1
riCoto kanudo, italiuri warmoSobis frangi eseisti, musikaTmcodne, kinos kritikosi da Teoretikosi (1877-1923).
uSvebda “Svidi xelovnebis gazeTs” (1920), daarsa pirveli kinoklubi “meSvide xelovnebis moyvarulTa klubi”
(CASA, 1921-1924).
2
lui deluki (1890-1924) – frangi mwerali, kinokritikosi, scenaristi da kinoreJisori. kinoSi impresionistuli
mimdinareobis (pirveli avangardi) Teoretikosi. misi programuli naSromia “fotogenia” (Photogenie,1920)
2
 kinokritika
kinoxelovnebis interpretirebis, komentirebis sxvadasxva Stoebidan yvelaze cocxali,
operatiuli da Tavisi moculobiT masStaburi -kinokritikaa. misi funqcia Tanamedrove
kinoprocesisTvis Tvalyuris midevneba, kinoauditoriisTvis misi wardgena, Sefaseba da analizia.
Tavad kinokritikac ar aris erTsaxovani. miuxedavad imisa, rom Tanamedrove kinoprocesis
Sesaxeb nebismier informacias, gansakuTrebiT beWdurs, xSirad kinokritikas uwodeben,
arsebiTad, es ase ar aris. am metad Wrel da uxv sainformacio nakadSi mkafiod gamoiyofa
sxvadasxva ganStoebebi, gansxvavebuli funqciiT, xasiaTiTa da miznobrivi daniSnulebiT.
Tanamedrove kritikis arealsa da gavlenis sferoSi sul ufro farTod iWreba reklama, is sul
ufro da ufro zRudavs mis sivrces, konkurencias uwevs kritikis funqciebSi pirdapiri SeWriT.
Jurnalebis Tu gazeTebis (aRarafers vityviT eleqtronul saSualebebze) sivrces sul ufro da ufro
mzardi masStabiT ikavebs kargad dawerili, brwyinvaled damuSavebuli e.w. infomercialebi:
informacia filmze, interviuebi, reportaJebi, xSirad biografiuli Tu filmografiuli analizic, romelic
Caanacvlebs kritikul werilebs, filmis kritikul analizs da filmis reklamirebas emsaxureba –
eleqtronuli saSualebebis (televizia, interneti) sul ufro farTod gavrcelebis pirobebSi konkurencia
imdenad mwvavdeba, rom reklamaze danaxarjebi xSirad filmis biujetis naxevars, zogjer ki
metsac Seadgens. arcTu iSviaTad amas xels uwyobs Tavad filmebis esTetikuri siRaribec, rac
faqtobrivad aqrobs kritikis obieqts da filmi ukve Cveulebrivi sawarmoo produqtis saxiT
gvevlineba.
SeiZleba iTqvas, rom bolo dros kritikuli naSromebi naklebad axdens gavlenas filmis
samayureblo bedze. wamyvan Zalad gamodis swored reklama, promouSeni, romelic ZiriTadad
Jurnalistikas eyrdnoba da ara filmis kritikas am sityvis tradiciuli gagebiT. misTvis uzarmazari
Tanxebi ixarjeba da premieramde karga xniT adre mimdinareobs kinoauditoriis intensiuri
sainformacio damuSaveba.
faqtobrivad, igive sferoSi Tavsdeba da igive funqcias asrulebs teqstebi, romelTac
SeiZleba vuwodoT “werilebi kinos Sesaxeb”. mayurebelSi yovelTvis arsebobs moTxovnileba,
meti icodes kinosazogadoebis Sesaxeb, iyos ekransmiRma ambebis kursSi. msaxiobebis,
reJisorebis, prodiuserebis Sesaxeb informacia, ara imdenad SemoqmedebiTi sferodan, aramed
kulisebis cxovrebidan: Worebi, piradi Tavgadasavlebi, Cvevebi, cxovrebis stili, intimuri
kavSirebi - yovelTvis mZafri interesis wyaroa. am moTxovnilebas, rogorc wesi, Jurnalistebi
akmayofileben mravalricxovani interviuebiT, reportaJebiT gadasaRebi moednidan, vrceli
werilebiT popularul JurnalebSi, yoveldRiur gazeTebSi.
Tumca es ZiriTadad msxvilbiujetian, farTo masebze gaTvlil filmebs exeba;
damoukidebeli, mcirebiujetiani filmebi Jurnalistebis TvalTaxedvis areSi naklebad xvdeba;
3
amasTan, swored aseTi filmebis win wamosawevad da maTadmi yuradRebis misapyrobd
SeiZleba didi roli Seasrulos kritikam. bolodroindeli magaliTebidan SeiZleba dasaxeldes
“qariSxlis mbrZanebeli”,1 romlis 2010 wlis “oskaric” mniSvnelovanwilad kinokritikosTa
Zalisxmevis damsaxurebaa.
Jurnalisturi midgomis erT-erTi saxea Ffilmis mimoxilvac. am SemTxvevaSi ganxilvis
sagania ara zogadad kinematografis an konkretuli filmis irgvliv arsebuli sazogadoeba da garemo,
aramed Tavad filmi, rogorc wesi, axali. misi samizne auditoria kinos is mayurebelia, romelsac
jer filmi ar unaxavs. mimoxilvis ZiriTadi funqciaa gaucnobierebel mkiTxvels miawodos
informacia premierebze: acnobos filmis gamosvlis Sesaxeb, sad da rodis aris is xelmisawvdomi
mayureblisTvis, razea filmi zogadad; gaacnos mas informacia SemoqmedebiT jgufze;
Seuqmnas mayurebels pirveli warmodgena filmze da garkveuli gavlena moaxdinos mis
gadawyvetilebaze, Rirs Tu ara am filmisTvis fulisa da drois daxarjva. filmis mimoxilvis
daniSnulebaSi aseve Sedis misi samayureblo potencialis, samizne auditoriis (asakis, socialuri
jgufebis, interesebis mixedviT) daaxloebiTi Seafasebac.
filmebis mimoxilvis gavrcelebis arealia yoveldRiuri gazeTebi, popularuli Jurnalebi,
satelevizio sainformacio gadacemebi; Cveulebriv, is erTi naxvis Semdeg iqmneba; SezRuduli
drois gamo iwereba zedmeti CaRrmavebisa da dasabuTebis gareSe, pirvel STabeWdilebebze
dayrdnobiT; drosTan erTad mimoxilvisTvis sivrcec SezRudulia (erTi-ori sveti beWdur
gamocemebSi, ramdenime wuTi teleeTerSi), Tumca es masSi kritikuli da analitikuri elementebis
arsebobas ar gamoricxavs. da swored amgvari elementebi sainteresos xdis da gamoarCevs
konkretul avtorebs sxva mimomxilvelTa rigebidan.
mimoxilvis avtori, rogorc wesi, praqtikosi Jurnalistia, romelsac specialuri ganaTleba
SeiZleba arc hqondes. Tumca mis kompensirebas TviTganaTlebiT, kargi gemovnebiT, sxarti
azrovnebiTa da weris mkafio stiliT axdendes. zogierTi maTgani wlebis ganmavlobaSi SeiZleba
Camoyalibdes kinokritikosadac.
Tavisi drois saxelganTqmuli Jurnalisti, kinokritikosi polin keili (Pauline Kael) 60-iani
wlebidan ”niu iorqeris” (“The New Yorker”) mimomxilveli iyo, magram Tavis pirdapiri
movaleobis SesrulebasTan erTad, is drois presis qveSac ki yovelTvis axerxebda filmis Sesaxeb
arsebiTi SeniSvnebis gamoTqmas. misi sxarti, xSirad mware gamonaTqvamebi Sors iyo
mimoxilvis neitraluri tonisgan. mas axasiaTebda mkveTrad personaluri, subieqturi kritika -
rogorc pirdapiri gamoZaxili filmze, Tumca mis werilebSi naklebad iyo analizis elementebi.
4. kinokritikosi polin keili

1
Hurt Locker (reJ. ketrin bigelou, 2008,aSS)
4
 amgvarad, Jurnalisturi midgoma asrulebs wminda wylis praqtikul funqcias. misi mTavari
maxasiaTeblebia myisieri da personaluri reagireba filmze, azris sisxarte, romelsac ar
moeTxoveba myari dasabuTeba. xolo is, Tu ramdenad saintereso da Rirebuli aRmoCndeba es
Sexedulebebi, damokidebulia avtoris ganaTlebasa da gemovnebaze, werisa da azrovnebis stilze.
filmis mimomxilvelma aucileblad unda daazustos da mayureblamde miitanos informacia
filmis Janris, fabulis, SemoqmedebiTi jgufis Sesaxeb, xolo Tu mimoxilvidan kritikisken unda
nabijis gadadgma, unda gaiazros kidec: filmi moewona Tu ara da ratom? sruli STabeWdilebis
Sesaqmnelad misi erTxel naxva sakmarisi aRmoCnda TuU saWiroa mibruneba filmTan? misi
mosazrebebi maqsimalurad SesaZlebeli obieqturobis farglebSia TuU ara, xom ar laparakobs
masSi winaswar akviatebuli azrebi reJisoris, filmis Temis Tu msaxiobis mimarT?
yovelkvireul an yovelTviur gamocemebSi avtorebisTvis arsebobs meti SesaZlebloba
gamovidnen wminda mimoxilvis CarCoebidan, rogorc drois, ise mimoxilvisTvis daTmobili
adgilis TvalsazrisiT. da aq ufro xSirad SeiZleba SevxvdeT mimoxilvasTan erTad kritikul
werilsac.
amgvari werilebi masalas gansjisTvis ukve im mayurebelsac sTavazobs, romelmac ukve
naxa filmi. es erT-erTi mTavari ganmsazRvreli niSania, romelic mniSvnelovanwilad
ganapirobebs mimoxilviT da kritikul werils Soris arsebul sxva gansxvavebebsac.
is, rom gansaxilveli filmi mkiTxvels nanaxi aqvs, gulisxmobs, rom werili sakmaod
daSorebulia premieris TariRs da aqedan gamomdinare, mas garkveuli xangrZlivi Rirebuleba
gaaCnia. Tu mimoxilva iwereba (idealSi unda iwerebodes) yovel filmze - kritikuli werilis dros
arCevanis sakiTxi dgeba. arCevani gulisxmobs, rom arCeuli kinoteqsti imsaxurebs an
saWiroebs analizs, interpretacias. gasagebia, rom ingmar bergmanis, pier-paolo pazolinis an
mixeil hanekes filmebi ufro nayofieri masalaa siRrmiseuli analizisTvis, vidre holivudis
ganmeorebad sqemaze agebuli Janruli kinos nimuSebi. rasakvirvelia, analizisTvis masalis
moZieba am tipis filmebSic SeiZleba, magram SesaZlebelia ara imdenad konkretuli filmis
teqsturi analizi, aramed masze dayrdnobiT zogadi tendenciis, Janruli kanonebis, reprezentaciis
sqemebis da a.S. konteqsturi kvleva.
am tipis werilze muSaobisas igulisxmeba, rom es ar unda iyos bundovani mogoneba
erTxel nanaxi filmis Sesaxeb, romlis sizustec, ZiriTadad, avtoris yuradRebaze da mexsierebaze
aris damokidebuli. Zalze xSirad mexsiereba cudad xumrobs, roca maxsovrobaSi, nacvlad
realurisa, sasurvel an avtoris Teoriul hipoTezasTan Sesabamis xatebs tovebs. kritikuli werili
iwereba filmis ganmeorebiTi naxvis Semdeg (ukeTesia – ramdenime naxvis Semdeg) da am
SemTxvevaSi mweralsac da mkiTxvelsac gansaxilveli filmis mimarT seriozuli damokidebuleba
aqvT, rac qmnis sivrces diskusiisTvis.
5
 ra Tqma unda, filmis mimomxilveli da kinokritikosi SesaZlebelia erTi da igive pirovneba
iyos. sxvadasxva SemTxvevebSi an gansxvavebuli tipis gamocemebSi ar aris gamoricxuli, rom
isini sxvadasxva midgomiT da sxvadasxva auditoriisaTvis werdnen (da praqtikaSi xSirad asec
xdeba): erTi da igive avtori SesaZloa werdes sapremiero filmis mimoxilvas yoveldRiuri
gazeTisTvis an internetgamocemisTvis, televiziisTvis akeTebdes pirdapir CarTvebs sapremiero
Cvenebidan da, amave dros, aqveynebdes kritikul werilebs kinoJurnalisTvis mimdinare
repertuaris Sesaxeb; Tumca Teoriulad maT mier Sesrulebuli funqcia, iseve rogorc ganTavsebis
sivrce da auditoria, gansxvavebulad moiazreba.
aqve isic unda aRiniSnos, rom kinokritika, rogorc es xSirad aRiqmeba, mxolod filmis
negatiur (da arc mxolod dadebiT) Sefasebas ar gulisxmobs. kritika ar aris misi “erTaderTi
wakiTxva, romelic warmogvidgens mis WeSmarit mniSvnelobas (azrs); ubralod es aris
wakiTxva, romelic badebs met azrs.” (piter uoleni). 1
filmis kritika informirebidan (mimoxilvis dros) nabijs akeTebs analizisken da diskusiaSi
iwvevs mayurebels, romelsac filmi ukve nanaxi aqvs da, savaraudod, sakuTari azric gaaCnia
masze.
yovelive aqedan gamomdinare, kritikosis saqmianobis mTavari produqtia kritikuli werili,
recenzia filmze. Tumca mimdinare kinoprocesis analizisa da SefasebisTvis kinokritikis
arsenalSi arsebobs sxva formebic:
mimoxilviTi statia, romlis sagania erTmaneTTan sxvadasxva niSniT dakavSirebuli
kinomovlenebi. es SeiZleba iyos saerTo TematikiT an msgavsi gmiriT gaerTianebuli filmebi,
safestivalo programa da sxva. statiis mizania kinoprocesSi ama Tu im tendenciis gamovlena da
misi analizi.
problemuri statia - misi sagania kinofilmebSi wamoWrili esTetikuri, socialuri, politikuri,
fsiqologiuri, da a.S. problemis analizi, aseve kinoprocesis sxvadasxva rgolSi (kinowarmoebis,
distribuciis, kinoganaTlebis da a.S.) arsebuli problemebis win wamoweva, mimoxilva da
kvleva. rogorc wesi, avtoris yuradReba koncentrirebulia sazogadoebisTvis mniSvnelovani
sakiTxebis warmoCenaze, maT aqtualizaciaze, analizze da Tu es SesaZlebelia, gadaWris gzebis
savaraudo moniSvnaze.
SemoqmedebiTi portreti - sxvadasxva kinematografiuli profesiebis warmomadgenelTa
Semoqmedebis analizi biografiuli faqtebis gaTvaliswinebiT da masze dayrdnobiT;
interviu kinematografistTan da reportaJi (gadasaRebi moednidan, samontaJodan,
gaxmovanebis studiidan da a.S.) - es ori faqtobrivad JurnalistikasTan saerTo samuSao
moedania da mxolod kinokritikosis mier dasaxuli miznebi, analizis da daskvnebis gakeTebis
1
Peter Wollen. Signs and Meaning in the Cinema.Bloomington: Indiana University Press. 1972 p.169.
6
unari aqcevs maT masmediis rigiTi informaciidan kinoprocesis Semadgenel nawilad. magaliTad,
intervius SemTxvevaSi saubari sasurvelia exebodes ufro SemoqmedebiT process, kiTxvebi
piradi cxovrebis Sesaxeb – wminda Jurnalistikis sferoa.
rogorc vxedavT, nebismieri Janris SemTxvevaSi kritikuli saqmianobis mTavari
ganmsazRvreli niSania analizi.
filmis aRqmisTvis Zalze mniSvnelovania masTan pirveli SexvedriT gamowveuli efeqti,
aRZruli emocia, pirveli STabeWdileba. pirvel STabeWdilebaSi didi wvlili xSirad Tavad
mayurebelsac miuZRvis, radgan, rogorc wesi, is filmze Tavisi grZnobebis, interesebis,
gamocdilebis proecirebas axdens, Tumca safuZveli, razec es proecireba eyrdnoba, mainc filmia.
masobrivi mayurebeli, rogorc wesi, am pirveli emociiTa da STabeWdilebiT kmayofildeba
(Tundac filmTan “Sexvedra” ramdenjerme moxdes - am dros is sayvarel STabeWdilebebs da
emociebs mxolod inaxlebs).
magram filmis analizisTvis es spontanuri kontaqti mxolod masalaa, romelic Semdgom
damuSavebas saWiroebs. rogor, ra saSualebebiT moaxdina filmma esa TuU is efeqti? ratom
momewona (ar momewona) filmi? rogor gamoiwvia ama Tu im personaJma Cemi
TanagrZnoba, an ratom ver SevZeli TanamegrZno gmirisTvis? rogor (ra komponentebis
urTierTSeTanxmebiT) moaxerxa filmma aReZra CemSi esa Tu is emocia, gaecocxlebina
garkveuli asociacia, Caenerga es idea? - rogorc vxedavT, filmis Semdgomi emociebis,
STabeWdilebebis, azrebis koncentrireba kiTxva “rogor”-is irgvliv xdeba misi detalebis ufro
Rrma gaazrebisa da integrirebis gzaze, da filmis analizis procesic swored aqedan iwyeba.
ras niSnavs gaanalizo filmi?
analizi berZnuli warmoSobis sityvaa da niSnavs daSlas, danawevrebas. samecniero
gagebiT, analizi niSnavs - daSalo erTi mTlianoba mis Semadgenel elementebad (mag.wyali),
gamoyo isini, TvalsaCino gaxado da saxeli uwodo mis Semadgenel nawilebs, romlebic
SeuiaraRebeli TvaliT ar Cans. moxdino organuli erTianobis “dekonstruqcia”. am etapze
analizi erTTgvarad distancirebulia filmisgan. dekonstruqcia, bunebrivia, SeiZleba iyos metad an
naklebad Rrma, met-naklebad arCeviTi, analizis miznebidan gamomdinare.
am etaps mosdevs Semdegi - am calkeul elementebs Soris kavSirebis gamokvleva da
filmis xelaxali aRdgena, “rekonstruqcia”. ra Tqma unda, mas araviTari saerTo ar aqvs filmis
gadaRebasTan. es aris produqti, romelic miRebulia wminda analizis Sedegad da gamonagonia,
maSin roca filmi am SemTxvevaSi realobaa, anu analizis Sedegsa da films Soris igive
damokidebulebaa, rac filmsa da realobas Soris.
am dros mkacrad unda iqnes daculi wesi: iRebs ra sawyis biZgs filmidan da iwyebs
moZraobas misgan nebismieri mimarTulebiT da nebismier manZilze, mkvlevari valdebulia
7
rekonstruqciis dros daubrundes sakvlev masalas, raTa ar Seqmnas sul sxva, mxolod mis
warmosaxvaSi arsebuli filmi. analizis sawyisi da bolo wertili mainc gansaxilveli filmi unda iyos.
Tu gamoviyenebT sxva terminologias, dekonstruqcia Seesabameba aRweras,
rekonstruqcia - interpretacias. Cven xSirad SevxvdebiT analizs, sadac Znelia am ori fazis
gamorCeva, radgan erTi meores gamsWvalavs, an erTi meores ganuwyvetliv enacvleba.
garda amisa, gaaanalizo filmi, niSnavs ganaTavso is istoriul konteqstSi, da amasTan,
radgan is xelovnebis nawarmoebia - xelovnebis konteqstSic. arc erTi filmi ar arsebobs
izolirebulad, is moZraobs ama Tu im tradiciis farglebSi, an mis sapirispirod. kinokvlevis erT-
erTi amocanaa, gansazRvros konkretuli filmis adgili da roli ama TuU im moZraobaSi an
tradiciaSi.

risTvis aris saWiro filmis analizi?

gaarCio filmi - es specifikuri siamovnebis momtania; misi elementebis urTierTkavSirebis
aRmoCena niSnavs “dainaxo filmi”, miiRo meti siamovneba misi ganmeorebiT naxvisas.
magram, amave dros, analizi ganapirobebs filmis “amuSavebas”, radgan mas moZraobaSi
mohyavs misi mniSvneloba, gamoxatuli azri, misi zemoqmedeba. analizis dros xdeba pirveli
STabeWdilebis, aRqmis Semowmeba, gaazreba.
filmis analizi ar aris mxolod kinokritikosis da Teoretikosis prerogativa - Zalian bevri didi
reJisorisTvis analizis procesi win uswrebs, Tan axlavs an mosdevs filmze muSaobas. amaSi
advilad davrwmundebiT, Tu gadavikiTxavT eizenSteinis, hiCkokis, tarkovskis, pazolinis,
bergmanis da sxvaTa nawerebs.
filmis analizi ar aris ucxo kinomayurebelTa garkveuli nawilisTvisac, Tumca es ar aris
dakavSirebuli maT profesiul saqmianobasTan da mxolod megobrebis viwro wreSi gaziarebul
zepir msjelobad rCeba. kinokritikosTvis ki es misi saqmianobis arsia: gaerkves nawarmoebis
mier gamowveul STabeWdilebebSi, moawesrigos da axsnas isini; awarmoos im modelebis
identificireba da ganxilva, romelic qmnis filmis azrs da badebs emocias da sabolood, gauziaros
sakuTari gansjis Sedegebi sxvebs, ipovos maTSi Tanamoazreni an SesTavazos diskusia, rogorc
amboben - miitanos filmi mayurebelTan.

ZiriTadad, swored es miiCneva kinokritikosis mTavar funqciad: kritikosi, rogorc gamtari

- Suamavali nawarmoebsa da mis daniSnulebis bolo wertils - mayurebels, Soris. ganaTlebuli da
gemovnebiani adamiani, romelic Targmnis kinonawarmoebis “mesijs”, axdens bundovani
mniSvnelobebis dekodirebas, raTa sazogadoebisTvis gaxsnas filmi.

8
 amave dros, mesijis Targmnisas ufro mniSvnelovania mkiTxvelis provocireba, masSi
azris gaRviZeba, Tundac protestis gamowveva, vidre darwmuneba. kritikis saukeTeso rolia, Tu
SeZlebs gamoiwvios mkiTxvelSi mwvave reaqcia filmze da am TvalsazrisiT zogjer uaryofiTi
recenzia ufro “kargad muSaobs”, vidre dadebiTi.
kritikosis kidev erTi rolia, daadginos kinosuraTis, rogorc xelovnebis nawarmoebis
esTetikuri Rirebuleba sakuTari gemovnebisgan damoukideblad; Seecados gansazRvros misi
mniSvneloba kinoprocesSi Tu kinos istoriaSi; erTmaneTisgan gamijnos SemoqmedebiTi
Rirebuleba da misi biujeti, misi mizandasaxuleba da misi warmateba mayurebelTa Soris.
kritikoss gaaCnia agreTve mebrZolis funqcia - sazogadoebis yuradReba gaamaxvilos
gansakuTrebiT sistemis gareT arsebul filmebze, filmebze, romlebsac ar aqvT saxsrebi
reklamisTvis (ra Tqma unda, Tu filmi imsaxurebs amas).
amdenad, kritikuli teqsti warmoadgens hibridul produqts, romelic nawildeba informacias,
komunikacias (zemoqmedeba moaxdinos mkiTxvelze, mis arCevanze) da TviTgamoxatvas Soris,
radgan filmis analizis procesSi kritikosi garda imisa, rom ikvlevs avtoris Tu filmis samyaros,
sakuTarsac bevrs debs Tavis nawerSi.
5. JorJ saduli (1904-1967), frangi kinokritikosi, kinos istorikosi da Teoretikosi. (anri kartie-bresonis foto)
yovelive aqedan gamomdinare, SeiZleba movniSnoT Tvisebebi, romelic unda gaaCndes
karg kritikoss:
- umTavresi da albaT aucilebeli Tviseba - kinos siyvaruli;
-kultura: unda iyos kinos specialisti, raTa imitacia, mimbaZveloba ar CaTvalos
originalobad (JorJ saduli1 werda, rom kritikosma unda icodes 1000-dan 2000-mde ZiriTadi filmi
kinos istoriidan); magram amave dros, mas unda hqondes safuZvliani zogadkulturuli ganaTleba,
radgan kinematografi mWidrod aris dakavSirebuli yvela xelovnebasTan da Tavad
realobasTanac.
- kinoteqnologiis arsebiTi codna (sasurvelia Signidan icnobdes kinowarmoebis processac);
- weris kultura: gaaCndes stili, mxatvruli azrovnebis unari - iyos gasagebi da naTeli
mkiTxvelisaTvis; mas unda SeeZlos Seexos mkiTxvelis grZnobebs, maSinac ki Tu filmi ar Sedis
misi (mkiTxvelis) interesis sferoSi;
kinokritikoss aseve unda SeeZlos:

1
JorJ saduli (1904-1967), frangi kinokritikosi, kinos istorikosi da Teoretikosi. misi “msoflio kinos sayovelTao
istoriis” eqvstomeuli dRemde kinos istoriis yvelaze safuZvlian da moculobiT dokumentad iTvleba (Georges
Sadoul .Histoire générale du cinéma)

9
 - gamoTqvas Tavisi azri mkafiod, magram obieqturad (“Prendre parti sans parti pris” -
“iyo mxare tendenciurobis gareSe”. Jan mitri); SeeZlos daeyrdnos kritikul Teoriebs da epoqis
tendenciebs, magram ar moeqces ideologiur CarCoebSi.
- ar SeeSindes, iyos subieqturi, magram iswrafodes obieqturobisken ise, rom sakuTari azri
ar dauqvemdebaros arc gabatonebul azrs, arc Tavis instinqtur ganwyobebs;
- hqondes ierarqiulobis grZnoba (Tumca postmodernizmis epoqam es grZnoba
sagrZnoblad Searyia da prestiJi daukarga); gaaCndes RirebulebaTa skala, romelic marTebuli
Sedarebebis saSualebas iZleva da gamoxatvis damoukideblobas da Tavisuflebas uwyobs xels
(damoukideblobas gamocemis CarCoebTan, profesiul wnexTan Tu modis WirveulobasTan
mimarTebiT);
CamonaTvali ar aris dalagebuli upiratesobis mixedviT, magram es is kriteriumebia,
romelic sasurvelia, harmoniulad iyos Serwymuli. Tumca isic unda iTqvas, rom maTi sruli da
harmoniuli Serwyma ufro idealuris sferodanaa.

rogorc ukve aRiniSna, kritika aris STabeWdilebaTa mowesrigebisa da analizis procesi,

amgvari mowesrigebis Sedegi ki, ufro xSirad ese-recenziaa (tim baiuoTeri da Tomas sobCaki
mas personalur eses uwodeben, xolo amgvar midgomas humanitaruls.)1
ese-recenzia (anu personaluri ese) afasebs filmebs da filmis avtorebs tradiciuli esTetikuri
principebidan gamomdinare; axdens rTuli filmebis motivebisa da simboloebis interpretacias.
misi auditoriaa kinos kulturuli da kvalificiuri mayurebeli, romelic kinematografs ganixilavs,
rogorc xelovnebis sferos da ara mxolod garTobis saSualebas.
eses sagania konkretuli filmi, ara aqvs mniSvneloba axali iqneba is, Tu klasikuri; aseve -
filmis kavSirebi Tanamedrove kulturul interesebTan da midgomebTan; misi ganTavsebis
sivrcea saxelovnebo da kulturis sferos Jurnalebi, sakuTriv kinoJurnalebi, aseve farTo
mkiTxvelisaTvis gamiznuli wignebi da sxva.
ese-recenziis avtorebi SeiZleba iyvnen farTod ganaTlebuli adamianebi literaturis,
filosofiis, xelovnebaTncodneobis sferodan; Tavisufali mwerlebi, akademiuri personali
gansxvavebuli disciplinebidan, da, ra Tqma unda, kinomcodneebi (magaliTad, qarTul
kinomcodneobaSi kritikuli werilebis didi nawili swored ese-recenzias miekuTvneba).
iseve rogorc avtorebis kuTvnileba sxvadasxva sferosadmi, filmis Sesaxeb weris motivebic
sruliad sxvadasxva SeiZleba iyos, magram maT aerTianebT imis rwmena, rom kinematografi
ufro metia, vidre ubralo garToba da is imsaxurebs dafiqrebas, gaazrebas, ufro Rrma analizs,
1
Tim bywater. Thomas Sobchak. Introduction to Film Criticism: Major Critical Approaches to Narrative Film.
Longman. New-York&London. 1989
10
vidre ubralo mowoneba-armowonebaa; da meore, vinaidan kinoxelovneba exeba adamianur
cxovrebiseul gancdebs da gamocdilebas, nebismier adamians garkveuli inteleqtualuri pretenziiT
SeuZlia weros filmis miseuli aRqmis Sesaxeb. tim baiuoTeri da Tomas sobCaki amgvar
midgomas “humanitaruls” [დიდ ყურადღებას უთმობს ადამიანურ ხასიათებს და მათ
ძნეობრივ მახასიათებლებს] uwodeben, radgan is ganixilavs kinematografs, rogorc
xelovnebis erT-erT dargs da kinokritikas, rogorc ganaTlebuli, kulturaSi gaTviTcnobierebuli
adaminis zogad humanitarul aqtivobas. kinematografiis gamocdilebis dakavSireba literaturis,
Teatris, saxviTi xelovnebis da sxva humanitarul sferoebis gamocdilebasTan, saintereso da
xSirad moulodneli aspeqtebis aRmoCenis saSualebas iZleva. magaliTisTvis, literators,
publicists, sazogado moRvawes akaki baqraZes, romelic ganaTlebiT istorikosi iyo ramdenime
SesaniSnavi kinorecenzia ekuTvnis, maT Soris giorgi Sengelaias filmze “axalgazrda
kompozitoris mogzauroba”, nana mWedliZis filmze “pirveli mercxali” da sxva.1
ese-recenzia yovelTvis cdilobs ganazogados filmis individualuri gancda da daskvnebi
gamoitanos am gancdis Rirebulebis Sesaxeb. misi sayrdenia moraluri da filosofiuri
Rirebulebebi, gansjis sagani - universaluri kiTxvebi, romelic awuxebs kacobriobas Tavisi
arsebobis manZilze, romelzec yoveli axali Taoba cdilobs pasuxis gacemas, magram
damakmayofilebeli pasuxi isev da isev miuRwevelia; amitom xelovnebac kvlav da kvlav
ubrundeba maT.
is eZebs pasuxs SekiTxvebze: ra SeuZlia gviTxras filmma adamianis Sinagani samyaros
Sesaxeb? rogor WrilSi ayenebs is zogadsakacobrio problemebs? rogor asaxavs is mimdinare
politikur, religiur, socialur ganwyobebs? ra ideebia dafaruli filmis garegnuli qmedebebis
miRma? rogori interpretacia SeiZleba mieces ama Tu im simbolos, mxatvrul saxes? rogor aris
Serwymuli formisa da Sinaarsis erTianoba avtoris azris gamosaxatavad? ra kavSirebi arsebobs
filmis samyarosa da ekrans miRma samyaros Soris? - nacnobi kiTxvebi, romlebic ismeba
nebismieri xelovnebis nawarmoebis mimarT da specifikuria ara kinosTvis, aramed, zogadad,
xelovnebis kvlevisTvis.
humanitaruli midgomis sisusted iTvleba individualuri gamWriaxobisa da intuitiuri
wvdomis mTavar iaraRad gamoyeneba. mas xSirad aakritikeben arasakmarisi inteleqtualuri da
samecniero sizustis gamo, zedmeti mgrZnobelobis gamo. amgvar midgomas ar gaaCnia
obieqturi kriteriumebi, romlis safuZvelzec keTdeba esa TuU is ganacxadi (rom, magaliTad,
“filmi genialuria”, an “mas didi emociuri zegavlena aqvs”). zogi saerTod ar ganixilavs mas,
rogorc meTods, rogorc sagnis Seswavlis formas, aramed rogorc literaturul teqsts, romelic
1
akaki baqraZe. kino. Teatri. “xelovneba” Tbilisi, 1989. “iwame gadarCena” - gv. 214, “pirveli mercxlis” alegoria”
- gv. 208
11
Rirebuli da damajerebelia imdenad, ramdenadac ganviTarebuli gemovneba da daxvewili weris
stili aqvs avtors.
magram vinaidan kinematografi sabolood mainc adamianuri gamocdilebis sferos moicavs,
romlis klasificireba da Sefaseba zusti da obieqturi samecniero meTodologiiT miuRweveli
idealia, SeiZleba davuSvaT, rom amgvari gza xSirad ufro Rrmad iWreba filmebis arsSi, vidre
sxva, ufro specializebuli kritikuli analizi.
ra kriteriumebs unda eyrdnobodes am sakiTxebze msjeloba? humanitaruli kritika ukve
nacad literaturul principebs eyrdnoba. es principebia: 1. filmis Sefaseba Sesrulebis ostatobiT -
rogor aris organizebuli formis elementebi (kinos SemTxvevaSi xma, gamosaxuleba, montaJi)
Canafiqris gansaxorcieleblad, rogor aris organizebuli moqmedeba, dialogebi...
2. filmis, rogorc reJisoris, Semoqmedis xelovnebis, misi ostatobis nayofis da ara - rogorc
kinowarmoebis produqtis, Sefaseba.
3. rwmena, rom filmma, rogorc xelovnebis nawarmoebma, garkveuli dadebiTi gavlena
unda moaxdinos mayureblis zneobriv Rirebulebebze. es ar gulisxmobs martiv
moralizatorobas, rom “qurdoba cudia”, an “gaWirvebulis daxmareba - kargia”, aramed ufro -
mravlismomcvel codnas, ras niSnavs iyo adamiani. am principis mixedviT, ar aqvs mniSvneloba
filmi formiT tragikulia Tu komikuri, stiliT realisturia Tu eqspresionistuli; umaRlesi xarisxis
filmebs ganekuTvnebian isini, romlebic mayurebels raRac axali kuTxiT awvdis codnas
adamianisa da adaminuri yofierebis Sesaxeb, kinoTeatris gareT arsebuli rTuli da mravalsaxovani
realuri samyaros Sesaxeb.
aqedan gamomdinare, miuxedavad imisa, rom humanitaruli kritika yuradRebis miRma ar
tovebs formis da stilis sakiTxebs, misi kvlevis upiratesi obieqti mainc filmis Tema, siuJeti,
problemebi da personaJebis xasiaTebia.
am TvalsazrisiT, gasagebia, rom, magaliTad, Janruli kino, yofierebis rTuli sakiTxebis
gamartivebul sqemebSi moqcevis tendenciiT, naklebad xdeba humanitaruli kritikis yuradRebis
sagani.
amave dros, filmis analizisas arsebobs ufro viwro da specializebuli miznebic. magaliTad,
saavtoro midgomas, upirveles yovlisa, ainteresebs filmis avtori, misi SemoqmedebiTi
Taviseburebebis gamovlena konkretul nawarmoebSi; Janruli analizi ikvlevs filmis Janrul
kuTvnilebas, Janris kanonebisadmi mis daqvemdebarebas, da a.S.
filmi, iseve rogorc sxva xelovnebis nimuSi, SeiZleba sxvadasxvanairad wavikiTxoT -
rogorc istoriuli dokumenti, rogorc fsiqologiuri precedenti, filosofiuri gamonaTqvami, politikuri
magaliTi da sxva, da sxva.

12
 kinonawarmoebis mimarT sxvadasxva midgomis praqtikas arsebiTad misi polifoniuri da
mravalkodovani xasiaTic ganapirobebs. verbaluri (sityvieri) enis meSveobiT misi reproducireba
warmoudgenelia. kinematografiuli teqsti mouxelTebelia imdenad, ramdenadac misi citireba
SeuZlebelia. gansxvavebiT literaturuli analizisgan, kinematografSi, garda TxrobiTi elementis
kvlevisa, saWiroa dekodireba rogorc vizualuri formebis (firze aRbeWdili obieqtebi, feri,
moZraoba, ganaTeba), aseve - xmovanis (musika, xmaurebi, dialogi), audio-vizualuris (xmisa da
gamosaxulebi urTierToba), damatebuli -specifikuri kinoformebisac (magaliTad, gamosaxulebis
montaJi). faqtobrivad, filmis amomwuravi analizi SeuZlebelia, miT umetes erT naSromSi.
kinonawarmoebebis interpretaciisadmi midgomaTa sakamod didi mravalferovnebidan
SevCerdeT ramdenimeze:

saavtoro midgoma

saavtoro midgomis daniSnulebaa gamoarCios pirovneba, romlis SemoqmedebiTi xedvac

aris asaxuli kinonawarmoebSi (filmis avtori), aRweros da Seafasos misi namuSevari Sinaarsis,
stilis da Sesrulebis ostatobis TvalTaxedviT.
am SemoqmedebiTi individualizmis gamorCeva da identificireba xdeba rigi filmebis
gaazrebisas, romelTa SemoqmedebiTi jgufi SeiZleba icvlebodes, magram wamyvani figura
“avtori” da misi xelwera ucvleli rCeba. am midgomis dros, wamyvani figura, rogorc wesi,
reJisoria. kritikosebi miiCneven, rom ZiriTadad swored reJisorebi gvevlinebian avtorebis rangSi,
swored isini akontroleben totalurad mTel process, Tumca bolo dros aRniSnaven scenaristebis,
operatorebis, msaxiobebis da produserebis SemoqmedebiT da “saavtoro” gavlenasac. am
ukanasknelis klasikuri magaliTia irvin Talbergi,1 Mmgm-is Sefi, romelic Tavad akontrolebda
filmis warmoebis yvela etaps, dawyebuli scenaridan da msaxiobebis SerCevidan, damTavrebuli
ukve gadaRebuli scenebis xelaxla gadaRebiT; filmebis avtorebad SeiZleba CaiTvalon 30-iani
wlebis amerikeli msaxiobebi - Zmebi marqsebic, 2 radgan maTi filmebis individualobas da
originalobas gansazRvravda swored msaxiobTa ansamblis TviTmyofadoba da vinc ar unda
yofiliyo konkretuli filmis reJisori, is mainc Zmebi marqsebis kinod rCeboda.
6. kadri filmidan “cirkSi” (Zmebi marqsebi, 1939)

1
Irving Grant Thalberg (1899-1936), amerikeli kinoproduseri, romelsac “holivudis vunderkinds” uwodebdnen misi
Tvisebis – swored SeerCia komerciulad momgebiani scenarebi da msaxiobebi. “mgm” – MGM (Metro-Goldwyn-
Mayer Studios) – erT-erTi uZvelesi, 1924 wels daarsebuli holivudis kino (dReisTvis media) kompania

2
Zmebi marqsebi (Marx Brothers ) XX saukunis 20-40-iani wlebis popularuli amerikeli komikosebi, romlebic
brodveis scenidan movidnen kinoSi da male mTel msoflioSi gaxdnen popularulebi Tavisi surealisturi, absurduli
gegebiT da komediebiT.
13
 amgvarad, am dros gansjis sagania filmebis jgufi, romelic erT individualur pirovnebasTan
aris dakavSirebuli, magaliTad, hiCkokis filmebi, rezo gabriaZis kino da a.S.
kritikosi ganixilavs kinematografistis konkretul films – ideebs, gamoxatuls siuJetis,
personaJebis, Temebis, formalur elementebis meSveobiT, magram, amave dros, am konkretul
films ganixilavs avtoris MmTeli Semoqmedebis konteqstSi, avtoris Semoqmedebas – istoriuli
epoqis socialur-politikuri da esTetikuri gavlenebis konteqstSi.
saavtoro Teoriis ierarqiuli sistema efuZneba kinematografiul teqstSi personaluri stilis
gacxadebul arsebobas Tu ararsebobas. am ierarqiis yvelaze maRal safexurze ganTavsebuli arian
is avtorebi, romelTa Tematuri interesebi Tu kinematografiuli teqnika ucvleli da advilad
amosacnobia maT nebismier filmSi, magaliTad, rogorc Carli Caplini, miqelanjelo antonioni,
federiko felini, alfred hiCkoki, vudi aleni da a.S. ierarqiis bolo safexurze dganan is reJisorebi,
romelTa stili icvleba filmidan filmSi Tematikis Sesabamisad, romlebsac TiTqos araferi aqvT
saTqmeli samyaros Sesaxeb da ufro profesionalebi arian, vidre xelovanni. aqedan gamomdinare,
savtoro kritika xSirad ugulebelyofs im filmebs, romlebic “amovardnilia” Semoqmedis erTiani
stilidan an Tematikidan, iseve rogorc ignorirebas ukeTebs im reJisorebs, romelTa calkeuli
filmebi Znelad dasakavSirebelia erTmaneTTan.

Bamgvari midgoma saTaves iRebs franguli kinos “axali talRis” 1 saavtoro Teoriidan,
Tumca “avtorebi”, anu pirovnebebi, romelTa SemoqmedebiTi xedvac aris wamyvani ukve
dasrulebul filmSi, ra Tqma unda, manamdec arsebobdnen.
Tavidan cnobadi iyo kinokompaniebi: “pate”, “baiografi”, “gomoni” – TviToeuls Tavisi
niSa, Tavisi xelwera gaaCnda. ukve 10-iani wlebidan ikveTeba reJisoris funqcia da figura.
pirveli msoflio omis Semdeg wina planze gamodis msaxiobi – “varskvlavi”, figura, romelsac
auditoria yvelaze advilad imaxsovrebs; amerikaSi msaxiobi - “varskvlavi”, studiuri sistemis
centri xdeba.
1950 wels ki ibadeba sakuTriv “saavtoro Teoria” – es principi formulirebul iqna franguli
kinoJurnalis “kaie du sinema” irgvliv Sekrebili frangi kritikosebis - Jan-liuk godaris, alber
astrukis, fransua triufos, Jak rivetis, klod Sabrolis mier. swored maT miaqcies sazogadoebis
yuradReba imas, rom filmi ar aris mxolod kinoindustriis nawarmi, aramed konkretuli xelovanis

1
franguli “axali talRa” (Nouvelle vogue)– kinomimdinareoba 1950-1960-iani wlebis safrangeTSi, romelic
daupirispirda komerciul, e.w. “mamebis” kinos. “axali talRis” yvelaze cnobili warmomadgenlebi arian reJisuraSi
kinokritikidan mosuli Jan-luk godari, fransua triufo, erik romeri, Jak riveti, klod Sabroli.

14
Semoqmedebis nayofi. isini, rogorc mogvianebiT aRniSnavda amerikeli kinokritikisi endriu
serisi, “...Sepyrobilni iyvnen xelovnebisa da xelovanis erTianobis ideiT”1
7. Jurnal “kaie du sinemas” 1956 wlis nomeri
Tavis droze am Teoriam didi roli Seasrula kinonawarmoebebis reJisoruli teqnikis kvlevaSi,
reJisoris funqciis win wamowevaSi, Tumca xSirad is Zalze subieqturi da radikaluri iyo obieqtis
SerCevisas. saavtoro Teoriis oqros xanam Caiara, Tumca is dResac erT-erT popularul kritikul
midgomad rCeba.
am midgomis mniSvnelovani meTodebia: interviu, personaluri informaciis Segroveba, rac
metad subieqtur xasiaTs sZens kvlevas, magram amasTan, isini garkveulwilad sasargeblo
SeiZleba aRmoCndes reJisoris Semoqmedebis Sesaswavlad. am SemTxvevaSi saubari ar aris
Jurnalistur interviuze – gadaRebis atmosferoze, msaxiobebis pirovnul Tvisebebze, pirovnul
konfliqtebsa da sxva kinoWorebze (Tumca zogjer esec damatebiT Suqs hfens SemoqmedebiT
laboratorias da garkveuli doziT dasaSvebia). kritikosis mier dasmuli arsebiTi SekiTxvebi
mkiTxvelisTvis fardas xdis kinowarmoebis ekranmiRma aspeqtebs, Semoqmedebis
laboratorias, mis farul motivebs, garkveul teqnikur sakiTxebs, avtoris TviTSefasebebs. is metad
nayofieri masala SeiZleba aRmoCndes Semdgomi analizisTvis. amgvari interviuebis klasikuri
magaliTia fransua triufos mier hiCkokTan2 xangrZlivi da vrceli saubrebis Canaweri, romelic
ramdenime wlis ganmavlobaSi grZeldeboda da qronologiuri TanmimdevrobiT moicavs reJisoris
yvela filmis Sesaxeb auCqarebel, arsebiT saubars. is dRes fasdaudebeli masalaa hiCkokis
Semoqmedebis TiToeuli mkvlevarisaTvis da Tavad triufoc swored ase xedavda mis
daniSnulebas - rogorc pirvel nabijs Semdgomi kritikuli analizisTvis.
8. hiCkoki da triufo wignze muSaobisas
aqve unda aRiniSnos isic, rom mkvlevari amgvar masalas didi sifrTxiliT unda moekidos,
radgan adamianis mexsierebisaTvis damaxasiaTebelia aberaciebi,3 Semdgomi STabeWdilebebis
zeddeba, reJisori xSirad sxva kuTxiT an srulad ver aRiqvams Tavis namuSevars, zogjer
Segnebuli mistifikacia da provokaciac ar aris gamoricxuli, Tumca, amave dros, am tipis masalas
kritikosis subieqturi Sexedulebis koreqtirebac SeuZlia.

1
Tim bywater. Thomas Sobchak. Introduction to Film Criticism: Major Critical Approaches to Narrative Film.
Longman. New-York&London. 1989 p.134

2
Francois Truffaut. Le cinema selon Hitchock Paris: Lafiont,1966 (franguli varianti), Hitchock by Francois

Truffaut. London: Simon & Schuster, 1967 (inglisuri varianti)

3
aberacia – aq, Secdoma azrovnebis procesSi, SemTxveviTi cTomileba, damaxinjeba
15
 garda interviusa, kritikosisTvis Rirebuli wyaro SeiZleba aRmoCndes sxva personaluri
masalac: mogonebebi, piradi korespondencia, avtobiografia, biografia. Tumca, kidev erTxel
gavimeoreb, mxolod rogorc wyaro, romelSic mocemuli masala mxolod mxedvelobaSi unda
iqnes miRebuli, Semdeg ki kritikulad gaazrebuli da Sejerebuli sxva moncemebTan. mxolod
masze dayrdnobiT kritikuli msjelobis ageba sakmaod saxifaToa.
saavtoro midgomis sisusted SeiZleba CaiTvalos, rom is xSirad gadaWarbebulad afasebs
reJisorebs, romelTa SemoqmedebaSic aris saerTo xazi da teqnika, Tundac Tavad Semoqmedeba
arc iyos maincdamainc Rirebuli da, Sesabamisad, mis TvalTaxedvaSi ar xvdeba calkeuli,
mxatvruli RirebulebebiT gamorCeuli filmebic ki, Tu misi reJisori ar aris Tanamimdevruli Tavis
SemoqmedebiT prioritetebSi.
am meTodis kidev erTi naklia filmebis, rogorc garemosgan izolirebuli individualuri
Semoqmedebis nayofis, ganxilva. amasTan is garkveuli safrTxeebis Semcvelicaa, ramdenadac
xSirad reJisoris SemoqmedebisTvis damaxasiaTebeli saerTo niSnebis, motivebis ZiebaSi
SesaZlebelia kritikosma masala Zaladobrivad moargos ukve arsebul da misTvis sasurvel
tendencias, masSi amoikiTxos is, rac sxvagvari midgomisas obieqturad ar ikiTxeba.

დამატება
საავტორო თეორიის ერთ-ერთი წამყვანი მომხრე ამერიკაში ენდრიუ სარისს (Sarris A.)
საავტორო მიდგომის შეზღუდულობა:
- შეისწავლის კინოს ისტორიას პირველ რიგში როგორც ხელოვნებსი ფორმას.
- შესწავლის საგანია ინდივიდულაური ნაწარმი - ფილმი, რომელიც განიხილება როგორც
ობიექტური ისტორიული ფაქტი, ისტორიული კონტექსი არ განიხილება
- ფილმების უმეტესობა კვლევის სფეროდან გამოთიშულია
- ისტორიკოსის მთავარი ამოცანაა ფილმის კრიტიკული ანალიზი და შეფასება
- ისტორიული ცვლილებები კინოხელოვნებაში განიხილება როგორც მხატვრული გენიის
შინაგანი ევოლუცია და არა როგორც შემოქმედებითი პროცესის გარეთ არსებული
ფაქტორების ზემოქმედების შედეგი
ამდენად არ იძლევა კინოხელოვნების განვითარების მრავალმხრივობას და
მრავალფაქტორზე დამოკიდებულებას, გააზრების სფეროს გარეთ ტოვებს კინოს როგორც
სოციალური მოღვაწეობის სფეროს.
კრიტიკას იწვევს ის ფაქტორიც, რომ ხელოვნების ნაწარმოების შეფასება იცვლება დროში და
სივრცეში, რადგან ესთეტიკური აღქმის ცვლილებებზეა დამოკიდებული - იცვლება დრო,
იცვლება კრიტერიუმები და ესთეტიკური ღირებულებები.
ამრიგად, კრიტიკა ორი მიმართულებით: 1. „შედევრის“ ცნების ფარდობითობა და
მისთვის ამა თუ იმ დროში მინიჭებული მნიშვნელობების ისტორიული განპირობებულობა;
2. სხვა მნიშვნელოვანი ელემენტების იგნორირება.
თუმცა ესთეტიკური ღირებულება მეტნაკლებად მაინც წარმოადგენს ობიექტურ
ღირებულებას.
Базовые модели киноведения США. Из истории американского киноведения. Москва, ВГИК,
1996. с.103-108

16
 Janruli midgoma

Janruli midgomisas kritikuli ganxilvis sagania filmebis jgufi, romlebsac

gaaCniaT pirobiTobis saerTo tipi, saerTo damaxasiaTebeli niSnebi: Tema,
personaJebi, konfliqtebis gadawyvetis xasiaTi da a.S. (Tavad Janrze ufro
dawvrilebiTi saubari momdevno TavebSi iqneba).
mis funqciebSi Sedis filmis formisa da tipebis aRwera; gansaxilvel
filmebSi aRmoCenili elementebis klasificireba, erTmaneTTan Sedareba da
analizi, konkretuli filmis Janruli kuTvnilebis gansazRvra da mocemuli Janris
ganviTarebis konteqstSi ganxilva. es midgoma detalurad ikvlevs filmis
teqsts, mis Semadgenel elementebs, magram, amave dros, Janruli analizi
ikvlevs Janris ganviTarebis politikur, socialur Tu ekonomikur pirobebs, mis
kavSirs ideologiasTan, kulturul tendenciebTan, erTi sityviT, Janrs da
konkretul films garSemomyofi samyaros konteqstSi.
Tu xelovnebisadmi tradiciuli midgomisas Rirebulia swored siaxle da
originaloba, xolo imitacia, ganmeoreba naklebad misasalmebelia, Janruli kino
dafuZnebulia ukve kargad nacnobi sqemebis, niSnebis ganmeorebaze.
swored amitom xangrZlivi drois ganmavlobaSi Janruli kino seriozuli kritikuli
ganxilvis sivrceSi iSviaTad xvdeboda. Tumca es naklebad awuxebda
kinoindustrias, radgan gansxvavebiT kinokritikisgan, kinoauditoria yovelTvis
amjobinebda Janrul kinos, zogierT Janrs metad, zogs – naklebad.
ra Tqma unda, yoveli Janruli filmi Seicavs siaxles ama Tu im doziT da
ama Tu im aspeqtSi (sxvagvrad is ver SesZlebda mayureblis dainteresebas),
magram es siaxle, rogorc wesi, garegnuli xasiaTisaa, xolo mis safuZvelSi
arsebuli struqturuli elementebi arsebiTad ucvleli rCeba da advilad ikiTxeba
mayureblis mier. swored am sabaziso elementebis, saerTo sqemis aRweriTa
da SeswavliT dainteresda kinokritika daaxloebiT 50-iani wlebidan. am
procesSi didi roli iTamaSa frangulma “kaie du sinemam ” da britanulma “saiT

17
end saundma”,1 amerikaSi am interesis gaRviveba odnav mogvianebiT, 60-
iani wlebidan aRiniSneba, ZiriTadad, evropuli kritikis zegavleniT.
9. Jurnalis “saiT end saund” 1092-1963 wlis nomeri
Tanamedrove Janruli kritika gulisxmobs filmis formaluri da ritorikuli 2 modelebis
identificirebas, im kinematografiuli elementebis da struqturebis aRmoCenas da aRweras, romelic
filmidan filmSi meordeba. amasTan, is adgens Janris kavSirebs im kulturul da politikur-
ekonomikur samyarosTan, romelSic is iSva da ganviTarda (mag. vesternisa da realuri veluri
dasavleTis SedarebiTi kvleva, gangsteruli filmis ganviTarebis ekonomikuri pirobebi da sxva);
aseve, Janris mkvlevari Tvals miadevnebs konkretuli Janris ganviTarebis istoriul gzas, mis
gamdidrebas Tu danakargebs, mis zegavlenas sxva Janrebze an saavtoro filmebze. amgvari
midgomis mniSvnelovani nakadia Janruli kinos popularobis kvleva masobriv auditoriaSi: misi
zegavlenis Zala, popularobis cvlilebebi sxvadasxva istoriul epoqebSi, ganaxlebis ciklebi da a.S.
am SemTxvevaSi kinokvlevaSi xSirad erTveba momijnave sferoebis meTodebi, maT Soris
literaturaTmcodneobis, sociologiis, fsiqologiis, folkloris, ekonomikis da a.S.
Janruli kritika, rogorc wesi, ufro aRwerilobiTia, vidre SefasebiTi; ufro zustad, misi
SefasebiTi kriteriumebi SeiZleba gansxvavdebodes tradiciuli kriteriumebisgan. misi
TvalTaxedviT B-kategoriis vestreni SeiZleba ufro mkafiod avlendes Janrul aspeqtebs da
imsaxurebdes ufro dadebiT Sefasebas, vidre ZviradRirebuli varskvlavuri produqcia. Tumca 70-
iani wlebidan es midgoma ZiriTadad Seicvala: aRmoCnda, rom aRiarebuli da Janris
“klasikad” aRiarebuli nimuSebi xSirad saukeTesoa esTetikur da inteleqtualur planSic, da rom
mxolod Janruli kanonebis (Sablonebis) erTguleba, maTi SemoqmedebiTi gamoyenebis gareSe,
verc esTetikur Rirebulebas qmnis, verc Janris ganviTarebas emsaxureba da verc mayurebelSi
ixveWs popularobas.
dReisTvis, roca sxvadasxva Janrebis integrirebis procesi imdenad swrafad midis, rom
faqtobrivad SeuZlebelia wminda Janris filmis Seqmna, roca Janruli kino da arthausi sul ufro
1
Jurnali “kaie du sinema” (Cahiers du Cinéma) franguli kinoJurnali, romelic 1951 wels daafuZnes andre bazenma,
Jak-donua valkrozma da jozef-mari lo dukam. sxvebTan erTad aq Tavis kritikul werilebs beWdavdnen Jan-luk
godari, fransua triufo, klod Sabroli, Jak riveti, erik romeri, romelic 1957-1963 wlebSi misi redaqtoric iyo.
Jurnali “saiT end saund” (Sight & Sound) britanuli yovelTviuri kinoJurnali, romelsac uSvebs britanuli
kinoinstituti (BFI). Jurnali daarsda 1932 wels, xolo britanuli kinoinstituti mis menejments 1934 wlidan udgas
saTaveSi.

2
formaluri modelis analizi – kvleva mxolod gamomsaxvelobiTi saSualebebisa da maTi gamoyenebis principebis,
romlebic qmnian filmis sazriss socialur-politikuri Tu ideologiuri konteqstisgan damoukideblad; ritorikuli modelis
analizi – kvleva rogor “muSaobs” mxatvruli nawarmoebi, romeli auditoriisTvis aris gankuTvnili, risi Tqma surs
avtors da a.S.
18
ejaWveba erTmaneTs, Janruli kino metad nayofieri niadagia analizisTvis, rogorc xelovnebis
nawarmoebi da aseve, rogorc socialuri matrica.

დამატება
პირველ მსოფლიო ომამდე ამერიკული კრიტიკა რადიკალურად კრიტკული
იყო ჟანრული კინოს მიმართ, თვლიდა მას გაუნათლებელი მასის გასართობად.
ხმის მოსვლის შემდეგაც ეს შტამპი ძალაშია, თუმცა 30-იანი წლებიდან ჩნდება
ახალი ტენდენცია - მისი იგნორირების: ფილმი შეიძლება აღიარო, მაგრამ ყურადღებ
არ გაამახვილო მის ჟანრულ კუთვნილებაზე და ამით განპირობებულ
მახასიათებლებზე.
ასე გრძელდება 40-50-იან წლებამდე. გარდატეხა მოახდინა რობერტ ვარშოუს
ნაშრომებმა (Warshow), რომელიც იწყებს პოპულარულ კულტურაზე წერას -
ვესტერნზე, განგსტერულ ფილმებზე, იწყებს ჟანრული მოდელების კვლევას.
Сергей Лазарук. Базовые модели киноведения США. Из истории американского киноведения.
Москва, ВГИК, 1996. с. 164-167

ვარშოუს ნაშრომებმა განსაზღვრეს ჟანრის კვლევის ორი მიმართულება: 1.ტექსტუალური

და 2. კონტექსტუალური. 1. მიმართულია ამა თუ იმ ჟანრისთვის დამახასიათებელი
არსობრივი მოდელების განსაზღვრაზე, აანალიზებს დამახასიათებელ ჟანრულ
სტრუქტურებს და ელემენტებს ფართო სოციალური კონტექსტის გარეშე. 2. გამოკვლევები
მჭიდროდ არის დაკავშირებული კინემატოგრაფიული პრობლემების კონტექსტთან -
საზოგადოებრივ ინსტიტუტებთან, სოციალურ ფსიქოლოგიასა და ისტორიასთან. 172

თავდაპირველად - შემოიფარგლებოდა მსგავსი ნიშნების ფიქსირებით.

ყურადღება ექცეოდა ზედაპირულ ნიშნებს, თემატურ-სიუჟეტურ თავისებურებებს,
პერსონაჟების სპეციფიკას. ჯიმ კისტესი იყო პირველი, რომელმაც პოპ.ჟანრების
კვლევაში გამოიყენა კლოდ ლევი-სტროსის სტრუქტურალისტური მეთოდოლოგია.
მან ვესტერნში დაინახა მითთან მსგავსება იმ გაგებით, რომ აქაც რიტუალისტური
მანერით გადმოცემული კულტურისა და ინდივიდის ურთიერთდამოკიდებულება,
ამ დამოკიდებულების კონფლიქტურობა.

ამერიკელი კინომცოდნე რიკ ალტმანი თავის ნაშრომში „კინო ჟანრებისადმი

სემანტიკურ/სინტაქსური მიდგომა“ (Altman R. A Semantic/Syntavtic Approach to Film
Genre. N.Y., 1988) განასხვავებს ჟანრების მიმართ „რიტუალურ“ და „იდეოლოგიურ“
მიდგომებს. „რიტუალური“ წარმოდგება ლევი-სტროსის მეთოდებიდან და ეფუძნება
ჰოლივუდის ჟანრების მითოლოგიური თვისებების მიმართ უპირატეს ყურადღებას.
ალტმანი გვთავაზობს ჟანრის სემანტიკური და სინტაქსური ელემენტები
წარმოვიდგინოთ, როგორც დიალოგის არენა ჰოლივუდსა და მის მაყურებელს
შორის და ამდენად - ჟანრის რიტუალურ და იდეოლოგიურ გამოყენებას შორის.

19
 ლევი-სტროსის მიხედვით, მითები ფუნქციონირებს გამეორებისა და
ვარიაციების მეშვეობით. განმეორების ფუნქცია თვალნათლივს ხდის მითის
სტრუქტურას. მითი ახდენს თავისი „ფიქალისებური“ (плиточная, slate)
სტრუქტურის დემონსტრირებას, რომელიც განმეორების პროცესში ზედაპირზე
ამოდის. თუმცა ეს ფიქალები თავისი ხასიათით ერთმანეთის იდენტური არ არის.
რეალური წინააღმდეგობები და შეუსაბამისობები მითში გადაილახება ლოგიკური
მოდელის მეშვეობით, რომელიც იქმნება ამ „ფიქალების“ უსასრულო რიცხვით,
რომელთაგან თითოეული მეორისაგან ოდნავ განსხვავდება. [ცოტა გაუგებარია,
ალბათ უფრო ვრცლად, პირველწყაროში წაკითხვაა საჭირო]
ალტმანი ახდენს ლევი-სტროსის კონცეფციის ჟანრებზე პროეცირებას და
გამოყოფს ორ ალტერნატიულ მეთოდს, რომლითაც ხდება სინტაქსური ჟანრების
ფორმირება: 1. სემანტიკური ელემენტების მოცემული ნაკრები სინტაქსური
ექსპერიმენტირების გზით ერთიანდება შეკრულ ჟანრში, და 2. არსებული შეკრული
სინტაქსისი იღებს სემანტიკური ელემენტების ახალ ნაკრებს. ალტმანი, გვ7.
ჰოლივუდური ჟანრი შეიძლება ტრანსპლანტირებულ იქნეს ხელოვნების სხვა
სახეობიდან ან კულტურის სფეროდან, მაშინ როცა სხვა ჟანრი შეიძლება ნელა
ვითარდებოდეს ან ნელნელა იცვლებოდეს სანამ არ მიიღებდეს „ცნობადი“
სტრუქტურის სახეს, [!!!ამდაგვარი მეც მიწერია ჟანრების შესავალში] მესამემ კი
შეიძლება გაიაროს მოდელების მთელი სერია, რომლიდანაც ვერცერთს ვუწოდებთ
დომინირებულს [?] კონკრეტულ ისტ. პერიოდში და სიტუაციაში შეიძლება მოხდეს
ნასესხები სემანტიკის ტრანსფორმაცია უნიკალურ ჰოლივუდურ სინტაქსისში ან
მკვეთრად ჩამოყალიბებულ სინტაქსურ სიტუაციაში შეიჭრას ახალი სემანტიკა.
ალტმანი წერს: „როცა მიიღება რაღაც მყარი - ეს კი ყოველთვის ხდება
სემანტიკური ჟანრის სინტასურად გარდაქმნის დროს - ეს გამოწვეულია იმით, რომ
ნაპოვნია საერთო საფუძველი, პლატფორმა, სადაც კინოაუდიტორიის რიტუალური
ღირებულებები ემთხვევა ჰოლივუდის იდეოლოგიურ ღირებულებებს...
წარმატებული ჟანრი ამ წარმატებას უნდა უმადლოდეს არა მხოლოდ მაყურებელთა
იდეალებთან თანხვედრას და არა მხოლოდ ჰოლივუდის предприимчивость
მცველის სტატუსს, არამედ თავის უნარსაც ერთდროულად შეასრულოს ორივე
ფუნქცია.“ ალტმანი გვ.13
ალტმანის გაგებით სინტაქსური ჟანრები განიცდიან ცვლილებას და
იდეოლოგიური დიალოგის საგანი ხდებიან ახალი სემანტიკური ელემენტების
ჩართვის მეშვეობით.
ალტმანი გამოყოფს ფილმებს, რომლებიც აქტიურ მონაწილეობას იღებენ ჟანრის
ჩამოყალიბებაში მათგან, რომლებიც მხოლოდ სესხულობენ ჟანრულ ელემენტებს. ის
ასევე ხაზს უსვამს, რომ ყველა წარმატებული ფილმი ან იმედისმომცემი ფორმულა არ
ქმნის სინტაქსურ ჟანრს. „სტრუქტურის მხოლოდ გარკვეული ტიპები - გარკვეულ
სემანტიკურ გარემოში - არიან მოწყობილი სპეციფიური ორენოვნებისთვის, რაც
საჭიროა მდგრადი ჟანრისთვის“ ალტმანი 19
კრიტიკა-აბსტრაქტულ-თეორიულ პლანშია გადაწყვეტილი, პრაქტიკული
მიდგომისას ბევრი კითხვა ჩნდება. მაგ. სემანტიკურ ელემენტებში ჩამოთვლილია -
პერსონაჟები, მოქმედების ადგილი, კოსტუმები, დეკორაციები და ამასთან -
სტილისტური ხერხები, თუმცა ეს უკვე აზრობრივი და ფორმალური ელემენტების
სინტაქსური ორგანიზებაა.
20
[ჩემთვის რომ გავიგო - კრიმინალური ფილმის სინტაქსი, ანუ ფორმა, სიუჟეტის
აგების პრინციპები, კონფლიქტის ტიპი, მაგრამ სემანტიკური ელემენტები
კოლექტიური ბრძოლის. მარტინ რიტის „ნორმა რეი“ - „კოლექტიური ბრძოლის“
ფილმი კლასობრივი ბრძოლისა და კლასობრივი განსხვავებების სემანტიკური
ელემენტებით; მეორე მხრივ, მელოდრამა და „ქალების ფილმი“ სქესის სემანტიკური
ელემენტების გამოყენებით - კოლექტიური ბრძოლის სემანტიკური ჟანრი, რომელიც
ექპერიმენტირებს მელოდრამის სინტაქსით]

Сергей Лазарук. Базовые модели киноведения США. Из истории американского киноведения.

Москва, ВГИК, 1996. с. 194 - 200

კაველტი (Cawelti J.) -ს მიხედვით ჟანრის ევოლუცია გადის შემდეგ ეტაპებს: ამ

ჟანრისთვის დამახასიათებელი პირობითობის საწყისი აღმოჩენა და ათვისება,
შემდეგ ამ პირობითობის გაცნობიერება და გამეორება, შემდეგ სამი საფეხური:
პაროდია, გაღარიბება, დემითოლოგიზაცია. [ მერე, დღევანდელი გამოცდილებით,
ჰიბრიდიზაცია]. დაძველებული მითოლოგიისადმი დამოკიდებულება შეიძლება
გამოვლინდეს ბურლესკის, ნოსტალგიის და ახალ მასალაზე ამ მითის განმტკიცების
სურვილით.

„იდეოლოგიური“ კონცენტრირდება ჟანრული ფილმების იმ სტრუქტურებზე,

რომლის მეშვეობითაც ხდება ჰოლივუდის რიტორიკის, მისი განწყობების
(установки) გატარება, ჟანრულ კინოში ხედავს სიცრუის ფორმას, რომელსაც შესწევს
უნარი შეინიღბოს სიმართლედ.

socialuri midgoma
filmi, rogorc kulturis produqti, Cawerilia socio-istoriul konteqstSi.
rogorc xelovnebis nimuSs, films gaaCnia garkveuli avtonomiuroba, magram
misi sruli izolireba sazogadoebaSi mimdinare politikur, ekonomikur,
samecniero Tu teqnologiuri procesebidan, swori ar iqneboda. amdenad filmi
SeiZleba gamoviyenoT (garkveul CarCoebSi, magram mainc), Tanamedrove
sazogadoebis analizisTvis. filmuri reprezentaciebi pirdapir an iribad mainc
migviTiTebs realur sazogadoebaze; maSinac ki, roca filmis moqmedeba sxva
istoriul epoqaSi mimdinareobs, is mainc Tanamedrove sazogadoebis
ganwyobebs, krizisul situaciebs, molodinebs TuU SiSebs exmaureba.

21
 socialuri midgomis dros filmi ganixileba, rogorc socialuri artefaqti 1 da
Seswavlis sagani xdeba filmis gavlena mayurebelze da mis qcevaze,
sazogadoebaze da a.S.
amgvari midgoma sakmaod mravlismomcvel funqciebs aerTianebs:
aRwers da aanalizebs, rogor aireklavs filmi garSemomyof sazogadoebas,
rogorc socialur garemos da rogor efeqts axdens masze (mag. Zaladoba,
seqsualoba da a.S.), swavlobs filmis warmoebas da auditoriis urTierTobebs produqtTan;
kinoauditoriis Cvevebs da prioritetebs, axdens filmis, reJisoris an kinoauditoriis fsiqologiis
ifentificirebas da sxva.
am midgomas iyeneben filosofosebi, fsiqologiis, socioligiis, antropologiis, ekonomikis,
komunikaciebis da politikuri mecnierebebis mkvlevarebi, romlebic sakuTari mecnierebis kuTxiT
da meTodologiiT ikvleven kinematografs. amdenad, misTvis damaxasiaTebelia meti
empirikuli2 kvlevebi, vidre sxva midgomebisTvis.
TiToeuli am mecnierisTvis filmi Tu filmebis jgufi sxvadasxva interesis sferos
warmoadgens. socialuri mecnierebisTvis es sazogadoebisTvis damaxasiaTebeli cxovrebis
normebis, Rirebulebebis, idealebis, miTebis asaxvaa; fsiqologiisTvis – individualuri da
koleqtiuri aracnobieris da a.S.
aqve unda aRiniSnos, rom xSirad e.w. “meore eSelonis filmebi”, anu filmebi, romlebic
naklebad warmoadgenen esTetikur Rirebulebas, SeiZleba ufro metad iyos saintereso socialuri,
moraluri, Tu personaluri sakiTxebis kvlevisTvis, vidre Sedevrebi. isini xSirad (da, rogorc wesi,
avtorisgan damoukideblad) ufro TvalsaCinod asaxaven sazogadoebriv cnobierebas, masobriv
ganwyobebs da gabatonebul Sexedulebebs.
am tipis naSromebi ierarqiul skalas, dafuZnebuls pirad gemovnebasa da subieqtur
Sexedulebebze, iSviaTad qmnian. isini filmebis SedarebiT Sefasebas Tavs arideben, upiratesad,
afiqsireben da aRweren. maTTvis naklebad mniSvnelovania filmi, rogorc xelovnebis
nawarmoebi, misi esTetikuri Rirebulebebi. kinofilmi maTTvis umTavresad warmoadgens
Sesaswavl obieqts, romelic gvawvdis monacemebs im kulturaze, romlis wiaRSic is daibada.
(rogori obieqtic aris, magaliTad, ritualuri cekvebi eTnografisTvis, sabavSvo TamaSebi –
sociologisTvis). Seswavlis obieqti da xedvis kuTxe Zalze mravalferovania: dawyebuli personaJis

1
artefaqti (laT. artefactum  -  arte — xelovnuri + factus — Seqmnili, gakeTebuli) zogadad nebismieri
xelovnurad Seqmnili obieqti, adamianis saqmianobis produqti

2
empirikuli – dafuZnebuli gamocdilebaze, faqtebis Seswavlaze, uSualo dakvirvebaze
22
sizmrebis Sesabamisaobidan avtoris qvecnobierTan (mag. felinis “8 1/2
" –Si) damTavrebuli
sakulto filmis3 gavlenamde sazogadoebis Cacmis stilze.
amgvari naSromebi, pirdapiri gagebiT, ar aris kinomcodneobiTi, magram,
garkveulwilad, naTels fenen kinematografis, rogorc erTiani instituciis fenomens, filmwarmoebis
procesis problemebs, motivebs, mizez-Sedegobriv kavSirebs. es exmareba kinomcodnes ufro
Rrmad Cawvdes misTvis saintereso kvlevis obieqts, axali kuTxiT Sexedos mas, gamoiyenos
sxva mecnierebaTa monacemebi filmebis analizisas.

ra Tqma unda, kritikuli midgomebis amgvari mkacri dayofa erTgvarad naZaladev da

Teoriul xasiaTs atarebs. analizis konkretuli nimuSebi, konkretuli kinomcodneobiTi teqstebi,
rogorc wesi, Seicavs sxvadasxva midgomis elementebs. ubralod, sasargebloa, gansakuTrebiT
swavlebis procesSi, ZiriTadi tendenciebis gamoyofa. es xels uwyobs sxvadasxva xedvis xasiaTis
(struqturis) gansazRvras da maTi perspeqtivis gaazrebas

rogorc vxedavT, filmis interpretaciis procesi ganuxrelad moZraobs informaciis

gadacemidan (mimoxilva) - analizis sul ufro maRali xarisxisken (recenziidan - samecniero
naSromamde). am moZraobis saboloo etapi kinos Teoriaa. magram vidre Teoriaze
gadavidodeT, SevCerdeT kinos mecnierebis kidev erT Semadgenel nawilze - kinos istoriaze,
romelic am TvalsazrisiT gancalkevebiT dgas, radgan masSi SedarebiT naklebia analizi da meti –
wyaroebis Seswavla.

kinos istoria

kinos istoria Seswavlis sagania kinematografis yvelas sfero – filmebi, reJisorebi,

kinowarmoebis praqtika, teqnologiuri ganviTareba, socialuri kavSirebi da a.S. misi daniSnulebaa
filmis aRwera da analizi istoriul konteqstSi; istoriuli drois manZilze kinematografis esTetikaSi,
ekonomikaSi, zemoqmedebis meqanizmebSi mimdinare cvlilebebis aRwera da analizi;
miuxedavad imisa, rom kinematografs sxva, xelovnebis tradiciuli dargebTan ganviTarebis
SedarebiT xanmokle istoria aqvs, teqnologiuri revoluciebis sixSirisa da ganviTarebis swrafi
3
sakulto filmi (cult film) – filmi, romelic uaRresad popularuli xdeba mayurebelTa garkveul wreSi (xSirad arcTu
mravalricxovanSi), garkveul subkulturebSi. is Tayvaniscemis obieqti xdeba da erTgvar kults qmnis – saerTo
Cvenebebi, xmauriani ganxilvebi, filmidan citatebis zepirad codna, personaJebis mibaZva da a.S. termins ar
gaaCnia mkveTri sazRvrebi, Tumca, rogorc wesi, es ar aris meinstrimuli da farTo popularobis mqone filmebi.

23
tempebidan gamomdinare, istoriuli kvlevisTvis man sakmaod soliduri masala daagrova. am
masalis moZieba (arcTu iSviaTi TeTri laqebis aRmofxvra), daxarisxeba, klasificireba,
daxasiaTeba kinos istorikosis upirveles amocanas warmoadgens. magram garda amisa, kinos
istoria gulisxmobs gacilebiT farTomasStabian kvlevasac: istoriuli epoqisa da misi Tanamedrove
kinematografis urTierTkavSirebis Seswavlas teqnologiuri, politikuri, socialuri, kulturuli
TvalsazrisiT. kvlevis ZiriTadi principi qronologiuria - kinos istoriuli periodebis aRwera-
daxasiaTeba SeZlebisdagvarad yvela aspeqtis mocviT; Tumca bolo dros Cndeba sxvagvari
midgomebic mag. istoria teqnologiuri ganviTarebis, realisturi tendenciebis, kinoindustriis, ama
Tu im kinematografiuli teqnikis (montaJi, kamera da a.S.) WrilSi. kvleva SeiZleba
mihyvebodes istoriuli ganviTarebis gzas, SeiZleba SemoisazRvros ama Tu im qveynis
kinematografiT, konkretuli kinostudiis, reJisoris an kinovarskvlavis biografiis istoriuli kvleviT.
kinos istoria upiratesad orientirebulia aRweraze da kvlevaze, vidre interpretirebaze.
SeuZlebelia movlenis interpretireba faqtebis Segrovebis gareSe. faqtebis Segroveba gulisxmobs
epoqis Tanamedrove Jurnal-gazeTebis damuSavebas, firebis moZiebas, Tu SesaZlebelia -
TanamedroveTa mogonebebis dafiqsirebas, maT katalogizacias. swored es Sroma iZleva
Semdeg kritikuli interpretaciis safuZvels da SesaZleblobas. amdenad, SeiZleba iTqvas, rom
kinos istoria uqmnis safuZvels kritikasa da Teorias (TvalsaCinoebisTvis SeiZleba asec iTqvas –
kinos istoria am dargebisTvis igivea, rac qronika dokumenturi kinosTvis). Tumca dRevandeli
kinoistorikosebi ufro Tamamad axdenen faqtebis interpretirebas, ufro xSirad aRnusxaven ara
mxolod imas, Tu ra moxda, aramed aseve gvTavazoben sakuTar versias, ratom moxda ase.
didi xnis ganmavlobaSi kinos istoriuli kvleva msoflioSi ar iTvleboda mecnierebisTvis
Sesaferis sferod. amis erT-erTi mizezi iyo Tavad kinematografis miCneva garTobis da ara
xelovnebis sferod (gansakuTrebiT aSS-Si); garda amisa, Zalze bevri mkvlevari Tvlida, rom
STamomavlobisTvis gadasacemad Rirebuli iyo mxolod xelovnebis maRali nimuSebi da
saukeTeso miRwevebi, rac ganapirobebs kidec xanmokle istoriul gzasTan SedarebiT Zalze
bevri TeTri laqebis arsebobas kinos istoriis sferoSi.
mdgomareoba icvleba me-20 saukunis meore naxevridan, roca istoriuli mecnierebisTvis
Rirebuli xdeba adamianuri arsebobis nebismieri aspeqti, maT Soris, popularuli kulturis yvela
sfero da Sesabamisad, kinematografic. dRes amgvari Sexedulebebi ZiriTadad daZleulia,
magram maTi anarekli dResac igrZnoba kinos istoriis bevr naSromSi, sadac yuradReba
maxvildeba mxolod miRwevebze, saukeTeso namuSevrebze; azri moZraobs saetapo filmidan
saetapo filmamde, xolo danarCeni filmebi, ukeTes SemTxvevaSi, SeiZleba gakvriT
CamonaTvlSi moxvdnen.

24
 kinos istoria, zogadad istoriuli mecnierebis msgavsad, emorCileba saerTo
kanonzomierebebs: is orientirebulia faqtebze, maT aRnusxvaze, mowesrigebaze da
(gansxvavebiT kinokritikisgan) naklebad -pirad gemovnebaze, ganaTlebasa Tu cxovrebiseul
gamocdilebaze.
miuxedavad amisa, Tundac mizanmimarTuli faqtobrivi simkacrisa, nebismieri istoriuli
naSromi garkveulwilad mainc interpretaciaa, Tundac imitom, rom SeuZlebelia yvela faqtis
mimdevrobiT aRwera da danomrva. mkvlevars, nebiT Tu uneblied, uwevs arCevanis gakeTeba,
mniSvnelovanis gamoyofa, maxvilebis dasma, raRacis meore planze gadaweva an sulac
gamotoveba, daskvnebis gakeTeba. yovelive es ki pirovnul faqtors metad mniSvnelovans xdis.
sul sxvaa rusuli kinos istoria, dawerili rusi avtoris mier da sul sxva - igive istoria danaxuli,
magaliTad, frangi mkvlevaris TvaliT; erTia neorealizmis istoria, dawerili movlenebis
kvaldakval da meore – Tanamedroveobis TvalTaxedvidan; erTia holivudis istoria, aRwerili
amerikeli istorikosis da sul sxva – sabWoTa kinoistorikosis mier.
yuradRebas imsaxurebs kidev erTi problema – Tavad wyaroebi. miuxedavad imisa, rom
kinematografis wyaroebis Ziebas ar sWirdeba gaTxrebi da mkvdari enebis Seswavla: is daibada
da ganviTarda dokumentebis siuxvis epoqaSi; gazeTebi, Jurnalebi, fotografia, Tavad filmebi –
amouwurav resurs warmoadgens istorikosisaTvis. magram problema isev TanamedroveTa
pirovnul arCevanSia: adamianebi weren mxolod imaze, rac maT an maT mkiTxvels ainteresebT
(an fiqroben, rom ainteresebT); imaze, rac maT mniSvnelovani eCvenebaT; magram is, rac
mniSvnelovania erTisTvis, SeiZleba umniSvnelo iyos meoresTvis, rac yuradRebis Rirsia dRes,
SeiZleba aRaravis ainteresebdes wlebis Semdeg; da piriqiT, TanamedroveTa yuradRebis miRma
SeiZleba darCes movlena, romelic ar jdeba Tanamedrove konteqstSi da Tavisi RirebulebebiT
ufro momavlisken aris mimarTuli. “uyuradRebod” darCenili filmi ki SeiZleba saerTod gaqres,
rogorc fizikuri obieqti; da zustad veravin ityvis, ramdeni kinoSedevria gamqrali Tavis droze
maTi daufaseblobis, an Tundac cenzuruli mosazrebebis gamo; an ramdeni firi gadairecxa
emulsiidan vercxlis amoRebis mizniT.
10. JorJ sadulis wigni “msoflio kinoxelovnebis istoria – warmoSobidan dRevandlamde”
cxadia, rom TiToeul kinoistorikoss ar miuwvdeba xeli yvela wyaroze da maT xSirad
uwevT winamorbedTa an viwro specialistTa naSromebze dayrdnoba, gansakuTrebiT, roca
saqme exeba moculobiT istoriebs (sxvadasxva erovnuli kinematografis, msoflio kinos istoria,
istoriis saxelmZRvaneloebi), amdenad, xSirad dgeba sakiTxi avtoris sandoobis, wyaroebis
damuSavebis swori meTodikis da monacemTa sisrulis Sesaxeb.

25
 yvela es problema imsaxurebs yuradRebas da sifrTxiles moiTxovs kinokritikosisa Tu
kinoTeoretikosebisagan, romlebisTvisac istorikosebis mier moZiebuli da Seswavlili wyaroebi,
maTi naSromebi, mniSvnelovani sayrdenia filmebis analizis procesSi.

kinos Teoria

kinoTeoriuli kvlevis mTavari sakiTxia kinoxelovnebis bunebis kvleva. ZiriTadi kiTxva,

romelic kinematografis Teoriuli kvlevisas ismeba: ra aris kino? (gavixsenoT andre bazenis
saxelganTqmuli wigni).1 Tu gavSliT am kiTxvas – ra aris am xelovnebis specifikuri Tvisebebi?
ra aqvs saerTo mas sxva dargebTan – TeatrTan, literaturasTan, musikasTan, qoreografiasTan,
plastikur xelovnebebTan? aris kino upiratesad vizualuri Tu Nnaratiuli xelovneba? aris kino
yoveldRiuri cxovrebis sarke Tu qmnis sakuTar samyaros, romelsac Tavs axvevs auditorias? ra
aris misi Zlieri mxare: reprezentatiuloba2 Tu iluziuroba? da a.S.
11. andre bazenis wigni “ra aris kino?”
yvela es da mravali sxva kiTxva SeiZleba daviyvanoT oTx ZiriTad sakiTxamde: 1.
kinematografis urTierToba Tavis masalasTan - teqnologiuri aspeqti; 2. urTierTdamokidebuleba
Tavisi xelovnebis saganTan - esTetikuri aspeqti; 3. urTierTdamokidebuleba warmoebis wesTan
- ekonomikuri aspeqti; 4. urTierToba socialur da politikur konteqstTan - ideologiuri aspeqti.
ar arsebobs erTaderTi WeSmariti kinoTeoria, iseve, rogorc universaluri sistema, romelic
damajerebel pasuxs gascemda yvela kiTxvas. rogorc arsebobs sxvadasxva kritikuli midgoma,
aseve arsebobs mravalricxovani, erTmaneTTan konfliqtSi myofi da erTmaneTis paralelurad
arsebuli Teoriebi (SeiZleba iTqvas, piriqiTac, sxvadasxva kritikuli midgomebi swored
gansxvavebuli Teoriebidan iRebs saTaves), Tumca filosofiuri da esTetikuri tendenciebis
cvlilebebis kvladakval sxvadasxva periodSi wina planze sxvadasxva Teoriebi gamodis.
pirveli kinoTeoriebi formalisturi iyo. axali xelovnebisTvis, bunebrivia, specifikuri
formaluri xerxebis Zieba da damkvidreba Canda gadaudebel amocanad (arnhaimi, eizenSteini),
meore msoflio omis Semdeg realisturi Teoriis win wamoweva erTgvari pasuxi iyo dokumenturi
kinos ayvavebaze da neorialisturi filmebis popularobaze (krakaueri, bazeni); 60-iani wlebidan
avanscenaze semiotikuri, marqsistuli, feministuri, fsiqoanalitikuri Teoriebi gamodis.

1
André Bazin . Qu'est-ce que le cinéma? 1958-1962 - cnobili frangi kritikosis, kinos istorikosis da Teoretikosis
andre bazenis moculobiTi naSromi, romelic misi rogorc kritkuli, aseve Teoriuli statiebis krebuls warmoadgens.
2
aq – arsebuli realobis obieqturad warmodgenis unari
26
 erTi SexedviT Tanamedrove kinoTeoriebsa da mimdinare kritikul process Soris kavSiris
aRmoCena Znelia. is TiTqos metismetad abstraqtulia, zogadi, daSorebuli konkretuli
kinopraqtikidan.
Teoria saTaves iRebs ra kinopraqtikidan, konkretuli filmebidan, cdilobs ganazogados
miRebuli daskvnebi da SemdgomSi miusadagos yvela sxva filmebs. TiTqos Teoria Sors midis
praqtikuli kriticizmidan, magram, faqtobrivad, nebismieri konkretuli filmis, kinomimdinareobis,
kinostilis gagebis, aRqmis process safuZvlad Teoriuli codna udevs (gacnobierebulia es Tu
gaucnobierebeli). kinematografiuli xerxebisa da meTodebis sistematizirebis meSveobiT,
Teoria gasagebs da axsnads xdis rogor iqmneba filmis sazrisi, rogor muSaobs filmi; amave dros,
sxvadasxva Teoriuli mimdinareobebis codna afarToebs kritikosis Tvalsawiers, filmis xedvis
kuTxes, amravlebs filmSi arsebul sazrisebs, aRrmavebs aRqmas.

sakontrolo kiTxvebi:

1. daasaxeleT kinomcodneobis Semadgeneli nawilebi

2. gansazRvreT filmis mimoxilvis funqciebi da damaxasiaTebeli niSnebi

3. ra aris infomerciali, ra daniSnuleba gaaCnia mas?

4. gansazRvreT gansxvaveba filmis mimoxilvasa da recenzias Soris

5. ra Janrebs (formebs) iyenebs kinokritikosi Tavis saqmianobaSi?

6. ras niSnavs filmis analizi?

7. CamoTvaleT kinokritikosis funqciebi

8. ras niSnavs personaluri recenzia (ese-recenzia)?

9. CamoTvaleT kinofilmisadmi midgomis sxvadasxva saxeebi, mokled daaxasiaTeT isini

10. ra aris kinos istoriis sagani da daniSnuleba?

11. imsjeleT kinoTeoriasa da kinokritikas Soris arsebul urTierTdamokidebulebaze

bibliografia:

27
 B001ITXJRS
1. Tim Bywater

Thomas Sobchack Introduction to Film Criticism: Major Critical Approaches to Narrative

Film. Longman.New-York&London.1989

2. René Prédal. La Critique de cinema. “Armand Colin”.2004

3. Anne Goliot-Lété. Francais Vanoye. Précis d’analyse filmique. “Amand Colin”. 2005

დამატება

კინოკრიტიკის დაბადების თარიღად ამერიკაში ითვლება 1916წ., როცა გამოქვეყნდა

ვეიჩელ ლინდსის წიგნი „კინოხელოვნება“ და იუგო მიუნსტერბერგის [ეს მგონი სტატიაა?]
„ფოტოპიესა: ფსიქოლოგიური ანალიზი“. პოეტმა ვ.ლინდსი პირველი შეეცადა
კინემატოგრაფი სხვა ხელოვნების სახეებთან უერთიერთკავშირში განეხილა, ხოლო
მიუნსტერბერგი კინოს, როგორც ახალი ხელოვნების სტატუსს ამტკიცებდა და ცდილობდა
განეხილა კინოს მაყურებლის მიერ აღქმის ფსიქოლოგიის თავისებურებები. Сергей Лазарук.
Базовые модели киноведения США. Из истории американского киноведения. Москва, ВГИК,
1996. с.20-21

«Исследование кинематографа в США начинает все более и более изменять направление из

русла изучения его как искусства в русло изучения как социо-культурного феномена.»
გამოთქმა!! Базовые модели киноведения США. Из истории американского киноведения.
Москва, ВГИК, 1996. с.20-21

კინომცოდნეობის აკადემიურ დისციპლინად ქცევა - 60-იან წლებში, როცა იბადება პოპ-

კულტურა და კინემატოგრაფიც მის ფარგლებში აღიარეს როგორც „კულტურა“.

სამი სხვადასხვა მიდგომა კინოს ისტორიის შესწავლასთან: 1. ესთეტიკური -

კინოხელოვნების მნიშვნელოვანი ნაწარმოებების გააზრება, კინოენის, ჟანრების, სტილების
განვითარება, გამოჩენილი ოსტატების შემოქმედება.

2. სოციო-კულტურული - კინოს სოციალური ისტორიის და იმ გავლენის შესწავლა,

რომელსაც საზოგადოება და კულტურა ახდენს ფილმის შინაარსზე.

3. საწარმოო-ტექნოლოგიური - კინო, როგორც ტექნიკის, ინდუსტრიული სისტემის,

ეკონომიკის პროდუქტი. სწავლობს როგორ ცვლიდა სამეცნიერო და ტექნიკური აღმოჩენები
როგორ გავლენას ახდენდა კინოწარმოების განვითარებაზე, თუ ფილმებს ეხებიან, მხოლოდ
მასზე ტექნოლოგიების გავლენის კუთხით. Базовые модели киноведения США. Из истории
американского киноведения. Москва, ВГИК, 1996. с. 39-40

„ Универсальная история кино никогда не будет написана, мы должны просто

довольствоваться историями кино. Это всеохватывающее заявление содкржит представление не
28
только о невозможности найти все кинематографические факты, но и о невозможности одного
человеческого интелекта выбрать их все и выстроить в абсолютной правильности. История -
это не единая целостность одного интеллекта. Разные истории скажут о разном.» Джеральд
Маст «История кино и истории кино». 1976 ( “Film History and Film Histories” in “Quarterly
Review of Film Studies”, August 1976, p. 297-313) Базовые модели киноведения США. Из
истории американского киноведения. Москва, ВГИК, 1996. с. 43

Теория Альтюссера о том, что идеологические аппараты государства закладывают в сознание

субъекта «программу» идей, согласно которой он мыслит и действует. но в отличие от
репрессивной модели государства идеология внушает субъекту мнимое ощущуение, что он
мыслит и действует самостоятельно. с.48

კინოს სოციალურ ისტორიას, სკლარის სიტყვებით, „აქცენტი ხელოვანისა და მისი

ნაწარმოებებიდან გადააქვს ადამიანებზე და მათ ცხოვრებაზე“, უფრო ღრმად იკვლევს
კავშირს საზოგადოებას, სისტემას, რომელშიც ფილმები იქმნება, და ფილმების ხასიათს
შორის, და ასევე კინოს მხრივაც მის ზემოქმედებას საზოგადოებასა და კულტურაზე. გვ 51

Altman Ch.F. - განასხვავებს სოციალურ - შეისწავლის საზოგადეობის გავლენას კინოზე და

სოციოლოგიურ - კინოს გავლენა საზოგადოებაზე, მიდგომებს. 62

ისტორიოგრაფია - წარსულის შესწავლის მეთოდების ერთობლიობა.

მთელი რიგი ისტორიოგრაფები კითხვის ქვეშ სვამდნენ ესთეტიკური მიდგომის

„მეცნიერულობას“. რადგან ძნელი დასადგენია რა უნდა იქნეს აღიარებული „ფაქტად“ -
პოპულარობა? (რომელიც ზუსტად შეიძლება დაითვალოს), მაგრამ ბევრი შედევრი არ
ექვემდებარება ამ კრიტერიუმს, ნაწარმოების ესთეტიკური შეფასება? - სუბიექტურია,
დამოკიდებული გემოვნებასა და შეფასების დროზე. თვლიან, რომ ეს უფრო კრიტიკის
სფეროა.

Allen R and Comery D. Film Histroy: Theory and Practice. N.Y., 1985 - მათი აზრით,
ისტორიული მეცნიერების მეთოდებზე, ყველაზე დიდი გავლენა იქონია ფილოსოფიისა
და გნოსეოლოგიის სამმა მნიშვნელოვანმა კონცეფციამ: კონვენციონალიზმი, ემპირიზმი და
რეალიზმი.
ემპირიკები შეცნობის პროცესში გამოდიან გრძნობადი გამოცდილებიდან და მასზე
დაყავთ მიღებული ინფორმაცია, რაც შეიძლება გამოვხატოთ ფორმულირებით: „ფაქტები
თავის თავზე თავად ლაპარაკობენ“, კონვენციონალიზმი ამტკიცებს ყველა თეორიების
პირობითობას, მკვლევარსა და რეალობას შორის „ფილტრების“, „ოპტიკის“, შეთანხმებების,
დაშვებების მთელი ქსელის არსებობას, ფილოსოფიური რეალიზმი კი [მათი აზრით] კინოს
შესწავლისთვის ყველაზე ნაყოფიერ მეთოდად მოჩანს.
რეალიზმი აღიარებს ობიექტური რეალობის არსებობას და შეცნობის მიზანს ხედავს
გარშემომყოფი რეალობის ახსნაში. რეალისტისთვის სინამდვილე - კომპლექსია, რომლის
მხოლოდ ნაწილს შეიძლება დავაკვირდეთ და დავინახოთ ყველაზე სრულყოფილი
სამეცნიერო ხელსაწყოს მეშვეობითაც კი, ის სამყაროს მრავალფენოვანი სტრუქტურის
მხოლოდ ნაწილი იქნება. ამიტომ მათთვის ახსნა არა რეალობის დაკვირვების ქვეშ მყოფი

29
ფენის აღწერაა, არამედ წარმომშობი [მაგენერირებელი] მექნიზმების მუშაობაში, რომლებიც
ქმნიან დაკვირვების ქვეს მყოფ ფენომენს. კინოს ისტორიის შესწავლისას, წერს ალენი, -
მკვლევარმა ამა თუ იმ მოვლენის ახსნა , იქნება ეს კინოში ხმის მოსვლა თუ
გრძელფოკუსიანი ოპტიკის გამოყენება, თუ კონკრეტული ფილმის წარმოება, უნდა
დაინახოს არა ერთ რომელიმე სიბრტყეში, არამედ ეძებოს განსხვავებული ძალოვანი ხაზების
გადაკვეთის წერტილი. 76
ძირითადი „მაგენერირებელი მექანიზმების“ (ტექნოლოგიური, ეკონომიკური,
სოციალური და ესთეტიკური) შესწავლა აუცილებელია ყოველი ცალკეული
კინემატოგრაფიული მოვლენის კვლევისას. 77

ლიტ:

Nichols B. Movies and Methods. Berkeley. 1976,1983, 1994

Notes on Film Scholarship, Criticism, Methodology, and What are We Doing Here Anyway? - in
Film Quarterly, 28 (winter 197401975)

Sobchack Th. and Sobchack V. An Introduction to Film. sec ed. N.Y. 1978

Wollen P. Signs and Meaning in the Cinema. 2nd ed. Bloomington, 1972

თეორიისთვის

კლასიკური თეორიები ცდილობდნენ განესაზღვრათ კინოს ბუნება, კინემატოგრაფის,

როგორც ხელოვნების ერთ-ერთი სახეობის სპეციფიკა. ამერიკაში 60-წლამდე დაბადებულ
კინოთეორიებს ყოფენ „ფორმატივისტებად“ (ენდრიუს ტერმინი, თუმცა შეიძლება შევხვდეთ
„ფორმალისტების“, მონტაჟისტებსა და ექსპრესიონისტებსაც“) და „რეალისტებად“.
პირველები: ეიზენშტეინი, პუდოვკინი, არნჰაიმი, მეორეები - ბაზენი და კრაკაუერი.

განმასხვავებელი ნიშანი - დამოკიდებულება კამერისწინა რეალობასთან.

პირველები თვლიდნენ, რომ რეალობა სიტყვასიტყვით არ უნდა იყოს გადატანილი

ეკრანზე, აზრობრივი და ემოციური მომენტების გასაძლიერებლად, განათების, კამერის
ხედვის კუთხის, მონტაჟისა და ა.შ. საშუალებით უნდა იყოს ხელახლა რეკონსტრუირებული
ეკრანზე.ამ შემთხვევაში შემოქმედი აქტიურად იჭრება კამერისა და კამერის წინ არსებული
რეალობის ურთიერთობაში და მისი ეს ჩარება ღიად არის გაცხადებული ეკრანზე.

30
 მეორეებს მიაჩდათ, რომ კამერამ ფაქიზად უნდა შეინახოს და ეკრანზე გადაიტანოს
გარემომცველი სამყარო იმ სახით, როგორც ის წარმოდგენილია კამერის წინაშე. შემოქმედმა
მაქსიმალურად უნდა გამოიყენოს კინემატოგრაფის უნარი, აღბეჭდოს სიცოცხლე რეალურ
სინამდვილესთან მიახლოებულ ფორმებში. ამ „ონტოლოგიური“ (ბაზენის მიხ.) უნარის
რეალიზაციისათვის შემოქმედმა, როგორც აქტიურმა სუბიექტმა, უკან უნდა დაიხიოს,
უხილავი გახადოს თავისი არსებობა ეკრანზე. [თუმცა აქ დგება საკითხი რეალობის
ზედაპირის აღქმისა და რელობის გახსნის საკითხი. რომელია უფრო „რეალური“ ერთი
კუთხიდან აღქმული სინამდვილე, თუ რეალობის აღქმის სხვადასხვა ფორმების ჩართვა,
როგორიცაა ემოციური გააზრება, ასოციაციური აზროვნება, ფსიქიკის ქვეცნობიერი შრეები,
95.

ამერიკელ კინომცოდნეებს არ შემოაქვთ „მხატვრული სიმართლის“ ცნება.

Базовые модели киноведения США. Из истории американского киноведения. Москва, ВГИК,

1996. с. 93-94

ამ თეორიების ისტორიული კუთხით განხილვისას ამერიკელები თვლიან, რომ ისინი არ

შეიძლება იყოს ზოგადი, ყველა დროზე მისადაგებული. ცნობილი თ. და კრ. ნოელ კეროლი
თვლის, რომ „კლასიკური თეორიები ვერ შედგა როგორც საკმარისად საყოველთაო, რადგან
კინო - სოციალურ პრაქტიკას წარმოადგენს, და ამის გამო მისი ფორმა არ არის დადგენილი
სამუდამოდ, ყველა დროისთვის, რადგან კინოს გააჩნია ისტორიული განზომილება.
კლასიკური თეორიების შეცდომა მდგომარეობდა იმაში, რომ მათ ვერ შეძლეს
გაეცნობიერებინათ, რომ კინო სოციალური და ამდენად ისტორიული“ Film Reader, 4, 1982,
P.81 სტატია: კინოისტორია და კინოთეორია: კინოთეორიის როგორც სოციალური
ინსტიტუტის ნარკვევი“ - Базовые модели киноведения США. Из истории американского
киноведения. Москва, ВГИК, 1996. с.96

- ფილმი რთული ობიექტია, რომელსაც არტიკულირების მთელი რიგი არხები გააჩნია.

სხვადასხვა არხის დომინირება იწვევს სხვადასხვა ტიპის რეჟისურას, სხვადასხვა ტიპის
ფილმებს. ამ არხების ურთიერთობის სხვადასხვა შეფარდებები თავის მხრივ უამრავ
ვარიანტს ბადებს. კეროლი ამ მრავალფეროვნების განხილვას ტრადიციასთან კავშირში
გვთავაზობს. თეორია, რომელიც კინოს სოციალური ინტიტუტად განიხილავს, ცდილობს
დაადგინოს, არტიკულირების ცალკეული ელემენტი როგორ ურთიერთობაშია ტრადიციის
გამეორებასთან, გაფართოებასთან თუ უარყოფასთან.

ამგვარად, შეიძლება ვამტკიცოთ, კეროლის „ფილმის თეორიის“ აზრი დაიყვანება ფილმის

კომპონენტების ევოლუციური განვითარების შესწავლით და მათი შესაძლო კომბინაციების
წინასწარ განჭვრეტით, ეს კი არ ჭრის კინემატოგრაფის ერთიანი ესთეტიკური გაგება-
გაცნობიერების ამოცანას. - [თუმცა ამ თეორიაში არის სიმართლის მარცვლებიც]- Базовые
модели киноведения США. Из истории американского киноведения. Москва, ВГИК, 1996. с.97

31
32